Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Powiadomienia systemowe
  • Sesja wygasła!
  • Sesja wygasła!

Znaleziono wyników: 14

Liczba wyników na stronie
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
Wyniki wyszukiwania
Wyszukiwano:
w słowach kluczowych:  gospodarstwa ekologiczne
help Sortuj według:

help Ogranicz wyniki do:
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
1
Content available remote Chów zwierząt w gospodarstwach ekologicznych w aspekcie zrównoważonego rozwoju
PL
Celem badań było oszacowanie skali chowu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych w Polsce. Udział ekologicznych użytków rolnych w Polsce wzrósł z 2,07% w 2010 roku do 3,82% w 2014 roku. Liczba producentów ekologicznych po zakończonym okresie konwersji wynosiła na koniec 2014 roku, 21020 sztuk. Tylko 17,37% gospodarstw ekologicznych deklarowało utrzymywanie zwierząt gospodarskich. Różnice między województwami były znaczące; od 5,30% w lubuskim do 72,61% w małopolskim. Wśród producentów ekologicznych prowadzących chów zwierząt, najliczniejszą grupę stanowili utrzymujący krowy mleczne (9,1%) i bydło mięsne (6,8%) oraz kury nioski (10,30%) a najmniej liczną- utrzymujący kozy i konie. W przypadku produkcji mlecznej największe stada utrzymywali rolnicy ekologiczni na terenie woj. zachodniopomorskiego (20,6 sztuk).
EN
The objective of the current paper was to estimate the scale of animal husbandry in ecological farms in Poland. The share of ecological farms increased from 2.7% in 2010 to 3.82% in 2014 in Poland. The number of organic producers reached 21020 farms after their conversion at the end of 2014. Only 17.37% of ecological farms confirmed their involvement of animal husbandry. Disparities between the provinces were significant, ranging from 5.3% in Lubuskie to 72.61% in Malopolskie. The largest group of livestock keepers from amongst the ecological producers was made up of those that kept dairy cattle (9.1%),followed by beef cattle (6.8%) and layers (10.3%), whilst the least were those keeping goats and hoses. The largest herds (20.6 individuals), in respect of dairy cattle, were kept by ecological farmers from Zachodniopomorskie.
PL
W pracy zbadano dwa gospodarstwa ekologiczne z terenu Pojezierza Brodnickiego po kątem oceny krajobrazowej, uzupełnionej o listę florystyczną z badanych powierzchni doświadczalnych. Badania i ocena krajobrazowa została wykonana w latach 2008-2010, w oparciu o metodę Söhngena, gdzie poddano analizie takie składowe jak: ukształtowanie powierzchni, szatę roślinną i oceniono wody powierzchniowe, według przyjętych dla tej metodyki parametrów i oceny punktowej. Z przeprowadzonych badań wynika, iż nawet w obszarze tak przyrodniczo cennym, jak pojezierze brodnickie dochodzi do ubożenia i degradacji krajobrazu, czego efektem są coraz mniej liczne zadrzewienia śródpolne i przeznaczanie coraz większych obszarów pod pola uprawne i na cele produkcyjne, co nie wpływa korzystnie na zwiększanie bioróżnorodności środowiskowej. Potwierdzeniem oceny krajobrazowe jest lista florystyczna z ubogą liczbą gatunków na powierzchniach badawczych i ich niską liczebnością.
EN
At the research work were analysing and two organic farms were examined from the area of the Brodnica lake district after with angle of the evaluation landscape, supplemented for the floristic list from explored experimental surfaces. Examinations and the landscape evaluation were carried out in 2008 -2010 based on the method Söhngena, where such a storage payment was analysed as: forming the area, the flora and surface waters were judged, according to parameters assumed for this methodology and the spot evaluation.
PL
W opracowaniu przedstawiono opinie właścicieli gospodarstw ekologicznych w położonych w wybranych powiatach województwa warmińsko-mazurskiego na temat kanałów sprzedaży wytworzonych surowców żywnościowych. Okazało się, że dystrybucja z gospodarstw odbywa się przede wszystkim konwencjonalnymi metodami. Respondenci wskazywali również na trudności ze sprzedażą ekologicznych surowców w tym bardzo istotny problem jakim jest dystrybucja certyfikowanych surowców jako konwencjonalne.
