Rynek ryb i owoców morza krajów UE28 jest coraz bardziej uzależniony od importu surowców, praktycznie co druga ryba na europejskim stole jest importowana. Coraz większa popularność żywności pochodzenia morskiego i z akwakultury, i to nie tylko w krajach Europy i Stanach Zjednoczonych, powoduje istotny wzrost cen tych surowców – przykładem może być łosoś atlantycki. Konieczne są znacznie większe niż obecnie wysiłki międzynarodowej społeczności, aby doprowadzić do znacznie lepszego gospodarowania żywymi zasobamimórz, tak aby utrzymać konsumpcję na dzisiejszym poziomie.
EN
The market of fish and other sea foodin the EU is constantly more dependent on the import of raw material making every second fish on the European table imported. The constantly growing popularity of sea and aquaculture food not only in the EU but also in the USA creates a significant price increase for those raw materials, i.e. the Atlantic Salmon. The international community is required to significantly increase its efforts to improve the management of the living resources of the sea in order to maintain their consumption at the current level.
Opracowany przez FAO model prognostyczny rozwoju sektora rybołówstwa do roku 2030 zakłada wzrost światowej konsumpcji żywności pochodzenia wodnego do 21,5 kg/os. Podstawowymi czynnikami zapewniającymi wzrost mają być dynamicznie rozwijająca się akwakultura, a także wdrożenie zrownoważonego rybołówstwa i wielu innych działań prośrodowiskowych.
EN
A forecasting model on the development of the fisheries sector till the year 2030 as developed by FAO, anticipates the growth of global consumption of seafood to a level of 21.5 kg per person. The key factors ensuring the growth will include dynamically developing aquaculture as well as the introduction of sustainable fishery and other pro-environment activities.
W 2016 r. w krajach UE wydatki gospodarstw domowych na zakupy produktów rybnych i z akwakultury osiągnęły swój szczyt – 54,8 mld euro. Najwyższe wydatki na ten cel odnotowano w Hiszpanii, podczas gdy w Portugalii osiągnięto najwyższe wydatki na jednego mieszkańca – 327 euro, były one 3-krotnie wyższe od przeciętnych w UE. W czołowych w tej kategorii państwach odnotowano intensywny wzrost wydatków – o 63% w stosunku do 2000 r. Przedstawiono też nawyki konsumentów dotyczące miejsca zakupów żywności pochodzenia wodnego. Produkty te są dostarczane przez różne kanały dystrybucyjne. W przemyśle i przetwórstwie ryb i owoców morza zarejestrowano 50 znaków – Chronione Oznaczenie Geograficzne, Chroniona Nazwa Pochodzenia i Gwarantowana Tradycyjna Specjalność.
EN
The household expenditure for fisheries and aquaculture products the EU reached peak in 2016, at EUR 54,8 billion. Spain has the highest household expenditure in the EU, while Portugal has maintained the leadership in terms of per capita spending. It recorded EUR 327, which was three times the EU average. Moreover, among the top countries, it has also recorded the most intense growth rate, with increase of 63% since 2000. Consumer attitudes, identifying where purchases of fish and seafood mainly occur, were also presented. The fisheries and aquaculture industry supplies fish and seafood through different distribution channels. There are 50 EU quality schemes registered as geographical indications (GiS) including Protected Designations of Origin (PDO) and Protected Geographical Indications (PGI) and in seafood sector, the Traditional Specalities Guaranteed (TSG).
W Unii Europejskiej od 31 grudnia 2016 r. jest obowiązkowe podanie informacji o wartości odżywczej konserw rybnych. Ryby i produkty rybne charakteryzują się naturalną zmiennością zawartości tłuszczu oraz profilu kwasów tłuszczowych. W artykule podano, które czynniki wpływają na naturalną zmienność wartości odżywczej ryb i produktów rybnych, oraz zaprezentowano wyniki badań wartości odżywczej dziesięciu rodzajów konserw rybnych. Wyniki badań potwierdziły, że konserwy rybne są źródłem łatwostrawnego białka oraz prozdrowotnych kwasów tłuszczowych omega-3.
