Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Formy imienne przymiotników twardotematowych we współczesnym języku czeskim – analiza korpusowa

100%

Hebal-Jezierska M.

Bohemistyka

|

2020

|

nr 2

186-206

EN

The aim of the article is to analyze short forms of adjectives in Czech in the context of their long equivalents. The research material was collected from the corpus of the Czech language, SYN2015. Native adjectives are statistically on the margins of the Czech language. They appear in specific grammar and lexical constructions. Therefore, they occupy a permanent place in the Czech system. They are used not only in literary statements, as the Czech grammar shows, but also in colloquial literary language (e.g. a hotovo). The short forms of adjectives most often perform the function of a predicate or predicative, more rarely an incongruent attribute, adverbial or independent element. Some adjectives occur in established language connections (e.g. pokud možno, buď tak laskav, buď zdráv).

PL

Celem artykułu jest analiza form krótkich przymiotników w języku czeskim w kontekście ich złożonych odpowiedników. Materiał badawczy został zebrany z równoważnego korpusu języka czeskiego SYN2015. Przymiotniki imienne znajdują się pod względem statystycznym na marginesie języka czeskiego. Występują w konkretnych konstrukcjach gramatycznych i leksykalnych. Zajmują zatem stałe miejsce w systemie czeszczyzny. Są stosowane w wypowiedziach literackich, nie tylko książkowych, jak wskazują na to gramatyki języka czeskiego, ale nieraz także w potocznym języku literackim (np. a hotovo). Przymiotniki imienne najczęściej pełnią funkcję orzecznika lub predykatywu, rzadziej okolicznika, przydawki niekongruentnej lub członu samodzielnego. Część przymiotników imiennych występuje w ustalonych połączeniach językowych (np. pokud možno, buď tak laskav, buď zdráv).

2

Szkice z dialektologii języka czeskiego 3. Czeska dialektologia od połowy XX w. i jej aktualne zadania

84%

BOGOCZOVÁ I.

Bohemistyka

|

2017

|

nr 2

144-162

EN

The article entitled The Czech Dialectology Since the Half of 20th Century and Its Current Challenges is an overview of what the Czech dialectology has been dealing with since the Second World War up to the present. The author focuses on the major researchers and their work, on the basic tasks of dialectology and on the development of the Czech dialectological thinking in general. It marginally touches on a new political and social situation in postwar Czechoslovakia, which also brought changes to the linguistic map of this country. From the comprehensive works, the author draws attention mainly to The Outline of Czech Dialectology by Jaroslav Bělič and the collective work Czech Language Atlas (Part 1-6). The selection of sub-topics and literature to a certain extent reflects the needs and preferences of Polish bohemists.

PL

Článek Česká dialektologie od pol. 20. stol. a její aktuální úkoly je přehledem toho, čím se zabývala česká dialektologie od konce 2. světové války po současnost. Autorka se zaměřuje na významné badatele a jejich díla, na základní úkoly (projekty), na vývoj českého dialektologického myšlení obecně. Okrajově se dotýká nové politické a společenské situace v poválečném Československu, která přinesla změny také na jazykové mapě této země. Z celostních (komplexních) prací autorka upozorňuje hlavně na Nástin české dialektologie Jaroslava Běliče a na kolektivní dílo Český jazykový atlas (díl I–VI). Výběr dílčích témat i literatury zohledňuje do jisté míry potřeby a preference polského bohemisty.

3

Nazwy lokali serwujących kawę w małych polskich i czeskich miastach

84%

Fałowski P.

Bohemistyka

|

2023

|

tom 23

|

nr 2

241-254

EN

The article is an attempt to compare the names of Czech and Polish cafés and confectioneries located in towns with between 10,000 and 20,000 people. In the first place, the Polish lexems kawiarnia and cukiernia as well as the Czech kavárna and cukrárna in terms of their semantic capacity are compared. The main part of the analysis includes 180 Czech and Polish urbochrematonims studied in terms of their structure, onomastic motivation and values promoted in names, inter alia using previous publications written by Patrik Mitter, Zuzana Hlubinková, Adam Siwiec and Artur Gałkowski. The analysis shows inter alia numerous similarities in the naming of Czech and Polish places serving coffee, as well as the impact of urbochrematonims present in large cities on smaller urban centers.

