Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Mineralogical analysis of iron ore using ultrasonic wave propagation parameters

Morkun Natalia, Fischerauer Gerhard, Tron Vitalii, Gaponenko Alona

Acta Mechanica et Automatica

|

2023

|

Vol. 17, no. 3

364--371

EN

Availability, relative simplicity and low cost, combined with ever-increasing capabilities, have led to a significant increase in the use of ultrasonic measurements of mining process variables in recent times. The scope of application varies from the study of the characteristics of raw materials and products of its processing to the operational assessment of the current parameters characterising the state of the process equipment. The purpose of this study is to develop methods for obtaining information about the characteristics of mineral raw materials as a result of ultrasonic logging of wells in a rock mass. The proposed approach makes it possible to improve the quality of information support for the management of technological processes of mining and processing of ore and thereby improve the quality of products supplied to the metallurgical stage and reduce overall production costs.

2

Analiza stabilności chemicznej butelkowanej wody źródlanej „Iwoniczanka”

Gratkowska-Żmuda D.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 4/II

143--150

PL

Rola jaką pełni woda w życiu człowieka jest nieoceniona. Poza tym, że jest głównym składnikiem ilościowym pożywienia jest także czynnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania. W celu zapewnienia prawidłowych procesów fizjologicznych ważne jest systematyczne dostarczanie płynów do organizmu na poziomie co najmniej 1,5 - 2 l dziennie. Ważne jest także, aby spożywana woda charakteryzowała się pierwotną czystością mikrobiologiczną i stabilnością składu chemicznego, a ponadto była cennym źródłem składników mineralnych, które są wartościowym uzupełnieniem codziennej diety. W artykule przedstawiono charakterystykę butelkowanej wody źródlanej Iwoniczanka. Celem charakterystyki było określenie jakości i stabilności chemicznej badanej wody, a także klasyfikacja jej użyteczności pod kątem zawartości minerałów z uwzględnieniem ich dziennego zapotrzebowania dla osoby dorosłej. Analizie poddano 41 wskaźników jakościowych wody. Badania zostały wykonane wg metodyki zawartej w normach PN-EN ISO 17294:2006, PN-79/C-04588.02, PN-EN ISO 9297:1994, PN-C-04576.04/XII 1994, PN-82/C- 04576.08, PN-EN 26777. Wyniki przeprowadzonych analiz wykazały, że butelkowana woda Iwoniczanka jest średniozmineralizowaną wodą źródlaną o charakterze wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowym, wyróżniającą się pierwotną czystością mikrobiologiczną i stabilnością składu chemicznego, a także jest w pełni użyteczna pod kątem dziennego zapotrzebowania na minerały.

EN

Water is one of very few vital needs for human beings. It is a transparent and nearly colorless chemical substance that is the main constituent of food. Moreover it is essential for organism to function properly. A healthy sedentary adult should drink at least 1.5 -2 liters of water per day. This level of water intake balances water loss and helps keeping the body properly hydrated. Natural drinking water is defined as water that is characterized by its content of certain mineral salts and their relative proportions and guarantees constancy of its composition and the stability under conditions which guarantee the original microbiological purity and chemical composition. This article presents characteristic of Iwoniczanka bottled spring water. The objective of this study was to determine chemical stability and purity of tested water, as well as, classification based on the daily minerals requirement in human nutrition. 41 of water quality indicators were analyzed. These research were conducted using methodology included in PN-EN ISO 17294: 2006, PN-79/C-04588.02, PN-EN ISO 9297: 1994, PN-C04576.04 / XII 1994, PN-82 / C-04576.08. -EN 26777 standards. The results showed that Iwoniczanka is a medium mineralized spring water rich in bicarbonate, calcium and magnesium ions. The quality and stability of minerals, their relative proportions, lack of toxic compounds, chemical and microbiological purity make Iwoniczanka one of the best spring waters for drinking available on the consumer goods market in Poland.

3

Ocena wybranych wskaźników fizykochemicznych w wodach rzeki Raszynki

Burzyńska I.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2016

|

T. 16, z. 3

23--34

PL

Celem pracy była ocena jakości wody fizykochemicznych w rzece Raszynce na podstawie wybranych wskaźników fizykochemicznych Badania prowadzono na terenie rolniczej zlewni Raszynki (17,14 km2). Rzeka płynie przez powiaty piaseczyński i pruszkowski (woj. mazowieckie) i jest prawym dopływem rzeki Utraty. Próbki wody pobierano raz w miesiącu od lutego do końca listopada w latach 2014–2015 ze stałych punktów badawczych zlokalizowanych wzdłuż rzeki (R_1–R_10). W próbkach zmierzono pH i przewodność elektryczną właściwą (EC) oraz oznaczono stężenie wybranych składników, tj. N-NO3, N-NH4, P-PO4, Na, K, Mg, Ca i Cl-. Przeważająca liczba próbek wód z rzeki (78,0%) była złej jakości z powodu nadmiernego stężenia składników biogennych, tj. N-NO3, N-NH4 i P-PO4. Stężenie Mg, Ca oraz Cl- w wodzie rzeki było bardzo małe, pozwalające zaliczyć ją do I klasy jakości dla wód powierzchniowych.