EN
In the European Union countries, the indication of nutritional value on the labels of canned fish products has been obligatory since December 31.2016. Fish and seafood products are characterized by a natural seasonal variation in fat level and fatty acid profile. In this paper, factors affecting the nutritional value of fish and fish products were indicated and the results of the studies on the nutritional value of 10 kinds of canned fish products were presented. The mentioned results of the studies have confirmed that the canned fish products are the source of digestible protein and health-promoting omega-3 fatty acids.
Polskie przetwórstwo rybne intensywnie rozwinęło się w ciągu ostatniego 25-lecia. Szczególnie szybki rozwój przypada na lata 2004-2015, kiedy realizowane były programy pomocowe UE. Obecnie nowoczesny przemysł rybny pod względem wielkości produkcji plasuje się na piątym miejscu w UE. W artykule przedstawiono ważniejsze obszary, w których prowadzono najistotniejsze wdrożenia innowacyjne zarówno procesowe, jak i produktowe. Przedstawiono problemy których rozwiązanie jest konieczne, dla dalszego rozwoju branży.
EN
Polish fish processing industry has greatly developed in last 25 years. The greatest development period was in the years 2004-2015; it was a time when the EU programs were implemented in Poland. At present, the Polish fish industry is ranked as number 5 among the EU countries. The paper describes the most important areas in which innovations in the fields of technology and products were introduced. Additionally, the Author has presented essential problems for the future development of Polish fish industry.
Zanieczyszczenia środowiska takie jak metale ciężkie (ołów, kadm, rtęć) oraz zanieczyszczenia świadczące o jakości opakowań (cyna) bezpośrednio mają wpływ na organizm ludzki wskutek konsumpcji ryb i produktów rybnych. W artykule oceniono poziom zanieczyszczenia substancjami szkodliwymi konserw rybnych oraz – odnosząc się do ustalonych ilości tolerowanych tygodniowych pobrań dla poszczególnych metali – zweryfikowano bezpieczeństwo zdrowotne konserw rybnych dostępnych na polskim rynku. W ramach badań monitoringowych w latach 2014-2016 przebadano 129 partii konserw w kierunku poziomów pozostałości ołowiu, kadmu i rtęci oraz 119 partii w kierunku poziomów pozostałości cyny. Żaden z oznaczonych wyników nie przekroczył dopuszczalnych poziomów pozostałości substancji szkodliwych. Na podstawie wyników badań ustalono, że konserwy rybne dostępne na polskim rynku są bezpieczne. Na podstawie oznaczonych maksymalnych poziomów zanieczyszczeń dla ołowiu, kadmu i rtęci wyliczono, że konsument może spożyć odpowiednio 73,3, 46 i 3,3 kg konserw, niedoświadczając negatywnego skutku zdrowotnego.
EN
Environment pollution like heavy metals (lead, cadmium and mercury) and pollution indicating packaging quality (tin) have a direct impact on human health because of fish and seafood product consumption. In this article, the level of toxic substance in canned seafood was established and considering tolerable weekly intake for each heavy metal safety of canned food available on Polish market was verified. During monitoring period of 2014-2016 there were 129 batches investigated for lead, cadmium and mercury residues and 119 batches for tin residues. None of the sample exceeded law permissible levels for toxic substances. Based on received results canned seafood available on Polish market safety was proven. It was established that people can consume, without toxic effect from lead, cadmium and mercury, 73,3 kg of canned seafood, 46 kg and 3,3 kg respectively.
