Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Możliwości i rozwój kompetencji nauczycieli w zakresie nauczania zrównoważonego rozwoju – przykład Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego im. Janki Kupały

100%

Kremleva V. , Jukh A.

|

2019

|

tom 25(1)

87-94

PL

W artykule omówiono cele edukacyjne, podejście do nauczania, podstawowe idee organizacyjne oraz konstrukcję innowacyjnego modelu kształcenia nauczycieli na rzecz zrównoważonego rozwoju. Przedstawiono także główne strategie uczenia się i metody dominacji, a także kryteria oceny wyników edukacyjnych. Zajęcia studentów są zorganizowane według pięcioelementowego modelu integrującego wiedzę, wartości, etykę, umiejętności i ocenę.

2

Wykorzystanie innowacyjnych metod nauczania w popularyzacji zagadnień zrównoważonego rozwoju wśród studentów (na kierunkach ekonomia i zarządzanie)

100%

Bernaciak A. , Kozłowska A.

|

2017

|

tom 17(1)

21-33

PL

W artykule przedstawiono główne wyzwania w nauczaniu dorosłych, kładąc nacisk na wybrane metody nauczania. Dokonano ich opisu na podstawie źródeł literaturowych oraz ukazano możliwości ich zastosowania w edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, opierając się na praktyce dydaktycznej autorek. Ponadto przedstawiono wyniki badań prowadzonych przez różnych badaczy na polskich uczelniach, odnoszących się do oczekiwań, preferencji i potrzeb studentów w zakresie procesu dydaktycznego i jego efektów. Sprostanie zgłaszanym potrzebom wymaga od prowadzących zajęcia szczególnej uwagi i świadomego zaangażowania. Głównym celem opracowania jest omówienie wybranych metod nauczania, takich jak: world café, design thinking, microlearning czy gry dydaktyczne, oraz przedstawienie propozycji ich praktycznego zastosowania w edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, przede wszystkim wśród studentów kierunków ekonomii i zarządzania.

3

Wdrażanie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju na uniwersytetach Europy Środkowej i Wschodniej: bariery, wyzwania i rozwiązania dla Kijowa i Rygi

100%

Khalaim O. , Tambovceva T.

Studia Periegetica

|

2018

|

tom 23(3)

77-92

PL

Artykuł stanowi przegląd ewolucji koncepcji edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz barier napotykanych podczas jej wdrażania na uniwersytetach Europy Środkowej i Wschodniej, ze szczególnym naciskiem na wyzwania związane z instytucjonalny włączaniem zasad edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju na dwóch wiodących uczelniach: Ryskim Uniwersytecie Technicznym na Litwie oraz Narodowym Uniwersytecie Akademii Kijowsko-Mohylańskiej na Ukrainie. Autorzy przedstawiają zestaw możliwości integracji zasad zrównoważonego rozwoju w szkolnictwie wyższym w celu przeanalizowania i rozszerzenia zakresu dotychczasowych badań prowadzonych w tej dziedzinie w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Ponadto wskazują wiele wspólnych barier i możliwe sposoby ich pokonywania w celu skutecznego wdrażania zasad edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju w programach nauczania.

4

Heurystyczna metoda jako wsparcie skutecznego uczenia się w ramach edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju

100%

Jukh A. , Kremleva V.

Studia Periegetica

|

2018

|

tom 23(3)

93-102

PL

Przemiany gospodarcze i społeczne, jakie nastąpiły na Białorusi w ciągu ostatnich dziesięcioleci, doprowadziły do zmiany państwowego paradygmatu w edukacji, która polega na wzmocnieniu roli rozwoju osobistego i samorealizacji studentów. Przejście do nowych stosunków społeczno-ekonomicznych wiąże się z koniecznością rozwoju umiejętności przezwyciężania pojawiających się problemów i poszukiwania niestandardowych rozwiązań. Pojawia się zatem potrzeba rozwijania zdolności twórczych przyszłych specjalistów. Coraz większego znaczenia nabiera problem wolności wyboru i możliwość podejmowania samodzielnych decyzji w warunkach zachodzących zmian społecznych. W związku z tym innowacje w działalności edukacyjnej Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego im. Janki Kupały mają na celu zmianę osobistej postawy, kształcenie umiejętności odpowiedzialnego i niezależnego podejmowania decyzji przez przyszłych specjalistów. Jedną z metod zwiększających aktywność studentów w procesie edukacji i prowadzących do niezależności intelektualnej jest heurystyczna metoda nauczania.

