Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Podmiot czy agent? Rozumienie podmiotowości w erze artefaktów poznawczych

100%

Trybulec B.

|

2020

|

tom 8/2

89-113

PL

Pokartezjańska tradycja filozoficzna określa podmiot działania jako istotę refleksyjną, z zasady świadomą swej podmiotowości, co czyni ją zdolną do podjęcia wolnej decyzji i wzięcia za nią odpowiedzialności. Tak rozumiana podmiotowość przypisywana jest, poza Bogiem i aniołami, wyłącznie ludziom, tylko ludzie bowiem rozumieją znaczenia języka pojęciowego, co stanowi konieczny warunek refleksyjności. Rozwój sztucznych wzmocnień poznawczych oraz coraz bardziej autonomicznej sztucznej inteligencji, który dokonał się w przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, skłania jednak do refleksji, czy takie ujęcie podmiotu nie jest zbyt antropocentryczne. Na wątpliwość tą wskazują niektórzy zwolennicy rozszerzania procesów poznawczych i stanów mentalnych poza mózg, argumentując za potrzebą odpowiedniego rozszerzenia również ich podmiotu. Coraz częściej pojawiają się także propozycje nadawania podmiotowości samym artefaktom. W artykule oceniam próby nadawania podmiotowości zarówno rozszerzonym, jak i sztucznym systemom poznawczym podjęte przez Lambrosa Malafourisa, Richarda Menary’ego, Edwina Hutchinsa, Luciano Floridiego i J. W. Sandersa, oraz Samira Chopry i Laurence’a F. White’a. Ocenę tę wydaję z perspektywy dwóch koncepcji podmiotowości: podmiotu jako systemu refleksyjnego, oraz podmiotu jako przedmiotu nastawienia intencjonalnego. Reprezentantem pierwszego z tych ujęć czynię Donalda Davidsona, drugiego – Daniela Dennetta. Argument, którego bronię brzmi, że pojęcie podmiotu wypracowane w analitycznej filozofii działania nie może zostać zastosowane do rozszerzonych i sztucznych systemów poznawczych, a przyjęcie wobec nich strategii nastawienia intencjonalnego nie spełnia tej samej funkcji. Postuluję zatem, aby systemy rozszerzone i sztuczne określać za pomocą nazwy „agent” oznaczającej wszelki relatywnie autonomiczny system przetwarzający informacje w celu wykonania zadania poznawczego. Nazwę „podmiot działania” należy tymczasem zarezerwować dla systemów faktycznie spełniających odpowiednie kryteria.

2

Związki sprawczości i wspólnotowości z wybranymi miarami religijności u polskich katolików

94%

Tychmanowicz A. , Goździewicz-Rostankowska A. , Zarzycka B.

|

nr 17

5-22

EN

Agency and communion are two important aspects of human existence. On the one hand, an individual is the executor of their goals (agency); on the other hand, every human is also a member of the community and a participant in social relations (communion; Bakan, 1966; Gebauer, Paulhus, Neberich, 2013; Wojciszke, 2010). The literature emphasizes the relationships of agency and communion with many aspects of personality, well-being, social functioning and their role in the shaping of religious beliefs and value systems. The goal of this study is to analyse the relationship between agency and communion and multidimensional religiosity among Polish Catholics. Among the problems analysed there were: the relationships of agentic and communal orientation with the dimensions of religiosity (Interest, Beliefs, Prayer, Religious Experience, Cult) and post-critical beliefs (Orthodoxy, Relativism, External Critique, Second Naiveté). A total of 308 individuals were studied (23% men) aged from 18 to 27 (M = 20.84, SD = 1.60) However, for the analyses data from 249 participants (Catholics) were collected. The study used the Centrality of Religiosity Scale by Huber, Post-Critical Belief Scale by Hutsebaut and the Scale of Agency and Communion by Wojciszke (Self-description Questionnaire 30). Above all, the results obtained indicate a positive relationship between the community orientation and traditional religiosity. The results of cluster analysis also suggest that there are relationships between agency and religiosity.