Dopuszczalny maksymalny poziom histaminy w żywności pochodzenia morskiego należy monitorować z uwagi na udowodnioną jej toksyczność dla organizmu ludzkiego oraz wymagania przepisów prawa. W artykule oceniono zagrożenie wystąpienia histaminy w żywności pochodzenia morskiego na przykładzie ryb świeżych i przetworzonych. Porównano oznaczone poziomy histaminy w konserwach rybnych prowadzone w ramach badań monitoringowych w latach 2014-2016 z dostępnymi wynikami badań opublikowanymi w literaturze. W sumie przebadano 639 prób konserw, z czego 4,5% wykazało wynik pozytywny. Żaden z wyników oznaczenia histaminy nie był wyższy niż 50 mg/kg. Oznacza to stosowanie w badanym zakładzie przetwórczym surowca rybnego dobrej jakości oraz stosowanie skutecznych i efektywnych działań prewencyjnych w ramach systemu HACCP. Stwierdzono, że zagrożenie, jakim jest histaminy w konserwach rybnych jest nadzorowane oraz zależy m.in. od kompetencji personelu oraz skuteczności procedur HACCP.
EN
Acceptable maximum level of histamine in fishery products should be monitored because of proven toxic influence on human body and law requirements. In this study, presence of histamine hazard was assessed in fish product based on example of fresh fish and canned products. The determined levels of histamine in canned fish products, as conducted within the frames of monitoring studies in the years 2014-2016 were compared with the available results of the studies, published in literature. In total, 639 samples of the canned products were tested and 4.5% of this number indicated positive results. All positive results were below 50 mg/kg. Conclusion is that in the assessed cannery good quality raw material was used and the sufficient and effective preventive measures within HACCP system were employed It was found that histamine hazard in the canned fish products was supervised and depended mainly on: staff competency and HACCP procedure effectiveness.
Istotne miejsce w rozwiązaniu problemów wyżywienia świata ma rybołówstwo, które dostarcza ok. 7% białka zwierzęcego przeznaczonego do bezpośredniej konsumpcji. Opracowana przez Bank Światowy prognoza zakłada dalszy rozwój sektora, dostawy ryb wzrosną ze 154 mln t w 2011 r. do 186 mln w 2030 r. W 2030 r. akwakultura zapewni 60% ryb przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji. Chiny będą odpowiadać za 37% światowej produkcji ryb (17% ryb morskich i 57% produkcji z akwakultury) oraz za 38% ogólnej światowej konsumpcji surowców (bez ryb paszowych). Według prognozy konsumpcja w latach 2010-2030 zmniejszy się w Japonii, Ameryce Łacińskiej, Europie, Azji Centralnej i Afryce Subsaharyjskiej. Przewiduje się istotne zmiany w układzie gatunkowym hodowlanych ryb, oczekiwany jest najszybszy wzrost światowych dostaw tilapii, ryb karpiowatych i pangi.
EN
Fishery which provides 7% of the animal proteins destined for direct consumption has an important place in solving the global problem of food supply. The prognosis developed by the World Bank foresees further growth of this sector where fish supply will rise from 154 million tons in 2011 to 186 million tons in 2030. In 2030 products stemming from aquaculture will amount to 60% of fish destined for direct consumption. China will produce 37% of the global fish production (17% sea fish and 57% aquaculture fish) and additionally, China will be responsible for 38% of global fish consumption (excluding fodder fish). According to prognosis the consumption for the period from 2010 to 2030 will decrease in Japan, Europe, Central Asia, Central America and Africa below the Sahara. Major changes are foreseen in the species makeup for the aquaculture fish and the quickest growth is estimated in the global deliveries of tilapia, carp species and trafish (panga).
Pozarządowa organizacja Marine Stewardship Council (MSC), wykorzystując Kodeks odpowiedzialnego rybołówstwa FAO, opracowała zasady certyfikacji połowów określonych gatunków ryb. Powstanie organizacji w 1997 r. było ewidentnym sygnałem braku zaufania do działań podejmowanych przez oficjalne instytucje. Po latach władze administrujące rybołówstwem zdały sobie sprawę, że system certyfikacji może być istotnym elementem wspierającym ich działalność. Obecnie system certyfikacji rybołówstwa funkcjonuje na szeroką skalę, a w nowej Wspólnej Polityce Rybackiej Unia Europejska zaleca organizacjom producentów stosowanie certyfikowania połowów. Obecnie ponad 10% światowych połowów pochodzi z certyfikowanego rybołówstwa.
