Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Obrót informacją jako źródło zysku

100%

Stalony-Dobrzański F.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2004

|

tom R. 49, nr 1

27-28

2

Test teksturowy jako źródło informacji strukturalnej na przykładzie technologii KOBO.

100%

Stalony-Dobrzański F.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2002

|

tom R. 47, nr 10-11

519-521

PL

Zaprezentowano możliwość potraktowania testu teksturowego jako specyficznej obserwacji strukturalnej. Obserwacja ta prowadzi do wskazania zjawisk strukturalnych trudnych lub nawet niemożliwych do rozpoznania innymi technikami analizy strukturalnej. Przytoczony materiał ilustracyjny pokazuje takie przypadki na przykładzie procesu wyciskania w technologii KOBO.

EN

The possibility of using texture test as the specific structural observation has been demonstrated. This observation enables identification of structural phenomena hard or impossible to investigate by other structural analysis techniques. The extrusion process by the KOBO technology was taken as an example to illustrate such cases.

3

Zastosowanie testu teksturowego do obserwacji strukturalnych efektów wyżarzania rekrystalizującego.

100%

Stalony-Dobrzański F.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2003

|

tom R. 48, nr 10-11

505-509

PL

Omawiany jest przypadek obserwacji zróżnicowania stanu strukturalnego po walcowaniu na zimno i wyżarzaniu stopu 3003, które wynika ze zmiany temperatury końca walcowania na gorąco. Zróżnicowanie to jest źródłem niestabilności skutków całego procesu technologicznego i w konsekwencji można wskazywać, iż ma bezpośredni wpływ na trudności z uzyskaniem oczekiwanych własności użytkowych wyrobu.

EN

The author discuses the case when differentiation of the structural state is observed after cold rolling and annealing of 3003 alloy, which occurs as a result of the temperature change at the end of hot rolling. This differentiation is responsible for the instabilility of the results of the entire technological process and, as a consequence, it can be interpreted as indicating that it is directly connected with the difficulties in obtaining the expected functional properties of the product.

4

Przykłady obserwacji obrazu tekstury jako cechy struktury materiału w powiązaniu z jego własnościami

100%

Stalony-Dobrzański F.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2000

|

tom R. 45, nr 4

267-271

PL

Zaprezentowano praktyczne aspekty relacji tekstury i własności materiału. Wykazano, że tekstura materiału może być traktowana jako specyficzny przypadek obrazu struktury materiału. Zwykle stosowanego opisu tekstury używa się do dwóch krańcowych stanów - od orientacji pojedynczego kryształu po stan zupełnie przypadkowego rozkładu orientacji, a używane metody nie ujawniają specyficznych cech tekstury, które są związane z rzeczywistą strukturą materiału i własnościami materiału właściwymi w praktyce. Prezentowane wyniki pokazują, że obserwacje strukturalne powinny być uzupełnione szczegółowym obrazem tekstury w ocenie własności materiału w danym przypadku jego zastosowania.

EN

Practical aspect of the texture relation to material properties are presented in the paper. It is shown that material texture should be considered as a specific feature of its structure. Commonly used texture descriptions concern the problem of two extremal approaches: from single crystal orientation to random orientation of the crystal. The methods, usually used, don't allow reveal specific feature of the texture which correspond to the structure of real material and to wanted properties of the material in practice. The presented experimental results indicate that both, detailed texture description and structure observations, should be taken into account for more accurate characterization of materials properties.

5

Obserwacja płynięcia materiału w procesie prasowania kół zębatych

63%

Stalony-Dobrzański F. , Hanarz R.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2006

|

tom R. 51, nr 4

201-206

PL

W artykule zwrócono uwagę na nowe niewykorzystywane możliwości zastosowania testu teksturowego do obserwacji strukturalnej. Zaprezentowano wyniki badań i przedstawiono różnice w płynięciu materiału w poszczególnych wariantach technologicznych prasowania stalowego koła zębatego.

EN

The article is focused on new and so far unused possibilities of texture test application for structural observations. The experimental results have been presented and the differences in material plastic flow in particular technological versions of steel gear wheel pressing have been shown.

6

Wpływ pasm ścinania na teksturę i własności mechaniczne walcowanej miedzi

63%

Stalony-Dobrzański F. , Bochniak W.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2006

|

tom R. 51, nr 1

11-25

PL

Wykazano związek pomiędzy zjawiskami strukturalnymi a teksturą i własnościami mechanicznymi miedzi poddanej jednokierunkowemu i krzyżowemu walcowaniu oraz próbie rozciągania. W szczególności, ujawniono dominującą rolę mechanizmu zlokalizowanego plastycznego płynięcia w pasmach ścinania po zmianie drogi odkształcenia wywołanej rozciąganiem próbek w kierunku prostopadłym do kierunku walcowania. Znalazło ono również odzwierciedlenie w obrazach tekstury odkształcanej miedzi oraz dwukrotnie wyższej wartości współczynnika Lankforda w porównaniu z wartością określoną z próbek poddanych rozciąganiu w kierunku zgodnym z kierunkiem walcowania.

