Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Kategoria punktu widzenia w instrumentarium badawczym młodych filologów. Punkt widzenia w literaturze, kulturze i języku, red. Elżbieta Muskat-Tabakowska et al., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015, 218 ss.

100%

Wysocka A. J.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia

|

2016

|

tom 34

|

nr 2

PL

Recenzja monografii wieloautorskiej: Muskat-Tabakowska, E. Borowski, G. Cierpich, A. Wąsala, K. (red.). (2015). Punkt widzenia w literaturze, kulturze i języku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 218 ss.

2

JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE A ROZWIJANIE KOMPETENCJI MIĘDZYKULTUROWEJ W KONTEKŚCIE UMIĘDZYNARODOWIENIA SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W POLSCE

100%

Strugielska A.

Neofilolog

|

2016

|

nr 47/1

93-107

PL

The article demonstrates possible impact of internationalization at Polish universities on the ways in which research interests can be polarized and intercultural competence fostered. Since international educational programs tend to be created by academics whose interest in intercultural competence is secondary, i.e. it derives from the process of internationalization. The perspectives of various research domains are likely to influence concepts of intercultural competence and the ways of its development. Simultaneously, academic interests of lecturers will be polarized by intercultural and international contexts. The said phenomenon is illustrated with examples from an Erasmus+ seminar at the NCU in Poland.

3

LEGAL SPEECH ACTS IN A COGNITIVE LINGUISTIC PERSPECTIVE – FOCUS ON MODALITY

89%

WITCZAK-PLISIECKA I.

Comparative Legilinguistics

|

2009

|

tom 1

159-175

PL

Artykuł integruje trzy obszary badań językoznawczych: pragmatyczną teorię aktów mowy, językoznawstwo kognitywne oraz badania nad językiem prawa. Głównym celem dyskusji jest wskazanie na adekwatność użycia aparatu językoznawstwa kognitywnego w analizie aktów mowy występujących w języku prawa. Uwaga skupiona jest na użyciu deontycznych wyrażeń modalnych, przede wszystkim deontycznego użycia czasownika "shall". Dyskusja ilustrowana jest przykładami zaczerpniętymi z korpusu dokumentów prawnych, które były tworzone w języku angielskim i tłumaczone na język polski. Czasownik "shall" w dokumentach prawnych używany jest głównie w celu narzucenia obowiązku lub udzielenia praw, zatem w kategoriach teorii aktów mowy i w ujęciu pragmatycznym często stanowi nośnik dla mocy illokucyjnej wiązanej zarówno z asercją, jak i dyrektywą. W ujęciu gramatyki tradycyjnej w języku angielskim, który nie posiada morfologicznie oznaczonych form czasu przyszłego jego użycie może być widziane jako amalgamat deontyczności i futurum. Artykuł sugeruje, że zaproponowana w językoznawstwie kognitywnym teoria amalgamatów (cognitive blending) pozwala na właściwy opis większości użyć deontycznego "shall" w języku prawa. Semantykę "shall" charakteryzuje bardzo duża wrażliwość na kontekst użycia, natomiast teoria amalgamatów stara się opisać dynamikę konstruowania znaczenia w kontekście. Znaczenie "shall" wykazuje ciągłą dynamikę i jego swoista ewolucja może być widziana jako wciąż dynamiczny proces gramatykalizacji, w którym istotnym czynnikiem są elementy kontekstu prawa.

EN

The paper involves three main fields of linguistic analysis: the pragmatic theory of speech acts, cognitive linguistics and legal language. Its main aim is to demonstrate the relevance of the cognitive framework to the analysis of speech acts and especially the deontic use of the modal verb shall in the legal context. The focus is on the use of the modal, which is mainly used to impose obligations or to confer rights. Thus, its meaning seems to be in most cases a combination of both assertive and directive illocutionary forces when approached from a pragmatic perspective, and a combination of deonticity with futurity and prediction in traditional grammar terminology. The discussion is illustrated with a variety of examples retrieved from a corpus of legal documents drafted in English and translated into Polish. It is argued that the meaning of most instances of shall in the legal domain, due to its context-sensitivity, can be best accounted for in terms of a cognitive blend, which integrates various aspects of its meaning. These aspects are believed to be inherently vague and possibly an instance of ongoing processes of grammaticalisation, which can only be grasped with reference to the context of a particular expression, thus pragmatic in nature.

