Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wybrane modele biofizyczne dla radiacyjnej odpowiedzi adaptacyjnej

Jarmakiewicz Rafał, Fornalski Krzysztof W.

Postępy Techniki Jądrowej

|

2024

|

z. 3

21--38

PL

W niniejszym artykule przeglądowym przedstawiono zagadnienie radiacyjnej odpowiedzi adaptacyjnej z punktu widzenia biofizycznego. Efekt ten – w dużym uproszczeniu – polega na wzmocnieniu mechanizmów naprawczych komórki oraz regulowaniu apoptozy i produkcji białek, w sytuacji napromienienia niską dawką lub mocą dawki promieniowania jonizującego. Jednakże efekt ten nie występuje zawsze, a jego powtarzalność eksperymentalna bywa częstokroć kwestionowana. Nie zmienia to faktu, że mechanizmy wywołujące odpowiedź adaptacyjną wymagają wciąż wielu badań, nie tylko radiobiologicznych, ale też fizycznych. W tym duchu powstało szereg modeli teoretycznych, a wybrane z nich zostały szczegółowo omówione w niniejszym artykule przeglądowym. Modele te stanowią dobry przykład możliwości współpracy na trójstyku biologii, fizyki i matematyki.

EN

This review article presents the issue of radiation adaptive response from a biophysical point of view. This effect – to put it very simply – involves strengthening cell repair mechanisms and regulating apoptosis and protein production in the event of irradiation with a low dose or dose-rate of ionizing radiation. However, this effect does not always occur and its experimental repeatability is often questioned. This does not change the fact that the mechanisms causing the adaptive response still require a lot of research, not only radiobiological, but also physical. In this spirit, a number of theoretical models have been developed, and some of them are discussed in detail in this review article. These models are a good example of the possibilities of cooperation at the intersection of biology, physics and mathematics.

2

Promieniowrażliwość osobnicza – czy możliwe jest jej precyzyjne określenie?

Matyjanka Anna, Fornalski Krzysztof W.

Postępy Techniki Jądrowej

|

2024

|

z. 2

2--17

PL

Międzynarodowa Komisja Ochrony Radiologicznej (ICRP) powołała do życia Grupę Roboczą (Task Group) nr 128 poświęconą możliwości indywidualizacji ochrony radiologicznej („Individualisation and Stratification in Radiological Protection: Implications and Areas of Application”). Przyczyną takiego działania jest między innymi fakt, iż wiele najnowszych badań naukowych potwierdziło, że każdy organizm w różny sposób reaguje na takie same dawki promieniowania jonizującego. Najwięcej danych na ten temat pochodzi od pacjentów onkologicznych, u których przed zastosowaniem radioterapii wykonywane są badania radiobiologiczne, mające na celu oszacowanie czy reakcja organizmu na promieniowanie nie będzie zbyt nasilona (tzw. promieniowrażliwość). W niniejszej pracy zaproponowano przykładową możliwość zindywidualizowania podejścia do ochrony radiologicznej, która z zasady nie uwzględnia takich czynników wpływających na odpowiedź na działanie promieniowania jonizującego, jak właśnie promieniowrażliwość. W artykule dokonano przeglądu metod radiobiologicznych, których potencjalne wykorzystanie do szacowania promieniowrażliwości zostało przetestowane w kilku wybranych pracach naukowych. Na tej podstawie zaproponowano własny uproszczony dwuparametryczny schemat badań, którego celem jest wyznaczenie poziomu promieniowrażliwości, mogący mieć potencjalne zastosowanie w ochronie radiologicznej pracowników narażonych na działanie promieniowania jonizującego.

EN

International Commission on Radiological Protection (ICRP) created a Task Group no. 128 on the possibility of individualization of radiation protection („Individualisation and Stratification in Radiological Protection: Implications and Areas of Application”). The reason for that is the fact, that many recent scientific studies showed, that each organism responses in different way for the same doses of ionizing radiation. Most of existing studies describe oncological patients which are radiobiologically tested before the radiotherapy, to assess their individual radiosensitivity (to prevent overreaction to radiation). In the presented paper we proposed exemplary approach to individualization of radiation protection, because today radiation protection does not implement the radiosensitivity phenomenon. This article contains the review of radiobiological methods from selected scientific studies which can be potentially used for radiosensitivity assessment. Based on that we proposed a simplified two parametric radiosensitivity test which can be potentially able to adapt for individual radiation protection of workers.