5

W stronę edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju zdolnej podjąć wyzwania współczesnego świata

100%

Gontar Z. H.

Studia Periegetica

|

2018

|

tom 23(3)

21-39

PL

Artykuł jest częścią projektu autorskiego realizowanego od 17 września 2017 do 18 lutego 2018 r. w ramach programu „Baltic University Program (BUP) Teachers Course on Education for Sustainable Development (ESD) in Higher Education”. Celem artykułu jest omówienie następujących zagadnień związanych z edukacją na rzecz zrównoważonego rozwoju: czym jest nauczanie stymulowane wyzwaniami współczesnego świata i dlaczego powinno być uwzględnione w strategii rozwoju edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju? Jakie są praktyczne korzyści i bariery rozwoju nauczania opartego na wyzwaniach współczesnego świata? Artykuł dotyczy zarządzania strategicznego w edukacji. Opisuje edukację opartą na wyzwaniach jako opcję dla uniwersytetów rozważających różne strategie zrównoważonego rozwoju. Zaproponowano w nim ideę wirtualnego uniwersytetu „BUP cloud academia for sustainable development” oraz przeanalizowano rezultaty badań dotyczących zalet i wad wykorzystania rozwiązań chmurowych (cloud computing).

6

Edukacja ekologiczna w szkole i społeczeństwie a rozwój regionalny

89%

Osuch W.

|

tom 1

92-102

EN

Raising and developing ecological awareness is a great challenge to modern societies in many countries. This article presents examples of ecological education at Polish schools. Ecological education at the beginning of the 21st century plays an important role in the education of young generations. It depends on education if we encourage a young person to choose the lifestyle which will be environment-friendly, or not. The raising and developing of ecological awareness is therefore a great challenge for many teachers. School ecological education aims at non-conflict development of contacts between children or youth and the natural environment. Direct relationship with nature allows children to enrich their knowledge, develop skills and act in ecological categories. The main objective of modern school is education ofa person who is not only creative, being able to use the acquired knowledge, think independently and act efficiently in different problem situations, but is also able to think long-term, foreseeing the effects and consequences of taken actions for which he or she will be held responsible. A large amount of subjects of school teaching in widely understood ecological education and great masses of young people nowadays constitute a big chance for a success in the action ensuring their effectiveness.

7

Ramy koncepcyjne dla przekształcenia nauczania matematyki zgodnie z zasadami edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju

88%

Vintere A.

Studia Periegetica

|

2018

|

tom 23(3)

57-67

PL

Kształcenie dobrej jakości to konieczne narzędzie do osiągnięcia bardziej zrównoważonego rozwoju na świecie. Według UNESCO matematyka to narzędzie zrównoważonego rozwoju, dlatego należy zwracać uwagę na kształcenie matematyczne. Celem artykułu jest opracowanie ram koncepcyjnych umożliwiających przekształcenia nauczania matematyki zgodnie z zasadami edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz opis projektu zmiany składającego się z trzech etapów: oceny aktualnych praktyk; tego, jak uczelnia realizuje wymagania w zakresie zrównoważonego rozwoju, oraz opisu koncepcji projektu zmian. Artykuł przedstawia czynniki wpływające na rozwój kształcenia matematycznego na Łotewskim Uniwersytecie Rolniczym w Jełgawie, zgodność nauczania matematyki z wymaganiami zrównoważonego rozwoju oraz inicjatywy, których celem jest przekształcenie nauczania matematyki zgodnie z zasadami edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju na podstawie strategii zaproponowanej przez UNESCO.

8

Zrównoważony rozwój szkolnictwa wyższego na Białorusi: studium przypadku

75%

Kremleva V. , Jukh A.