PL

Artykuł stanowi próbę porównania nazw czeskich i polskich kawiarni oraz cukierni znajdujących się w miastach liczących od 10 000 do 20 000 mieszkańców. W pierwszej kolejności zestawione zostają polskie określenia kawiarnia i cukiernia oraz czeskie kavárna i cukrárna pod kątem ich pojemności semantycznej. Główna część analizy obejmuje 180 czeskich i polskich urbochrematonimów badanych pod względem ich struktury, motywacji onomastycznej oraz promowanych w nazwach wartości, m.in. z wykorzystaniem wcześniejszych publikacji autorstwa Patrika Mittera, Zuzany Hlubinkovej, Adama Siwca czy Artura Gałkowskiego. Analiza wykazuje m.in. liczne podobieństwa w nazewnictwie czeskich i polskich lokali serwujących kawę, a także wpływ urbochrematonimów obecnych w dużych miastach na mniejsze ośrodki miejskie.

4

Specializovaný překlad – výzvy a perspektivy

84%

Rumenova M.

|

tom 9

EN

A review of: Kreytchova, Elena. Translation and Its Challenges. Sofia: Paradigma, 2020, 165 pp. ISBN 978-954-326-414-8 [original publication in Bulgarian: Крейчова, Елена. Преводът и неговите предизвикателства. София: Парадигма, 2020, 165 с., ISBN 978-954-326-414-8.]

PL

Tłumaczenie specjalistyczne – wyzwania i perspektywyRecenzja książki: Крейчова, Елена. Преводът и неговите предизвикателства. Sofia: Paradigma, 2020, 165 str.

5

Does the Presuppositional Imperfective Exist in Russian (and Slavic)?

84%

Dickey S.

|

tom 23

PL

W artykule omówiono dane, które są problematyczne z punktu widzenia hipotezy, że presupozycja, iż działanie miało miejsce, bezpośrednio motywuje użycie aspektu niedokonanego w stwierdzeniach faktu w języku rosyjskim, a tym samym w innych językach słowiańskich. Autor argumentuje, że imperfektywne stwierdzenia faktu występują w kontekstach presupozycyjnych, a takie użycie jest motywowane przez określone elementy semantyczne / efekty dyskursu, takie jak interpretacja sytuacji jako procesu aterminatywnego lub powtarzalnego, co również motywuje niepresupozycyjne imperfektywne stwierdzenia faktu. Omówione zostały ponadto przypadki presupozycyjnego użycia perfektywnego, które także są wywoływane przez elementy semantyczne, które zostały niezależnie umotywowane dla użycia niepresupozycyjnego perfektywnego. Zasugerowano, że presupozycyjne imperfektywa można wyjaśnić jako przypadki, w których nadawca komunikatu ignoruje pierwotny łańcuch przyczynowy czynności i wspomina o zdarzeniu, mając na uwadze pewne niezależne cele. W przeciwieństwie do tego, perfektyw sytuuje akcję w jej pierwotnie zamierzonym łańcuchu przyczynowym. W zakończeniu przedstawiono dane wskazujące na fakt, iż imperfektywa presupozycyjne w języku czeskim i chorwackim odzwierciedlają rozumienie akcji jako procesu.

EN

This paper discusses data which are problematic for the hypothesis that the presupposition that an action has taken place directly motivates the use of the imperfective aspect in statements of fact in Russian, and by extension in other Slavic languages. It argues that while imperfective statements of fact occur in presuppositional contexts, such usage is instead motivated by particular semantic elements/discourse effects, such as the construal of a situation as an aterminative process or as repeatable, construals which also motivate non-presuppositional imperfective statements of fact. Similarly, it discusses cases of presuppositional perfective usage, which are likewise triggered by semantic elements that have been independently motivated for non-presuppositional perfective usage. It is further suggested that presuppositional imperfectives can be explained as cases in which the speaker ignores the original causal chain of an action and mentions the event with some orthogonal purposes in mind. In contrast, the perfective tracks the event in its originally intended causal chain. Lastly, it presents data indicating that presuppositional imperfectives in Czech and Croatian reflect the construal of an action as a process.