3

Geneza i konsekwencje stosowania hipotezy LNT w „ochronie” radiologicznej

Janiak Marek Krzysztof

Postępy Techniki Jądrowej

|

2024

|

z. 3

9--20

PL

Hipoteza linowej, bezprogowej (linear, no-threshold, LNT) zależności między pochłonięciem niskiej dawki promieniowania jonizującego a ryzykiem rozwoju nowotworu od końca lat 50-tych XX wieku stanowi podstawę regulacji w ochronie radiologicznej, a także utrwala powszechną radiofobię w społeczeństwie. Niniejsza praca dokumentuje, że zarówno geneza, jak i proces „stabilizacji” hipotezy (modelu) LNT, które miały miejsce w latach 1920-1990 w USA, wynikają z ignorowania i manipulacji wynikami badań, osobistych interesów i nieetycznego postępowania wielu uznanych naukowców, gremiów i czasopism naukowych (np. Narodowej Akademii Nauk USA i magazynu Science), a także instytucji odpowiedzialnych za tworzenie i wdrażanie przepisów ochrony przed promieniowaniem. Przedstawione są również konsekwencje praktyczne, w tym sytuacje absurdalne wynikające ze stosowania hipotezy LNT w „ochronie” radiologicznej. Wszystko to prowadzi do postulatu, aby jak najszybciej zastąpić nienaukowy model szacowania ryzyka oparty o hipotezę LNT przez mające oparcie w wynikach badań modele progowy i/lub hormetyczny.

EN

The hypothesis of the linear, no-threshold (LNT) relation between absorption of low doses of ionizing radiation and the risk of radiogenic cancer has since the late 1950s guided the rules of radiological protection and sustained radiophobia in the society. The present review documents that the birth and development of the LNT hypothesis have been associated with oversights, manipulations, and unethical conduct of a number of renowned scientists and scientific institutions and magazines which prompted regulations issued by agencies involved in or responsible for radiological protection. Also, described are the dire consequences and absurdities associated with the practical application of the LNT hypothesis to “protect” against any exposure to ionizing radiation. All this should urge us to immediately abandon the unreasonable LNT-based methodology of estimation of radiological health risks and replace it with the scientifically sound threshold or hormetic models.

4

Wpływ promieniowania jonizującego na materiały stosowane w ŚOI przeznaczonych dla służb ratowniczych PSP

Adamus-Włodarczyk Agnieszka, Irzmańska Emilia, Majchrzycka Katarzyna, Długosz-Lisiecka Magdalena

Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka

|

2024

|

nr 5

21-25

PL

W zakresie obowiązków straży pożarnej są m.in. działania operacyjne związane ze zdarzeniami radiacyjnymi, w tym polegające na: identyfikacji źródła zagrożenia, ratowaniu ludzi, zwierząt i mienia, zabezpieczeniu terenu i wstępnej dekontaminacji skażonego terenu. Podczas wykonywania tych czynności konieczne jest stosowanie środków ochrony indywidualnej, które mają zapewnić wysoki stopień bezpieczeństwa strażakom. Takie środki mogą być wielokrotnie narażone na oddziaływanie szkodliwego promieniowania jonizującego i innych szkodliwych związków chemicznych związanych z zaistniałym zdarzeniem. Działanie promieniowania jonizującego na materiały polimerowe i tekstylne wywołuje pierwotne i wtórne procesy fizykochemiczne, prowadzące do nieodwracalnych zmian chemicznych, które mogą wpływać na właściwości ochronne tych materiałów. Dlatego z punktu widzenia bezpieczeństwa pracowników straży pożarnej istotne jest ustalenie wpływu promieniowania i procedur związanych z dekontaminacją na zachowanie skuteczności działania środków ochrony indywidualnej.

EN

The responsibilities of the fire brigade encompass operational activities related to radiation emergencies, which include: identifying the source of the threat, rescuing people, animals and property, securing the area and preliminary decontamination of the area. While performing these activities, it is necessary to use high-level personal protective equipment, which may be repeatedly exposed to harmful ionizing radiation and other harmful chemicals associated with the decontamination process. The action of ionizing radiation on polymer and textile materials causes primary and secondary physicochemical processes, leading to irreversible chemical changes that may affect the protective properties of these materials. Therefore, from the point of view of the safety of fire brigade employees, it is important to determine the impact of radiation and decontamination procedures on maintaining the effectiveness of personal protective equipment.

5

Safety of radiological and nuclear quasi-experiment – case study

Smolarkiewicz Marcin, Zwęgliński Tomasz

Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej

|

2023

|

Nr 85

107--117

EN

The aim of this paper is to present the results of the safety level measurement of radiological and nuclear (RN) quasi-experiment (q-E), which was carried out in 2016 in the Chernobyl Exclusion Zone, in Pripyat town, as part of the “End-user driven DEmo for cbrNe” project (EDEN, FP7/2012- 2016, under grant agreement no. 313077). The paper analyses the q-E executed in such a radiologically contaminated area of the town to verify a hypothesis that is formulated as follows: providing a safety plan and the correct execution of the q-E, including using appropriate personal protective equipment as well as following strict safety rules, guarantee an acceptable safety level for first responders taking a part in q-E conducted in Pripyat area as per relevant legal regulations. The experimental method with the quantitative measurements of effective gamma dose, using thermoluminescent dosimeters (TLD) and task related monitoring using electronic dosimeters (ED) was utilised. The individual effective gamma doses for each q-E participant, for two days of the exposure, have been measured. The total effective gamma doses for each participant have been calculated and compared with effective dose rates limits regulations. The obtained results proved that the assumed hypothesis was positively verified from the international and Polish legal standpoint, which defines gamma radiation thresholds for exposed personnel and ordinary persons.

