Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl
Ograniczanie wyników
Czasopisma help
Lata help
Autorzy help
Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników

Znaleziono wyników: 19

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  animal sex
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
EN
Research into the determination of intestinal parasitic levels in free-living animals can provide knowledge enabling action to be taken to improve their health status. The aim of the study was to determine the relationship between the carcass weight of wild boars and the degree of endoparasite infection. The research was performed on 165 culled wild boars, from which a representative group (n = 50) was separated and divided according to sex (males n = 24, females n = 26) and age (2-3 years). Separate weight groups were defined for males (< 70 kg, n = 6; 70-80 kg, n = 9; > 80 kg, n = 9) and females (< 45 kg, n = 10; 45-60 kg, n = 10; > 60 kg, n = 6). Oesophagostomum spp., Ascaris suum, Trichuris suis, Eimeria spp. and Strongyloides ransomi were observed and defined in the study population. A statistically significant effect of the overall infection on carcass weight was obtained (F = 9.96; P ≤ 0.01). In the case of overall infection, a more than 7 kg lower carcass weight was observed in infected males. A carcass weight over 15 kg lower was noted for overall infection of females (F = 38.47; P ≤ 0.01), for which average EPG was 2946.67 ± 6485.31 with a median of 400 (50-25 300). Correlations were proven between sex and the average number of Eimeria spp. oocysts, and carcass weight for males (r = –0.84, P ≤ 0.05). In the case of females, correlations were noted between carcass weight and infection by nematodes (r = –0.63, P ≤ 0.05). Studies have shown that there is a need to monitor the environment in order to improve the condition of free-living animals.
EN
The aim of this elaboration is an attempt to specify in detail the electrocardiographic curve for clinically healthy dogs representing 9 selected purpose breeds.
EN
This study was conducted to determine the influence of high-voltage electrical stimulation on quality of cooked beef hams produced from semitendinosus muscle of heifers and young bulls. Texture evaluation of hams was conducted with the universal testing machine Instron type 4301. Additionally, puncture and shear tests were performed. Six trained panelists conducted sensory analysis. The attributes evaluated were as follow: appearance, structure and consistency, taste and flavour as well as tenderness. The results of sensory examination and instrumental measurement revealed that the influence of high-voltage electrical stimulation on cooked hams depends on animals’ sex. The most significant difference in quality of hams was observed between stimulated and non-stimulated hams produced from semitendinosus muscle of heifers.
PL
Celem badań było określenie wpływu płci na wybrane parametry tekstury i cechy sensoryczne mięśni piersiowych. Materiał stanowiły kurczęta średnio rosnące, mieszańce CCZk utrzymywane do 63. dnia życia. Określono skład podstawowy za pomocą spektrometrii w bliskiej podczerwieni, pH, wodochłonność, wyciek termiczny, wykonano pomiar parametrów barwy, przeprowadzono test przecinania oraz ocenę semi-konsumencką metodą skalowania. Uzyskane wyniki badań wskazują, iż w ocenie konsumenckiej różnice w jakości mięsa drobiowego wynikające z dymorfizmu płciowego były nieznaczne, co zostało potwierdzone statystycznie. Lepszą jakością ogólną wyróżniały się jednak mięśnie piersiowe kur (P < 0,05). Wykazano ponadto korelację między wartościami uzyskanymi w ocenie semi-konsumenckiej a tymi wybranymi z pomiarów instrumentalnych. Przeprowadzona analiza klasyfikuje mięśnie piersiowe kurcząt do grupy mięs o wysokich walorach smakowych i kulinarnych.
EN
The aim of this study was to determine the effect of sex on selected texture parameters and sensory characteristics of pectoral muscles. Medium growth chickens (CCGP) were maintained up to 63rd day of life. The pH, WHC, cooking loss and muscle colour was determined. The evaluation of selected textural properties of the pectoral muscles was based on instrumental and semi-consumer evaluation methods. The results were processed using one-way analysis of variance based on sex. Results indicate that differences in consumer evaluation of poultry quality resulting from sexual dimorphism were minor, which was confi rmed by the statistics. However pectoral muscles of female chicken were characterized better overall quality (p ≤ 0.05). Correlation has been found between the values obtained in the semi-consumer evaluation and selected values of instrumental measurements. The conducted semi-consumer analysis classifi ed examined material as meat with good taste and culinary quality, however sex can also have here an impact on consumer perception.