EN

The aim of the study was to evaluate selected physical and chemical indicators in the waters of the Raszynka River on the background of land use in its vicinity. Study was carried out in the agricultural Basin of the Raszynka River (17.14 km2). Raszynka runs through Piaseczno and Pruszków districts on Masovian province. This river is a right tributary of the Utrata River. Water samples were collected monthly from February to November 2014–2015 with solid research points located along the river (R_1 to R_10). The vast number of water samples from the river (78.0%) were of bad quality due to excessive concentration of biogenic ingredients, i.e. N-NO3, N-NH4 and P-PO4. The concentration of Mg, Ca and Cl- in the river waters was very small, allowing include this to I class of surface waters.

4

Changes in specific loads of mineral components outflowing from catchment area of river Supraśl in 2001–2009

Skorbiłowicz M., Ofman P.

Journal of Ecological Engineering

|

2015

|

Vol. 16, nr 1

135--140

EN

The purpose of this paper was to determine changes in loads of N-NH4+, S-SO42, P-PO43-, N-NO3-, Pog, Cl-, Ca2+, Mg2+, and their origin in waters outflowing from Supraśl catchment. Research was carried out in the period from 2001 to 2009 in three measurement points located around Gródek, Nowodworce and Dzikie. Obtained values of specific load were raging for: N-NH4+ 0.051÷2.094 kg N-NH4+·ha-1··year-1, S-SO42- 16.50÷30.00 kg S-SO42·ha-1··year-1, P-PO43- 0.17÷0.45 kg P-PO43·ha-1·year-1, Pog 0.44÷0.78 kg P·ha-1··year-1, Cl- 14.58÷26.80 kg Cl-·ha-1··year-1, Ca2+ 68.2÷77.1 kg Ca2+ ha-1··year-1, M2+ 9.57÷12.29 kg Mg2+·ha-1··year-1. In addition, linear Pearson correlation coefficients were calculated between specific loads of individual components and fertilization form in each measuring point. There were obtained statistically significant correlations between NPK fertilization and specific loads of N-NH4+, Pog, Cl-, Ca2+ and Mg2+ and between manure fertilization and S-SO42-, Ca2+ and Mg2+.

5

Zawartość niektórych pierwiastków chemicznych w okrywie włosowej lisa polarnego (Alopex lagopus L.) w różnym wieku

Bosiacki M., Cholewa R., Mleczek M.

Aparatura Badawcza i Dydaktyczna

|

2015

|

T. 20, nr 1

52-56

PL

Badania wykonano na próbkach włosowych 83 samic lisów polarnych niebieskich w wieku od 1 do 4 lat, które pobrano zimą ze środka ich grzbietu na fermie w województwie wielkopolskim. Zebrane próbki poddano analizie na zawartość: Mg, K i Ca metodą atomowej spektrometrii emisyjnej (AES); Cd, Cu, Co, Cr, Fe, Mn, Ni, Pb oraz Zn metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z atomizacją w płomieniu (FAAS) oraz As i Se metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z generowaniem wodorków (HGAAS). Zawartość pierwiastków chemicznych w okrywie włosowej lisów polarnych niebieskich zmieniała się w zależności od wieku zwierząt. Do drugiego roku zwiększała się zawartość K, Ca, Zn, Cu, Fe, Ni, Cr, Pb oraz Cd. Zawartość Mg, Mn, Co i As była największa w okrywie włosowej lisa jednorocznego, a zawartość Se w okrywie włosowej lisa czteroletniego.

EN

The study was performed on samples of 83 a coat of blue foxes aged 1 to 4 years, which was collected in winter from the middle of the back on the farm in the Wielkopolska Region. Collected samples were analysed to Mg, K and Ca content with atomic emission spectrometry (AES), Cd, Cu, Co, Cr, Fe, Mn, Ni, Pb and Zn with flame atomic absorption spectrometry (FAAS), while As and Se with hydride generation atomic absorption spectrometry (HGAAS). The content of the chemical elements in the coat of blue fox dependent upon the age of animals. The content of K, Ca, Zn, Cu, Fe, Ni, Cr, Pb and Cd increased to two-year. The content of Mg, Mn, Co, and As was the biggest in the coat of one-year fox and Se content in the coat of four-year fox.

6

Zróżnicowane użytkowanie łąki a jakość wód gruntowych

Burzyńska I.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 3

5--18

PL

Celem pracy była ocena jakości wód gruntowych spod łąki o zróżnicowanym, produkcyjnym i nieprodukcyjnym użytkowaniu. Badania prowadzono na wieloletnim doświadczeniu łąkowym, usytuowanym na czarnej ziemi zdegradowanej o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego, w miejscowości Janki w woj. mazowieckim. W latach 1981–2010 doświadczenie było użytkowane produkcyjnie, a od 2011 r. – nieprodukcyjnie. Produkcyjne użytkowanie łąki polegało na mineralnym nawożeniu zróżnicowanymi dawkami azotu (120 i 240 kg N·ha-1 ) w formie saletry amonowej i wapniowej oraz zbieraniu runi łąkowej w trzech pokosach w ciągu sezonu wegetacyjnego. Użytkowanie nieprodukcyjne polegało na jednorazowym koszeniu runi, zgodnie z zaleceniami pakietu rolnośrodowiskowego dla łąk ekstensywnych. Skoszoną roślinność łąkową usuwano z połowy obiektów, a na drugiej połowie ją pozostawiano. Wykazano, że nieprodukcyjne użytkowanie łąki przyczyniło się do poprawy jakości wód gruntowych, zwłaszcza do zmniejszenia w nich stężenia: N-NO3, P-PO4 i Ca. Bez względu na sposób użytkowania łąki stężenie potasu w wodach gruntowych było małe, co może świadczyć o znacznej pojemności kompleksu sorpcyjnego gleby.

