Identyfikatory
Warianty tytułu
Wpływ procesów sedymentacyjnych i tektonicznych na powstawanie utworów okruchowych we wczesnym badenie na obszarze sandomiersko-tarnobrzeskim (warstwy baranowskie, N część zapadliska przedkarpackiego)
Języki publikacji
Abstrakty
The distribution, sedimentary environment and tectonic evolution of the Lower Badenian clastic deposits (Baranów Beds) in the area between Sandomierz and Tarnobrzeg are described. These deposits represent two facies: transitional marine, continental and open marine. The morphology and microtextures of quartz grains from the Świniary sand pit indicate changing sedimentary environments in the upper part of the Baranów Beds: from a marine shore influenced zone gradually through to deeper conditions. The thickness distribution of these deposits shows the influence of a nearby fault zone.
Celem pracy jest określenie zasięgu występowania, środowiska sedymentacji oraz ewolucji tektonicznej dolnobadeńskich utworów klastycznych oraz przedstawienie dotychczasowych wiadomości na ich temat. Utwory te określane mianem warstw Baranowskich wykształcone są jako piaskowce i piaski kwarcowe z wkładkami mułowców, wapieni litotamniowych oraz podrzędnie iłów z węglem brunatnym. W podłożu utworów mioceńskich na obszarze badań, w północnej, brzeżnej części zapadliska przedkarpackiego występują utwory eokambryjskie oraz kambryjskie, przede wszystkim łupki, mułowce i iłowce. Ukształtowanie powierzchni, na którą wkraczała transgresja morza badeńskiego, było zróżnicowane. Świadczy o tym występowanie zlepieńców w spągu warstw Baranowskich, w profilach wielu otworów wiertniczych. Składają się one głównie z porwaków mułowców i iłowców kambryjskich. Dowodem zróżnicowania rzeźby podłoża i występowania w nim obniżeń jest również obecność w spągu utworów badeńskich iłów i piasków ilastych z węglem brunatnym. Wyższa część utworów klastycznych wykształcona jest natomiast jako piaski kwarcowe, częściowo zlityfikowane. Warstwy Baranowskie na obszarze badań reprezentują dwie facje. Część niższa powstawała w brzeżnej, bagiennej części zbiornika, przejściowej pomiędzy środowiskiem morskim a lądowym. Część wyższa reprezentuje otwartomorskie środowisko sedymentacji terygenicznej. Dostępne obserwacjom piaski kwarcowe, z wyższej części warstw Baranowskich, gromadziły się w środowisku morskim, w płytkowodnej strefie, poniżej podstawy falowania. Pomimo braku zróżnicowania uziarnienia oraz składu mineralnego w profilu badanych osadów, na podstawie cech powierzchni ziarn kwarcu, stwierdzono zmiany warunków sedymentacji w obrębie tej części warstw Baranowskich. Od środowiska wysokoenergetycznego, wyraźnie związanego ze strefą brzegową, do zaniku wpływu środowiska brzegowego, co związane jest najprawdopodobniej z pogłębieniem zbiornika. W porównaniu do opisów A. Radwańskiego (1973) dotyczących nieistniejącej części odsłonięcia w Świniarach, obecnie odsłonięta część złoża piasków wydaje się przedstawiać nieco głębsze środowisko, bardziej oddalone od brzegu. Zdaniem autorki akumulacja osadu odbywała się poniżej podstawy falowania, a materiał klastyczny i organodetrytyczny przynoszony był z północy. Wszystkie obserwowane w Świniarach formy cementacji są epigenetyczne. Powstawały w wyniku procesów diagenetycznych zachodzących w osadzie od pliocenu po dzień dzisiejszy. Na obszarze sandomiersko-tarnobrzeskim w stropie osadów piaszczystych lokalnie występuje cienka (max. 5 cm) warstewka piaszczysto-marglista, rzadziej piaszczysto-ilasta z masowym nagromadzeniem fauny, wśród której dominują Ervilia pusilla i Modiola hoernesi. Ponad nią stwierdzono osady chemiczne, a także margle oraz wapienie margliste z charakterystyczne pekteny wyróżniane jako warstwy pektenowo-spirialisowe. Powyżej nich znajdują się iły sarmackie, zarówno warstwy syndesmyowe, jak i bezskamielinowe. Na całym analizowanym obszarze północny zasięg warstw Baranowskich ma charakter erozyjny, a ich miąższość jest zmienna. Powierzchnia stropowa warstw Baranowskich jest wyrównana i łagodnie nachylona na wschód i południowy wschód. Miejscami, w rejonie Świniar i Łoniowa, bezpośrednio nad serią piaszczystą występują osady czwartorzędowe lub seria ta odsłania się na powierzchni terenu w rejonie Nawodzic i Rybnicy. Analiza ukształtowania i głębokości występowania podłoża warstw Baranowskich pozwala na stwierdzenie istnienia uskoku o kierunku NW-SE. Powstanie uskoku należy wiązać z ruchami tektonicznymi mającymi miejsce na obszarze zapadliska w sarmacie. Powstanie uskoku spowodowało wzajemne przemieszczenie utworów badeńskich, skrzydło północno-wschodnie uległo względnemu podniesieniu, południowo-zachodnie zaś obniżeniu.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
383--394
Opis fizyczny
fot., wykr., bibliogr. 35 poz.
Twórcy
autor
- Institute of Geology, Warsaw University, Żwirki i Wigury 93, PL-02-089 Warszawa, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0013-0055
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.