6

Językowe wyznaczniki perswazji w polskich przekładach przemówień Václava Havla lat dziewięćdziesiątych

84%

Zura A.

Język a Kultura

|

2014

|

tom 24

53 - 68

EN

This study describes the language persuasion of Václav Havel as translated and later published in the Polish press between 1990 and 1999. The translations present a natural continuation of his earlier essays and letters. This language persuasion has been subjected to analysis through detailing four kind of persuasion metaoperators to which belong the following: the verification blocking operator (assertiveness and judgment), operator causing the “observer effect,” the change of hierarchy of information sequence operator and the reinforcement of pragmatic function operator. This Czech author uses all possible means of persuasion and in a very obvious and open manner influences his audience. The effectiveness of this Czech president’s power of persuasion is underlined by the continued publishing of his essays which have been translated into many languages, including Polish.

7

Anglicyzmy leksykalne i ich derywaty w języku czeskim na podstawie gazety »Mladá fronta Dnes«

84%

Chlebowski M.

Bohemistyka

|

2019

|

nr 4

484-500

EN

The object of the article are 435 lexical items – anglicisms and their derivatives (used a total of 3 124 times). The material is derived from seven extensive issues of Mladá fronta Dnes published in November 2009. The lexical units represent, among others, the following semantic fields: sport (128 units), music and subcultures (40 units), transport and construction (25 units), economy and business (24 units) and mass media (24 units). Single items account for about 40% of the total.

PL

Przedmiotem artykułu jest 435 haseł leksykalnych – anglicyzmy i derywaty od anglicyzmów (użyte łącznie 3 124 razy). Materiał pochodzi z siedmiu obszernych numerów gazety „Mladá fronta Dnes” z listopada 2009 r. Jednostki leksykalne reprezentują między innymi następujące pola znaczeniowe: sport (128 haseł), muzyka i subkultury (40 haseł), transport i budownictwo (25 haseł), ekonomia i handel (24 hasła), środki masowego przekazu (24 hasła). Około 40% wszystkich haseł stanowią hapaxlegomena.

8

Dyskurs w komentarzach politycznych polskich i czeskich dyskusji w Internecie na przykładzie problemu migracji

84%

Dobrotová I.

Bohemistyka

|

2019

|

nr 2

217-238

EN

A paper is focusing on discourse analysis of Czech and Polish internet discussions after case of Aquarius ship in June 2018. Author is using discourse analysis to merge all comments in one heterogenic text and to show how discussion about migration looks like in case of most Eurosceptic society of Eastern Europe (Czech Republic) and in most Eurooptimist society (Poland). Discourse analysis together with tools of quantitative analysis (software AnrConc) shows that despite differences between Czechs and Poles, both nations feels themselves as part of European community. It was shown as well, that in both nations there is strong need to find irrational explanations of migrant crisis

PL

W artykule autorka analizuje dyskurs czeskich i polskich forów internetowych po wypadku statku Aquarius w czerwcu 2018 r. Wykorzystuje metodę analizy, aby połączyć wszystkie komentarze w jeden heterogeniczny tekst i pokazać, jak wygląda dyskusja na temat migracji w większości społeczeństwa eurosceptycznego Europy Wschodniej (Republika Czeska) i w większości społeczeństwa eurooptymistycznego (Polska). Analiza dyskursu wraz z analizą frekwencyjną (oprogramowanie AnrConc) pokazuje, że pomimo różnic między Czechami i Polakami oba narody czują się częścią społeczności europejskiej. Pokazano również, że w obu krajach istnieje silna potrzeba znalezienia irracjonalnych wyjaśnień kryzysu migracyjnego.

9

Vědecko-výzkumná práce poznaňské bohemistyki

84%

Balowski M.

Bohemistyka

|

2019

|

nr 3

413-422

EN

The author describes scientific research conducted at the Department of Slavic Languages and Literatures of the University of A. Mickiewicz in Poznań. He also discusses research projects and national and international grants. The whole is complemented by a bibliography of the works of the Department's employees.