EN

The aim of the study was to assess the quality of groundwater from a meadow of varying productive and non-production use. The studies were carried out in a long-term meadow experiment located on degraded black earth of a grain size structure of strong loamy sand in Janki, Masovian Province. In the years 1981–2010 the meadow experiment was productively used, and in 2011–2012 it was used non-productively. Productive use of the meadow consisted in the application of different doses of mineral nitrogen fertilization (120 and 240 kg N·ha-1) in two forms (ammonium nitrate and calcium nitrate) and in mowing three times a season. Non-productive use of the experimental meadow consisted in single mowing per vegetation season according to agri-environmental package for extensive meadows. Mown sward was harvested from a half of the plot and left on the other half. Nonproductive use of the meadow improved the quality of ground water by the reduction of N-NO3, P-PO4 and Ca concentrations. Regardless of meadow use, potassium concentration in ground water was low, which may indicate a considerable capacity of the soil sorption complex.

7

Nutritive value and the content of macroelements in fodder and in soil from organic grasslands

Jankowska-Huflejt H.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2014

|

Vol. 59, nr 3

91--97

EN

Studies were carried out in the years 2006-2007 in organic farms with animal production and over 30% share of permanent grasslands in agricultural lands. Samples of green forage from meadows and pastures, of hay and hay ensilage from meadow sward were analysed for the content of total protein, crude fibre, crude fat, ash and mineral components (N, P, K, Ca, Mg and Na). In the year 2007, soil (0-20 cm layer) richness in these components was also analysed. Mean content of nutritive components in fodder reached the optimum range but the content of total protein and crude fibre was quite variable. Mean content of potassium and magnesium in all types of fodder was satisfactory, that of phosphorus - satisfactory in green fodder from pastures and slightly deficient in other types of fodder. The content of calcium was minimally deficient in hay and that of sodium was small in all types of fodder (only 0.38 g kg-1 DM in hay), which resulted in too high K:Na ratio (up to 242 in hay) and K:Mg ratio (ca. 10). Compared with conventional farms, more hay samples from organic farms contained more P, Ca and Mg. Potassium content in hay was comparable and Na content was much smaller in hay from organic farms. Soils of studied grasslands were in general acid or slightly acid of low phosphorus content. Very high potassium content in some soils may indicate too often applied liquid manure. Soil richness in available calcium and magnesium was exceptionally favourable and only in few cases needed supplementation. Improving management methods and periodical analyses of soil and fodder are necessary to increase grassland utilization and fodder quality.

PL

Badania prowadzono w latach 2006-2007 w ekologicznych gospodarstwach z ponad 30% udziałem trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych i prowadzących produkcję zwierzęcą. Analizowano próbki zielonki z łąk i pastwisk, próbki siana oraz kiszonki z runi łąkowej. Oceniano zawartość białka ogólnego, włókna surowego, tłuszczu surowego, popiołu surowego i składników mineralnych N, P, K, Ca, Mg i Na. W 2007 roku określono też zasobność gleb (warstwa 0-20 cm) w te składniki. Średnio zawartość składników pokarmowych w paszach mieściła się w granicach wartości optymalnych, ale zawartości białka ogólnego i włókna surowego były bardzo zróżnicowane. Średnie zawartości potasu i magnezu były zadowalające we wszystkich rodzajach pasz, fosforu zadowalające w zielonce pastwiskowej i nieznacznie niedoborowe w pozostałych paszach, zawartość wapnia minimalnie niedoborowa tylko w sianie, natomiast zawartość sodu mała (zaledwie 0,38 g kg-1 s.m. w sianie) we wszystkich rodzajach pasz, co rzutowało na zbyt wysoki stosunek K : Na (nawet 242 w sianie)i K : Mg (ok. 10). W porównaniu z zawartością składników w sianie z gospodarstw konwencjonalnych w sianie z gospodarstw ekologicznych większy był % próbek o większej zawartości P, Ca i Mg, o zbliżonym udziale K i znacznie mniejszej zawartości Na. Gleby badanych użytków były na ogół kwaśne i lekko kwaśne, o niskiej zawartości fosforu; bardzo duża w części gleb zawartość potasu może wskazywać na zbyt częste stosowanie gnojówki. Zasobność w przyswajalne magnez i wapń była wyjątkowo korzystna, tylko w nielicznych przypadkach wymagająca uzupełnienia. W celu poprawy wykorzystania TUZ i ja-kości ich pasz konieczne jest doskonalenie metod gospodarowania oraz okresowe badanie paszy i zasobności gleb.