EN
The non-governmental Marine Stewardship Council [MSC] has developed the principles for certification procedures for fishery of the specified fish species, with the application of FAO Code of Conduct for Responsible Fisheries. The foundation of the mentioned organization in 1997 was an evident signal of the lack of trust in the actions undertaken by the official institutions. After a number of years fisheries administrations have realized that a certification system can be a relevant element supporting their activities. At present the fisheries certification system is operating in a large scale; in the Common Fisheries Policy of the European Union, the organizations of the producers are encouraged to utilize fisheries certification. Globally more than 10% of all fisheries are conducted according to the certified fisheries standards.
10
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Na podstawie zaprezentowanego przeglądu wiedzy na temat podstawowych zanieczyszczeń chemicznych (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, polichlorowane dioksyny i bifenyle, metale toksyczne), badań statystycznych dotyczących konsumpcji ryb i produktów rybnych w Polsce stwierdzono, że w praktyce istnieje tylko niewielkie zagrożenie dla zdrowia konsumenta, będące efektem zanieczyszczeń chemicznych pobieranych w diecie rybnej.
EN
A review, with 46 refs. No toxicity hazard of polycyclic arom. hydrocarbons, polychlorinated dibenzodioxines and furanes, polychlorinated Ph₂, As, Hg, Pb and Cd exists under Polish conditions.
Intensywne morskie połowy ryb w ostatnich dekadach XX w. doprowadziły do zmian w ekosystemie morskim i przełowienia łowisk najcenniejszych gatunków. Mimo znacznych wysiłków instytucji i organizacji międzynarodowych dotychczas nie udało się zahamować tego niekorzystnego procesu. Wydaje się, że poprawę sytuacji może zapoczątkować wprowadzanie certyfikacji zarówno połowów, jak i surowców. W artykule przedstawiono prognozy rozwoju światowego rybołówstwa dotyczące głównie akwakultury w następnych dekadach.
EN
The intensive fishing during the recent decades of the twentieth century has led to changes in the sea ecosystem and overfishing in the grounds of the most valuable species. Despite the intensive efforts undertaken by international institutions and organizations, the inhibition of the mentioned negative process occurred to be unsuccessful. It seems that an improvement of the situation can be brought about by initiating the introduction of certificates for both fish catching and raw materials. In the article, the prognoses for the development of global fisheries concerning mainly the aquaculture in the coming decades have been presented.
12
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Przedstawiono wyniki badań fizykochemicznych ubocznych produktów z przetwórstwa ryb (kręgosłupy z ościami) pochodzących od dorszy bałtyckich (Gadus morhua callarias) i łososi atlantyckich (Salmo salar). Nie zawierały one w nadmiarze metali ciężkich, w tym rtęci czy arsenu. Kości dorsza zawierały dwukrotnie więcej wapnia i fosforu, zaś łososia wielokrotnie więcej tłuszczu. Znaczna była zawartość w nich białka surowego, zróżnicowany był skład aminokwasowy oraz profil kwasów tłuszczowych Wykazano pełną przydatność oczyszczonych wstępnie kręgosłupów tych ryb do dalszego wykorzystania, szczególnie do produkcji biopreparatów wapniowych (z mikroelementami).
EN
Wastes (fishbones with ribs) from processing Baltic cods (Gadus morhua callarias) and Atlantic salmons (Salmo salar) were analyzed for org. matter (fats, proteins) metals (Ca, K, Na, Mg, Al, heavy metals) and some nonmetal elements (P, Cl) to evaluate the methods for processing the wastes to Ca bioprepn. with microelements.