EN

Relationship between structural phenomena, texture and mechanical properties of copper subjected to non-reversing rolling, alternate longitudinal and cross rolling and to a tensile test, has been proved. In particular, the dominant role of a mechanism of localized plastic flow in the shear bands after the change of a strain path caused by tension applied perpendicularly to the rolling direction has been revealed. This phenomenon has also been reflected in the images of a texture of copper under deformation and in twice higher value of a Lankford’s coefficient compared to that determined for the samples subjected to the tensile test in the direction consistent with the rolling direction.

7

Role of shear bands in forming the texture image of deformed copper alloys

63%

Stalony-Dobrzański F. , Bochniak W.

Archives of Metallurgy and Materials

|

2005

|

tom Vol. 50, iss. 4

1089-1102

EN

The paper shows that the development of texture in deformed copper alloys depends on acroscopic localisation of plastic flow induced by shear bands. Investigations carried out on CuZn30, CuNi25, CuSn5P alloys comprised thier cross-rolling, structural observations and precise measurements of texture. It has been found that the shear bands, generated during rolling, „cut out“ in the material blocks of macroscopic size ehich while undergoing mutual displacement, determine its texture.

PL

Praca dowodzi, że rozwój tekstury w odkształcanych stopach miedzi uzależniony jest od lokalizacji plastycznego płynięcia spowodowanej przez pasmach ścinania. Badania przeprowadzone na stopach CuZn30, CuNi25, CuSn5P obejmowały ich krzyżowe walcowanie oraz obserwacje strukturalne i precyzyjne pomiary tekstury. Stwierdzono, że pasma ścinania generowane podczas walcowania „wycinają“ w materiale bloki o makroskopowej wielkości, które ulegając wzajemnym przemieszczeniom decydują o jego teksturze.

8

Utrzymanie statusu uzdrowiska jako warunek zyskownego zarządzania Rabką

63%

Generowicz A. , Stalony-Dobrzański F.

Przegląd Komunalny

|

2010

|

tom nr 6

28-32

PL

Walory klimatyczne Rabki sprawiają, iż próba zobiektywizowania narzędzi do podjęcia decyzji co do kierunku rozwoju miasta nie jest wcale zadaniem koniecznym i najważniejszym. Nawet zdroworozsądkowo - a także dla zapisów prawnych - ochrona wartości, które posiada Rabka, jest rzeczą nadrzędną.

9

Ewolucja tekstury miedzi w warunkach zmiany drogi odkształcenia

63%

Stalony-Dobrzański F. , Bochniak W.

Inżynieria Materiałowa

|

2005

|

tom Vol. 26, nr 6

796-799

PL

Na podstawie wyników precyzyjnych badań rentgenowskich oraz szczegółowych obserwacji strukturalnych stwierdzono, że występowanie w walcowanej miedzi (rys. 1) składowych tekstury typu stopu związane jest ze zlokalizowanym plastycznym płynięciem w pasmach ścinania. Wyniki precyzyjnych badań tekstury wykonane w sieci pomiarowej 1 ° x 1 °, przedstawione w rzeczywistym zakresie pomiarowym do 80°, przedstawiono na rysunku 2 w postaci figur biegunowych {111} wraz z odpowiadającymi im obrazami struktury. Wskazują one, że pasma ścinania "wycinają" bloki materiału, które ulegają wzajemnym przemieszczeniom. Analiza śladów pasm ścinania widocznych na bocznej i czołowej powierzchniach próbek pozwala na skojarzenie położenia płaszczyzny ich występowania z rozmyciem piku teksturowego leżącego na kierunku walcowania. Z dobrym przybliżeniem można opisać go kołem dużym o biegunie nie leżącym w maksimum piku teksturowego (rys. 3A). Ponadto, biegun koła małego o promieniu 55°, po obwodzie którego następuje rozmycie biegunów orientacji typu metalu w obraz tworzony biegunami typu {111} właściwy dla tekstury typu stopu, leży bezpośrednio w pobliżu bieguna {111} jednej z orientacji idealnych {110} < 112> (rys. 3B), a więc może być osią obrotu sieci krystalograficznej. W pracy uznano, że standardowa jakościowa i ilościowa analiza tekstury (po pomiarze w sieci 5° x 5°, symetryzacji wyników pomiarowych i obliczeniu FRO) zamieszczona w tabeli 1, sygnalizująca obecność składowych zbliżonych do tekstury typu stopu, jest w istocie rezultatem działania niekrystalograficznego "poślizgu" całego "wyciętego" bloku. W szczególności, kształtująca się tekstura zależy od zmieniającego się przestrzennego usytuowania przecinających się rodzin pasm ścinania. Zjawisko to o charakterze mikroskopowym, wpływa na makroskopowy opis tekstury materiału, decydując o ich preferencyjnych składowych.