4

Frazeologizmy Wisławy Szymborskiej w przekładzie. Propozycja kategorii śladu frazeologicznego

87%

Studzińska J. , Skibski K.

Przestrzenie Teorii

|

2016

|

nr 25

149-175

EN

The article introduces the concept of the phraseological trace – a tool for the study of modified and non-modified idioms (phraseologisms) in the poetic text and its translated version. It analyses Wisława Szymborska’s poems Census, Conversation with a stone and A speech at the lost-andfound, along with their translations into Spanish. The aim of the juxtaposition of the original text and its translations is to pinpoint the differences in conceptualization and determine their sources.

5

Elementy językoznawstwa kognitywnego w dydaktyce filozofii

75%

Zieliński M.

Drogi Edukacji

|

2013

|

tom 1

25-35

PL

Zgodnie z paradygmatem kognitywistycznym, podstawy wszystkich pojęć są doświadczeniowe (sposób, w jaki myślimy wynika z tego, jakie są nasze ciała i jak doświadczają one fizycznego świata). Pojęcia filozoficzne nie są więc zasadniczo różne od pojęć używanych przez nie-filozofów (w szczególności: młodzież), a jedynie częściej odnoszą się do rzeczy niedoświadczanych bezpośrednio. Sposób rozumienia takich pojęć wyjaśnia między innymi teoria metafor pojęciowych: pojęcia odległe od bezpośredniego doświadczenia rozumiemy w kategoriach pojęć rozumianych bezpośrednio. Traktowanie koncepcji filozoficznych jako domen docelowych metafor pojęciowych pozwala przedstawić je w sposób, w jaki umysł z natury przedstawia sobie rzeczy, których nie może pojąć bezpośrednio. Korzystając z takiego podejścia w nauczaniu, wykorzystujemy naturalne procesy poznawcze uczniów i opisujemy koncepcje filozoficzne w „ojczystym narzeczu umysłu”.

EN

According to cognitive paradigm, the fundaments of all concepts are empirical (the way we are thinking is a result of how our bodies are and how they experience a physical world). Thus, philosophical concepts do not differ from those used by non-philosophers (particularly young people); they just refer more often to phenomena not directly experienced. A theory of conceptual metaphors explains the way of understanding of these concepts: we understand the concepts distant from our direct experience alike those that are understood directly. Considering the philosophical concepts as target domains of conceptual metaphors allows to present them in the same manner as our mind pictures inconceivable issues. Applying this approach in philosophical education, we use natural cognitive processes of students and we describe philosophical concepts in “native dialect of mind.”

6

Animated Animals as Conceptual Blends

75%

Leliński M.

Prace Językoznawcze

|

2013

|

nr 15/4

35-45

EN

Summary This article discusses the use of the conceptual theory of blending in the creation of various animated animals known from pop culture. It concerns a central mental ability, one that blends two different frames of thought in order to create an original emergent structure. The examples chosen for the analysis differ greatly in terms of their structural complexity, their time of creation and popularity and their overall goals and target audiences. This working paper acknowledges the difficulties which arise when trying to comprehend the aims of these cartoon characters or, if applicable, the comedic nature of their names and the names of the animated shows they represent.

7

Metonimiczne postrzeganie rzeczywistości w języku osób z autyzmem w świetle teorii Romana Jakobsona

75%

Boksa E. , Kominek A.

Logopedia

|

2023

|

tom 52

|

nr 1

265-275

EN

The starting point for our considerations is Roman Jakobson’s theory, presented in his 1956 article, Two Aspects of Language and Two Types of Aphasic Disturbances. The existence and functioning of two cognitive styles, metaphorical and metonymic, can be built upon and explained using this theory. In this paper, we were more interested in the latter because, although it is as important in learning about the world as the metaphorical style, it still functions in language and culture as a background to the leading role of the metaphor. In the case of an imposed bipolarity, the utilization of the metonymic style comes by choice, like in cognitive, artistic, or idiolectal usage. On the other hand, when there is a natural bipolarity, as with the two types of aphasic disorders (one of which overlaps with autistic-type disorders) – the metonymic style is determined by necessity. The material underlying the language analysis was extracted from the speech and communication study reports of 10 individuals on the autism spectrum (5 females, 5 males), ages 15–20. The data were collected in 2019. The research was conducted at the Department of Linguistic Communication, Jan Kochanowski University in Kielce, Poland. The linguistic analysis confirmed that the features of the language of individuals with autism are similar to those of individuals with a disrupted similarity relation.