PL

Celem pracy jest przedstawienie wyników pomiaru poziomu bezpieczeństwa radiologicznego i jądrowego (RN) quasi-eksperymentu (q-E), który został przeprowadzony w 2016 r. w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia, w mieście Prypeć w ramach projektu „End-user driven DEmo for cbrNe” (EDEN, FP7/2012–2016, na podstawie umowy o dofinansowanie nr 313077). W artykule przeanalizowano q-E przeprowadzone na takim skażonym radiologicznie obszarze miasta, weryfikując hipotezę, która została sformułowana w następujący sposób: zapewnienie planu bezpieczeństwa i właściwe postępowanie podczas q-E, w tym stosowanie odpowiednich środków ochrony osobistej oraz przestrzeganie ścisłych zasad bezpieczeństwa, gwarantują z prawnego punktu widzenia akceptowalny poziom bezpieczeństwa dla pierwszych respondentów biorących udział w q-E przeprowadzonym na obszarze Prypeci. Zastosowano metodę eksperymentalną z ilościowym pomiarem efektywnej dawki gamma, przy użyciu dozymetrów termoluminescencyjnych (TLD) oraz monitorowanie związane z wykonywanym zadaniem przy użyciu dozymetrów elektronicznych (ED). Zmierzono indywidualne, efektywne dawki gamma dla każdego uczestnika q-E, dla dwóch dni ekspozycji. Obliczono całkowite efektywne dawki gamma dla każdego uczestnika i porównano je z przepisami dotyczącymi limitów dawek efektywnych. Otrzymane wyniki wykazały, że przyjęta hipoteza została pozytywnie zweryfikowana z punktu widzenia międzynarodowego i polskiego prawa, które określa progi promieniowania gamma dla personelu narażonego i zwykłych ludzi.

6

Uwaga! Promieniowanie!

Skalmowski Andrzej

Przegląd Komunalny

|

2023

|

nr 10

19--24

PL

Właściwa gospodarka odpadami promieniotwórczymi związana jest z ochroną obecnych i przyszłych generacji przed niedopuszczalnym narażeniem na promieniowanie jonizujące pochodzące od materiałów wytwarzanych przez człowieka.

7

Scyntylatory nowej generacji do konwersji fotonów światła wygenerowanego poprzez wzbudzoną radiacyjnie fotoluminescencję na energię elektryczną w ogniwach izo-fotowoltaicznych jako element wzmocnienia systemu bezpieczeństwa energetycznego

Pellowski Witalis, Iwan Agnieszka, Bogdanowicz Krzysztof A.

Przegląd Elektrotechniczny

|

2023

|

R. 99, nr 10

265--268

PL

W artykule przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat scyntylatorów nowej generacji w celu inicjowania światła fotonicznego wykorzystywanego do konwersji promieniowania jonizującego na potencjał elektryczny w ogniwach fotowoltaicznych. Scyntylacyjne źródło światła może generować ładunek elektryczny w ogniwach fotowoltaicznych. Odpowiednie zestrojenie elementów nowego typu ogniwa izo-fotowoltaicznego (i-PV) pozwala na uzyskanie energii elektrycznej z praktycznie niewyczerpalnego źródła – jakim jest promieniowanie jonizujące. Zaproponowana koncepcja może być alternatywą na drodze globalnej transformacji energetycznej.

EN

The article presents the current state of knowledge on new-generation scintillators for initiating photonic light used to convert ionizing radiation into the electrical potential in photovoltaic cells. A scintillation light source can generate an electrical charge in photovoltaic cells. Appropriate alignment of the elements of a new type of iso-photovoltaic (i-PV) cell allows obtaining electricity from a practically inexhaustible source - which is ionizing radiation. The proposed concept can be an alternative on the way to global energy transformation.

8

Promieniowanie jonizujące w badaniach nieniszczących – Cz. 1 – Rodzaje promieniowania stosowanego do badań radiograficznych – podstawowe właściwości oraz mechanizm rejestracji obrazu

Ostromęcka Małgorzata

Problemy Kolejnictwa

|

2023

|

Z. 198

59--64

PL

Promieniowanie elektromagnetyczne, będące szczególnym przykładem pola elektromagnetycznego jest obecne we wszechświecie od momentu jego powstania. Przykładem promieniowania mogą być fale radiowe, promienie rentgenowskie lub też światło widzialne. W zależności od częstotliwości emitowanej fali elektromagnetycznej, może ono mieć charakter jonizujący lub niejonizujący. Ze względu na swoją zdolność do przenikania przez materię, promieniowanie jonizujące jest często wykorzystywane w wielu dziedzinach życia. W przemyśle jest stosowane m.in. w celach diagnostycznych, np. w radiografii.