PL

Sprawczość i wspólnotowość traktowane są jako dwa istotne aspekty ludzkiej egzystencji. Z jednej strony, człowiek realizuje własne cele (sprawczość), z drugiej natomiast – stanowi część pewnej społeczności i jest uczestnikiem relacji społecznych (wspólnotowość; Bakan, 1966; Gebauer, Paulhus, Neberich, 2013; Wojciszke, 2010). W literaturze podkreśla się związki sprawczości i wspólnotowości z wieloma aspektami osobowości, dobrostanu i funkcjonowania społecznego, a także zwraca się uwagę na ich rolę w kształtowaniu systemu wartości i przekonań religijnych. Przedmiotem prezentowanych badań jest analiza zależności między sprawczością i wspólnotowością a wielowymiarowo ujętą religijnością u polskich katolików. Analizowano związki orientacji sprawczej i wspólnotowej z wymiarami religijności (zainteresowanie, przekonania, modlitwa, doświadczenie religijne, kult) oraz przekonaniami postkrytycznymi (ortodoksja, relatywizm, krytyka zewnętrzna, wtórna naiwność). Łącznie przebadano 308 osób (23% mężczyzn) w wieku od 18 do 7 lat (M = 20,84; SD = 1,60). W analizach uwzględniono dane uzyskane od 249 osób (katolików). W badaniach zastosowano Skalę centralności religijności Hubera (C-15), Skalę przekonań postkrytycznych Hutsebauta (PCBS) oraz Skale orientacji sprawczej i wspólnotowej Wojciszke (Kwestionariusz samoopisu 30). Uzyskane wyniki wskazują na związki religijności przede wszystkim z orientacją wspólnotową, szczególnie w zakresie religijności rozumianej tradycyjnie. Rezultaty analizy skupień sugerują również pewne zależności między sprawczością a religijnością.

3

Instytucjonalne i kulturowe podejście do procesu mediatyzacji polityki

84%

Wojtkowski Ł.

|

tom 57

158-169

EN

The paper concerns a theoretical approach to the process of mediatization of politics explained within the framework of the institutionalist and culturalist studies of mediatization. I argue that the contemporary analyses of mediatization of politics limit the process to mutual relations between media and politics with no further consideration of the audience. To bypass this clinch, I propose to study political communication processes as if the audience matters. In that sense, mediatization of politics is perceived as a transformation process of political communication effected by changes in mass media, social media platforms and technology. On the one hand, I use structuration theory in terms of mediatization to capture how the active audience is shaped and how it interacts with the media and political institutions in a highly media-saturated environment. It enables to observe how media practices are transformed into stable agency – structure dyad framed as a social institution. On the other hand, I add critical tackle that allows for constant tracking of how media power is created, what dimensions it has, and when the processes of media powers’ flows, interruptions, and shifts occur.

PL

Artykuł zawiera teoretyczną propozycję analizy procesu mediatyzacji polityki w ujęciu instytucjonalnym i kulturowym. Dotychczasowe badania procesów mediatyzacji polityki ograniczają się głównie do śledzenia wzajemnych relacji aktorów medialnych i politycznych, nie skupiając się na roli odbiorców komunikacji politycznej. W celu przełamania tego podejścia proponuję upodmiotowić odbiorców w procesie badania mediatyzacji polityki. W tym ujęciu mediatyzacja polityki rozumiana będzie jako proces transformacji komunikacji politycznej wywołany zmianami w mediach, platformach mediów społecznościowych i technologicznej infrastrukturze komunikacji. Dlatego, z jednej strony, aby wychwycić jak formowana jest aktywna publiczność i jak wchodzi w relacje z organizacjami medialnymi oraz politycznymi, wykorzystuję założenia teorii strukturacji w zakresie mediatyzacji. Z drugiej strony, dokładam podejście krytyczne, które pozwala na ciągłe śledzenie jak powstaje władza mediów, jakie są jej komponenty, w jaki sposób następują jej przepływy, zakłócenia i przejęcia.