PL

Punktem wyjścia naszych rozważań jest teoria Romana Jakobsona, przedstawiona w artykule pt. Dwa aspekty języka i dwa typy zakłóceń afatycznych z 1956 roku. Na tej teorii można zbudować i wyjaśnić istnienie i funkcjonowanie dwóch stylów poznawczych: metaforycznego i metonimicznego. W artykule interesował nas bardziej ten drugi, bo chociaż jest równie ważny w poznawaniu świata jak styl metaforyczny, to funkcjonuje ciągle w języku i kulturze jako tło dla pierwszoplanowej pozycji metafory. W przypadku narzuconej dwubiegunowości operowanie stylem metonimicznym bierze się z wyboru, jak w przypadku użycia kognitywnego, artystycznego czy idiolektalnego. Kiedy zaś mamy do czynienia z naturalną dwubiegunowością, jak przy dwóch rodzajach zaburzeń afatycznych (z których jedno pokrywa się z zaburzeniami typu autystycznego) – styl metonimiczny jest determinowany koniecznością. Materiał stanowiący podstawę analizy językowej został wyekscerpowany z protokołów badania mowy i komunikacji 10 osób ze spektrum autyzmu (5 kobiet, 5 mężczyzn) w wieku 15–20 lat. Dane zostały zgromadzone w 2019 roku. Badania przeprowadzono w Zakładzie Komunikacji Językowej w Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach (Polska). Analiza językoznawcza potwierdziła, że cechy języka osób z autyzmem są podobne do języka osób z zaburzoną relacją podobieństwa.

8

Kognitywna analiza metafor życia i śmierci w poezji Wisławy Szymborskiej

75%

Dobrowolska M.

Prace Językoznawcze

|

2013

|

nr 15/2

19-35

EN

The article presents a linguistic analysis of Wis³awa Szymborska selected poems in terms of the cognitive theory of metaphor. It is based on the works Lakoff and Turner (1989) who proved that literary metaphors, while original and inventive, are based on the same mental processes as everyday life expressions as conceptual metaphors are the basic schemata that organise our thinking and determine the majority of language phenomena. In Szymborska poems the metaphor EVENTS ARE ACTIONS functions as a personifying mechanism (i.e. images of death and the reaper) and justifies the importance of the tripartite cycle domain in the understanding of life and death target domains. The results of the research show that the uniqueness and potency of this Polish poet lies in creative utilisation and subtle elaboration on generic-level metaphors, that can be hard to decipher for the reader. Thank to this she introduces a different perspective of human beliefs about life and death and explains them in a seemingly simple language. The study proves that the theory of conceptual metaphor provides us with the tools appropriate for the exploration of subtle and ambiguous matter of poetic language.

9

Nazwy własne w strukturze metafor pojęciowych

71%

Rutkowski M.

Onomastica

|

2017

|

tom 61

|

nr 2

91-104

EN

The present paper examines the issue of conceptual metaphors related to proper names. According to the Lakoff/Johnson’s theory, two types of metaphor are sustained – orientational metaphors and ontological metaphors. The author shows how proper names may be a part of source domains, as well as how they function within the new metaphorical expressions. Some examples from the Polish lexicon are discussed, e.g. the names of Himalaya, Mount Everest, Marian Ditch, Waterloo and the like. Some conceptual metaphors, such as the figuration of the state as a human being, and other sub-metaphors which can be derived from this, are also examined. Proper names may function within the metaphorical expressions due to their specificity, and because their denotata are closer to the human experience.