CS

Autor popisuje vědecký výzkum prováděný na Katedře slovanských jazyků a literatur Univerzity A. Mickiewicze v Poznani. Popisuje také výzkumné národní a mezinárodní projekty a granty. Celek je doplněn bibliografií prací zaměstnanců katedry.

10

Polskie vs. czeskie lekcje zdalne. 3:0 dla Czechów

84%

Pieniążek M.

|

tom 14

|

nr 4

67-81

EN

In the article, I compare remote lessons offered by TV stations in Poland and the Czech Republic during the lockdown. I examine how media producers and teachers coped with the educational challenges of the pandemic, and I analyze the use of new technologies. The authors’ general digital and media culture influences the way their lessons are mediated. I attempt to capturethe dominant methodological and media principles in Polish and Czech lessons in a comparative manner. In the conclusions, I indicate significant differences in the structure of these lessons, resulting from the different humanistic and media competencies of their authors.

PL

W artykule porównuję lekcje zdalne realizowane przez stacje telewizyjne w Polsce i w Czechach w czasie lockdownu. Sprawdzam, jak z wyzwaniami edukacyjnymi doby pandemii poradzili sobie medialni producenci i nauczyciele, weryfikuję wykorzystanie nowych technologii. Ogólna kultura cyfrowa i medialna twórców analizowanych zajęć wyraźnie wpływa na sposób ich mediatyzacji. Próbuję komparatystycznie uchwycić dominujące zasady metodyczne, metodologiczne oraz medialne w produkcjach polskich i czeskich. We wnioskach wskazuję na znaczące różnice w strukturze lekcji, wynikające z odmiennych kompetencji humanistycznych i medialnych ich twórców.

11

Mowa Polaków na Zaolziu (w kontekście języków ogólnonarodowych i ich odmian)

84%

Bogoczová I.

|

tom LXVII

7-18

PL

Artykuł dotyczy sytuacji językowej na Śląsku Cieszyńskim w Republice Czeskiej, który zamieszkuje m.in. polska mniejszość narodowa. W pierwszej kolejności zostały podane i wyjaśnione podstawowe pojęcia odnoszące się do omawianego regionu i opisane wydarzenia historyczne, które doprowadziły do obecnej sytuacji językowej. Następnie przytoczono cechy typowego członka polskiej mniejszości na Śląsku w Republice Czeskiej. W dalszej kolejności poświęcono uwagę językom i ich odmianom, które kształtowały lokalną mowę potoczną, szczególnie zaś samej mowie „po naszymu”, przedstawionej we fragmentach autentycznych tekstów. W artykule zawarto również informacje o tym, jak przebiegały spory o afiliację gwary zachodniocieszyńskiej do czeskiego lub polskiego języka etnicznego.

EN

This article deals with the language situation in the Czech part of Cieszyn in Silesia, where, among others, members of a Polish national minority live. First, the author introduces and explains basic notions concerning the region and offers a brief description of the historical development that has led to its present state. She presents the basic properties of a typical member of the Polish minority in the Czech part of Silesia. Subsequently, the author devotes attention to the languages and their varieties which have shaped the local common language, especially the speech itself, which is presented in the form of extracts from authentic texts. The third part of the article contains information about how disputes about the affiliation of the West Cieszyn dialect to the Czech or Polish ethnic language took place.

12

Techniki tłumaczenia frazy תֵּבַת עֲצֵי־גֹפֶר i jej łacińskiego odpowiednika arca de lignis levigatis w czeskich i polskich przekładach biblijnych z okresu od XIV do XVI wieku

84%

SIERADZKI A.

Bohemistyka

|

2020

|

nr 4

479-502

EN

The subject of the analysis are the methods of translating phrases and arca de lignis levigatis in Czech and Polish biblical texts from the period from the 14th to the 16th century. The aim of the research is to show to what extent the lexical shape of the equivalents of these phrases in the mentioned translations was related to the choice of the translation basis, the translation tradition prevailing in a given circle, as well as the interpretations and explanations adopted for a specific place in the Bible. The analyzes conducted in the article show that the authors of all Czech Bible translations avoid literal translations of the noun tebh and its Latin equivalent arca. Both Catholic and Protestant translators regularly render it through a noun koráb. This way of translation is also adopted by Catholic Polish Bibles, modeled on the Czechs. The state observed in the studied texts proves that the translating decisions were motivated not by the meaning of a noun from the Hebrew or Latin basis, but were related to possible depictions of Noah's ark in theological writings or even perpetuated in generally understood Christian culture. Other solutions on the basis of Polish accept Protestant translations from the original languages, in which the constitutive element of the phrase make nouns archa and a chest, directly referring to the meaning of the noun from the translation basis.