EN
The paper presents the opinions of owners of organic farms located in selected districts of Warmia and Mazury voivodeship about the sales channels made of raw materials. It turned out that the distribution of farms uses mainly conventional methods. Respondents also pointed to difficulties with the sale of organic materials including very important issue such as the distribution of certified raw material as conventional.
PL
Przedstawiono wyniki badań wyposażenia gospodarstw ekologicznych w ciągniki rolnicze. Badania przeprowadzono w latach 2007-2010 w 211 gospodarstwach ekologicznych, zlokalizowanych na terenie województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego i pomorskiego. Stwierdzono, że wyposażenie gospodarstw ekologicznych w ciągniki rolnicze związane jest z ich powierzchnią. Im jest ona większa, tym lepiej gospodarstwa są wyposażone w ten środek mechanizacji i efektywniej nim gospodarują. Wyposażenie gospodarstw ekologicznych w ciągniki rolnicze wskazuje na ich polaryzację. Gospodarstwa do 30 ha dysponują przestarzałym parkiem maszynowym, wykorzystywanym nieefektywnie i odtwarzanym sporadycznie, co wskazuje na ich socjalny charakter. Gospodarstwa większe, powyżej 30 ha, dążą do pełnego wykorzystania posiadanych ciągników, odtwarzając je nie rzadziej niż co 10 lat, co wskazuje na ich towarowy charakter.
EN
The results of research on organic farms tractors equipment. Study was conducted in 2007-2010 in 211 organic farms, located in the provinces of Wielkopolska, Zachodniopomorskie and Pomorskie. It was found that organic farms tractors equipment is associated with the surface of the farm. The bigger it is, the better farms are equipped with this measure of mechanization and more efficiently managed it. Organic farms agricultural tractors equipment points to their polarity. Farms up to 30 ha have obsolete machinery, used inefficiently and played sporadically, indicating that their social character. Farms larger than 30 ha tend to make full use of their tractors, and render them at least every 10 years, which indicates their trademark character.
PL
Celem badań była analiza zbiorowisk chwastów towarzyszących roślinom uprawianym w 5 wybranych gospodarstwach ekologicznych, położonych niedaleko Puław (woj. lubelskie). Badania przeprowadzono w II dekadzie lipca 2011 r. i obejmowały one ocenę składu gatunkowego, liczebności i suchej masy chwastów w 3 grupach roślin uprawnych: zbożach, motylkowatych lub ich mieszankach oraz okopowych (lub jagodowych). Różnorodność zbiorowisk chwastów w badanych gospodarstwach wynosiła od 29 do 37 gatunków, średnia liczebność chwastów - 165 szt.źm-2, a sucha masa chwastów - 71 gźm-2. Najbardziej zachwaszczonymi uprawami były zboża (odpowiednio 233 szt.źm-2 i 83 gźm-2). W uprawach okopowych masa chwastów tylko w jednym gospodarstwie była znacząca, powyżej 100 gźm-2. Najmniejszym zachwaszczeniem charakteryzowały się uprawy roślin motylkowatych drobnonasiennych i ich mieszanek z trawami oraz strączkowych. W większości badanych gospodarstw regulację zachwaszczenia wykonywano w sposób poprawny, a duża liczebność chwastów była spowodowana zachwaszczeniem wtórym Echinochloa crus-galli i Setaria viridis. Stwierdzono występowanie gatunków roślin, spełniających ważne funkcje w agroekosystemach, jako pokarm dla zwierząt, źródło pożytku pszczelego, miejsce bytowania pożytecznych i rzadkich organizmów.
EN
The aim of the study was analysis of weed flora communities accompanying crops cultivated in 5 selected organic farms, located near Puławy (Lublin province). The research was carried out in the second decade of July 2011 and included an assessment of species composition, abundance and dry matter of weeds in 3 groups of crops: cereals, legumes or their mixtures with grasses and root crops (or berries). Diversity of weed communities in farms were from 29 to 37 species. Average number of weeds was 165 plants m-2 and weed dry matter - 71 gźm-2. The most infested crops were cereals (233 szt. m-2 and 83 gźm-2). In root crops dry matter of weeds only in one farm was significant, more than 100 gźm-2. Small legumes and their mixtures with grasses and grain legumes were distinguished by the smallest weed infestation. In most of the tested farms weed control was done properly, and a large number of weeds was due to second infestation by Echinochloa crus-galli and Setaria viridis. There was a large variety of species, fulfilling important functions in agroecosystems as animal feed, a source of nectar, habitat for beneficial and rare organisms.