4

Podmiotowość i sprawczość - z perspektywy realizmu krytycznego

84%

Wielecki K.

|

nr 2

15-30

PL

Perspektywa realizmu krytycznego w refleksji o człowieku (person being) wyklucza wszelkie koncepty konstruktywistyczne, subiektywistyczne, czy pomysły „czarnej dziury” mowy. Tu trzeba trzymać się rzeczywistości. Co wydaje się kwestią zasadniczą nie tylko dla filozofii i psychologii, ale również dla socjologii, co tu ma szczególne znacznie. Wydaje mi się, że kluczem jest tu stanowisko realizmu krytycznego. Wychodzę jednak od koncepcji rozdwojenia człowieka (homo duplex) Émila Durkheima, aby pokazać, jak dało się ono przezwyciężyć na gruncie realistycznej fenomenologii (Roman Ingarden, Edith Stein). Problemy, na które napotykamy jednak, gdy przyjmiemy to stanowisko wymagają, jak sądzę, perspektywy realizmu krytycznego. Znajdują one rozwiązanie - twierdzę - w koncepcji istoty ludzkiej Margaret S. Archer, niewątpliwie najwybitniejszej i najpełniejszej myśli teoretycznej w tej sprawie we współczesnej humanistyce. To doprowadza mnie do zastanowienia nad sensem pojęcia podmiotowości, które - mym zdaniem - otwiera szansę ujęcia sensu człowieczeństwa w kategoriach realistycznych, ale też uwzględniających pełnię i złożoność człowieka, jako istoty społecznej, wtrąconej w etyczność, uwikłanej w całość złożoności ludzkiej woli, ale też w wieloargumentowy porządek świata. Równocześnie istoty posiadającej potencjał pełni człowieczeństwa, który jest zadaniem, wyzwaniem raczej, niż czymś danym. Rzadko zresztą radykalnie realizowanym w rzeczywistości. Proponuję trójargumentowy wzór podmiotowości, wyprowadzający poza ważny, ale nie jedyny wymiar podmiotowości, jakim jest sprawczość (agency). Wzór ten prowadzi nas - mam nadzieję - do zastanowienia się nad istotą człowieczeństwa, która - mym zdaniem - wyraża się w idei podmiotowości, rozumianej przez mnie znacznie szerzej niż działanie podmiotowe. Uważam też, że takie ujęcie podmiotowości może być szczególnie przydatne w czasach kryzysu cywilizacyjnego, jaki - jak przypuszczam - trwa już od kilku dziesięcioleci.

EN

The perspective of critical realism in the reflection on person being excludes all constructivist and subjectivist concepts or ideas of a "black hole" of speech. It seems to me that the key to this is the position of critical realism. However, I am starting from Émil Durkheim's homo duplex concept to show how it could be overcome on the basis of realistic phenomenology (Roman Ingarden, Edith Stein). But the problems we encounter when adopting this position, I believe, require a perspective of critical realism. They find a solution - I say - in the concept of a human being by Margaret S. Archer, undoubtedly the most outstanding and complete theoretical thought on this matter in contemporary humanities. This leads me to reflect on the sense of the concept of subjectivity, which - in my opinion - opens up an opportunity to grasp the meaning of humanity in realistic terms, but also taking into account the fullness and complexity of man as a social being, "thrown into ethics". I propose a threeargument model of subjectivity, leading beyond the important, but not the only dimension of subjectivity, which is agency.

5

Od osoby do społeczności. Teoria uczestnictwa w ujęciu Karola Wojtyły

84%

Wojtyła W.

|

tom 4(25)

103-117

EN

The article shows the category of participation as the key, proposed by Karol Wojtyła, to understanding the person-community relationship. The philosopher from Kraków argues that a person fully reveals themselves as a personal being only when they work together with others on the foundation of participation. The capacity for subjective participation, which forms part of the very structure of a person, both determines a personalistic nature of the acts performed by the person, and also enables them to fulfil themselves in relation to others. For Wojtyła, participation is the antithesis of alienation, and its affirmation enables overcoming both the antinomy between the individual and the community, and the one-sided concepts of individualism and collectivism.