PL

Przedmiotem analiz są sposoby przekładu fraz תֵּבַת עֲצֵי־גֹפֶר oraz arca de lignis levigatis w czeskich i polskich tekstach biblijnych z okresu od XIV do XVI wieku. Celem prowadzonych badań jest pokazanie na ile kształt leksykalny odpowiedników tych fraz we wspomnianych tłumaczeniach miał związek z wyborem podstawy tłumaczenia, z panującą w danym kręgu tradycją przekładową oraz z przyjmowanymi interpretacjami i objaśnieniami określonego miejsca w Biblii. Prowadzone w artykule analizy pokazują, że autorzy wszystkich czeskich przekładów biblijnych unikają dosłownego tłumaczenia rzeczownika tebh i jego łacińskiego odpowiednika arca. Tak translatorzy katoliccy, jak i protestanccy regularnie oddają go przez rzeczownik koráb. Taki sposób przekładu przyjmują też, wzorując się na Czechach, katolickie biblie polskie. Stan obserwowany w badanych tekstach dowodzi, że decyzje translatorskie były motywowane nie znaczeniem rzeczownika z podstawy hebrajskiej czy łacińskiej, ale związane były z możliwymi ujęciami arki Noego w pismach teologicznych czy nawet utrwalonych w ogólnie pojętej kulturze chrześcijańskiej. Inne rozwiązania na gruncie polskim przyjmują protestanckie tłumaczenia z języków oryginału, w których człon konstytutywny frazy stanowią rzeczowniki archa i skrzynia, bezpośrednio nawiązujące do znaczenia rzeczownika z podstawy tłumaczenia.

13

Ewa Siatkowska, Słowa. Monografi e leksykalne. – Warszawa : Wydawnictwo MM, 2015. – 250 s.

84%

Waniakowa J.

|

2016

|

tom 65

177-180

14

Mowa potoczna Zaolzian

84%

Bogocz I. , Bortliczek M.

Język Polski

|

2015

|

tom 95

|

nr 3

250-259

PL

Artykuł został przygotowany na podstawie badań terenowych przeprowadzonych w czerwcu 2013 roku. Badaniami objęto dzieci i młodzieży polskich szkół mniejszościowych w czeskiej części ląska Cieszyńskiego. Celem badań było zweryfikowanie niektórych rozpowszechnionych zdań (mitów) na temat tutejszej sytuacji językowej. Na podstawie analizy autentycznych tekstów autorki doszły do następujących wniosków: 1) miejscowa potoczność nie jest identyczna z tradycyjną gwarą cieszyńską; 2) różni się ona wyranie od potoczności (potocznej mowy polskiej) po polskiej stronie granicy. Do artykułu zostały dołączone cztery transkrypcje fonetyczne tekstów nagranych w trakcie badań.

EN

The paper was prepared on the basis of field research performed in July 2013. The study included children and young people from Polish minority schools in the Czech part of Cieszyn Silesia. The aim of the research was to verify some of the widespread statements (myths) on the current linguistic situation in this region. Following the analysis of the authentic texts, the authors came to the following conclusions: 1) local colloquial speech is not exactly the same as the traditional Silesian dialect; 2) it differs clearly from informality (Polish colloquial speech) used in the Polish part of Cieszyn Silesia. The paper includes four phonetic transcriptions of texts recorded during the research.

15

„Kto znał – niech wspomni” o prywatnych nekrologach rocznicowych w czeskiej, słowackiej i polskiej prasie

84%

Olchowa G.