PL
Gwarancją dobrych wyników produkcji mleka są cechy genetyczne krów mlecznych, czynniki hodowlane, odpowiednie warunki sanitarne i sposób produkcji oraz jakość pasz objętościowych. Kiszonki złej jakości, często skażone bakteriami patogennymi i pleśniami toksynotwórczymi mogą w sposób bezpośredni wpływać negatywnie na zdrowie krów mlecznych, a co za tym idzie obniżać jakość i ilość produkowanego przez nie mleka. Celem badań była ocena jakości mleka surowego, w wybranych gospodarstwach ekologicznych, pochodzącego od krów żywionych kiszonkami z runi łąkowej przygotowanymi z dodatkiem kultury starterowej bakterii z rodzaju Lactobacillus lub metodą spontanicznej fermentacji. Potwierdzono, że dodatek kultury starterowej bakterii w procesie kiszenia wpływa pozytywnie na jakość fizykochemiczną oraz mikrobiologiczną kiszonych pasz. Ponadto stwierdzono, że mleko pochodzące od krów żywionych kiszonkami o bardzo dobrej jakości cechowało się niższą zawartością ogólnej liczby drobnoustrojów, liczby komórek somatycznych oraz zawartością aflatoksyny M1 w stosunku do mleka pochodzącego od krów żywionych kiszonkami o jakości zadawalającej. Na podstawie przeprowadzonych badań wskazano na możliwość występowania związku pomiędzy jakością kiszonych pasz objętościowych a wybranymi parametrami jakości mleka surowego.
EN
Good production results are guaranteed by an appropriate genetically determined features of cows, breeding factors, good sanitary conditions and production methods as well as the quality of roughages. Silages of poor quality, often contaminated with pathogenic bacteria and toxinogenic moulds may directly affect the health of dairy cows, and thus reduce the quality and quantity of milk produced by them. Aim of this study was to evaluate the quality of raw milk in selected organic farms, which was collected from cows fed with silage from meadow sward prepared with the addition of starter culture of bacteria from the genus Lactobacillus or prepared by spontaneous fermentation. It was confirmed that the addition of bacterial starter culture in the process of ensiling has a positive impact on physicochemical and microbiological quality of roughages. Moreover, the milk from cows fed with silages of a very good quality was characterized by lower content of the total count of microorganisms, lower number of somatic cells and the amount of aflatoxin M1 in relation to milk collected from cows fed with silages of satisfactory quality. Based on the results there is shown a possibility of connection between the quality of roughages and selected quality parameters of raw milk.
PL
Celem opracowania było określenie kierunków produkcji gospodarstw ekologicznych w województwach położonych w południowej Polsce. Do badań wybrano trzy województwa: dolnośląskie, małopolskie i podkarpackie. Badania wykazały, że we wszystkich województwach podstawowym kierunkiem produkcji ekologicznej są uprawy pastewne z łąkami i pastwiskami. Cechą charakterystyczną tych gospodarstw jest jeden rodzaj produkcji ekologicznej. W województwach małopolskim i podkarpackim gospodarstwa ekologiczne dobrze wpisują się w system zrównoważonego rozwoju, a w dolnośląskim nie ma ścisłego związku produkcji zwierzęcej z uprawami pastewnymi.
EN
The aim of the study was to determine the direction of organic farms' production in the provinces located in southern Poland. We selected 3 voivodeships to the study: Dolnośląskie, Małopolskie and Podkarpackie. The research showed that in all voivodeships the main direction of organic production are fodder cultivations including meadows and pastures. One type of organic production is the hallmark of those farms. Organic farms from Małopolskie and Podkarpackie fit well into sustainable development system. In case of Dolnośląskie there is no close relation between animal production and fodder cultivations.