8

Chemizm polowego spływu powierzchniowego na tle uwarunkowań agrotechnicznych, w wybranym gospodarstwie województwa zachodniopomorskiego

Pietrzak S., Wesołowski P., Brysiewicz A., Dubil M.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2013

|

T. 13, z. 3

115--129

PL

W pracy przeprowadzono ocenę składu chemicznego wody spływającej z gruntu ornego, a w szczególności stężenia zawartego w niej fosforu, w aspekcie różnych czynników kształtujących ten skład. Ocenę przygotowano głównie na podstawie wyników analiz laboratoryjnych próbek spływu powierzchniowego, pobranych w latach 2011–2012 z pola uprawnego wybranego gospodarstwa w województwie zachodniopomorskim, wyników oznaczeń równolegle pobranych z nimi próbek gleby, oraz na podstawie rejestru przebiegu czynności agrotechnicznych wykonywanych na polu, również w okresie poprzedzającym pobór próbek. Stwierdzono, że: a) stężenia wszystkich analizowanych składników w spływie powierzchniowym przekraczały ich przeciętne wartości stwierdzone w opadach atmosferycznych w okresie 2009–2011 – w wielu przypadkach z bardzo dużą wielokrotnością, przy czym największe różnice występowały w odniesieniu do potasu i fosforu, najmniejsze zaś dotyczyły azotu azotanowego i cynku; b) zawartość fosforu przyswajalnego w wierzchniej, pięciocentymetrowej warstwie gleby była dodatnio skorelowana ze stężeniem tego składnika w spływie powierzchniowym, natomiast tego rodzaju zależność nie występowała w odniesieniu do mineralnych form azotu; c) spływająca z pola woda stanowiła potencjalne źródło eutrofizacji wód powierzchniowych (zawierała bardzo dużo składników biogennych, zwłaszcza fosforu).

EN

An assessment of chemical composition of surface runoff from arable lands with particular reference to phosphorus was performed and related to various factors affecting this composition. The assessment was based on the laboratory analyses of water samples collected in 2011–2012 from surface runoff from selected farm in zachodniopomorskie province, on parallel analyses of soil samples and on the record of agrotechnical measures performed in the field also before sampling. It was found that: a) concentrations of analysed components in surface runoff exceeded (of ten many times) their average concentrations in rainfalls in the years 2011–2012. The greatest differences were found for phosphorus and potassium and the smallest for nitrate-nitrogen and zinc; b) the kontent of available phosphorus in the upper 5 cm soil layer was positively correlated with its concentration in surface runoff; no such relationship was found for mineral forms of nitrogen; c) surface runoff from the field was a potential source of eutrophication of surface waters since it contained much nutrients, particularly phosphorus.

9

Badania wstępne nad wpływem różnych biopreparatów na zmiany odczynu i zawartość składników w glebie i liściach okulantów jabłoni i wiśni

Grzyb Z. S., Piotrowski W., Sas Paszt L., Pąśko M.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2013

|

Vol. 58, nr 3

198--203

PL

W ekologicznej szkółce doświadczalnej, gdzie rosły drzewka jabłoni odmiany ‘Topaz’ odpornej na parch i wiśni odmiany ‘Debreceni Bötermö’, badano wpływ nawozów mineralnych i bioproduktów zawierających związki humusowe (Humus UP, Humus Active), bakterie pożyteczne (Aktywit PM), wyciągi z aminokwasów roślinnych (BF Amin), wyciągi z wodorostów (BF Quality), grzybów mikoryzowych (Micosat), produktu ubocznego z fermentacji drożdży (Vinassa) i obornika granulowanego oraz innych produktów organicznych i mineralnych (Tytanit, Florovit) na zmiany kwasowości oraz poziomu składników mineralnych w glebie i liściach. Poletkami kontrolnymi były obiekty niczym nie nawożone. Nawożenie NPK spowodowało wzrost stopnia zakwaszenia gleby w przeciwieństwie do innych form nawożenia organicznego. Poszczególne preparaty, organiczne i nieorganiczne oraz nawozy mineralne powodowały zróżnicowanie poziomu składników mineralnych w glebie i liściach. Zakres tych zmian był głównym celem niniejszej pracy.

EN

In an experimental organic nursery where trees of scab resistant apple cultivar ‘Topaz’ and sour cherry cultivar ‘Debreceni Bötermö’ were grown, the effects of mineral fertilizers and bioproducts containing humic compounds (Humus UP, Humus Active), beneficial bacteria (Aktywit PM), extracts of plant amino acids (BF Amin), seaweed extracts (BF Quality), mycorrhizal fungi (Micosat), a by-product of yeast fermentation (Vinassa) and granular manure as well as other organic and mineral products (Tytanit, Florovit) on the changes in soil acidity and the level of minerals in the soil and leaves were studied. Control plots were not fertilized at all. NPK fertilization caused an increase in the degree of soil acidity, in contrast to the other forms of organic fertilization. The different preparations, organic and inorganic, and mineral fertilizers produced a significant variation in the level of minerals in the soil and leaves. The extent of those changes is the main topic of this paper.