PL

Artykuł ukazuje kategorię uczestnictwa jako proponowany przez Karola Wojtyłę klucz do zrozumienia relacji osoba-społeczność. Krakowski filozof dowodzi, że osoba ujawnia siebie w pełni jako byt osobowy, dopiero wówczas, gdy działa wspólnie z innymi na fundamencie uczestnictwa. Zawarta w samej strukturze osoby zdolność do podmiotowego uczestnictwa stanowi zarówno o personalistycznym charakterze spełnianych przez osobę czynów, jak również uzdalnia ją do spełniania siebie w relacji do innych. Dla Wojtyły uczestnictwo jest antytezą alienacji, a jego afirmacja pozwala przezwyciężyć zarówno antynomię pomiędzy jednostką a wspólnotą, jak również jednostronne koncepcje indywidualizmu i kolektywizmu.

6

Kształcenie tłumaczy a samokształcenie, czyli o poszukiwaniu metod wykorzystania w dydaktyce doświadczeń zawodowych tłumaczy

84%

Albin J.

|

tom 19-20

45-64

PL

W niniejszym artykule próbuję zdefiniować działanie tłumacza jako zakres czynności znacznie szerszy niż przetwarzanie językowe, obejmujący interakcje z klientami, czynności administracyjne i finansowe, poszukiwanie materiałów, reklamę oraz samokształcenie. Samokształcenie z jednej strony dotyczy wszystkich działań tłumacza, ale z drugiej należy je rozumieć jako zjawisko metapoznawcze, przejaw refleksji tłumacza nad własną działalnością, które samo w sobie podlega doskonaleniu. Artykuł opiera się na badaniu ankietowym przeprowadzonym wśród tłumaczy, które potwierdziło powszechność samokształcenia oraz przydatność strategii samokształcenia w życiu zawodowym. Celem artykułu jest rozważenie celowości i sposobów przygotowania adeptów studiów tłumaczeniowych do praktyk samokształceniowych.

EN

This paper is aimed to define the translation activity as a range of actions much wider than just language processing. It includes interactions with clients, financial and office management, research, advertising and learning. Learning itself applies to all the translator’s actions, but it also should be seen as a metacognitive mechanism, and a manifestation of the translator’s self‑‑ reflection, which also can be improved. This paper uses the results of a research conducted with translators of Spanish, which proved the existence of self‑‑ learning practices among translators and the utility of self‑‑ learning strategies in their professional life. Thus, the aim of this paper is to consider the methods of training the translation students to use self‑‑ learning strategies.

7

Obraz medyczny jako „fenomen”. Ciało w relacji z nie-ludzkimi sprawczościami w wybranych projektach postmedialnych

84%

Twardoch-Raś E.

|

tom 21

|

nr 3

107-131

EN

The article examines a special ontogenetic relation that is established between the biological body and physical forces during the procedures of medical imaging. Until now it has been considered only as the creation of a simple form of representation. Medical imaging procedures are special processes in which organic and inorganic matter is entwined, resulting in partial transformation of beings and creation of a new whole. In the text these entanglements will be considered in the context of the concept of ‘the phenomenon’, which is part of the agential realism’ ontology, established by the American researcher Karen Barad. Her approach to agency directs thinking about relations between different beings in posthumanistic and performative perspective. This relationship is illustrated by many artistic post-media projects that often use medical and biometric data to address important social problems (terrorism in the Diane Covert’s project) and diversity of living creatures on Earth (projects of Albert Koetsier).

8

Choreografie antropocenu, czyli o materiach wprawiających w ruch

84%

Zamorska M.

|

nr 1-2

113-128

EN

A point of departure for the author is thesis proposed by T.J. LeCain, who studied anthropocentrism hidden in a very nucleus of debate about antropocene. One should, in his view, comprehend and analyse culture and technology as the part or the product of a matter. The “human age” initiated in the age of the industrial revolution driven with fossil fuels turns out to be an effect of transformations, of which coal is a chief perpetrator. The turn from anthropo- to carbocene let us examine factors which are the underlying reason for development of industrial-information society. The very material factors (retaining wide understanding of the term “matter”, which can also include the temperature or the gravity) are called to the scene, and then embodied or set in motion by choreographers — Mette Ingvartsen, Agata Siniarska and Aleksandra Borys — who try to problematize in their works the issue of dispersed, material agency. In her text the author examines how the problems essential for anthropocene and carbocene debates are being choreographed.