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań nad wyposażeniem gospodarstw ekologicznych zlokalizowanych w województwie wielkopolskim w ciągniki rolnicze. Przedstawiono wyposażenie wybranych gospodarstw ekologicznych w ciągniki rolnicze. Określono efektywność ich eksploatacji z uwzględnieniem liczby i wieku maszyn w gospodarstwach, rocznego czasu ich wykorzystania oraz mocy zainstalowanej w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych.
EN
The article presents results of research about organic farming equipment located in the wielkopolskie province in agricultural tractors. It also includes equipment of selected organic farms in agricultural tractors. Contains the efficiency of their operation, including the number and age of equipment on farms, the annual time of their use and capacity installed based on 100 ha of agricultural land.
EN
The studies conducted in the district of Bialystok assessed the extent to which these county agritourism farms show the specifics of organic farms. It was found that the district of Bialystok has the appropriate potential to develop ecotourism. However, this potential is not fully exploited. It was shown that only 50% of all analyzed agritourism farms use it to operate eco-agritourism activities. Barrier limiting the development of eco-agritourism in this area is the result of inadequate adaptation of farms to be complied with the requirements of organic farms. To remove this barrier and thereby create conditions for the activities of eco-agritourism farms, it is essential to improve the system of support for farms wishing to switch from conventional operations in the pro-ecological activities. This support should cover both financial and non- financial changes.
PL
Celem badań zaprezentowanych w artykule było określenie jakości mikrobiologicznej różnych rodzajów serów pochodzących z gospodarstw ekologicznych. Przebadano łącznie 52 próbki. Ogólna liczba drobnoustrojów w serach twarogowych (ST) kształtowała się na poziomie 105-1010, w serach dojrzewających (SD) 107-1011 oraz w serach kwasowo-podpuszczkowych (SKP) 108-1011 jtk/g. Liczba drobnoustrojów zanieczyszczających w ST wynosiła 103-107, w SD 105-106, a w SKP 105-109 jtk/g. Bakterie z grupy coli i E. coli były obecne w 1g odpowiednio w 63% i 44% próbek ST, w SD w 53% i 53% próbek, w SKP w 59% i 35% próbek. Liczba bakterii psychrotrofowych w badanych serach zawierała się w granicach 101-106 jtk/g. Obecność B.cereus stwierdzono w 8% wszystkich przebadanych próbek. Liczba drożdży i pleśni wyniosła 102-105 w ST, 101-106 w SD oraz 101-107 jtk/g w SKP.
EN
The aim of the researches was to determine the microbiological quality of different type of cheeses originated from ecological farms. 52 samples of cheeses were examined. The total number of bacteria ranged from 105 to 1010 in acid-curd cheeses (AC), 107-1011 in ripened cheeses (RC) and 108-1011 CFU/g in acid-rennet cheeses (ARC). The number of contamination bacteria varied between 103 and 107, 105-106 and 105- 109 CFU/g in AC, RC and ARC, respectively. Coliforms and E. coli in AC were present in 63% and 44% samples, in RC – in 53% and 53% samples, in ARC – in 59% and 35% samples, respectively. The number of psychrotrophic bacteria ranged from 101 to 106 CFU/g in the examined samples. The presence of B. cereus was detected in 8% of the examined samples. The number of yeasts and moulds ranged from 102 to 105 in AC, 101-106 in RC and 101-107 CFU/g in ARC.
EN
Quality of soils and winter wheat grain from organic and conventional farms from the Małopolska district were compared on the basis of their cadmium and lead contents. It was stated that cadmium and lead contents in soil arable layer and in winter wheat gram from both farm groups oscilated in similar ranges. Lead contents fulfilled the criteria of admissible contents in soil, whereas a majority of the soils contained excessive quantities of cadmium. The content of both metals fulfilled the criteria their admissible contents in gram for consumption (to 0.20 mg Pb er Cd o kg-' d.m.). Cadmium and lead contents in soil depended on acidification and cadmium content also on organic C content. Close significant correlations were found between the contents of soluble Pb and Cd forms in the soils from both types of farms. Metal contents in winter wheat grain revealed weak relationships with soil properties. Lead content in gram from conventional farms was correlated with its soil contents and from organic farms with organic C content. Cadmium content in gram from organic farms depended on soil acidification. Conducted research did not confirm better quality of winter wheat gram originating from organic farms than that produced on conventional farms.