Studia Periegetica

|

2018

|

tom 23(3)

69-76

PL

W artykule przedstawiona została organizacja zintegrowanych działań w sferze edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, która jest uważana za jeden z najważniejszych form współpracy między białoruskimi uniwersytetami. Autor zwraca uwagę na największe sieci stowarzyszeń i uniwersytetów. Analizuje udział Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego im. Janki Kupały w krajowej i europejskiej przestrzeni edukacyjnej poprzez budowanie i utrzymywanie rozległej sieci wzajemnych kontaktów. W artykule zwraca się uwagę na znaczenie realizacji priorytetowych kierunków działań wspierających edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju we współpracy z białoruskimi uczelniami.

9

Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju do 2023 roku

75%

Batorczak A.

|

tom 36

229-240

EN

The article presents the role of education for the implementation of sustainable development goals and the role of the UN, and in particular UNESCO, in coordinating activities for education for sustainable development. The most important international UN initiatives obliging countries in Europe and around the world to introduce education for sustainable development (ESD) were discussed. to education systems until 2030. The objectives of these commitments and their scope were presented and discussed.

PL

W artykule przedstawiono rolę edukacji dla wdrażania celów zrównoważonego rozwoju i rolę ONZ a szczególności UNESCO w koordynowaniu działań na rzecz edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Omówione zostały najważniejsze międzynarodowe inicjatywy ONZ obligujące kraje Europy i całego świata do wprowadzania edukacji dla zrównoważonego rozwoju (EZR). do systemów kształcenia do roku 2030. Zaprezentowano oraz omówiono cele tych zobowiązań oraz ich zakres.

10

Edukacja ekologiczna w szkole i społeczeństwie a rozwój regionalny

75%

Osuch W.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica

|

2010

|

tom 1 Dynamika zmian środowiska geograficznego pod wpływem antropopresji

92-102

EN

Raising and developing ecological awareness is a great challenge to modern societies in many countries. This article presents examples of ecological education at Polish schools. Ecological education at the beginning of the 21st century plays an important role in the education of young generations. It depends on education if we encourage a young person to choose the lifestyle which will be environment-friendly, or not. The raising and developing of ecological awareness is therefore a great challenge for many teachers. School ecological education aims at non-conflict development of contacts between children or youth and the natural environment. Direct relationship with nature allows children to enrich their knowledge, develop skills and act in ecological categories. The main objective of modern school is education ofa person who is not only creative, being able to use the acquired knowledge, think independently and act efficiently in different problem situations, but is also able to think long-term, foreseeing the effects and consequences of taken actions for which he or she will be held responsible. A large amount of subjects of school teaching in widely understood ecological education and great masses of young people nowadays constitute a big chance for a success in the action ensuring their effectiveness.

11

Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju – refleksje przed ogłoszeniem nowej Dekady na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (2020-2030)

71%

Batorczak A. , Klimska A.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2020

|

tom 18

|

nr 2

17-26

EN

The paper is a reflection on the state of education for sustainable development (ESD) in Poland, before the announcement of the Decade for Sustainable Development 2020-2030. Its goal was to assess the implementation of ESD in our country, and to develop recommendations for its effectiveness. An analysis of the current core curriculum for primary schools, secondary schools, and technical secondary schools, showed the benefits of providing ESD. Reference was made to research carried out by experts from Stanford University and the “Water Explorer” project. The findings show that although the concept of sustainable development has been taken into account in the core curriculum, the content of environmental education is still being implemented in practice. It turns out that, in view of all the benefits and expectations, ESD is not the “heart and driving force” of the entire education system in Poland. The need for programmes enabling the acquisition of skills and competences for environmental protection, as well as actions motivating students to responsibly react to changes that occur in the environment, still prevail. ESD should be integrated into policies and strategies, developed in the curricula, and widely implemented in schools. It is also necessary to prepare, even train teachers to conduct ESD, point to effective methods, and equip them with appropriate implementation tools. It remains to be seen if the adoption of the “new Decade” will bring positive changes in the field of ESD implementation in Polish schools.