Ostatnie pięćdziesiąt lat dostarczyło dowodów naukowych na to, że zawarte w lipidach ryb tłustych wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT) n-3 mają duże znaczenie dla zdrowia człowieka i mogą ograniczyć ryzyko występowania wielu chorób. Ograniczenie badań prawie wyłącznie do frakcji WNKT nie pozwoliło na wyjaśnienie wielu problemów. Dlatego obecnie prowadzone prace dotyczą wielu składników tkanki rybnej, które mogą być korzystne dla zdrowia człowieka. Bada się np. synergetyczne współdziałanie frakcji lipidowej z tauryną, selenem.
EN
The recent fifty years have provided scientific evidence that the PUFA n-3, contained in fat fish lipids, have great importance to the human health and may decrease the risk of occurrence of several illnesses. The limitation of research to PUFA fractions has not allowed explaining a number of problems. The presently conducted work pertains to many components of fish tissue that could have a positive influence on human health. The research areas include i.e. synergic cooperation of lipid fraction with taurine, selenium.
Blisko 20% białka zwierzęcego pochodzi z połowów morskich i akwakultury. Coraz większe zanieczyszczenie środowiska i chemizacja są przyczynami zanieczyszczeń chemicznych występujących w organizmach żyjących w morzu. W wielu przypadkach stwierdza się niekorzystny wpływ zakumulowanych w tkankach ryb zanieczyszczeń na zdrowie człowieka, np. wzrost zachorowań na nowotwory. Przez zmiany w technologiach oraz ograniczenia prawne podjęto próby ograniczenia tych niekorzystnych dla zdrowia człowieka zjawisk. Na podstawie zaprezentowanego w artykule aktualnego stanu wiedzy o podstawowych zanieczyszczeniach chemicznych, oraz uwzględniając bardzo małą konsumpcję ryb można stwierdzić, że w Polsce nie istnieje zagrożenie dla zdrowia konsumenta będące wynikiem zanieczyszczeń chemicznych pobieranych z żywnością pochodzenia morskiego.
EN
Almost 20% protein of animal origin derives from sea catches and aquaculture. Growing environmental pollution and chemization of our life are the cause of chemical contamination found in organisms living in the sea. In many cases, a negative impact of accumulated in fish tissues contaminants can be determined i.e.: impact of growth of cancer cases in humans. Through changes in technology and changes in the law-in-force, the attempts have been made to decrease those factors, being unfavorable for man. Based on the actual state of knowledge, presented in this article, concerning the basic chemical pollutants and at the same time, with a very low fish consumption, it can be stated that in Poland there is practically no health risk resulting from the effect of chemical contaminants coming from the sea organisms.
Kilka czynników wpłynęło w ostatnich dwudziestu latach na intensywny rozwój produkcji żywności wygodnej z surowców wodnych. Są wśród nich: nowe trendy w odżywianiu, czynniki demograficzne, zainteresowanie kuchniami narodowymi, itp. Obecnie ocenia się, że około 50% produktów z surowców wodnych ma cechy żywności wygodnej. Do tej produkcji obok tradycyjnych surowców rybnych (tj. dorsz, łosoś, śledź, makrela) coraz częściej wykorzystywane są skorupiaki, głowonogi, a także mniej znane gatunki ryb np.: hoki, tillapia. Często łączy się to ze zmianami w technologii oraz nowymi recepturami.
EN
Several important factors were causing intensive production development of convenience food from water origin materials for the last 20 years. Some of them are: new trends in nutrition, demographic features, interests in national cuisine, etc. Nowadays about 50% of products from water origin materials art estimated to characterize features of convenience food. In the above mentioned production more often except traditional fish raw-materials (e.g. cod, salmon, herring, mackerel) also use bivalves and cephalopods and less known species like hoki and tillapia. That situation is often connected with changes in technology and new recipes.