9

O kulturze i sprawczości w ujęciu morfogenetycznym

84%

Mrozowicki A.

|

2019

|

tom 106

|

nr 3

169-176

10

Chance or Agency? A Response to “Divine Providence and Chance in the World”

83%

Forrest P.

|

tom 68

|

nr 3

111-125

EN

Dariusz Łukasiewicz distinguishes six concepts of chance, some (C3, C5, C6) but not others (C1, C2, C4) compatible with human freedom in the robust (“libertarian”) sense. In this paper, I argue in two ways that theists should reject ontological chance (C1) and rely instead on irreducible agency when considering events that are providentially not predestined by God. My arguments depend on a univocal understanding of the assertions that God is a loving agent and that, at their best, human beings are loving agents. Implicit in Łukasiewicz’s paper, is the objection that this an improper anthropomorphism. I am an unashamed anthropomorphist and will defend univocity.

PL

Przypadek czy sprawczość? Odpowiedź na „Divine Providence and Chance in the World” Dariusz Łukasiewicz wyróżnia sześć pojęć przypadku, spośród których jedne (C3, C5, C6) są spójne z ludzką wolnością rozumianą po libertariańsku, a inne nie (C1, C2, C4). W tym eseju argumentuję na dwa sposoby, że teiści powinni odrzucić przypadek ontologiczny (C1) i odwołać się zamiast tego do nieredukowalnej sprawczości w odniesieniu do zdarzeń, które nie są opatrznościowo wyznaczone przez Boga. Moje argumenty zależą od jednoznacznego rozumienia twierdzeń, że Bóg jest kochającym sprawcą oraz że istoty ludzkie, w swoim najlepszym zachowaniu, są kochającymi sprawcami. Łukasiewicz zakłada milcząco, że takie twierdzenia cechuje niewłaściwy antropomorfizm. Opowiadam się za antropocentryzmem i będę bronić jednoznaczności.

11

Saidiya Hartman i krnąbrne biografie. Co czarne herstorie mogą zrobić dla polskiego „zwrotu ludowego”?

67%

Kiełpiński Ł.

|

nr 18

PL

Artykuł stanowi omówienie metody „krytycznej fabulacji”, którą rozwija w swojej twórczości amerykańska badaczka, Saidiya Hartman. Jej celem jest rekonstrukcja utraconych biografii czarnych kobiet z okresu niewolnictwa i krótko po nim. Kontrowersyjna metoda Hartman znajduje swoje uzasadnienie etyczne oraz epistemologiczne, które stara się zrekonstruować autor tekstu. W drugiej części artykułu podjęte zostają rozważania dotyczące możliwości zaadaptowania techniki krytycznej fabulacji do opowiadania historii kobiet w ramach polskiego „zwrotu ludowego”.

EN

This article presents on the method of “critical fabulation”, developed by American academic Saidiya Hartman with a view to reconstructing lost biographies of black women from the period of slavery and shortly thereafter. Hartman’s controversial method finds its ethical and epistemological justification, which the author of the article tries to reconstruct. The study also discusses the possibility of adapting the technique of critical fabulation for the purpose of telling women’s stories as part of the Polish “people’s turn”.

12

Podmiot czy agent? Rozumienie podmiotowości w erze artefaktów poznawczych

67%

Trybulec B.

|

nr 2

89-113

EN

The philosophical tradition defines the subject as a reflective being, in principle aware of its agency which makes it capable of making free decisions and taking responsibility for them. Agency, understood in this way, is clearly attributed only to people. However, the technological development of artificial cognitive enhancements and of increasingly autonomous artificial intelligence, that has been taken place in last few decades, casts doubts whether such an approach is not too anthropocentric. This doubt is indicated by some proponents of extending cognitive processes beyond the human brain; they argue for the need of appropriate extension of the subject as well. Moreover, there is an increasing number of proposals attributing agency to artifacts. In the first part of the article, I refer to the two most commonly used philosophical criteria distinguishing the subject of cognition from all information processing systems: being a reflective system, and being the subject of intentional stance. Next, I assess, from such a perspective, the attempts to attribute agency to both one-person extended cognitive systems and artificial systems, such as relatively autonomous computer programs. I argue that the gap between conceptions of the extended subject and the artificial subject, and the standard approach incline toward the usage of the term “agent” designating this phenomenon. The term is already widely used in cognitive science to designate any relatively autonomous information processing system performing a cognitive task. The need of the clear distinction between “the subject” (“subjectivity”) and “the agent” (“agency”) is especially noticeable in Polish, where the difference in meanings of these concepts is not so evident as in English. The awareness of the applying in cognitive science these two different notions of agency prevents against a conceptual misuse which could lead to erroneous explanations and predictions.