PL

Artykuł prezentuje analizę stanu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju (EZR) w Polsce przed ogłoszeniem Dekady na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2020-2030. Jego celem była ocena realizacji EZR w naszym kraju oraz wypracowanie zaleceń w zakresie jej uskuteczniania. Dokonano analizy aktualnych podstaw programowych dla szkoły podstawowej, liceum i technikum, a następnie ukazano korzyści wynikające z prowadzenia EZR. Odniesiono się do badań przeprowadzonych w tym zakresie przez ekspertów z Uniwersytetu Stanforda oraz projektu „Badacz Wody”. Wyniki pokazują, że choć w podstawie programowej uwzględniono koncepcję zrównoważonego rozwoju, to w praktyce nadal realizowane są treści edukacji ekologicznej. Okazuje się, że wobec wszystkich korzyści oraz oczekiwań EZR nie stanowi serca i siły napędowej całego systemu edukacyjnego w Polsce. Potrzeba programów umożliwiających nabywanie umiejętności i kompetencji służących ochronie środowiska oraz działań motywujących do odpowiedzialnego reagowania na zmiany, jakie się w nim dokonują. EZR powinna być włączana do polityk i strategii, rozwijana w programach nauczania i powszechnie realizowana w szkołach. Należy też przygotowywać nauczycieli do prowadzenia EZR, wskazywać na efektywne metody i wyposażać w odpowiednie narzędzia jej wdrażania. Pozostaje nadzieja, że przyjęcie nowej Dekady przyniesie pozytywne zmiany w zakresie realizacji EZR w polskich szkołach.

12

Creating Stories by Student Teachers as a Space for Multifaceted Adult Learning. Sustainable and Intercultural Perspective

63%

Rogalska-Marasińska A.

|

2021

|

tom XII(2 (35))

47-56

PL

W artykule omówiony został udział IV celu Zrównoważonego Rozwoju „Dobra jakość edukacji”, V kompetencji kluczowej w procesie uczenia się przez całe życie „Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się” i IV kompetencji (nauczyciel jest kimś, kto…) Kompetencji nauczycielskich w ramach edukacji na rzecz ZR w uniwersyteckim kształceniu przyszłych pedagogów. Na ich podstawie zaprezentowano rozważania dotyczące ukazania możliwości wprowadzania zmian w treściach i formach kształcenia. Wnioski na temat oczekiwanych zmian w rozwoju osobistym i zawodowym studentów poparto omówieniem rezultatów zajęć warsztatowych dla doktorantów pedagogiki realizowanych na Uniwersytecie Łódzkim. Warsztaty miały na celu rozwój studenckich kompetencji międzykulturowych i dotyczących ZR przez tworzenie własnych opowiadań (streszczenie jednego z nich zostanie przywołane). W zajęciach zastosowano podejście wypracowane przez autorkę artykułu „Ja i ty na rzecz zrównoważenia”, a inspirowane książką S. L. Robbinsa, What if? Short Stories to Spark Inclusion & Diversity Dialogue (2018). Wniosek płynący z artykułu zawiera się w myśli, że uczenie się przez kreację daje największe szanse na odkrywanie siebie i drugiego człowieka.

EN

The paper discusses the participation of the “Quality Education” goal of SDGs, “Personal, social, and learning to learn competence” of the EU Key Competences for Lifelong Learning, and four categories (the educator is someone who…) of the Competences for Educators in ESD in student teacher university training. It presents the theoretical explorations of relevant content to show possible options to be introduced to pre-service teacher training. Reflections about desired changes in personal and professional development are followed by the presentation of workshop outcomes realised with students of 3rd stage studies of pedagogy at the University of Lodz. Students have been developing their intercultural and sustainable development competences by creating stories with multicultural aspect and sustainable perspective. The paper refers to the application of the author's original learning method “Me and you towards sustainability” inspired by books of Robbins, What if? … (2008, 2018). The paper concludes that learning by creation gives more chances to understand oneself and Others.