10

Geneza i skład części mineralnych wybranych złóż torfów niskich Wysoczyzny Lubartowskiej

Rydelek P.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 2

135-149

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań składu chemicznego i mineralnego części nieorganicznych, występujących w torfach budujących trzy torfowiska niskie na Wysoczyźnie Lubartowskiej, oraz określono genezę poszczególnych składników. Wyraźne podobieństwa w składzie chemicznym torfów wykazały torfowiska położone w centralnej części Wysoczyzny, w obszarze kemowym. W omawianych torfowiskach dominującym składnikiem części nieorganicznych jest krzem. W torfowisku położonym w południowej części Wysoczyzny, w sąsiedztwie zbudowanego z lessów Płaskowyżu Nałęczowskiego, głównym składnikiem części mineralnych jest wapń. W badanych torfach zidentyfikowano trzy grupy składników mineralnych w zależności od ich genezy: składniki pochodzenia allochtonicznego, dostarczane do torfowiska w postaci materiału detrytycznego (głównie kwarc, skalenie, minerały ilaste); formy autogeniczne, powstające w obrębie torfowiska (głównie piryt, gips, węglany), oraz składniki mineralne pochodzenia biogenicznego (głównie szkielety okrzemek, skorupki mięczaków, igły gąbek, cysty). Stwierdzono, że zróżnicowanie składu części mineralnych torfów jest związane przede wszystkim z budową geologiczną badanych torfowisk (w szczególności z litologią osadów budujących zbocza dolin, w których są położone torfowiska). Zastosowanie metody SEM/EDS umożliwiło - poza oznaczeniem składu mineralnego badanych torfów - określenie genezy poszczególnych składników.

EN

Results of a study on chemical and mineral composition of inorganic parts of peats building three lowland bogs in Lurartowska Upland are presented in this paper together with the estimation of the origin of particular components. Distinct similarities in the chemical composition of peats were found in lowland bogs situated in the central part of the upland in a kame area. Silicon is the dominating inorganic component in these bogs. In a lowland bog situated in southern part of the upland, near Nałęczów Plateau, the main mineral component is calcium. Three groups of mineral components were found in studied peats depending on their origin: components of allochthonous origin delivered to the bog as detritus (mainly quartz, feldspars and clay minerals), autogenic forms produced within the bog (mainly pyrite, gypsum, carbonates) and mineral components of biogenic origin (mainly diatom skeletons, shells of mollusks, needles of sponges, cysts). It was found that the different composition of mineral parts of analysed peats was mainly associated with their geological structure - in particular with the lithology of sediments building valley slopes where the bogs are situated. Application of the SEM/EDS method enabled - apart from determining mineral composition of studied peats - estimation of the origin of particular components.

11

Changes in Water Quality of Melioration Systems in Upper Narew River Catchment

Skorbiłowicz M.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2011

|

Vol. 18, nr 9-10

1339-1346

EN

The study aimed at determining the quality of surface waters from open melioration ditches in upper Narew River catchment depending on their spatial localization. Following melioration objects were selected to study (open ditches): Orlanka, Suprasl-Grodek-Lachy, Trzcianne-Neresl, Suprasl-Fasty, Choroszcz-Konowaly, Zubowo-Ploski, Zabludow-Rudnia. The objects were meliorated in 1976–1985 in a form of open ditches network and complementary drainage. Melioration of green lands consists of the outflow ditches built to drain larger meadow complexes and accelerate the water outflow from the catchment. Most of melioration ditches are localized around agricultural lands (meadows and pastures), then on arable lands and not agriculturally performed areas (peat-bogs). Green lands are situated on peat-muck soils and occupy about 85 % of area. In total, 21 measurement points were set. Analyses were made since January 2005 till December 2007 once a month. Following items were determined in collected samples: N-NH4+, N-NO2 –, N-NO3–, P-PO43–, S-SO42–, Cl–, specific conductivity, acidity (pH), Ca2+, Mg2+, Na+, K+, Fe2+/3+ and Zn2+ by means of colorimetric, potentiometric, as well as AAS and EAS techniques. Water quality in melioration ditches appeared to be dependent on the character of irrigated area. Water from melioration ditches in upper Narew River catchment is characterized by I and II, and sometimes III quality class for surface water. A considerable part of organic soils in upper Narew River valley affect the chemical composition of waters from open melioration ditches.

