O ochronie starych kamieniołomów skał jurajskich na Wyżynie Wieluńskiej, czyli o konieczności współdziałania nauki, górnictwa i lokalnej administracji

• Autorzy: Wierzbowski Andrzej

Warianty tytułu

EN

On the protection of abandoned quarries of Jurassic rocks in the Wieluń Upland, i.e. on the need of cooperation between science, mining and local administration centres

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Abandoned quarries in the Wieluń Upland at Działoszyn and Wieluń in central Poland are of unique value for the detailed stratigraphical, palaeontological, sedimentological and palaeogeographical studies of the Oxfordian and Kimmeridgian stages (especially the Upper Oxfordian and Lower Kimmeridgian substages) of the Jurassic System in Europe. It is because they yield the successions of deposits containing diverse assemblages of ammonites of a great significance for stratigraphical correlation, including that corresponding to the stratigraphical interval at the newly accepted global stratotype (GSSP) between the Oxfordian and the Kimmeridgian. Moreover, the quarries show the last Late Jurassic deposits placed towards the west in central Poland and preserved against the erosion, thus of high importance for the palaeogeographical reconstructions. The quarries offer also a special opportunity for educational purposes, and might become local geological attractions as they contain abundant fossils. Additionally, due to the fact that the Wieluń Upland, especially the environs of Działoszyn, has been one of the main areas of exploitation of limestones in Poland - the scientific value of the collected material and the history of the limestone mining could be presented in a specially prepared exhibition at the local museum, supported by geo-educational paths marked out in the abandoned quarries. Cooperation between the scientific community, local administration centers, and the owners of the quarries is of fundamental importance for the subject.

Słowa kluczowe

PL

kamieniołomy; Jura; ochrona; nauka; edukacja

EN

quarries; Jurassic; protection; science; education

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2022
• Tom: Vol. 70, nr 11
• Strony: 800--805
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Wierzbowski Andrzej