10

Analyse contrastive dans la perspective de la grammaire cognitive – cas des noms de parties du corps humain dans le domaine des instruments de musique

71%

Taraszka-Drożdż B.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

tom 69

|

nr 6

139-153

PL

Analiza kontrastywna z perspektywy gramatyki kognitywnej – nazwy części ciała w domenie instrumentów muzycznych Proponując metodologię opartą na postulatach gramatyki kognitywnej, artykuł przedstawia analizę kontrastywną rozszerzeń metaforycznych w języku francuskim i polskim, a dokładniej, relacji kategoryzujących stanowiących ich podstawę. Przedmiotem analizy są nazwy części ciała ludzkiego odnoszące się do części instrumentów muzycznych. Badanie zakłada opis podobieństw i różnic w relacjach kategoryzujących na różnych poziomach abstrakcji: przechodząc od poziomu najwyższego, poprzez strukturę schematyczną [część ciała ludzkiego] - - - > [część instrumentu muzycznego], po poziom poszczególnych elaboracji tej struktury, tj. poziom poszczególnych rozszerzeń. Te ostatnie przeanalizowane zostają na trzech poziomach ekwiwalencji: leksykalnym, referencyjnym oraz aktywowanych domen. Prowadzi to do wskazania kilku typów ekwiwalencji miedzy francuskimi i polskimi uszczegółowieniami wspomnianej wyżej struktury schematycznej. En proposant une méthodologie basée sur les postulats de la grammaire cognitive, l’article présente une analyse contrastive français-polonais des extensions métaphoriques, et plus précisément, des relations de catégorisation sur lesquelles elles sont fondées. L’étude porte sur les noms de parties du corps humain désignant des parties des instruments de musique. Elle vise à dévoiler les similitudes et les divergences entre ces catégorisations aux différents niveaux d’abstraction : allant du niveau le plus élevé, par la structure schématique [partie du corps humain] - - - > [partie d’un instrument de musique], jusqu’aux élaborations de cette dernière, c’est-à-dire aux extensions particulières. Celles-ci sont analysées aux trois niveaux d’équivalence : lexical, référentiel et celui des domaines activés. Cela met en évidence quelques types d’équivalence entre les élaborations françaises et polonaises de la structure schématique citée ci-haut.

EN

Proposing a methodology based on the assumptions of Cognitive Grammar, this article presents a contrastive analysis of metaphorical extensions in French and Polish or, more precisely, of the categorising relationships that constitute their foundations. The object of analysis is the names of body parts that refer to parts of musical instruments. The analysis assumes the description of different levels of abstraction of the similarities and differences in the categorising relationships: beginning with the highest level, through the schematic structure [part of the body] - - - > [part of the musical instrument], to the level of specific elaborations of this structure, i.e. the level of specific extensions. These lowest-level extensions are analysed at three levels of equivalence: lexical, referential, and that of the activated domains. This leads to the identification of several types of equivalence between the French and Polish elaborations of the above-mentioned schema.

FR

En proposant une méthodologie basée sur les postulats de la grammaire cognitive, l’article présente une analyse contrastive français-polonais des extensions métaphoriques, et plus précisément, des relations de catégorisation sur lesquelles elles sont fondées. L’étude porte sur les noms de parties du corps humain désignant des parties des instruments de musique. Elle vise à dévoiler les similitudes et les divergences entre ces catégorisations aux différents niveaux d’abstraction : allant du niveau le plus élevé, par la structure schématique [partie du corps humain] - - - > [partie d’un instrument de musique], jusqu’aux élaborations de cette dernière, c’est-à-dire aux extensions particulières. Celles-ci sont analysées aux trois niveaux d’équivalence : lexical, référentiel et celui des domaines activés. Cela met en évidence quelques types d’équivalence entre les élaborations françaises et polonaises de la structure schématique citée ci-haut.

11

ORGANIZATION OF BACKGROUND KNOWLEDGE STRUCTURES IN LEGAL LANGUAGE AND RELATED TRANSLATION PROBLEMS

71%

BIEL Ł.