PL

Pokartezjańska tradycja filozoficzna określa podmiot działania jako istotę refleksyjną, z zasady świadomą swej podmiotowości, co czyni ją zdolną do podjęcia wolnej decyzji i wzięcia za nią odpowiedzialności. Tak rozumiana podmiotowość przypisywana jest, poza Bogiem i aniołami, wyłącznie ludziom, tylko ludzie bowiem rozumieją znaczenia języka pojęciowego, co stanowi konieczny warunek refleksyjności. Rozwój sztucznych wzmocnień poznawczych oraz coraz bardziej autonomicznej sztucznej inteligencji, który dokonał się w przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, skłania jednak do refleksji, czy takie ujęcie podmiotu nie jest zbyt antropocentryczne. Na wątpliwość tą wskazują niektórzy zwolennicy rozszerzania procesów poznawczych i stanów mentalnych poza mózg, argumentując za potrzebą odpowiedniego rozszerzenia również ich podmiotu. Coraz częściej pojawiają się także propozycje nadawania podmiotowości samym artefaktom. W artykule oceniam próby nadawania podmiotowości zarówno rozszerzonym, jak i sztucznym systemom poznawczym podjęte przez Lambrosa Malafourisa, Richarda Menary’ego, Edwina Hutchinsa, Luciano Floridiego i J. W. Sandersa, oraz Samira Chopry i Laurence’a F. White’a. Ocenę tę wydaję z perspektywy dwóch koncepcji podmiotowości: podmiotu jako systemu refleksyjnego, oraz podmiotu jako przedmiotu nastawienia intencjonalnego. Reprezentantem pierwszego z tych ujęć czynię Donalda Davidsona, drugiego – Daniela Dennetta. Argument, którego bronię brzmi, że pojęcie podmiotu wypracowane w analitycznej filozofii działania nie może zostać zastosowane do rozszerzonych i sztucznych systemów poznawczych, a przyjęcie wobec nich strategii nastawienia intencjonalnego nie spełnia tej samej funkcji. Postuluję zatem, aby systemy rozszerzone i sztuczne określać za pomocą nazwy „agent” oznaczającej wszelki relatywnie autonomiczny system przetwarzający informacje w celu wykonania zadania poznawczego. Nazwę „podmiot działania” należy tymczasem zarezerwować dla systemów faktycznie spełniających odpowiednie kryteria.

13

Autonomiczność, sprawczość i innowacyjność nauczyciela we współczesnej leksykografii pedagogicznej i jurysprudencji. Analiza lingwistycznopedagogiczna

67%

Sarbiewska A. , Stępkowski D.

|

nr 1(143)

96-121

PL

W artykule zrelacjonowano badanie pojęć autonomiczności, sprawczości i innowacyjności nauczyciela od strony lingwistycznopedagogicznej. Materiał badawczy został wyselekcjonowany metodą przeszukiwania dokumentów zastanych, którymi były wybrane artykuły encyklopedyczne i teksty prawne dotyczące nauczyciela i jego działalności pedagogicznej. Przy analizowaniu materiału wykorzystano ramę teoretyczną semantyki kognitywnej w postaci teorii integracji pojęciowej. W wyniku analiz dowiedziono, że autonomiczność jako fenomen pedagogiczny ma szeroką i dobrze ugruntowaną podstawę leksykalną zarówno w tekstach encyklopedycznych, jak i prawniczych. Drugie pojęcie, sprawczość, posiada bardzo wąską podstawę słownikową i teoretyczną. Użycie ostatniego z analizowanych wyrażeń specjalistycznych z obszaru innowacyjności ogranicza się do niektórych tylko autorów i ich tekstów. Poza tym problematyka innowacyjności pojawia się w tekstach prawniczych sporadycznie i z reguły w odniesieniu do szkoły, a nie nauczyciela. Na podstawie uzyskanych wyników zaproponowano traktowanie tytułowej triady terminologicznej jako amalgamatu, w której wyliczone pojęcia tworzą z jednej strony jedność, z drugiej zaś każde z nich wyraża jeden aspekt całości, która ukazuje wieloaspektowość nauczycielskiego działania pedagogicznego.