EN
The role of structural coloration, which is produced by the optical interactions among micro- and nanostruc- tures in the feather barb or barbules, is still unclear in the context of sexual or social signaling, because the mechanism of color production is complex and the factors affecting it are not fully documented. We investigated whether structural colors represent class signals related to age, sex, and territory ownership in a social, sexually monochromatic species, the Eurasian Magpie Pica pica. We examined the reflectance spectra from white scapulars, bluish iridescent secondary and greenish iridescent tail plumage, as well as size of white scapular patch. Significant color differences between age classes were found in all measured plumage parts, with adults having plumage with higher color score, that is brighter, shorter wavelength-directed, and more saturated color, than young magpies. Color differences between males and females and between breeding adults (territorial owners) and non-breeding adults were only detected in the tail plumage. Size of white scapular patch did not differ between age and sex classes. Color differences among individuals belonging to different social classes may lessen agonistic confrontations. Sex differences in coloration may enable prompt sex recognition and thus facilitate pair formation. Higher tail color scores of adults, particularly males, support previous suggestions that the tail characteristics of avian species with relatively long tails represent a visual signal of the bearer's quality.
PL
Rola barw strukturalnych, które powstają poprzez rozpraszanie światła w promieniach i promykach piór nie jest jasna w kontekście sygnałów płciowych lub socjalnych, ponieważ mechanizm powstawania kolorów jest skomplikowany, a czynniki wpływające na te barwy nie są w pełni poznane. W pracy badano czy u sroki — gatunku monomorficznego — barwy strukturalne mogą funkcjonować jako sygnał niosący informację o wieku, płci oraz o tym, czy osobnik posiada terytorium. Ptaki chwytano i znakowano indywidualnie, określano wiek (osobniki młode — z danego sezonu lęgowego oraz starsze), a w kolejnym sezonie, czy zajęły i utrzymały terytorium lęgowe. Przeprowadzono pomiary spektrofotometryczne białych barkówek, niebieskawo opalizujących lotek drugorzędowych oraz zielonkawo opalizującego upierzenia ogona, jak również określono wielkość białej plamy na barkówkach (Tab. 1, Fig. 1). Płeć ptaków oznaczono molekularnie. Stwierdzono znaczące różnice w barwach wszystkich mierzonych części upierzenia w zależności od wieku — osobniki starsze miały pióra jaskrawsze, o żywszych i bardziej nasyconych barwach niż młode (Tab. 1, Tab. 2). Różnice między samcami i samicami oraz pomiędzy posiadaczami terytorium i osobnikami nieterytorialnymi stwierdzono tylko w barwach sterówek. Wielkość białych plam na barkówkach nie wykazywała związku z płcią lub wiekiem ptaków (Tab. 1, Tab. 2). Wyniki wskazują, że barwy strukturalne mogą ułatwiać ptakom zarówno rozpoznawanie płci (co ułatwia łączenie się w pary), jak i status socjalny (zmniejszając szansę zachowań antagonistycznych). Wysokie wskaźniki barw sterówek, szczególnie u samców, są zgodne z wcześniejszymi sugestiami, że u gatunków ptaków o stosunkowo długich ogonach, jego cechy stanowią sygnał jakości osobnika.
PL
Badania wykonano na kaczkach mieszańcach (kaczor piżmowy x kaczka Pekin z rodu A-44), samicach i samcach w 9., 10., 11. i 12. tygodniu życia. Określano wskaźniki hematolo­giczne: Ht, Hb, RBC, WBC, MCV, MCH i MCHC. W zakresie badań biochemicznych oznaczano w surowicy: zawartość białka całkowitego, cholesterolu całkowitego, lipidów całkowitych, glu­kozy i wapnia oraz aktywność ALT, AST i AP. W badanym okresie życia (9-12 tyg.) nie wystąpiła zależność wartości badanych wskaźników hematologicznych i biochemicznych od wieku ptaków. Zależność od płci wykazywały - zawartość białka całkowitego i lipidów całkowitych w surowicy krwi. Wartości te były wyższe u samic niż u samców w 11. i 12. tyg. życia ptaków.