PL

Celem pracy było określenie jakości wód powierzchniowych z otwartych rowów melioracyjnych w zlewni górnej Narwi w zależności od ich lokalizacji przestrzennej. Do badań wybrano następujące obiekty melioracyjne (rowy otwarte): Orlanka, Supraśl-Gródek-Lachy, Trzcianne-Nereśl, Supraśl-Fasty, Choroszcz--Konowały, Zubowo-Ploski oraz Zabłudów-Rudnia. Obiekty zostały zmeliorowane w latach 1976-1985 siecią rowów otwartych i drenowaniem uzupełniającym. Melioracje użytków zielonych stanowią rowy odpływowe wykonane w celu odwodnienia większych kompleksów łąk i przyśpieszenia spływu wód ze zlewni. Większość rowów melioracyjnych jest położona w obrębie użytków rolnych (łąk i pastwisk), w mniejszym stopniu na polach ornych oraz terenach nieużytkowanych rolniczo (torfowo-bagiennych). Użytki zielone są położone na glebach torfowo-murszowych stanowiące około 85 % powierzchni. Ogółem wybrano 21 punktów badawczych. Analizy wykonywano w okresie od stycznia 2005 do grudnia 2007 raz w miesiącu. W próbkach oznaczano stężenie N-NH4+, N-NO2-, N-NO3-, P-PO43-, S-SO42-, Cl-, przewodność właściwą, odczyn (pH), Ca2+, Mg2+, Na+ , K+, Fe2+/3+ i Zn2+ metodami kolorymetrycznymi, potencjometrycznymi oraz ASA i ESA. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że jakość wód w rowach melioracyjnych jest uzależniona od charakteru odwadnianego obszaru. Wody z rowów melioracyjnych zlewni górnej Narwi zaliczono do I i II, a czasami III klasy jakości wód powierzchniowych. Znaczny udział gleb organicznych w dolinie górnej Narwi wywiera wpływ na skład chemiczny wód z otwartych rowów melioracyjnych.

12

Ocena wartości pokarmowej pasz z trwałych użytków zielonych w badanych gospodarstwach ekologicznych

Nazaruk M., Jankowska-Huflejt H., Wróbel B.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2009

|

T. 9, z. 1

61-76

PL

Badania prowadzono w latach 2004-2007 w 34 ekologicznych gospodarstwach łąkarskich prowadzących produkcję zwierzęcą. W ramach badań analizowano próbki zielonek z łąk i pastwisk, próbki siana oraz kiszonek z runi łąkowej. Oceniano zawartość wybranych składników mineralnych (N, P, K, Ca, Mg i Na) i składników pokarmowych (popiół surowy, białko ogólne, włókno surowe i tłuszcz surowy). Wartość energetyczną pasz wyrażono w MJ oraz wg systemu INRA - w JPM i JPŻ. Zarówno zawartość składników pokarmowych jak i wartość energetyczna analizowanych pasz średnio mieściły się w granicach wartości uznawanych za optymalne. Stwierdzono jednakże bardzo duże ich wahania, szczególnie w odniesieniu do białka ogólnego i włókna surowego. Średnia zawartość fosforu była zadowalająca w zielonce pastwiskowej oraz nieznacznie niedoborowa w pozostałych paszach. Średnia zawartośćpotasu i magnezu była zadowalająca we wszystkich rodzajach pasz. Zawartość wapnia była minimalnie niedoborowa tylko w sianie, natomiast zawartość sodu wyjątkowo mała we wszystkich rodzajach pasz. W porównaniu z wynikami badań siana z gospodarstw konwencjonalnych w Polsce w badaniach w gospodarstwach ekologicznych stwierdzono większy udziałpróbek o większej zawartości fosforu, wapnia i magnezu, o zbliżonym udziale potasu i znacznie mniejszej zawartości sodu. W celu lepszego wykorzystania pasz z trwałych użytków zielonych i poprawy ich jakości, konieczne jest doskonalenie metod użytkowania łąk, w tym gospodarki nawozowej, oraz technologii sporządzania pasz, szczególnie w gospodarstwach o dużym udziale TUZ, w których produkcja zwierzęca stanowi podstawowe źródło ich dochodu.

EN

The studies in 34 organic grassland farms with livestock production were carried out in the years 2004-2007. Samples of meadow sward, pasture green fodder, hay and grass silage were analysed in the study. The content of mineral (N, P, K, Ca, Ma and Na) and nutritive components (crude ash, total protein, crude fibre and crude fat) was analysed. Energetic value of forages was expressed in MJ and according to the INRA system – in UFL and UVF. Both the content of nutritive components and the energetic value of analysed fodders fell within the values considered the optimum. However, very large variation was found of these values, especially in total protein and crude fibre contents. The average content of phosphorus in pasture green fodder was satisfactory and slightly deficient in other fodders. The average content of potassium and magnesium in all kinds of fodders was satisfactory. The calcium content was slightly deficient only in hay, while the sodium content was exceptionally low in all kinds of fodders. More hay samples from organic farms showed higher content of phosphorus, calcium and magnesium, similar content of potassium and considerably smaller content of sodium than hay samples from conventional farms in Poland. For the purpose of better utilisation of fodders from permanent grasslands and improvement of their quality, it is necessary to improve the methods of meadows utilisation, including fertilisation, and technologies of fodders production, especially in farms with large share of permanent grasslands, where animal production determines the basic source of income.

13

Wpływ zmienności składu mineralnego i chemicznego skał klastycznych zapadliska przedkarpackiego na własności petrofizyczne i parametry geofizyczne: analiza przy pomocy programów QUANTA i BESTMIN

Środoń J.