Comparative Legilinguistics

|

2009

|

tom 1

176-189

PL

Artykuł omawia specyfikę terminów prawniczych i struktury wiedzy aktywowane przez terminy. W analizie zastosowano metodologię językoznawstwa kognitywnego. Terminy pełnią rolę skrótów prowadzących do pojęć zakotwiczonych w strukturach wiedzy, jak np.: domeny, scenariusze, modele kognitywne i ramy. Struktury wiedzy są odmiennie zorganizowane w poszczególnych systemach prawnych, przyczyniając się do nieprzystawalności pojęć. Strategie i techniki translatoryczne w różnym stopniu uzupełniają brakującą wiedzę.

EN

The paper examines the organization of background knowledge structures in legal language and related incongruities of legal terms. The cognitive linguistics methodology, in particular its findings on the nature of meaning, is applied. Terms serve as prompts with a semantic potential to activate various levels of knowledge structures, such as domains, scripts, scenarios, cognitive models and frames. In most cases organization of knowledge will differ in the SL and TL. The final part analyses translation strategies and techniques in terms of their potential to activate relevant knowledge.

12

COGNITIVE CONSEQUENCES OF TRANSLATIONS FOR RENDERING THE MODALITY OF LEGAL DOCUMENTS (A SEMANTIC STUDY BASED ON THE AMSTERDAM TREATY AS AN EXAMPLE)

71%

WAKUŁA-KUNZ W.

Comparative Legilinguistics

|

2009

|

tom 1

146-158

PL

Celem pracy jest ukazanie konsekwencji, jakie może mieć tłumaczenie czasowników modalnych, które ustanawiają reguły i zasady rozumienia norm w tekstach prawnych. W oparciu o rozróżnienia językoznawstwa kognitywnego zostały wyjaśnione przyczyny, dlaczego deontyczne czasowniki modalne są tak często używane w legislacji. Jako materiał do analizy wybrano Traktat amsterdamski w jego angielskiej oraz polskiej wersji. Przykłady pochodzące z tegoż tekstu ukazują, iż tłumaczenie deontycznych czasowników modalnych może być źródłem wieloznaczności dla jego odbiorców i to właśnie badania oraz definicje lingwistyczne pomagają rozwiązać problemy związane z błędnym rozumieniem znaczenia słów w tak ważnym tekście międzynarodowym.

EN

This study aims at examining how the manifestation forms of linguistic modality, which plays a rule-constitutive role in the content of legal documents, may be changed in the process of translation. Basing on the achievements of cognitive linguistics the author tries to find a solution for a proper translation of root and epistemic modals that would serve the same communicative function. In concluding remarks she notices that the role of linguists in solving the problems of the legal world is essential for checking the occurrence of ambiguity in the interpretation of translated texts.

13

PROTOTYPE THEORY IN THE JUDICIAL PRACTICE OF THE COURT OF JUSTICE OF THE EUROPEAN UNION. A CASE STUDY

71%

Zeifert M.

Comparative Legilinguistics

|

2020

|

tom 44

93-119

PL

Teoria prototypu jest teorią semantyczną, zgodnie z którą przynależność do kategorii pojęciowych nie opiera się na zestawie określonych cech, lecz na podobieństwie do najbardziej reprezentatywnego egzemplarza danej kategorii. W związku z tym kategorie pojęciowe mogą nie poddawać się klasycznemu definiowaniu, a ich granice bywają rozmyte. Artykuł ten wspiera twierdzenia innych autorów, że teoria prototypów może znacząco pogłębić nasze rozumienie interpretacji prawniczej. Przepisy prawne są tradycyjnie formułowane jak klasyczne definicje, jednak rzadko są stosowane w ten sposób. Pojęcia ustawowe są często interpretowane z dużą elastycznością, przy wykorzystaniu szerokiej palety czynników pozatekstowych. Jest to szczególnie aktualne w przypadku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który stoi przed wyzwaniem stosowania wielojęzycznego, ponadnarodowego prawa Unii Europejskiej.