13

Idea zrównoważonego rozwoju w kształceniu studentów kierunków nauczycielskich

63%

Rogalska-Marasińska A.

|

2018

|

nr 3(121)

104-125

PL

Współczesna neoliberalna rzeczywistość o jednoznacznych regułach zachowań narzuca twardą grę społeczną. Jednocześnie powszechnie panujący mainstreamowy „nakaz” domagający się rozmywania międzyludzkich relacji, podważania znaczeń i aprobaty wszelkich postaw bez możliwości ich oceny, doprowadził do całkowitego rozchwiania człowieka i jego świata w wymiarze społecznym, kulturowym, przyrodniczym i polityczno-gospodarczym. Potrzeba powrotu do równowagi staje się coraz bardziej czytelna. Droga do życia zrównoważonego wymaga dobrze, powszechnie i odpowiedzialnie prowadzonej edukacji. Pierwszym poważnym projektem w tym kierunku była Dekada Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju. Dziś podejmuje się aktywności w ramach Globalnego Programu Działań. Aby wielki plan wprowadzania w życie idei zrównoważonego rozwoju mógł być przeprowadzony, potrzebni są dobrze przygotowani nauczyciele. Ich kształcenie staje się wyzwaniem o wymiarze ogólnoświatowym. Niestety obowiązki i oczekiwania stawiane nauczycielom znacząco hamują proces zmiany. Diagnoza pedeutologicznych tendencji i problemów w skali globalnej jest ważnym elementem przygotowania się do pracy z polskimi nauczycielami. W artykule ukazano możliwe do zastosowania (wykorzystując obecną podstawę programową do szkół podstawowych i średnich) sposoby rozbudzania świadomości i wprowadzania młodych ludzi w zagadnienia zrównoważonego rozwoju. Jednym z nich jest narzędzie – Projekt X, dzięki któremu studenci Uniwersytetu Łódzkiego – przyszli nauczyciele – uczą się, jak myśleć w sposób zrównoważony oraz łączyć problematykę i treści z różnych przedmiotów szkolnych w jeden spójny i wychowawczo pożądany edukacyjny przekaz.

EN

Contemporary neoliberal reality with clear and unambiguous rules of actions imposes tough social inter-dependences and obligations. At the same time, commonly present mainstream tendency to weaken interpersonal relations, to doubt in senses and meanings, and to accept each behaviour without the possibility to formulate personal attitude towards it, has led to total mess in human life. An unbalanced man hardly manages to exist in all devastated dimensions of his world: social, cultural, environmental and economical. The need to turn back and to reach the sustainable level of life becomes more and more clear. The route to sustainability needs ambitious, common and responsible education. The Decade of Education for Sustainable Development was the first global project. Now we should undertake activities presented in Global Action Plan. To make that immense plan become real we need properly and thoroughly prepared school teachers and academics. Pre-service and in-service teacher development becomes a global issue. Contemporary vocational obligations and expectations formulated towards that group of professionals considerably inhibit the process of change. That is why, the diagnosis of global pedeutological problems and tendencies is one of the most important steps for preparing a better plan to work with Polish teachers. The paper presents possible ways to work with students – future teachers – to develop sustainable awareness and attitudes, derived from proper knowledge and skills. Project X is one of the most interesting and inspiring educational tools. Basing on Polish primary and secondary curriculum, students of the University of Lodz learn how to think in sustainable manner, and how to join knowledge and skills from various schools subjects to build a holistic educational message.

14

Przypadek Polski: od modernizacji imitacyjnej do zrównoważonego rozwoju?

63%

Malikowski J.

Podstawy Edukacji

|

2016

|

tom 9

25-63

EN

The concept as the system concept is arousing the sustainable development a lot doubts by comparing expressions in the name about contrary meanings. This notion coming originally from the forest administration region, in the 21st century immanently is connected with the ethicaleconomic concept of essential needs and with the idea of limited possibilities of the environmental global system. Accurately and briefly essence of the problem of exaggerated consuming the natural environment and intensifying antropopression is returning the determination “border of height”. Poland undergoing a systemic transformation so far more has common to the imitative modernization than the sustainable development. Hence also not there is a role of the education for overrating: natural, ecological, sozological and environmental in action to his thing. The both formal and unofficial education is shaping desired socially needs, attitudes and patterns of behaviour, including them in expected and useful environmentally and ecologically moral values and ethical principles. Based on not next to formulate it is possible strategies of education, environment-friendly action which would be well up to ecohumanistic existence. Concluding, success of the sustainable development – not only economies – is becoming possible thanks to the knowledge: natural, ecological, sozological, economic and ethical.