Prace Instytutu Nafty i Gazu

|

2008

|

nr 150 wydanie konferencyjne

565--566

PL

Stosunki ilościowe i charakterystyka chemiczna składników mineralnych decydują w znacznej mierze o parametrach petrofizycznych i geofizycznych skał. Aby zatem poprawnie modelować zapisy sondowań geofizycznych, należy możliwie dokładnie rozeznać zmienność składu mineralnego i chemicznego skał charakterystyczną dla badanego basenu sedymentacyjnego. Badania takie zostały wykonane dla skał klastycznych Zapadliska Przedkarpackiego z otworów naftowych w rejonie Jasionki, Chałupek Dębniańskich i Dzikowa. Najdokładniej zbadano skały z rejonu Dzikowa. Użyto programu BESTMIN, skonstruowanego z myślą o badaniu skał typowych dla basenów naftowych [1 ]. BESTMIN jest programem modelującym skład chemiczny mineralnych składników skały (skalenie, węglany, minerały ilaste) w oparciu o rentgenograficzny pomiar ilościowy składu mineralnego (program QUANTA), pomiar składu chemicznego skały oraz pomiar CEC. Algorytmy genetyczne stosowane są jako mechanizm optymalizacyjny. Kryterium optymalizacji jest suma różnic bezwzględnych pomiędzy zawartościami pierwiastków głównych, pomierzonymi i wyliczonymi z modelowanych wzorów strukturalnych minerałów. Po dokonaniu optymalizacji BESTMIN wylicza gęstość szkieletową, procenty objętościowe poszczególnych składników skały, a następnie różne parametry petrofizyczne i geofizyczne. BESTMIN umożliwia modelowanie składów pojedynczych próbek oraz grup próbek, dla których przyjęto założenie, że zbudowane są z identycznych minerałów. Modelowanie zrealizowano na kilka sposobów: dla każdej z próbek z osobna oraz dla grup wydzielonych na podstawie zawartości kwarcu i kalcytu (3 grupy łupków, 2 piaskowców i 2 skał węglanowych). Ponadto gęstość ładunku illitu i smektytu traktowano albo jako geny (czyli nieznane zmienne) albo jako wartości stałe, znane z innych badań [2]. Wszystkie te modelowania dały bardzo zbliżone wyniki z punktu widzenia wyliczanych parametrów petro- i geofizycznych. Badania składu mineralnego przy pomocy QUANTy potwierdziły odmienność proweniencji skał w profilu Dzikowa zalegających na głębokości większej i mniejszej niż 900 m. Skały z większych głębokości pochodzą z kratonu i wykazują wysoką dojrzałość mineralogiczną, wyrażającą się bardzo małymi zawartościami minerałów ilastych, skaleni, dolomitu i syderytu. Są to arenity kwarcowe, czasami z wysoką zawartością kalcytu. Materiał detrytyczny skał z mniejszych głębokości pochodzi z Karpat i wykazuje charakterystyczne zróżnicowanie w funkcji uziarnienia. W skałach gruboziarnistych wzrasta zawartość kwarcu, skalenia potasowego i cyrkonu. Maksimum zawartości plagioklazu pojawia się w skałach średnioziarnistych. Zawartości pozostałych składników mineralnych: kalcytu (z kilkoma wyjątkami), Fe-dolomitu, syderytu, pirytu, barytu, halitu, celestynu, apatytu, anatazu, chlorytu i illitu+smektytu oraz substancji organicznej rosną systematycznie wraz ze zmniejszaniem się uziarnienia. W skałach pochodzenia karpackiego modelowanie wykazało obecność charakterystycznych trendów w składzie frakcji illitowo-smektytowej, chlorytu, Fe—dolomitu i syderytu. Ich wspólną cechą jest wzrost zawartości żelaza we wszystkich tych minerałach pochodzących ze skał gruboziarnistych. W syderycie rośnie ponadto zawartość Mn, a w illicie—smektycie zawartość K, Mg i Ca, a maleje Na. Głównym czynnikiem kontrolującym wartości parametrów petro- i geofizycznych jest zailenie, a w szczególności udział frakcji illitowo-smektytowej (% IS). Mocną liniową korelację z tym parametrem stwierdzono dla wyliczonych wartości Σ i Vsh (frakcja objętościowa minerałów zawierających H). Korelacje Pe, Φ, gęstości ziarnowej oraz ppm NaCl w wodzie porowej są również liniowe, ale słabsze i z szeregiem wyjątków, zapewne związanych z podwyższoną zawartością węglanów, a zwłaszcza kalcytu. ppM NaCl zmieniają się od wartości charakterystycznych dla wód lądowych w piaskowcach do wartości zbliżonych do wód morskich w iłowcach. Korelacja GR(API) jest również liniowa do wartości 10% IS, ale poniżej wartości GR (API) są nieproporcjonalnie niskie, co prawdopodobnie należy wiązać z nieliniowym spadkiem zawartości apatytu. Wartości CEC i zależnego od CEC parametru równania Waxmana—Smitsa Qv zmieniają się wykładniczo ze wzrostem % IS, co wiąże się z bardziej smektytowym składem tej frakcji w skałach drobnoziarnistych.