PL
Porównano jakość gleb i ziarna pszenicy ozimej uprawianej w gospodarstwach ekologicznych i konwencjonalnych z terenu województwa małopolskiego na podstawie zawartości kadmu i ołowiu. Zawartość ołowiu i kadmu w warstwie ornej gleb oraz ziarnie pszenicy ozimej z obydwu grup gospodarstw mieściła się w podobnych zakresach. Zawartość ołowiu spełniała kryteria dopuszczalnych zawartości w glebie, natomiast większość gleb zawierała nadmierne ilości kadmu. Zawartość obydwu metali spełniała kryteria dopuszczalnych zawartości w ziarnie przeznaczonym na cele konsumpcyjne (do 0,20 mg Pb lub Cd - kg-1 s.m.). Zawartość kadmu i ołowiu w glebie zależała od zakwaszenia, a kadmu ponadto od zawartości C organicznego. Stwierdzono istotne korelacje między zawartościami rozpuszczalnych form Pb i Cd dla ogółu gleb z obydwu grup gospodarstw. Zawartość metali w ziarnie pszenicy wykazywała słabe zależności z właściwościami gleby. Zawartość ołowiu w ziarnie z gospodarstw konwencjonalnych była skorelowana z jego zawartością w glebie, a z gospodarstw ekologicznych z zawartością węgla organicznego. Zawartość kadmu w ziarnie z gospodarstw ekologicznych zależała od zakwaszenia gleby. Przeprowadzone badania nie potwierdziły lepszej jakości ziarna pszenicy pochodzącego z gospodarstw ekologicznych niż wyprodukowanego w gospodarstwach konwencjonalnym.
PL
Badania, metodą ankietową, przeprowadzono w 2004 r. w 39 ekologicznych gospodarstwach rolnych charakteryzujących się dużym udziałem trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych. Wszystkie posiadały certyfikaty zgodności w zakresie ekologicznej produkcji rolnej. Obszar ogólny zbadanych gospodarstw wyniósł 1501,28 ha. Ze względu na znaczne zróżnicowanie pod względem powierzchni gospodarstwa podzielono na cztery grupy obszarowe: od 1,0 do 10,0 ha, 10,1 do 20,0 ha, 20,1 do 50,0 ha oraz powyżej 50,0 ha. Na bazie badań ankietowych wykonano bilanse azotu, fosforu i potasu. Uwzględniały one następujące źródła składników: nawozy mineralne, obornik z obory, gnojówkę, gnojowicę, słomę roślin strączkowych i oleistych, liście roślin korzeniowych, przyoraną słomę zbóż, wiązanie biologiczne azotu roślin motylkowatych oraz ładunki składników w opadzie atmosferycznym. Jednocześnie określono całkowity rozchód składników N, P, K (pobranie przez rośliny). Analizie poddano saldo bilansu składników ogółem i na 1 ha. Uwzględniono strukturę użytków i zasiewów badanych gospodarstw, oraz obsadę zwierząt i plon w jednostkach zbożowych na 1 ha UR. Stwierdzono ujemne bilanse azotu, fosforu i potasu w gospodarstwach oraz duże ich zróżnicowanie, zarówno w poszczególnych gospodarstwach, jak i między ich grupami obszarowymi. Na bilans azotu wpływała struktura zasiewów, a głównie udział roślin motylkowatych drobnonasiennych i ich mieszanek z trawami. O bilansie potasu i fosforu w większym stopniu od produkcji roślinnej decydowała obsada zwierząt.