9

Dozymetria 3D w radioterapii. Rys historyczny, typy dozymetrów, charakterystyka i aplikacje

Kozicki Marek, Maras Piotr

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2023

|

Vol. 12, nr 1

27--42

PL

Niniejszy artykuł dotyczy dozymetrii 3D w radioterapii. Zawiera rys historyczny, opis pierwszych prac w Polsce, charakterystykę głównych typów dozymetrów 3D, a także przykłady ich zastosowań. Dozymetria 3D obejmuje: dozymetr 3D często w odpowiednim pojemniku, wybrany system skanowania 3D, protokół kalibracji i aplikacji dozymetru, protokół skanowania 3D oraz pakiet oprogramowania do szybkiego i łatwego przetwarzania danych dozymetrycznych w 3D. Niektóre elementy takiego systemu dozymetrii są dostępne w ośrodkach radioterapii, inne dostarczają producenci. Typowy dozymetr 3D to matryca ze związkami wrażliwymi na promieniowanie jonizujące, które ulegają konwersji pod wpływem tego promieniowania. Zmianę w dozymetrze można zmierzyć za pomocą następujących technik obrazowania: rezonans magnetyczny (RM), RM w radioterapii pod kontrolą RM (MRgRT), tomografia komputerowa (TK), tomografia wiązki stożkowej (CBCT), optyczna tomografia komputerowa (optyczna TK lub OTK), ultrasonografia (USG) oraz tomografia fluorescencyjna (TF). Istnieje kilka rodzajów dozymetrów 3D, takich jak dozymetry żelowe Fricke, polimerowe dozymetry żelowe, żele radiochromowe i radiochromowe tworzywa sztuczne, dozymetry odkształcalne, dozymetry o gęstości zbliżonej do tkanki płucnej, dozymetry wielofazowe, które imitują różne tkanki w jednym pojemniku, takie jak płuca i mięśnie. Każdy typ dozymetru może być mierzony w 3D przy użyciu jednej lub kilku technik obrazowania. Wynik obrazowania jest przetwarzany przy użyciu kodów Matlab napisanych dla danego eksperymentu – aplikacji lub za pomocą komercyjnych pakietów oprogramowania, takich jak polyGe- Vero® i polyGeVero®-CT. Przetwarzanie danych uzyskanych po skanowaniu jest specyficzne dla konkretnego typu dozymetru. Dozymetry 3D charakteryzują się określoną dawką progową, quasi-liniową i dynamiczną odpowiedzią na dawkę, dawką saturacyjną, rozdzielczością dawki, podobieństwem tkankowym, powtarzalnością, zależnością odpowiedzi dozymetru na napromienienie od rodzaju promieniowania o określonej energii i mocy dawki oraz pod względem integralności rozkładu dawki w czasie. Dozymetry 3D wykorzystywane są zarówno do testowania urządzeń radioterapeutycznych, jak i klinicznie do weryfikacji rozkładów dawek obliczonych za pomocą systemów planowania leczenia (SPL) w licznych technikach napromieniania pacjentów, z wykorzystaniem wiązek zewnętrznych w technikach 3D i 4D: terapia z modulacją intensywności (IMRT), dynamiczna terapia łukowa (VMAT) oraz stereotaksja (SRS i SRT) za pomocą noża gamma (gamma knife) lub CyberKnife czy w radioterapii sterowanej obrazowaniem (IGRT) z użyciem CBCT lub RM, protonoterapii, a także za pomocą źródeł wprowadzanych do tkanek pacjenta w brachyterapii. W pracy wskazano również aktualne trendy rozwojowe w dozymetrii 3D.