EN
Crossbreed ducks (musk drake x Pekin duck of the A-44 race), female and male, aged 9, 10, 11 and 12 weeks, constituted the experimental material. The following hematological indices were determined: Ht, Hb, RBC, WBC, MCV, MCH and MCHC. The biochemical analyses of blood serum included the determination of: total protein, total cholesterol, total lipides, glucose and calcium content, as well as the activity of ALT, AST and AP. In the life period studied (i.e. 9-12 weeks), no relationship was found between the hematological and biochemical indices subjected to examination, and the age of birds. Total protein and total lipides content of blood serum depended on the sex of birds - it turned out to be higher in the case of females than in that of males, both groups aged 11 and 12 weeks.
EN
During the summer season, plasma concentrations of insulin-like growth factor I (IGF-I) inArabian,Anglo-Arabian and Hucul horses as well as colts and fillies were higher compared to the winter season. Significant differences in IGF-I concentration between the seasons were found in Hucul horses (P≤0.01) and in colts (P≤0.05). Season had no significant effect on 1.25(OH)2-D3 concentration in the horse breeds studied. However, plasma concentrations of this hormone were always higher in the summer than in the winter season regardless of the breed (exceptAnglo-Arabians) and sex. Knowledge and monitoring of the physiological concentrations of IGF-1 and vitamin D3 metabolites in different seasons of the year, combined with analysis of growth rate during these periods may contribute to the improvement of the horse management and feeding system. Because of the association between these hormones and the frequency of developmental orthopaedic diseases, this information could be potentially used in veterinary practice.
PL
W sezonie letnim koncentracja IGF-I w osoczu krwi koni czystej krwi arabskiej, angloarabskich i huculskich a także ogierków i klaczek była wyższa w porównaniu z sezonem zimowym. Istotne różnice w stężeniu IGF-I pomiędzy sezonami wykazano u koni huculskich (P≤0,01) i ogierków (P≤0,05). Nie stwierdzono istotnego wpływu sezonu na koncentrację 1,25(OH)2-D3 u badanych ras koni. Obserwowano jednak, że stężenie tego hormonu w osoczu krwi koni bez względu na rasę (oprócz koni angloarabskich) i płeć było zawsze wyższe w sezonie letnim niż zimowym. Znajomość i monitorowanie fizjologicznych stężeń IGF-I i metabolitów witaminy D3 w różnych porach roku w powiązaniu z analizą tempa wzrostu w tych okresach może przyczynić się do usprawnienia systemu utrzymania i żywienia koni. Ze względu na istniejący związek pomiędzy tymi hormonami a częstotliwością występowania ortopedycznych chorób rozwojowych informacje te mogą też być potencjalnie wykorzystane w praktyce weterynaryjnej.
EN
The study was conducted in the Lake Karaś reserve (N Poland), where the density of Willow Warblers in osier and birch thickets reached 28.7-33.3 p/10 ha. Collar rings were used to collect the food brought to the nestlings. 487 food samples were collected from 26 nests, comprising 2573 food items. 167 of the samples were from females (652 individual food items), 95 from males (616 food items). The nestlings were fed mainly on Arthropoda (94.6%) and Mollusca (5.4%). The dominant food items were Diptera (29.8%), Homoptera (28.7%), Ephemeroptera (10.5%), Araneida (7.6%) and Trichoptera, (6.5%). The composition of the dominant food items and the average mass of food deliveries changed markedly with nestling growth. The types of food brought by each sex also varied significantly. Males brought heavier portions of food consisting of larger numbers of lighter prey. However, the composition of these portions was not as diverse as those brought by females. This may be related to differences between males and females in their respective territories and foraging techniques.