Wspólna Polityka Rybacka UE ma na celu ochronę i zachowanie dostępnych zasobów morza oraz utrzymanie zrównoważonej i odpowiedniej ich eksploatacji, przy zapewnieniu rybakom odpowiednich dochodów. Wejście Polski do UE pozwoli polskiemu przemysłowi rybnemu na korzystanie z zasadniczego elementu Wspólnej Polityki Rybackiej, jakim są fundusze strukturalne - zgodnie z zatwierdzonym Sektorowym Programem Operacyjnym. Fundusze te pozwolą na dalszy rozwój przemysłu rybnego, w tym również przetwórczego. Ważne jest, że polityka strukturalna będzie kontynuowana w kolejnych latach; począwszy od 2007 r. będzie działał Europejski Fundusz Rybacki.
EN
The aim of the EU Common Fisheries Policy is protection and maintenance of available sea recourses and assurance of their sustainable and responsible exploitation providing opportune incomes to fishermen. Being a member of the EU will let the Polish fish industry develop from the main element of Common Fisheries Policy - structural funds - according to established Sectorial Operating Program. Those funds will allow future development of polish fish industry, therein the processing industry. What seems to be very important, structural policy continue the next few years. From 2007 will be acting the European Fisheries Fund.
Pomimo zmniejszających się połowów własnych, polski przemysł przetwórstwa rybnego rozwija się dynamicznie. Przeciętny Polak corocznie zjada ok. 12-13 kg ryb, a są to głównie śledzie, makrele, ryby dorszowate. Bli-sko 400 polskich producentów dostarcza rocznie 300 tys. t produktów. Polska jest eksporterem netto przetworów rybnych, import ogranicza się głównie do surowców. Jakość zdrowotna produktów rybnych, badana przez państwową kontrolę, budzi szereg zastrzeżeń, choć w ostatnich latach stan sanitarny przetworów nie uległ pogorszeniu.
EN
In spite of the decrease in fishing capacity Polish processing industry is undergoing a dynamic development. The average consumption of fish in Poland is 12-13 kg/caput among those mainly herring, mackerel and different white fish. Almost 400 Polish producers supply 300 000 t of fish products annually. Poland is a net exporter of fish products, import is basically narrowed down to fish resources. The wholesomeness of fish products determined by National Supervisor is often questionable, although, in the last few years, the sanitary quality of fish products has not been deteriorating.
Jednym z czynników wstrzymujących działalność przetwórstwa rybnego są problemy związane z ochroną środowiska. W przedsiębiorstwie SZKUNER we Władysławowie wspólnie z duńską firmą MATCON AIS zmodyfikowano linię produkcyjną biorąc pod uwagę poprawę efektywności produkcji, a także zmniejszenie ładunku odprowadzanych zanieczyszczeń oraz wyeliminowanie uciążliwej dla otoczenia produkcji mączki rybnej. Cele te osiągnięto w pełni i modernizacja przyniosła znaczne efekty ekonomiczne i ekologiczne.
EN
One of the factors limiting fish processing is environment protection. In a Władysławowo company named SZKUNER, a preliminary fish processing line for herring has been modified, with the help of a Danish company MATCON AIS. The following factors were considered: improvement in effectiveness, descrease in sewage loads and the elimination of fish production that had a profound impact on the environment. The objective has been fully achieved. The modernization brought forward extensive economical and ecological changes.
Według danych światowych, konsumpcja surowców i produktów żywnościowych pochodzenia wodnego stanowi jedną z zasadniczych przyczyn zatruć pokarmowych. W pracy przedstawiono szczególne rodzaje zagrożeń oraz prawdopodobieństwo ich występowania. Najszerzej omówiono typowe zagrożenia bakteryjne, wirusowe oraz pasożytnicze, a także uważane za mniej istotne - chemiczne. Wskazano też kierunki i możliwości eliminowania bądź ograniczania zagrożeń.
EN
According to World data the consumption of fish and fish products represents the most frequent source of food poisoning. Large part of the paper is devoted to the discussion of bacterial, virial and parasitic hazards related to fish and fish product consumption. Chemical hazards as less important are also discussed. Possibilities and ways of elimination of such types of hazards are pointed out in the paper.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.