EN

This work concerns 3D radiotherapy dosimetry. It includes a historical outline, starting from the first works and further development of dosimetry in the world, the first works in Poland, main types of 3D dosimeters, main features of the dosimeters and their applications. The 3D dosimetry system includes: a 3D dosimeter in customised container, a selected 3D scanning system, a dosimeter calibration and application protocol, a 3D scanning protocol and a software package for quick and easy 3D data processing. Some elements of such a 3D dosimetry system are available in hospitals, others are provided by manufacturers. A typical 3D dosimeter is a matrix with radiation active compounds that convert under the influence of ionizing radiation. This change can be measured by the following scanning techniques: standalone magnetic resonance imaging (MRI), MRI in MR-guided radiotherapy (MRgRT), computed tomography (CT), cone-beam computed tomography (CBCT), optical computed tomography (optical CT or OCT), ultrasonography (USG) and fluorescence tomography (FT). There are several types of 3D dosimeters, such as Fricke-based gel dosimeters, polymer gel dosimeters, radiochromic gels and plastics, lungs-mimicking dosimeters, combined dosimeters mimicking different tissues in one vial, such as both lungs and muscles. Each type of the dosimeters can be measured in 3D using one or more 3D scanning techniques. The scan outcome is processed using in-house Matlab codes or commercial software packages such as polyGe- Vero® or polyGeVero®-CT. The processing of data obtained after scanning is specific for a particular type of dosimeter. 3D dosimeters are mainly characterized by threshold dose, quasi-linear and dynamic dose response, saturation dose, dose resolution, tissue equivalence, reproducibility, dependence on the type of radiation, radiation energy and dose rate, and in-time integrity of the dose distribution in 3D. 3D dosimeters have been used both in terms of tests of radiotherapy devices and to verify dose distributions calculated by treatment planning systems (TPS) in numerous patient irradiation techniques using external beams in 3D and 4D techniques: intensity-modulated radiation therapy (IMRT), volumetric modulated arc therapy (VMAT), stereotactic radiosurgery (SRS) and stereotactic radiation therapy (SRT) with a gamma knife or CyberKnife, image-guided radiotherapy (IGRT) using CBCT or MRI, proton therapy as well as with sources introduced into the patient’s tissues in brachytherapy. Current trends in 3D dosimetry are also outlined.

10

Dawki dla pacjenta i personelu w procedurach radiologii zabiegowej oraz sposoby, jak je zredukować

Badziak Mateusz

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2023

|

Vol. 12, nr 1

75

PL

Aparat RTG typu ramię C powoli staje się nieodłącznym elementem nowoczesnej sali operacyjnej. Większość personelu traktuje aparat RTG jako kolejne narzędzie pracy, ale czy wiemy, jak bezpiecznie pracować z tym narzędziem?

11

Efektywność modyfikacji materiałowej w celu poprawy właściwości osłonowych betonu przed promieniowaniem jonizującym

Piotrowski Tomasz, Garbacz Andrzej

Budownictwo, Technologie, Architektura

|

2023

|

nr 2

62--70

PL

W artykule przedstawione zostały wyniki pierwszego etapu realizacji projektu NGS-Concrete, którego celem w zakresie optymalizacji materiałowej jest modyfikacja kompozytów na poziomie atomowym, tj. wypełniaczami zawierającymi atomy o właściwościach rozpraszających i absorbujących promieniowanie neutronowe, które spowodują uzyskanie korzystnych właściwości osłonowych bez pogorszenia innych właściwości użytkowych betonu. Pierwszy etap badań obejmował pomiary właściwości osłonowych betonów przed promieniowaniem gamma i neutronowym we wzorcowych polach promieniowania. Równocześnie przeprowadzono symulacje komputerowe metodą Monte Carlo przy użyciu kodu MCNPx. W efekcie uzyskano wyniki symulacyjne i eksperymentalne pozwalające na wiarygodną ocenę efektywności różnych sposobów modyfikacji materiałowych, m.in. dodatków polimerowych, włókien polimerowych czy niekonwencjonalnych dodatków chemicznych, na właściwości osłonowe betonu. Jednocześnie potwierdzono możliwość zastosowania algorytmów symulacji komputerowych metody Monte Carlo do opisu transportu neutronów i promieniowania gamma przez beton.

EN

The paper presents the results of the first phase of the project NGS-Concrete, which aims in material optimization is a modification of the composites at the atomic level; it means by addition of modifiers containing atoms of good scattering and absorbing properties against neutron radiation. As a result the concrete obtain the beneficial properties of shielding without compromising the usability performance of concrete. The first stage of the study included measurements of the shielding properties of concrete against gamma and neutron radiation in the reference radiation fields. At the same time computer simulations of the Monte Carlo method using code MCNPx has been carried out. The results of computer simulation and experimental measurements allow for a reliable assessment of the effectiveness of different ways of materials modification, including polymer additives, polymer fibers, or unconventional chemical additives on the shielding properties of concrete. It has been also confirmed the possibility of using Monte Carlo method algorithms for computer simulation to describe the transport of neutrons and gamma rays through the concrete.