Bohemistyka

|

2018

|

nr 3

259-274

EN

The subject of interest was made obituaries on the anniversary of the deceased's death announced by his relatives. The aim was to determine the structure of this funeral genre, describe the linguistic means used and provide typical features. Differences and similarities were indicated on the basis of comparative studies. The analysis included private anniversary obituaries included in the Czech, Slovak and Polish local press, which were published from 01/08/2017 to 31/12/2017. Solid components were created forming the structure of the studied texts: date of death anniversary; identification data of the deceased; memory; signature of the sender. The most distinguished are Polish obituaries, because they are the only ones that are not only a memory of a loved one's death, but above all they announce a holy mass for the deceased or invite for a common prayer, which is confirmed by the deeply rooted tradition and influence of Christianity on Polish culture. On the other hand, Czech and Slovak obituaries have the most common features, which, apart from minor differences, are identical. It was found that the texts studied have a stereotypical construction, often reproduced diagrams and a formulic language shape. The isolated and the most important part is devoted to the deceased, who is shown from the point of view of the mourners and the feelings they have, while the final formulas differentiate the obituaries within the studied languages. Studies have confirmed that the expression of remembrance of the deceased on the anniversary of his death is a customary behavior in Western Slavic cultures.

PL

Przedmiotem zainteresowania uczyniono nekrologi z okazji rocznicy śmierci zmarłego ogłaszane przez jego bliskich. Celem było ustalenie struktury tego gatunku funeralnego, opisanie wykorzystanych środków językowych i podanie typowych cech. Na podstawie konfrontatywnych badań wskazano różnice i podobieństwa. Analizie poddano prywatne nekrologi rocznicowe zamieszczone w czeskiej, słowackiej i polskiej prasie lokalnej, które ukazały się od 1.08.2017 do 31.12.2017 roku. Wydzielono stałe komponenty tworzące strukturę badanych tekstów: data rocznicy śmierci, dane identyfikujące zmarłego, wspomnienie, podpis nadawcy. Najbardziej wyodrębniają się nekrologi polskie, ponieważ jako jedyne stanowią nie tylko wspomnienie o śmierci bliskiego, ale przede wszystkim zawiadamiają o mszy świętej odprawianej w intencji zmarłego lub zapraszają na wspólną modlitwę, co poświadcza głęboko zakorzenioną w Polsce tradycję i wpływ chrześcijaństwa na kulturę polską. Z kolei najwięcej wspólnych cech mają nekrologi czeskie i słowackie, które poza niewielkim różnicami są tożsame. Stwierdzono, że badane teksty mają stereotypową konstrukcję, częstokrotnie powielane schematy i formuliczny kształt językowy. Wyodrębniona i najważniejsza część poświęcona jest zmarłemu, który ukazany jest z punktu widzenia żałobników i poprzez uczucia jakie żywią do niego, natomiast formuły finalne różnicują nekrologi w obrębie poszczególnych języków. Badania potwierdziły, że wyraz pamięci o zmarłym w rocznicę jego śmierci to zwyczajowe zachowanie w kulturach zachodniosłowiańskich.

16

The meaning of the basic term for the colour black in Czech, Polish and Upper Sorbian

84%

Bura R.

|

nr 3

413-434

PL

W kulturze europejskiej kolor czarny ma dość zróżnicowaną i złożoną symbolikę, co potwierdzają również zwroty zawierające czerń i odnoszące się do życia człowieka i otaczającej go przyrody. Artykuł jest analizą porównawczą znaczeń (przenośnych i dosłownych) oraz konotacji terminu „czarny” w trzech bliskich genetycznie językach: czeskim, polskim i górnołużyckim. Podejście porównawcze ujawniło zarówno podobieństwa w konceptualizacji tego koloru, jak i jego konotacje, które są charakterystyczne dla dwóch języków lub tylko jednego. Semantyczne konotacje czerni w analizowanych językach potwierdzają ich wysoką zgodność, która wynika z bliskości językowej i kulturowej. Różnice dotyczą przede wszystkim bogactwa wyrażeń realizujących odpowiednie konotacje. Widoczny jest brak symetrii między językiem czeskim i polskim z jednej strony, a górnołużyckim z drugiej. W języku górnołużyckim, jako języku mniejszościowym, można również zauważyć wpływ języka niemieckiego (klisze wyrażeń niemieckich), co wynika z bliskości języka górnołużyckiego i niemieckiego.