PL
Badania prowadzono w rezerwacie Jezioro Karaś (53°34'N, 19°28'E) w latach 2001-2002, w okresie od 26 maja do 13 lipca. Kontrolowano gniazda położone w dwóch zbiorowiskach roślinnych: łozowisku Salicetum pentandro-cinereae i brzezinie mszarnej ze związku Alnion glutinosae. Celem pracy było zbadanie składu pokarmu piskląt piecuszka, jego zróżnicowania w kolejnych dniach życia piskląt oraz porównanie pokarmu przynoszonego przez samce i samice. Pokarm przynoszony pisklętom badano za pomocą pierścieni uciskowych, które zakładano pisklętom w okresie od 6 do 11 dnia życia, 1-2 razy dziennie na okres 50-60 minut. Przy 12 gniazdach ustawiono namioty obserwacyjne, z których kontrolowano przebieg karmienia i oznaczano płeć ptaka, który przyniósł pokarm. Dorosłe ptaki na początku sezonu lęgowego chwytano w sieci typu mist-net, obrączkowano oraz znakowano indywidualnie systemem kolorowych obrączek. W 26 gniazdach zebrano 487 prób pokarmowych, w których oznaczono 2573 ofiary. W przypadku 262 prób określono płeć ptaka, który je przyniósł do gniazda (samice — 167 prób, 652 ofiary; samce — 95 prób, 616 ofiar). Pokarm piskląt stanowiły Arthropoda (94.6%, w tym Insecta 86.6% i Arachnida 8.0%) oraz Mollusca (5.4%). Spośród rzędów najliczniej reprezentowane były: Diptera (29.8%; w tym rodziny Chironomidae i Culicidae), Homoptera (28.7%), Ephemeroptera (10.5%), Araneida (7.6%) i Trichoptera (6.5%) (Tab. 1). W kolejnych dniach życia piskląt stwierdzono istotne zmiany udziału głównych grup pokarmu (Fig. 1) oraz zróżnicowanie średniej masy prób pokarmowych (Fig. 2). Stwierdzono także istotne zróżnicowanie pokarmu przynoszonego przez obie płcie (Tab. 2). Samce przynosiły cięższe porcje pokarmu, w których znajdowało się więcej lżejszych ofiar. Przynoszony przez nie pokarm był natomiast mniej zróżnicowany niż pokarm przynoszony przez samice. Wskazuje to na zróżnicowanie areałów żerowiskowych i sposobów żerowania obu płci.
PL
Wykonano badania bobrów obejmujące charakterystykę morfometryczną, wstępny rozbiór, wydajność oraz uzysk elementów z tuszy. Wyniki usystematyzowano według masy i płci zwierząt. Wykazano, że niektóre cechy morfometryczne różniły się w badanych grupach. Najniższa wydajność rzeźna charakteryzowała młode bobry i wynosiła 41,43%, a wynikała z największego udziału wnętrzności i skóry. Udział elementów w tuszach był zróżnicowany jedynie w zależności od masy zwierząt.
EN
Research on beavers was conducted, including morphometrical description, initial dissection, yield and the output of carcass elements. The results obtained were systematized depending on the body weight and sex of the animals. It was shown that some morphometrical traits differed in the groups under study. The lowest dressing percentage was characteristic of young beavers and amounted to 41.43%, and it resulted from the highest percentage of offal and skin. The percentage of elements in carcasses varied only according to the body weight of the animals.
|
1997
|
tom 46
115-121
PL
Badano jakość mięsa młodych indyków rzeźnych WAMA-3 i WAMA-x. Oceniano skład chemiczny, właściwości fizykochemiczne i sensoryczne mięsa mięśni piersiowych. Stwierdzono bardzo dobrą jakość mięsa indyków zarówno WAMA-3, jak i WAMA-x. Nieznacznie wyższą zawartość białka, mniejsze otłuszczenie, lepszą soczystość i smakowitość miało mięso indyczek w porównaniu z mięsem indorów.
EN
Meat quality of young WAMA-3 and WAMA-x turkeys was tested. The evaluation included chemical composition, physico-chemical and taste properties of breast muscle meat. It was found that the meat of both WAMA-3 and WAMA-x turkeys was of a very good quality. The meat of turkey hens, compared with that of turkey toms, was characterized by a slightly higher protein content, lower fat content, higher palatability and juiciness levels.