12

Radiacyjna konserwacja i identyfikacja napromieniowania żywności

Głuszewski Wojciech, Guzik Grzegorz

Przemysł Spożywczy

|

2022

|

T. 76, nr 1

14--17

PL

Niewielkie zmiany chemiczne powodowane działaniem promieniowania jonizującego są wystarczające do zwalczania patogenów i insektów w procesach utrwalania: m.in. ziół, przypraw ziołowych, suszonych grzybów, suplementów diety. Jest to skuteczny sposób zapobiegania m.in. zatruciom pokarmowym wywołanym spożyciem biologicznie zanieczyszczonych pokarmów. Unikatowość technologii radiacyjnych polega na tym, że zabiegi konserwacji można prowadzić w: krótkim czasie, dowolnej temperaturze, całej objętości materiału, szczelnym opakowaniu jednostkowym i kartonie zbiorczym. W większości przypadków nie można zaobserwować metodami sensorycznymi zmian właściwości wyrobów po procesie obróbki radiacyjnej. Kontrole napromieniowania żywności uznawanej za bezpieczną, mają na celu jedynie wyegzekwowanie obowiązku informowania konsumentów o formie konserwacji. Warto podkreślić, że utrwalane radiacyjnie wyroby nie stają się promieniotwórcze. Nie należy więc mylić napromieniowania z promieniotwórczością.

EN

Minor chemical changes caused by the action of ionizing radiation are sufficient to combat pathogens and insects in the preservation processes of: herbs, herbal spices, dried mushrooms, dietary supplements and food. It is an effective way to prevent food poisoning caused by the consumption of biologically contaminated food. The uniqueness of radiation technologies lies in the fact that maintenance operations can be carried out in: a short time, at any temperature, the entire volume of the material, tight unit packaging and collective carton. Modifications of product properties in most cases are not observed by sensory methods. Irradiation controls considered to be microbiologically and toxicologically safe food are only intended to enforce the obligation to inform consumers about the form of preservation. It is worth emphasizing that radiation-cured products do not become radioactive. Therefore, radiation should not be confused with radioactivity.

13

Czy niskie dawki promieniowania jonizującego są szkodliwe?

Janiak Marek Krzysztof

Postępy Techniki Jądrowej

|

2022

|

z. 2

11--21

PL

Wiele już opublikowanych i nowo pojawiające się wyniki badań wyraźnie wskazują na korzystne, prozdrowotne działanie niskich dawek promieniowania jonizującego (p.j.). Dane te przeczą dominującej opinii, że każda ekspozycja na p.j., nawet w najmniejszej dawce, może wywołać nowotwór i powinna być unikana. Co gorsza, opinia ta, w postaci tzw. hipotezy LNT (linear, no threshold), stanowi podstawę regulacji obowiązujących w ochronie radiologicznej. W niniejszym artykule, po krótkim przedstawieniu genezy modelu LNT, przedstawiono przekonujące wyniki analiz epidemiologicznych i badań doświadczalnych oraz leczenia nowotworów u ludzi, które wyraźnie świadczą o braku podstaw naukowych dla tego modelu. Podano także przy kłady brzemiennych w skutki konsekwencji stosowania hipotezy LNT w praktyce. Konkluzją jest postulat, aby porzucić fałszywą i szkodliwą „ideologię” LNT, która „więzi nas w czasie przeszłym”, utrwala radiofobię i stanowi przeszkodę w powszechnym stosowaniu nieszkodliwych, a często korzystnych dla zdrowia ekspozycji w niskich dawkach p.j.

EN

The linear no-threshold (LNT) hypothesis of cancer risk assessment resulting from exposure to ionizing radiation (IR) constitutes the basis of our radiological protection philosophy and regulations. This hypothesis assumes that each absorbed dose of IR, no matter how small, is potentially carcinogenic and that the effects of low doses (not exceeding 100 mGy and 0.1 mGy/min for acute and chronic exposures, respectively) can be extrapolated from those of high doses of IR. However, evidence accumulated over many years clearly indicates that absorption of low radiation doses does not cause harm and often promotes health. In this review I provide examples of the results of both epidemiological analyses and controlled experimental studies which indicate that there is a qualitative difference between the effects of low vs. high doses of IR and that the LNT tenet lacks scientific justification. I also outline the genesis and reasons for its persistence as well as numerous negative consequences of using the latter and conclude it’s high time to replace the LNT dogma with a scientifically-based relationship such as a hormetic or a threshold dose-response model.

14

Polska i świat radiologiczny

Kowski Ryszard

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2022

|

Vol. 11, nr 1

20--20

PL

Uprzedzam – ten artykuł będzie trochę przewrotny. Czasy mamy niezwykłe. Gdy zaczynałem pisać ten tekst, myślałem, że świat nam normalnieje – pandemia powoli odchodzi na horyzont zdarzeń w miarę okiełznanych i powszedniejących i będziemy mogli zająć się wreszcie powrotem do normalnej codzienności. Cóż – okazuje się, jak zwykle, że stare porzekadło „chcesz rozśmieszyć Pana Boga, to Mu powiedz o swoich planach” nie traci nic na swojej aktualności.