EN

Borehole samples of all lithologies (sandstones to claystones and carbonates) from Dzików gas field of the Carpathian Foredeep were studied by XRD and chemical analysis using QUANTA and BESTMIN computer programs (proprietary of Chevron), in order to establish trends in quantitative mineral composition, chemical composition of individual minerals, and to calculate petrophysical and geophysical parameters from these data. Two source areas identified by sedimentologists were found clearly distinguishable by the quantitative mineral composition. Clear trends of the quantitative mineral composition with respect to the rock grain size also were identified. Chemical composition of variable minerals (carbonates, feldspars, clays) was also found to vary with respect to the rock grain size. The most characteristic trend detected is the increase of Fe content of clays and carbonates in more coarse-grained rocks. The content of illite+smectite fraction of the rock (% IS) was identified as the main parameter controlling its petrophysical and geophysical properties. Linear correlations with % IS were established for Σ, Vsh (strong), Pe, Φ, grain density and ppm NaCl in pore water (weaker with exceptions), and GR(API) (only to 10% IS, below disturbed by very low contents of apatite). The correlations with CEC and Qv (parameter of Waxman—Smits equation) are exponential, due to more smectitic composition of the illite+smectite fraction in fine-grained rocks.

14

Diversification of macroelement and selected trace element content in stalks, leaves and inflores-cences of italian ryegrass (Lolium multiflorum L.) LOTOS

Radkowski A., Grygierzec B.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Vol. 13, nr 8

787-791

EN

The investigations were conducted in 2001-2003 in the Floriculture Station in Skrzeszowice near Kra-kow (at the altitude of 220 m) on the degraded chernozem by the split-splot method in four replicants and was utilized for seeds. The subject of the study was Lolium multiflorum LOTOS, Zshort-term spe-cies utilized as a protective plant in field mixtures usually with legumes. The aim of the investigations was an estimation of LOTOS cultivar, recommended for the utilization as an animal forage in Małopolska province. The share of stalks, leaves and inflorescences in the aboveground mass as well as macro and microelement content in certain organs were estimated in the full heading. The smallest fraction of the aboveground mass of LOTOS cultivar was found in the leaves (26 %), the highest - stalks (45 %). The inflorescences of Lolium multiflorum contained the highest (68 %) and the stalks the lowest (44 %) amount of macroelements in the crude ash. The content of the analysed elements in LOTOS cultivar depended on the part of the plant. The weighted mean of certain components varied between 10.8-26.2 g crude N, 2.60-4.31 g P, 12.1--43.0 g K, 1.96-5.92 g Ca, 0.74-1.63 g Mg, 1.36-1.92 g Na. The leaves of Lolium multiflorum were characterised by the highest crude N, P, K, Ca and Na. The highest Mg content was found in the inflorescences.

PL

Badania przeprowadzono w latach 2003-2004 w Stacji Hodowli Roślin w Skrzeszowicach koło Krako-wa (220 m n.p.m.), na czarnoziemie zdegradowanym wytworzonym z lessu. Doświadczenie założone metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach, użytkowano na nasiona. W badaniach uwzględniono życicę wielokwiatową LOTOS, gatunek krótkotrwały, stosowany jako roślina ochronna w mieszankach polowych głównie z motylkowatymi. Badania miały na celu ocenę odmiany LOTOS, stosowaną do uprawy w rejonie Małopolski, pod względem przydatności na paszę dla zwierząt. W fazie pełni kłoszenia oceniano udział źdźbeł, łiści oraz kwiatostanów w masie nadziemnej, a także zawartość makro- i mikroelementów w poszczególnych organach. Najmniejszy udział w masie nadziemnej u odmiany LOTOS stanowiły liście (26 %), największy źdźbła (45 %). Kwiatostany życicy wielokwiatowej zawierały w popiele surowym najwięcej makroelementów (68 %), natomiast najmniej źdźbła (44 %). Zawartość analizowanych pierwiastków u odmiany LOTOS była zależna od badanego organu. Średnia ważona ilość wybranych składników mieściła się w przedziale 10,8-26,2 g N-ogólnego, 2,60-4,31 g P, 12,1-43,0 g K, 1,96-5,92 g Ca, 0,74-1,63 g Mg oraz 1,36--1,92 g Na. Liście życicy wielokwiatowej ce-chowały się największą zawartością N-ogólny, P, K, Ca, Na, kwiatostany - Mg.

15

Rola wzbogaconej żywności w racjonalnym żywieniu

Nadolna I.

Przemysł Spożywczy

|

2000

|

T. 54, nr 7

4-6

PL

Przedstawiono informacje dotyczące wzbogacania żywności w witaminy i składniki mineralne, opierając się na najnowszych, danych z piśmiennictwa światowego oraz na krajowych badaniach żywieniowych. Podkreślono znaczenie wzbogaconej żywności w realizacji prozdrowotnego modelu żywienia. Zwrócono uwagę na konieczność wprowadzenia uregulowań prawnych, zarówno w zakresie dodawania substancji wzbogacających do żywności, jak również znakowania i kontroli produktów wzbogaconych.

EN

In formation concerning enrichment of food in vitamins and mineral components, based on the recent data from the world literature and national nutrition studies, have been presented. The role of fortified foods in the implementation of health-promoting system of nutrition has been stressed. The attention has been paid to the necessity of introducing legal regulations in the field of addition of fortifying substances to foods as well as in the range of labeling and control of fortified products.