PL
Mięśnie szkieletowe świń mają określony profil włókien mięśniowych, który decyduje nie tylko o charakterze czynnościowym mięśnia, ale również o wartości technologicznej i kulinarnej. Przeprowadzono 5 doświadczeń, w których bezpośrednio po uboju tuczników (do 20 min) pobierano i zamrażano w ciekłym azocie próbki mięśni. Przeprowadzono reakcję histochemiczną na aktywność NADH2 (diaforazy) i wyróżniono trzy typy włókien mięśniowych: I - włókna czerwone, IIA - włókna pośrednie i IIB - włókna białe. Stwierdzono, że liczba włókien mięśniowych jest określona genetycznie, a występujące w niej zmiany mogą być spowodowane różnicami rasowymi (schematem krzyżowania). Tuczniki mieszańce po knurach rasy pietrain charakteryzowały się największym udziałem włókien mięśniowych białych, a najmniejszym udziałem włókien czerwonych w porównaniu z tucznikami mieszańcami po knurach rasy duroc. W mięśniach tych tuczników występowały najczęściej zmiany wielkości włókien. Średnica włókien mięśniowych uzależniona była od rasy, żywienia (lub dodatków np. izomerów CLA), masy ciała oraz rodzaju mięśnia. Płeć nie miała wpływu na kompozycję poszczególnych typów włókien mięśniowych, wpływała natomiast na średnicę włókien mięśniowych białych i pośrednich. Wraz ze wzrostem masy ciała zwiększała się średnica włókien mięśniowych. Procentowy udział włókien mięśniowych oraz średnica tych włókien zależały nie tylko od rodzaju mięśnia, ale również od miejsca pobrania próby w obrębie tego samego mięśnia.
EN
The pigs' skeletal muscles have a specific profile of muscle fibres, and this profile determines not only a functional character of each muscle, but, also, its technological and culinary properties. Five (5) experiments were performed during which samples of the muscles were taken upon the completed slaughter of fatteners, (not later than 20 minutes at the latest), and frozen in a liquid nitrogen. A histochemical reaction to determine the activity of NADH2 (diaphorase) was performed, and three (3) types of muscle fibres were distinguished: I - red fibres; IIA - intermediate fibres, and IIB - white fibres. It was stated that the number of muscle fibres was genetically determined, and changes occurring in this number could be caused by breed differences (cross-breeding scheme). The fatteners cross-bred with Pietrain boars were characterized by the highest per cent content of white fibres of muscles, and by the lowest per cent content of red fibres compared with the fatteners cross-bred with Duroc boars. In the muscles of the latter fatteners, changes in the size of fibres occurred most frequently. The diameter of muscle fibres depended on the breed, feeding (or supplements, for example CLA isomers), body weight, and muscles type. The gender had no effect on the composition of individual types of muscle fibres, however, it impacted the diameter of white and intermediate fibres of muscles. Together with the increase in the body weight, there was an increase in the diameter of muscle fibres. The per cent content of muscle fibres, as well as their diameter depended not only on the muscle type, but, also, on the place within the muscle itself from which a sample was taken.
PL
Badania przeprowadzono na 192 mieszańcach pochodzących z kojarzenia kaczorów piżmowych z kaczkami w typie pekin. Określono wpływ obsady (3, 6, 8 i 10 szt./m² powierzchni) oraz żywienia (do woli lub ograniczone ilościowo) na wartość rzeźną ptaków obu płci. Stwierdzono, że wielkość obsady na 1 m² powierzchni ma istotny wpływ na wyniki odchowu i jakość tuszek mieszańców. Wraz ze zwiększaniem obsady ptaków następuje zmniejszenie przyrostów masy ciała, pogorszenie jakości tuszek i zwiększenie zużycia paszy. Żywienie kaczek dawką ograniczoną o 20%, w stosunku do żywienia bez ograniczeń, wpływa korzystnie na stosunek mięsa do tłuszczu w tuszce przy mniejszym zużyciu paszy na produkcję 1 kg masy ciała. Kaczory w porównaniu z kaczkami charakteryzują się większą masą ciała, tuszki i mięsa.