15

Dozymetria w procedurach terapeutycznych z zakresu medycyny nuklearnej

Kuliński Radosław, Charzyńska Ingeborga, Kunikowska Jolanta, Królicki Leszek

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2022

|

Vol. 11, nr 3

213--216

PL

Implementacja do polskiego Prawa Atomowego wytycznych Dyrektywy Rady Europejskiej 2013/59/EURATOM wprowadziła konieczność wykonywania dozymetrii u pacjentów poddawanych terapii izotopowej [1, 2]. Wobec powyższego temat dozymetrii w procedurach terapeutycznych medycyny nuklearnej automatycznie w ostatnim czasie stał się ważnym i często poruszanym zagadnieniem. Niniejsza praca nie opisuje podstaw fizycznych czy technicznych wykonywania dozymetrii. W pracy skupiono się natomiast na przedstawieniu ogólnego schematu i problemów, jakie występują w praktyce podczas wykonywania dozymetrii u pacjentów leczonych radioizotopami.

16

Promieniowanie jonizujące – alternatywna metoda konserwacji żywności

Jackowska-Tracz Agnieszka

Przemysł Spożywczy

|

2021

|

T. 75, nr 11

14--18

PL

Promieniowanie jonizujące stosowane w radiacyjnej konserwacji żywności obejmuje promienie gamma (Ɣ), promienie hamowania (X) oraz wiązki elektronów (Elektron Beam – EB). Napromieniowanie żywności jest procesem, w którym opakowana żywność przez krótki czas poddawana jest działaniu np. wiązki szybkich elektronow. W UE przepisy dotyczące żywności i składników dopuszczonych do napromieniowania nie są zharmonizowane. W Polsce środki spożywcze mogą być napromieniowane wyłącznie w celu zmniejszenia liczby przypadków chorób odżywnościowych, zapobiegania psuciu się żywności, przedłużenia okresu przydatności do spożycia lub usunięcia organizmów szkodliwych dla zdrowia roślin lub dla żywności pochodzenia roślinnego. Etap radiacyjnej obróbki żywności powinien zostać ujęty w zakładowym planie HACCP, i podobnie jak każdy inny proces utrwalania żywności, nie może być traktowany jako substytut właściwych procedur dobrych praktyk higienicznych.

EN

Ionizing radiation used in food preservation includes gamma rays (Ɣ), X-rays and electron beams (EB). Food irradiation is a process in which packaged ood is exposed to a fast electron beam, for example, for a short period of time. In the EU, the regulations for irradiation of food and its ingredients are not harmonized. In Poland, the only objectives of food irradiation may be the need to reduce the incidence of foodborne diseases, to prevent food spoilage, to extend shelf life or to remove organisms harmful to plants or to food of plant origin. The radiation treatment stage should be included in the HACCP plan implemented by the FBO and, like any other food preservation process, should not be considered a substitute for proper good hygiene practices.

17

Analiza pomiaru impulsu jonizującego X za pomocą urządzeń radiacyjnych w czasie ekspozycji 0,1-20 s

Natora Marek, Kołacz Angelika M., Furtak Piotr, Wiśnik-Sawka Monika

Przemysł Chemiczny

|

2021

|

T. 100, nr 10

987--991

PL

Mimo rozwoju technologicznego wciąż istnieją problemy z mierzalnością dawek promieniowania jonizującego przyjmowanych przez pacjentów podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich. W związku z tym przeanalizowano pomiar impulsu rentgenowskiego w czasie 0,1-20 s. Badano powszechnie stosowane urządzenia radiacyjne z różnymi typami detektorów. Badania wykazały, że urządzenia radiacyjne wykorzystujące algorytm zliczania ilości lub czasu (liczniki Geigera i Müllera lub licznik scyntylacyjny) i uwzględniające czas martwy licznika mają większy błąd pomiaru. Urządzenia radiacyjne wyposażone w komorę jonizacyjną mają najbardziej liniową charakterystykę, ponieważ natychmiast reagują na promieniowanie rentgenowskie. Płynie w nich prąd stały, co daje nieprzerwany sygnał rejestrowany w czasie rzeczywistym. Dzięki temu ich pomiary krótkich impulsów są najdokładniejsze.

EN

The X-ray pulse was measured in 0.1-20 s using commonly applied radiation devices with various ionizing radiation detectors, such as an ionization chamber, a Geiger-Müller counter, and a scintillation counter. The accuracy of the measurement largely depended on the type of detector used. Instruments equipped with ionization chambers most effectively and accurately measured the radiation dose in a short exposure time.

18

Czy małe dawki promieniowania jonizującego są szkodliwe?