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• 1. ANTCZAK J., KRZECZYŃSKA M., WIERZBOWSKI A., WOŹNIAK P. 2014 - Rewitalizacja kamieniołomu skał jurajskich w Wieluniu w celu wykorzystania jego walorów geologicznych, geoturystycznych i rekreacyjnych. Pr. Kom. Krajob. Kult., 26: 67-78.
• 2. BŁAŻEJOWSKI B., WIERZBOWSKI A. 2021 - The Owadów-Brzezinki geoeducation area at Sławno. Geoturism, 17 (1-2): 60-68.
• 3. BOULILA S., GALBRUN B., HINNOV L.A., COLLIN P.-Y. 2008 - Orbital calibration of the Early Kimmeridgian (south-eastern France): implications for geochronology and sequence stratigraphy. Terra Nova, 20 (6): 455-462.
• 4. BOULILA S., DE RAFELIS M., HINNOV L.A., GARDIN S., GALBRUN B., COLLIN P.-Y. 2010 - Orbitally forced climate and sea-level changes in the Palaeoceanic Tethyan domain (marl-limestone alternations, Lower Kimmeridgian, SE France). Palaeogeogr., Palaeoclimatol., Palaeoecol., 292: 57-70.
• 5. COE A.L., WIERZBOWSKI A. 2021 - Report on: The Kimmeridgian (Upper Jurassic) Global Stratotype Section and Point in Scotland, U.K. Vol. Juras., 19: 145-147.
• 6. GIŻEJEWSKA M. 1981 - Stratigraphy of the Callovian in the Wieluń Upland. Acta Geol. Pol., 31 (1-2): 15-32.
• 7. KONDRACKI J. 1994 - Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.
• 8. KRZECZYŃSKA M., WIERZBOWSKI A., WOŹNIAK P., ŚWIŁO M., CHECKO A. 2020 - Działania Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego prowadzone w celu wykorzystania edukacyjnego i ochrony starych kamieniołomów. Prz. Geol., 68(3):187-193.
• 9. JANUS K., OBAROWSKA D. 2011 - Załęczański Park Krajobrazowy i okolice - Wyżyna Wieluńska (część północna Jury Polskiej), mapa geoturystyczna 1 : 50 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 10. MATYJA B.A., WIERZBOWSKI A., WRIGHT J.K. 2006 - The Sub-Boreal/Boreal ammonite succession at the Oxfordian/Kimmeridgian boundary at Flodigarry, Staffin Bay (Isle of Skye), Scotland. Transactions of the Royal Society of Edinburgh, Earth Sci., 96: 387-405.
• 11. MATYJA B.A., WIERZBOWSKI A. 1997 - The quest for a uniform Oxfordian/Kimmeridgian boundary: implications of the ammonite succession at the turn of the Bimammatum and Planula zones in the Wieluń Upland, central Poland. Acta Geol. Pol., 47(1/2):77-105.
• 12. MATYJA B.A., WIERZBOWSKI A. 2016 – Jura górna. [W:]Wody podziemne rejonu częstochowsko-zwierciańskiego ich występowanie, zagrożenia, degradacja i ochrona (red. A. Pacholewski): 18-26. Informator PSH, Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 13. PIEŃKOWSKI G. 2008 - The Kamienna Valley Geopark - more than dinosaurs. Prz. Geol., 56 (8/1): 629-638.
• 14. PROSSER C., MURPHY M., LARWOOD J. 2006 - Geological conservation - a guide to good practice. English Nature: 1-145. External Relations Team, Peterborough.
• 15. PRZYBYLSKI P.A., OGG J.G., WIERZBOWSKI A., COE A.L., HOUNSLOW M.W., WRIGHT J.K., ATROPS F., SETTLES E. 2010 - Magnetostratigraphic correlation of the Oxfordian-Kimmeridgian boundary. Earth and Planet. Sci. Lett., 289 (1): 256-272.
• 16. RÓŻYCKI S.Z. 1960 - O nazwę Jura Polska zamiast Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Prz. Geol., 8 (8): 408.
• 17. ŚLIWIŃSKA-WYRZYCHOWSKA A. (red.) 2013 - „Lipówka” kopalnia przywrócona naturze. Przewodnik. Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie.
• 18. ŚLIWIŃSKA-WYRZYCHOWSKA A., BOGDANOWICZ M., MUSIELIŃSKA R., BĄBELEWSKA A., WITKOWSKA E. 2014 - Krajobrazowe i botaniczne walory nieczynnego kamieniołomu Lipówka w Rudnikach koło Częstochowy. Pr. Kom. Krajob. Kult., 26: 45-56.
• 19. WIERZBOWSKI A. 1966 - Górny oksford i dolny kimeryd Wyżyny Wieluńskiej. Acta Geol. Pol., 16 (2): 127-200.
• 20. WIERZBOWSKI A. 1978 - Ammonites and stratigraphy of the Upper Oxfordian of the Wieluń Upland. Acta Geol. Pol., 28(3):299-333.
• 21. WIERZBOWSKI A. 2017 - The Lower Kimmeridgian of the Wieluń Upland and adjoining regions: lithostratigraphy, ammonite stratigraphy (upper Planula/Platynota to Divisum zones), palaeogeography and climate-controlled cycles. Vol. Juras., 15: 41-120.
• 22. WIERZBOWSKI A. 2022 - Phylogeny of ammonite family Aulacostephanidae Spath, 1924 during the Late Oxfordian and the Early Kimmeridgian in Europe: Main lineages, patterns of evolution and sedimentological to palaeogeographical controls on evolutionary development. Vol. Juras., 20: 59-128.
• 23. WIERZBOWSKI A., MATYJA B.A. 2014 - Ammonite biostratigraphy in the Polish Jura sections, central Poland), as a clue for recognition of the uniform base of the Kimmeridgian Stage. Vol. Juras., 12 (1): 45-98.
• 24. WIERZBOWSKI A., MATYJA B.A., ŚLUSARCZYK-RADWAN D. 1983 - Nowe dane o utworach górnojurajskich Wyżyny Wieluńskiej i okolic Burzenina oraz ich znaczeniu surowcowym. Kwart. Geol., 27 (3): 517-533.
• 25. WIERZBOWSKI A., GŁOWNIAK E., PIETRAS K. 2010 - Ammonites and ammonite stratigraphy of the Bimammatum Zone and lowermost Planula Zone (Submediterranean Upper Oxfordian) at Bobrowniki and Raciszyn in the Wieluń Upland, central Poland. Vol. Juras., 8: 49-102.
• 26. WIERZBOWSKI A., ATROPS F., GRABOWSKI J., HOUNSLOWM.W., MATYJA B.A., OLORIZ F., PARENT H., ROGOV M.A., SCHWEIGERT G., VILLASEÑOR A.B., WIERZBOWSKI H., WRIGHT J.W. 2016 - Towards a consistent Oxfordian/Kimmeridgian global boundary: current state of knowledge. Vol. Juras., 14: 15-50.
• 27. WIERZBOWSKI A., KRZECZYŃSKA M., WOŹNIAK P. 2017 - Ochrona starych kamieniołomów jako obiektów przyrodniczych o walorach naukowych, edukacyjnych i geoturystycznych - teoria a praktyka. Heredit. Minarior., 4:135-171.
• 28. WRIGHT J.K., COX B.M. 2001 - British Upper Jurassic stratigraphy (Oxfordian to Kimmeridgian). Geol. Conservat. Ser., 21: 1-266.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2024)