EN

Prototype theory is a semantic theory according to which the membership of conceptual categories is based not on a list of criterial features, but rather on the similarity to the most representative member of the category. Consequently, conceptual categories may lack classical definitions and rigid boundaries. This article supports the claims, already made by other scholars working in the field, that prototype theory may greatly augment our understanding of legal (i.e. statutory, judicial) interpretation. Legal provisions are traditionally written as classical definitions, but they are rarely applied that way. Statutory concepts tend to be interpreted with a great deal of flexibility, using a wide array of extra-textual factors. This is especially true for the case law of the Court of Justice of the European Union, which has to deal with the challenges of the multilingual, supranational law of the European Union.

14

Mentalna reprezentacja terminu – implikacje dla glottodydaktyki języków specjalistycznych

71%

Gonigroszek D.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2016

|

tom 23

35-45

EN

The aim of the article is to construct a theoretical model of mental representation of terminology as well as to formulate a set of guidelines for teachers of languages for specific purposes. The consecutive parts of the article are devoted to characteristics of languages used for specific purposes, terminology, the relation between a term and its mental representation (concept, domain, domain matrix, knowledge systems).

PL

Celem niniejszego artykułu jest stworzenie modelu reprezentacji umysłowej terminu oraz sformułowanie implikowanych przezeń wskazówek dla nauczycieli języków specjalistycznych. W kolejnych częściach artykułu dokonano charakterystyki języków specjalistycznych, przytoczono definicje terminu, podjęto próbę ustalenia związku między terminem, znakiem językowym a przywoływaną przez niego reprezentacją mentalną (pojęcie, domena, matryca domen, system wiedzy).

15

Metafora jako narzędzie budowania wspólnoty przez instytucje kultury. Językoznawstwo kognitywne w służbie nauki o mediach

63%

Tabakowska E. , Majewska M.

|

2022

|

tom 5

|

nr 2

74-89

EN

The purpose of this article is to discuss metaphors used by various institutions to promote various cultural activities. Such analysis also has a second purpose, which is to demonstrate the usefulness of cognitive linguistics in the study of social communication and media. In it, authors show how a linguistic tool such as metaphor can be used to study media phenomena, which undoubtedly include texts produced by cultural institutions. In order to achieve thematic consistency, metaphors presented on the official websites of various cultural institutions were selected.

PL

Celem artykułu jest omówienie metafor służących różnym instytucjom do promocji różnorodnych działań kulturalnych. Taka analiza ma też drugi cel, jakim jest wykazanie przydatności językoznawstwa kognitywnego w nauce o komunikacji społecznej i mediach. Pokazujemy w nim, jak narzędzie językowe, jakim jest metafora, może zostać wykorzystane do badania zjawisk medialnych, do których niewątpliwie należą teksty produkowane przez instytucje kultury. W celu uzyskania spójności tematycznej wybrano metafory prezentowane na oficjalnych stronach różnych instytucji kultury.

16

W cieniu wojny. O metaforze konceptualnej i metonimii w opisach wojny na podstawie wybranych artykułów z Onet.pl

63%

Iwaniak K.

Językoznawstwo

|

2022

|

tom 17

|

nr 2

93-111

EN

This article discusses conceptual metaphors – their types, functions and the ways in which they are created. It also reflects on the connection between conceptual metaphors and their linguistic realisation. The research is carried out from the cognitive point of view. Theories related to conceptual metaphors e.g. interaction theory of metaphor, domain interaction model, theory of conceptual metaphor proposed by Lakoff and Johnson; conceptual blending are highlighted. Metonymy and radial structure of meaning are also taken into consideration during the research, which has qualitative character. In the analysis an attempt is made to determine which conceptual metaphors have been used in digital texts devoted to the war currently taking place in Ukraine. Text corpus is based on material gathered from Onet.pl that can be viewed as one of the most influential news websites in Poland and can serve as a representative source to draw more general conclusions.

PL

Artykuł ma na celu refleksję nad sposobami konstruowania, typami i funkcjami metafor konceptualnych oraz nad powiązaniami metafory konceptualnej z jej językową realizacją (m. in. przez zjawisko rozkładalności znaczenia). Badania prowadzone są z perspektywy kognitywistycznej. Nacisk zostaje położony na teorie dotyczące metafory konceptualnej, takie jak teoria interakcji metafor, teoria interakcji domen, teoria metafory konceptualnej w propozycji Lakoffa i Johnsona oraz amalgamat pojęciowy. Uwzględnione zostają też metonimia oraz sieciowy model znaczenia. W prowadzonej analizie, która ma charakter jakościowy, następuje próba wskazania na metafory poznawcze obecne w internetowych tekstach tematyzujących konflikt zbrojny w Ukrainie. Korpus tekstowy pochodzi z portalu informacyjnego Onet.pl, który jest jednym z największych portali internetowych w Polsce o znacznym wpływie opiniotwórczym i może służyć jako źródło do wyciągania wniosków lingwistycznych o bardziej ogólnej naturze.