PL

Koncepcja zrównoważonego rozwoju jako koncepcja systemowa wzbudza wiele wątpliwości poprzez zestawienie w nazwie wyrazów o sprzecznych znaczeniach. Pojęcie to, pochodząc pierwotnie z leśnictwa, w XXI wieku immanentnie związane jest z etyczno-ekonomiczną koncepcją podstawowych potrzeb i ideą ograniczonych możliwości globalnego systemu ekologicznego. Trafnie i skrótowo meritum problemu nadmiernego zużywania środowiska naturalnego i nasilającej się antropopresji oddaje określenie „granice wzrostu”. Polska, przechodząc transformację systemową, jak dotąd więcej ma wspólnego z modernizacją imitacyjną niż ze zrównoważonym rozwojem. Stąd też nie do przecenienia jest rola edukacji: przyrodniczej, ekologicznej, sozologicznej i środowiskowej w działaniach na jego rzecz. Edukacja, zarówno formalna, jak i nieformalna, kształtuje pożądane społecznie potrzeby, postawy i wzory zachowań, ujmując je w oczekiwane i przydatne środowiskowo i ekologicznie wartości moralne i zasady etyczne. W oparciu o nie z kolei formułować można strategie działań wychowawczych, proekologicznych, które zorientowane byłyby na egzystencję ekohumanistyczną. Konkludując, powodzenie zrównoważonego rozwoju – nie tylko gospodarki – staje się możliwe dzięki wiedzy: przyrodniczej, ekologicznej, sozologicznej, ekonomicznej i etycznej.

15

Człowiek – postczłowiek – transczłowiek: kto podejmie edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju?

51%

Rogalska-Marasińska A.

Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja

|

2019

|

tom 22

|

nr 1(85)

131-152

EN

The paper presents deliberations on chances to undertake the education for sustainable development in the conditions of a predicted total change of the type of human existence. In the close future our globe is to be inhabited by various humanoids, strange creatures, and cyborgs, while “normal” people (without genetic and/or technological improvements) will constitute the lowest social class. A new society, neglecting the traditional social order and universal values will also abandon other relicts of an old epoch, like art and culture. Thus a post-human will not need to be educated any more. A teaching-learning process will be replaced by downloading data into human-machine’s brain/hardware. Such a creature – without soul, with no sense of responsibility for itself and the others, and without the idea of respect and love for the whole world will be unable to undertake and realize the immense project of sustainable development. So, if that “black scenario” is only to be a final warning for humanity, it should be obligatory for everyone to oppose all dangerous activities of human manipulations and actively cultivate and nurture human education.

PL

Tekst prezentuje rozważania o szansach realizowania edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju w warunkach prognozowanej totalnej zmiany charakteru egzystencji człowieka w świecie. W niedalekiej przyszłości glob mają zamieszkiwać różne istoty humanoidalne i cyborgi, a „normalni” ludzie (tzn. bez genetycznych i/lub technologicznych ulepszeń) będą stanowić najniższą warstwę społeczną. Nowe społeczeństwo, odrzucające tradycyjny porządek i uniwersalne wartości pozbędzie się także innych reliktów dawnej epoki, jak kultura i sztuka. Po-człowieka nie trzeba będzie więc już wychowywać. Edukacja zostanie zastąpiona wgrywaniem danych w człowieka-maszynę. Taka istota, pozbawiona duszy, bez wykształconego poczucia odpowiedzialności za siebie i innych, oraz bez szacunku i miłości dla świata, nie będzie w stanie podjąć się realizacji wielkiego projektu, jakim jest praca na rzecz zrównoważonego rozwoju. Jeżeli więc „czarny scenariusz” ma pozostać tylko graniczną przestrogą – ostrzeżeniem dla ludzkości, to należy sprzeciwiać się niebezpiecznym praktykom manipulacji człowiekiem i aktywnie pielęgnować edukację humanistyczną.