EN
Studies were carried out in the year 2004 with the questionnaire method in 39 organic farms in 9 provinces. The farms were characterized by large part of permanent grasslands in the crop structure. Total area of examined farms was 1501.28 ha. Because of significant differentiation the farms were divided into four groups: from 1.0 to 10.0 ha, from 10.1 to 20.0 ha, from 20.1 to 50.0 ha and more than 50.0 ha total area. All farms had the certificate of compliance within ecological agricultural production. The results of nitrogen, phosphorus and potassium balances were related to land use structure, crop structure, livestock and yields in cereal units per ha. Analysed balances involved the following sources of nutrients: mineral fertilizers, cowshed manure, fermented and unfermented liquid manure, pulse crops straw, leaves of tuber crops, skimmed grains straw, biological nitrogen fixation and atmospheric input. At the same time nutrient output (uptake by plants) was estimated. Negative N, P, K balances and their large differentiation within and between particular groups of farms were found. Nitrogen balance was in general affected by crop structure mainly by small-seed legume plants and their mixtures with grasses. Livestock density in the farms was more important for potassium and phosphorus balances then plants production.
13
Content available remote Stan obecny i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego na podkarpaciu
PL
Celem pracy było przedstawienie głównych czynników warunkujących rozwój rolnictwa ekologicznego na Podkarpaciu. Badania oparto na podstawie danych uzyskanych z WODR w Boguchwale, WUS w Rzeszowie oraz ankiet przeprowadzonych wśród 41 gospodarstw ekologicznych. Wyniki tych badań pozwoliły określić stan roślinnej produkcji ekologicznej na Podkarpaciu. Aktualnie w gospodarstwach ekologicznych dominują trwałe użytki zielone, a w strukturze zasiewów na gruntach ornych zboża, motylkowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami. Plony płodów rolnych w gospodarstwach ekologicznych są porównywalne do uzyskanych w gospodarstwach konwencjonalnych. Rolnicy uzyskują dochód ze sprzedaży płodów rolnych, oraz świadczenia usług rolniczych i agroturystyki. Większość ankietowanych rolników uznała za słuszną decyzję o przestawieniu produkcji na ekologiczną.
EN
Paper discussed main factors affecting the development of eco-farms in Podkarpackie province. The study was based on the data obtained from the WODR (Regional Centre of Agricultural Advisory) in Boguchwała, WUS (Regional Statistical Office) in Rzeszów and from the inquiry of selected 41 eco-farms. On the basis of obtained results, it was possible to estimate the ecological crop production in Podkarpackie province. The permanent grasslands dominate presently in eco-farms, whereas the cereals, legumes and legume-grass mixtures are the main crops on arable land. The fields of agricultural crops from the eco-farms were comparable to those in conventional farms. Farmers incomes included the sales of agricultural products, agricultural services they rendered as well as the agrotourism. Most of the farmers inquired agreed that the decision on conversion to ecological farming was a wise one.
EN
The paper presents results of 3-year (1999-2001) study on trace elements contents (Cd, Pb, Ni, Zn and Cu) in soils of selected farms that cooperate with the Polish Socjety of Organie Agriculture. In total, 246 soil samples were taken from farms in Lublin region. Samples were taken by staff of the Polish Society of Organic Agriculture from surface soil layer (0-20 cm). Laboratory determinations were carried out in the Chemical and Agricultural Station in Lublin. The element contents determinations were performed by means of AAS technique. The studies revealed that the contents of trace elements were within the range of natural levels.
PL
Praca przedstawia trzyletnie (1999-2001) wyniki badań zawartości pierwiastków śladowych (Cd, Pb, Ni, Zn i Cu) w glebach wybranych gospodarstw, współpracujących z Polskim Towarzystwem Rolnictwa Ekologicznego. Pobrano 246 próbek glebowych z gospodarstw województwa lubelskiego. Próbki glebowe zostały pobrane przez pracowników Towarzystwa z powierzchniowych warstw gleb (0-20 cm). Oznaczenia laboratoryjne wykonano w Stacji Chemiczno-Rolniczej w Lublinie. Oznaczenie zawartości badanych pierwiastków dokonano metodą ASA (atomowej spektometrii absorpcyjnej). Przeprowadzone badania wykazały, że zawartość pierwiastków śladowych w większości gleb mieściła się w granicach stężeń naturalnych. Jednak stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej koncentracji kadmu i cynku w glebach niektórych gospodarstw będących w okresie transformacji. Po przejściu okresu przestawiania gospodarstwa na produkcję ekologiczną, zmniejsza się w glebie zawartość szkodliwych pierwiastków śladowych, co jest zjawiskiem bardzo pozytywnym.
first rewind previous Strona / 1 next fast forward last
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.