17

Faces of Contemporary Cognitivism

63%

Lewandowska-Tomaszczyk B.

Półrocznik Językoznawczy Tertium

|

2016

|

tom 1

|

nr 1&2

PL

Artykuł podejmuje kwestię porównana pojęć i założeń w kognitywnych podejściach do języka we współczesnym Językoznawstwie Kognitywnym reprezentowanym w teoriach Ronalda Langackera, George’a Lakoffa Charles Fillmore’a z jednej strony a generatywnym modelem Noama Chomsky’ego, szczególnie w Programie Minimalizmu. Zagadnienie zaprezentowane odnoszą sią do pojęcia modelowania oraz umiejscowienia poziomu znaczenia w modelach, funkcji intencjonalności w filozofii i teorii języka, natury języka i zdolności językowych oraz prezentują odmienne interpretacje tematyki właściwej dla badań językoznawczych. Status języka publicznego (społecznego) i pozycja znaczenia w takim uwarunkowaniu oraz problemy metodologiczne, które z tego wynikają konkludują dyskusję. Tematem dalszego opisu jest odniesienie się do implikacji dotyczących modeli akwizycji języka oraz dalszych różnic w metodologii badań. We wnioskach wskazane są obszary, w których modele generatywne Chomsky’ego oraz modele postulowane w Językoznawstwie Kognitywnym wykazują znaczne rozbieżności oraz takie, w których implikacje wynikające z nich wydają się zbieżne.

EN

The paper focuses on a comparison of the concepts of language and language studies as presented in contemporary cognitivism and expounded by Ronald Langacker, George Lakoff and Charles Fillmore in their versions of Cognitive Grammar on the one hand and by Noam Chomsky in his Minimalism Program on the other. The theoretical concepts and hypotheses that are discussed relate to the concept of modelling and the locus of linguistic meaning, place of intentionality in the philosophy of language and linguistic theory, the nature of language and cognitive abilities as well as the proper theme of linguistic inquiry. The status of public (shared) language and the position of meaning and semantic theories in linguistic description are dealt with in the next part. Problems evolving from those diverse views on language such as verifiability on the one hand and the methodological constraint on the other conclude the discussion. Referred to are also the generative as opposed to cognitive models of language acquisition and, consequently, diverse methodologies as used by scholars of these persuasions. Conclusions show those aspects of Chomsky’s generativism and Cognitive Linguistics that seem incompatible and those that can be perceived as converging.

18

The teacher as a guide: a discourse-based analysis of conceptual metaphors used by foreign language teachers describing areas of their professional activity

63%

Janczuro M. M.

Przegląd Pedagogiczny

|

2024

|

nr 1

98-110

PL

Artykuł ma na celu przeanalizowanie roli nauczyciela jako przewodnika, która wydaje się zyskiwać ostatnio coraz większe zainteresowanie wśród nauczycieli. Podstawę teoretyczną do analizy stanowi krótki przegląd ról nauczyciel – uczeń. Artykuł przedstawia wnioski płynące z badań przeprowadzonych zgodnie z teorią metafory konceptualnej i ma na celu pokazanie, w jaki sposób postrzeganie zawodu nauczyciela znajduje odzwierciedlenie w języku używanym przez nauczycieli. Materiał źródłowy został zebrany podczas wywiadów z aktywnymi zawodowo nauczycielami. Analiza języka może stanowić cenne źródło informacji o postrzeganiu tej profesji przez samych nauczycieli zgodnie z jedną z zasad językoznawstwa kognitywnego, zakładającą, że język odzwierciedla sposób, w jaki ludzie postrzegają otaczający ich świat. Mimo że badanie zostało przeprowadzone w obrębie językoznawstwa kognitywnego, świadomi nauczyciele mogą być zainteresowani zapoznaniem się z jego wynikami i refleksją nad własnym językiem.