EN
The investigation covers the performance of 192 crossbreeds from mating Muscovy males and Pekin females. The effect of stocking (3, 6, 8 and 10 heads/m²) and feeding (ad libitum or restricted) on the slaughter value of birds of each sex was determined. It was confirmed that the number of heads per m² of floor influenced the results of rearing and quality of crossbreed carcasses significantly. Together with the growing number of birds, a decrease in body gains and in carcass quality, as well as an increase in feed ' intake, were observed. Feeding duck crossbreeds in a restricted way improved the meat/fat ratio in carcass at a lower intake of feed per kg of body weight gain by 20%, in relation to feeding ad libitum. Males were characterized by higher weight of body, carcass and meat as compared with females.
PL
Celem badań było określenie różnic w wartości rzeźnej buhajków i jałówek w zależności od poziomu żywienia. Materiał stanowiło 78 buhajków i 87 jałówek mieszańców Fl po krowach cb i buhajach ras mięsnych. Ubijane w wieku 540 dni mieszańce różniły się istotnie masą ciała. Tusze buhajków znacznie przewyższały wartością cech rzeźnych tusze jałówek. Zwierzęta opasane mieszanką SOMB z dodatkiem siana, w porównaniu z opasanymi paszami gospodarskimi, charakteryzowały się istotnie wyższymi wartościami wydajności rzeźnej, otłuszczeniem i powierzchnią przekroju mld. Tusze mieszańców opasanych półintensywnie zawierały w wyrębach podstawowych istotnie więcej (o 2.11%) mięśni i mniej (o 2.65%) tłuszczu niż tusze z opasu intensywnego. Stwierdzono istotne współdziałanie płci i poziomu żywienia z masą ciała przed ubojem, długością tuszy oraz masą 5 podstawowych wyrębów.
EN
The objective the of study was to determine the differences in the slaughter value between bulls and heifers in relation to the level of feeding. The material included 78 bulls and 87 heifers of beef crossbreds F1 by beef bulls out of Black and White cows fed intensively or semi-intensively. Slaughtered at the age of 540 days, the crossbreds significantly differed in body weight. The slaughter value of bull carcasses was much higher than that of heifer carcasses. The animals fattened of SOMB mixture with an addition of hay, in comparison with animals fattened on farm fodders had significantly higher: slaughter value, fatness and area on the mid. section. The carcasses from crossbreds of semi-intensive fattening in major cuts had significantly more, by about: 2.11%, of muscles and less, by about 2.65%, of fat than carcasses of intensive fattening. A significant cooperation sex x feeding level with body weight before slaughtering, length of carcass and weight of five major cuts was found.
|
1997
|
tom 46
63-73
PL
W doświadczeniu na 600 tucznikach transportowanych do zakładów mięsnych z odległości ok. 50 lub 100 km wydzielono w magazynie żywca trzy grupy tuczników, które różnie pojono. Tuczniki z grupy pierwszej pojono roztworem melasy, z grupy drugiej - wodą, a trzeciej grupy nie pojono. Zwierzęta poddano ubojowi i określono jakość tuszy i mięsa. Badania wykazały, że pojenie tuczników roztworem melasy lub wodą podczas 20-godzinnego przetrzymywania przed ubojem spowodowało zmniejszenie ubytków masy tuczników o ok. 1% w stosunku do zwierząt niepojonych. Stwierdzono także tendencję do obniżenia wskaźnika wydajności rzeźnej w grupie zwierząt niepojonych, co świadczy o ubytkach masy tusz u tych zwierząt. Porównując tuczniki transportowe z różnej odległości można stwierdzić, że przy transporcie z dalszej odległości wykazują one większe ubytki masy w czasie przetrzymywania w magazynie żywca oraz mięso charakteryzuje się niższą zawartością suchej masy i gorszą wodochłonnością.
EN
The investigation was conducted on 600 porkers transported for 50 or 100 km and then watered in different ways in pre-slaughter stores. Group I was watered with molasses solutions, group II with water and group III was not watered. The animals were slaughte­red and meat quality was estimated. Watering porkers with molasses solutions or water during 20-hour keeping in pre-slaughter stores decreased body weight losses by about 1% as compared with the animals that did not receive water. There was a tendency of decreasing carcass dressing percentage in the group of non-watered animals, which means that there were losses in carcass weight in the case of those animals. The porkers transported from the longer distance were characterized by higher weight losses during keeping in pre-slaughter stores and their meat contained less dry matter and its water holding capacity was lower.
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.