EN

In European culture the colour black has quite a diverse and complex symbolism, which is also confirmed in the phrases containing black and referring to human life and the surrounding nature. This article is a comparative analysis of the meanings (figurative and literal) and connotations of the term “black” in three genetically close languages: Czech, Polish and Upper Sorbian. The comparative approach has brought out both the similarities in the conceptualization of this colour and its connotations, which are typical for two languages or only one. The semantic connotations of black in the analysed languages confirm their high compliance, which results from the linguistic and cultural proximity. The differences relate primarily to the wealth of expressions that implement the appropriate connotations. There is a visible lack of symmetry between Czech and Polish ??on the one hand, and Upper Sorbian on the other. In Upper Sorbian, as a minority language, one can also notice the influence of the German language (clichés of German expressions), which results from the closeness of Upper Sorbian with German.

17

Язык и мифологические ментальные структуры

67%

Стефанский Е.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2011

|

tom 23

137-144

PL

Autor podejmuje próbę udowodnienia, że starożytne struktury mentalne, które powstały na podstawie mitu i rytuału, egzystują na peryferiach współczesnej świadomości w postaci przesądów, tradycji, zwyczajów, zakazów. Pamięć o tych strukturach jest przechowywana również w języku. Badanie grupy słów z semantyką gniewu w języku czeskim, polskim i rosyjskim pozwoliło stwierdzić, że w większości z nich (np. cz. zuřivost, pol. wściekłość, szał, ros. бешенство, безумие, ошалеть, буйный) zawarte jest jednocześnie pozytywne i negatywne wartościowanie. Na podstawie analizy etymologicznej wymienionej leksyki autor dochodzi do wniosku, że większość z tych słów w starożytności oznaczała tzw. „świętą wściekłość”. Takie zachowanie (dokładniej antyzachowanie) było charakterystyczne dla tzw. trickstera – komicznego dublera bohatera kulturowego. Postać trickstera stała się bazą, na której w efekcie transformacji powstawały różne typy żartownisiów i oszustów w literaturze światowej.

EN

The author tries to prove that the ancient mental structures which arose on the basis of myths and rituals, exist in modern mentality as superstitions, traditions, customs, or prohibitions. They are also entrenched in language. Analyzing a group of words with the meaning of ‘anger’ in Czech, Polish and Russian, the author notes that many of them (such as Czech zuřivost, Polish wściekłość, szał, Russian бешенство, безумие, ошалеть, буйный) have both positive and negative connotations. An etymological analysis of these words shows that many of them in old times denoted a “sacred madness”. This kind of behaviour (or anti-behaviour) characterized the so-called trickster, a figure which transformed into cheats and jesters in world literature.

18

Oswoić pandemię. O najnowszych neologizmach w języku czeskim

67%

Korbut J.

Bohemistyka

|

2023

|

tom 23

|

nr 4

555-574

EN

The present article focuses on phenomenon on communication during the pandemic, especially phenomenon of neologism to explore the creation of new words during the outbreak of COVID-19. The data were collected from newspapers, television programmes, Internet Forums, collaborative dictionary Čeština 2.0 and Neomat – electronic neologism database. Among analyzed neologism, numerous blended expressions, hybrid creations and few neosemantism were found. Most frequently, as the analysis shows, are blends and hybrid words created with a humorous purpose in mind and based on metaphor and meaning’s generalization. The most productive compound nouns is nouns with the stem korona- (koro-), covid- and zoom- and can be group into different semantic fields. It is not possible to tell what its eventual status will be in a Czech language. It may become part of the norm of the language or it may remain as nonce words.

PL

W niniejszym artykule skoncentrowano się na zjawisku komunikacji w czasie pandemii, szczególnie zaś na procesie tworzenia nowych słów. Materiał wyekscerpowany został z następujących źródeł: prasa, telewizja, fora internetowe, internetowy słownik Čeština 2.0. oraz baza danych Neomat. Wśród zgromadzonych przykładów zanotowano zarówno formacje hybrydalne, neologizmy powstałe w wyniku blendingu czy neosemantyzmy, punktem wyjścia wielu ww. jednostek jest metaforyczne pojmowanie otaczającej nas rzeczywistości oraz niewątpliwe poczucie humoru Czechów. Najczęściej spotykanymi złożeniami są rzeczowniki z cząstkami korona- (koro-), covid- oraz zoom-. Nie sposób orzec, jaki będzie status analizowanych jednostek w języku czeskim, czy zagoszczą one w nim na stałe, czy będą tylko okazjonalizmami, które wkrótce znikną.