EN

The aim of the article is to analyse the role of the teacher as a guide, which is gaining attention in the teaching community. In order to provide the theoretical framework for the analysis, a short overview of teacher-student roles is included. The paper presents conclusions from the original research carried out according to the theory of conceptual metaphor, and it intends to provide insight into the ways in which the perception of the teaching profession is reflect ed by the language that educators use. The source material was gathered during interviews with practising teachers. The analysis of teacher discourse may serve as a first-hand source of information about the profession, in keeping with the assumption that language reflects people’s perception of the world. Thus, although the research was conducted within the field of cognitive linguistics, educators at large might be interested in reading the conclusions and taking a more conscious perspective on their own language.

19

Metaphor in selected items of World War II propaganda

63%

Plichta K.

Beyond Philology: An International Journal of Linguistics, Literary Studies and English Language Teaching

|

2018

|

nr 15/2

77-103

EN

The development of cognitive sciences has led to the emergence of a number of theories concerning the possible connections between the mental and linguistic capacities of the human mind. One such theory proposes that metaphor is an important tool for understanding a vast array of concepts by means of metaphors, which is reflected in the figurative language that ordinary speakers use every day. The conceptual metaphor theory, as can be indicated by the evidence included in the present paper, is helpful in analysing the cognitive value of not only linguistic expressions, but also that of pictorial representations.

PL

Rozwój nauk kognitywnych doprowadził do sformułowania szeregu teorii dotyczących możliwych powiązań pomiędzy zdolnościami mentalnymi i językowymi ludzkiego umysłu. Jedna z tych teorii mówi o ważnej roli metafory dla ludzkiego rozumienia, czego dowodem jest język pełen wyrażeń przenośnych, którego używamy na co dzień. W świetle przedstawionych niżej dowodów można stwierdzić, że teoria metafory pojęciowej jest pomocna nie tylko w analizowaniu wartości poznawczej wyrażeń językowych, ale także przedstawień wizualnych.

20

Die Gültigkeit der Prophetenbotschaft

63%

Dziony M.

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

|

2018

|

tom 38

|

nr 2

59-78

PL

Czy można wniknąć w sposób myślenia ludzi, nawet tych żyjących kilkaset lat temu? Czy biblistyka ma swoje miejsce w przestrzeni publicznej? Przesłanie prorockie pozostaje aktualne również obecnie, nawet po wypełnieniu proroctw mesjańskich. Zauważa się to na wielu płaszczyznach. Przede wszystkim przesłanie proroków porusza problemy,z którymi ludzkość boryka się pomimo upływu czasu. Ponadto przekazuje ono uniwersalne prawdy o Bogu, człowieku i świecie. Tekst biblijny można badać nowymi metodami, które odkrywają i potwierdzają przesłanie Pisma Świętego. Tak dzieje się choćby w przypadku metafory konceptualnej – metody przeniesionej do egzegezy z gruntu językoznawstwa kognitywnego. Właśnie owa metoda sprawia, że tzw. black box, czyli ludzki umysł, staje się dla badacza choć trochę bardziej przejrzysty. Wyniki analizy tekstu, dokonanej wspomnianą metodą, uzupełniają i potwierdzają wyniki dotychczasowych badań.

EN

Is it possible to penetrate people’s minds, even those who lived several hundred years ago? Does the Bible exegesis have its place in public space? The prophetic message remains as current as it is today, even after fulfilling the messianic prophecies. It is noticed on many levels. First of all, the message of the prophets raises problems that humanity has been struggling with despite the passage of time. In addition, it conveys universal truths about God, man and the world. The biblical text can also be explored with new methods that reveal and confirm the message of the Holy Scriptures. It happens also with the conceptual metaphor – the method transferred to the exegesis from cognitive linguistics. It is the method that makes the so-called black box, or the human mind, becomes even more transparent for the researcher. And the results of the text analysis, carried out with the aforementioned method, complement and confirm the results of previous research.