Janiak Marek Krzysztof

Postępy Fizyki

|

2021

|

T. 72, z. 4

18--22

PL

Hipoteza liniowej, bezprogowej zależności (ang. linear, no-threshold, LNT) między dawką promieniowania jonizującego (p.j.) a wywołanym przez nią skutkiem zakłada, że każda, nawet najmniejsza dawka pochłoniętego przez organizm człowieka p.j. może prowadzić do rozwoju nowotworu ciągle stanowi podstawę regulacji w ochronie radiologicznej. W pracy, po krótkiej rekapitulacji genezy hipotezy LNT, podano przykłady wyników analiz epidemiologicznych i badań prowadzonych na zwierzętach doświadczalnych świadczących, że hipoteza ta nie ma podstaw naukowych i że jej stosowanie utrudnia lub uniemożliwia wykorzystanie ekspozycji w niskich dawkach p.j. w diagnostyce i terapii chorób. Pora więc najwyższa aby porzucić fałszywą i szkodliwą hipotezę LNT na rzecz modelu progowego lub hormetycznego opartego na współczesnej wiedzy o działaniu niskich dawek p.j.

EN

The linear, no threshold (LNT) hypothesis assuming that all ionizing radiation is harmful and that even the smallest absorbed dose of radiation may be carcinogenic constitutes the basis of radiation protection regulations. He present review briefly recapitulates the genesis of the LNT dogma and provides examples of results of both epidemiological and experimental studies indicating that the dogma is false and unscientific and, when applied in practice, begets more harm than good. Hence, the time is ripe, if not long overdue, to place cancer risk assessment on the biologically based and fully transparent foundations.

19

Promieniowanie jonizujące wykorzystywane w medycynie a narząd wzroku – ochrona i powikłania

Bugajczyk Oliwia, Młyniuk Patryk, Kałużny Bartłomiej J.

Optyka

|

2021

|

Nr 5

62--66

PL

Odkrycie przez Wilhelma Roentgena niewidzialnego dla ludzkiego oka promieniowania, które obrazowało, jak wygląda wewnątrz ludzkie ciało, stało się przełomem w medycynie. Wówczas naukowcy rozpoczęli pracę i badania nad aparaturami, które wykorzystywane byłyby w leczeniu i diagnostyce chorób. Dzięki temu specjaliści mogą wykonywać badania rentgenowskie, tomografię komputerową, fluoroskopię, angiografię czy też radioterapię. Promieniowanie jonizujące znalazło szerokie zastosowanie w medycynie. Wykazano, że pewne narządy ludzkiego organizmu są wrażliwe na działanie promieniowania, w tym szpik kostny, układ chłonny oraz gałka oczna. Dopiero po kilku latach zauważono niekorzystne skutki dla organizmu w postaci wymiotów, wysypki, poparzeń skóry, zespołu szpikowego czy też zaćmy. Narażenie narządu wzroku na działanie promieniowania może powodować m.in. zaćmę, retinopatię, neuropatię nerwu wzrokowego czy dysfunkcję gruczołu łzowego. Podczas przeprowadzania procedur medycznych w postaci zdjęć rentgenowskich, tomografii komputerowej czy też radioterapii należy stosować osłony na oczy, które zmniejszają ilość padającego na ten obszar promieniowania. Świadomość pacjentów oraz personelu medycznego zmniejsza ryzyko wystąpienia niekorzystnych skutków w obrębie gałki ocznej i pozostałych narządów.

20

Unikatowe cechy radiacyjnej sterylizacji i higienizacji

Głuszewski Wojciech

Inżynier i Fizyk Medyczny

|

2021

|

Vol. 10, nr 2

99--102

PL

Unikatowa technika radiacyjnej sterylizacji pozwala wyjaławiać wyroby w: krótkim czasie, dowolnej temperaturze (najczęściej otoczenia), całej objętości materiału, opakowaniu jednostkowym i zbiorczym. W odróżnieniu od tradycyjnych metod chemicznych (gazowych) w wyrobach nie pozostają szkodliwe zanieczyszczenia. Powstające dla potrzeb sterylizacji instalacje akceleratorowe oraz źródła promieniowań gamma i hamowania znalazły szybko wiele nowych zastosowań. Przykładowo do konserwacji (dezynfekcji i dezynsekcji) oraz renowacji obiektów istotnych dla dziedzictwa kulturowego. Sterylizację radiacyjną materiałów biodegradowalnych można obecnie połączyć z kontrolą czasu biosorbowalności implantów chirurgicznych. W artykule zwrócono uwagę na postępy w dziedzinie konstrukcji źródeł promieniowania jonizującego, które sprawiły, że techniki radiacyjne są obecnie powszechnie dostępne i ekonomicznie opłacalne.

EN

The uniqueness of radiation sterilization is that sterilization of products can be carried out in: short time, any temperature (usually ambient temperature), the entire volume of material, unit and collective packaging. Contrary to traditional chemical (gas) methods, the products do not contain harmful contaminants. The accelerator installations and sources of gamma radiation and bremsstrahlung x-ray created for sterilization quickly found many new applications. For example, for the maintenance (disinfection and disinfestation) and renovation of objects relevant to cultural heritage. Radiation sterilization of biodegradable materials can now be combined with time control of the biosorbability of surgical implants. The article highlights the advances in the design of ionizing radiation sources, which have made radiation techniques widely available and economically viable.