EN

The article examines the concepts of teacher autonomy, agency and innovation from a linguisticpedagogical perspective. The research material was selected with the use of the method of searching the existing documents. The documents included selected encyclopaedic articles and legal texts concerning the teacher and his pedagogical activity. The authors used the theoretical framework of cognitive semantics in the form of conceptual integration theory when analysing the material. Autonomy as a pedagogical phenomenon has a broad and well-established lexical basis in both encyclopaedic and legal texts. The second concept, agency, has a very narrow dictionary and theoretical basis. The use of the last of the category, innovation, is limited to only some authors and their texts. Besides, the issue of innovativeness appears in legal texts sporadically and, as a rule, in relation to the school and not to the teacher. On the basis of the results obtained, it was proposed to treat the title terminological triad as an amalgam, in which the enumerated terms form a unity on the one hand, while on the other hand each of them expresses one aspect of the whole, which shows the multifaceted nature of the teacher’s pedagogical activity.

14

Ciemna strona tajgi. Relacje ludzi z ziemią w Tofalarii

67%

Tikhonov A.

Łódzkie Studia Etnograficzne

|

2023

|

tom 62

201-216

EN

The purpose of this article is to make a multi-faceted anthropological analysis of selected narratives concerning the ways of experiencing the taiga in the context of local hunting practices used by representatives of the Tofalar community. Tofalars are one of the smallest indigenous ethnic groups in Russia (ca. 800 people). They live in three villages in the eastern part of the Sayan range in the Irkutsk region. Their way of life is connected with the surrounding environment, which in this case is the mountain taiga. My field studies indicate that the inhabitants of Tofalaria experience the taiga in a way that is difficult to describe in the light of Western epistemology based on an anthropocentric perspective. In analysing this problem, I use the work of modern anthropologists who are trying to develop a new anthropological approach, in which the human being is not in a privileged position (e.g. Tim Ingold, Viveiros de Castro, Łukasz Smyrski). The second point of reference for me is the work of contemporary philosophers, associated with the current of speculative realism, which combines a critical attitude to anthropocentrism and frequent references to the category of ‘dark’ (e.g. Timothy Morton’s dark ecology, Ben Woodard’s dark vitalism).

PL

Celem artykułu jest dokonanie wieloaspektowej antropologicznej analizy wybranych narracji, dotyczących sposobów doświadczania tajgi w kontekście lokalnych praktyk myśliwskich stosowanych przez przedstawicieli wspólnoty tofalarskiej. Tofalarzy są jedną z najmniejszych autochtonicznych grup etnicznych Rosji (ok. 800 osób), zamieszkują w trzech wsiach we wschodniej części pasma Sajanów w obwodzie irkuckim. Sposób życia Tofalarów jest związany z otaczającym ich środowiskiem, czyli górską tajgą. Z przeprowadzonych przeze mnie etnograficznych badań terenowych można wywnioskować, że mieszkańcy Tofalarii doświadczają tajgi w sposób, który trudno poddaje się opisowi podporządkowanemu zachodniej epistemologii opartej na perspektywie antropocentrycznej. Analizując ten problem, korzystam z prac współczesnych antropologów podejmujących próby wypracowania nowej optyki antropologicznej, w której człowiek nie znajduje się w pozycji uprzywilejowanej (m.in. Tim Ingold, Eduardo Viveiros de Castro, Łukasz Smyrski). Drugim punktem odniesienia są dla mnie prace współczesnych filozofów związanych z nurtem realizmu spekulatywnego, których łączy krytyczny stosunek do antropocentryzmu oraz częste odwoływanie się do kategorii dark/ciemny (np. ciemna ekologia Timothy’ego Mortona, ciemny witalizm Bena Woodarda).

15

Dzieciństwo na piśmie

67%

Brzozowska-Brywczyńska M.

|

nr 2

204-207