19

Stylistyka i pragmatyka praskich dyrektywnych napisów publicznych

67%

Charciarek A.

Bohemistyka

|

2023

|

tom 23

|

nr 4

575-597

EN

This article contributes to the study of public inscriptions perceived as a specific kind of mini-text. They function in the public space and are highly formalised, stencilled, fixed and socially recognisable. The pragmatic and stylistic analysis presented here includes linguistic elements of the inscriptions. Individual public inscriptions are treated as speech acts according to the type of directivity, i.e. prohibitions, injunctions, requests, warnings and permissions. The analysed research material was collected in the public space of Prague, and it comes from placards, posters, cards, stickers or buttons placed on doors, windows, gates, poles, bus shelters, building walls, etc.

PL

Artykuł stanowi analizę napisów publicznych postrzeganych jako swoiste miniteksty. Funkcjonują one w przestrzeni publicznej, są w dużym stopniu sformalizowane, szablonowe, utrwalone i rozpoznawalne społecznie. Zaprezentowana analiza pragmatyczna i stylistyczna objęła elementy językowe napisów. Poszczególne napisy publiczne zostały potraktowane jako akty mowy według typu dyrektywności, tj. zakazy, nakazy, prośby, ostrzeżenia i pozwolenia. Materiał poddany analizie został zebrany w przestrzeni publicznej Pragi – pochodzi z tabliczek, wywieszek, kartek, nalepek czy przycisków umieszczonych na drzwiach, oknach, bramach, słupach, wiatach, ścianach budynków itp.

20

»Jak funguje teatr a film«, czyli obecność języka czeskiego w mowie »po naszymu« Polaków na Zaolziu

67%

Bogoczová I. , Bortliczek M.

Bohemistyka

|

2023

|

tom 23

|

nr 2

225-240

EN

The present article, entitled “How Theatre and Film Function”, or the Presence of Czech in the Commonly Spoken Po Naszymu in Těšín Silesia, in the Czech Republic, is an outcome of the sociolinguistic research into this environment, which the authors have been working on for some time. The linguistic situation in the Czech Těšín region corresponds to the nationality (ethnic) situation there, with its rich and varied local culture. In addition to the Czech majority, the area has traditionally been inhabited by a Polish minority, utilizing, among other things, a network of minority schools with Polish as the language of instruction. They navigate the Czech language environment without difficulty, and I n unofficial (and non-public) communication use their native West Těšín dialect, known as Silesian-Polish. From these codes, a mixed spoken language – „po naszymu” – has emerged, which, unlike the Polish-Silesian subdialect, has no standard form and reacts dynamically to the changing extra-linguistic reality. The paper presents an analysis of part of an authentic text in this mixed language.

PL

Artykuł »Jak funguje teatr a film«, czyli obecność języka czeskiego w mowie »po naszymu« Polaków na Zaolziu powstał na podstawie badań socjolingwistycznych sytuacji językowej na Zaolziu. Badania te prowadzą autorki w wieloetnicznym, wielojęzycznym oraz kulturowo zróżnicowanym środowisku czeskiego śląska Cieszyńskiego od lat. Zamieszkująca te tereny mniejszość polska korzysta m.in. z sieci szkół z polskim językiem nauczania. Biegle mówi i pisze także po czesku, a na co dzień uczestniczy w czeskojęzycznych sytuacjach komunikacyjnych. Poza tym w rozmowach nieoficjalnych (niepublicznych) używa gwary cieszyńskiej, należącej do polskiego języka etnicznego. W wyniku tych zachowań mownych na Zaolziu wykreował się specyficzny kod mieszany zwany „po naszymu”, który – w odróżnieniu od tradycyjnej gwary – nie posiada ustabilizowanej normy systemowej, lecz dynamicznie reaguje na zmiany realiów i potrzeb komunikacyjnych miejscowej ludności.