EN

Basing on precise X-ray investigations and detailed structural observations it has been found that the occurrence of texture components of the alloy type in orthogonally rolled copper (Fig. 1) is connected with localized plastic flow in the shear bands. Results of precise texture investigations carried out using the 1° x 1° measurement network, presented in the real measuring range up to 80°, are shown in Fig. 2 as {111} pole figures together with the corresponding images of the structure. They indicate that the shear bands "cut out" blocks of material which undergo mutual displacements. Analysis of the traces of shear bands visible on the side and front surfaces of the samples enables to associate the position of the plane of their occurrence with the broadening of the textural peak lying on the rolling direction. It can be described with good approximation by a large circle with its pole lying in the maximum of the texture peak (Fig. 3 A). Moreover, the pole of a small circle with the radius 55° on the circumference of which there takes place the scattering of the orientation poles of metal type into the image formed by poles of {111} type, specific for the texture of alloy type, lies closely to the pole {111} of one of the ideal orientations {110} <112> (Fig. 3B), thus it can be the rotation axis of the crystallo-graphic lattice. In the study it has been assumed that the qualitative and quantitative analysis of the texture (after the measurement in 5° x 5° network, symmetrization of the measurement results and ODF calculation), showed in Table 1, signaling the presence of components close to the texture of alloy type, is essentially the result of the operation of "non-crystallographic slip " of the entire "cut out" block.

10

Badania wpływu odkształcania na strukturę i teksturę rur mosiężnych pielgrzymowanych na zimno.

63%

Osika J. , Stalony-Dobrzański F.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2000

|

tom R. 45, nr 10-11

540-545

PL

Autorzy niniejszej pracy przedstawili wyniki badań przeprowadzonych na rurach mosiężnych wykonanych metodą wyciskania i walcowania pielgrzymowego. Wyniki te dostarczyły istotnych informacji, które powinny być wykorzystane w projektowaniu i modernizacji linii technologicznej oraz przygotowaniu narzędzi. Wskazały ponadto wpływ stanu odkształcenia w obu procesach technologicznych na strukturę i teksturę badanych materiałów. Wykazano rodzaj zmian tekstury zachodzących w trakcie pielgrzymowania na zimno.

EN

The author of the paper presents the results of investigations with brass pipes, manufactured by the method of extrusion and pilger-rolling. The results delivered substantial information which should be utilized in designing and modernization of the technological line and preparation of tools. Moreover, they showed the influence of the deformation state, in both technological processes, on the structure and texture of the investigated materials. The kind of texture changes, occurring during cold pilgering, is shown.

11

Stereologiczna analiza tekstury jako metoda prowadzenia badań strukturalnych

63%

Stalony-Dobrzański F. , Ostachowski P.

Obróbka Plastyczna Metali

|

2014

|

tom T. 25, nr 4

241--256

PL

W pracy zaprezentowano metodę i zastosowanie stereologicznej analizy figur biegunowych rejestrowanych dyfraktometrycznie przy użyciu koła Eulera. Omówiono podstawy, dla których taką analizę należy uznać za uzasadnioną i za wnoszącą nowe informacje w zakresie badań strukturalnych materiałów. Konkluzję, że badania strukturalne prowadzone pokazaną metodą dostarczają zasadniczych lub uzupełniających informacji o strukturze, jej przemianach, a także są pomocne w analizie prze-biegu procesów technologicznych wzmocniono wybranymi przykładami. Przywołano powiązanie ze sobą skutków całego procesu z przyczynami strukturalnymi leżącymi w jego wcześniejszych etapach, możliwość badania płynięcia materiału w procesie jego odkształcania a także przypadek ustalenia warunku, którego spełnienie jest konieczne dla uzyskania zadawalającej przydatności materiału do odkształcania w procesach osiowo symetrycznych.

EN

This work presents the method of stereological analysis of pole figures registered diffractometrically with the use of Euler’s circle. The reasons why such analysis is important and informative for structural research of materials are discussed. The conclusion that structural research conducted with the use of this particular method provides crucial or additional information regarding the structure of materials and its transformations and is helpful when analysing the course of technological processes is illustrated with selected examples. The links between the final results of the technological process and their structural causes occurring at its earlier stages as well as the possibility of observing the flow of a material during its deformation and the case of determining a condition, that needs to be met in order to obtain a material with satisfactory properties to undergo an axisymmetric plastic deformation process are all referred to.

12

Badania strukturalne warstw powierzchniowych ceramiki korundowej poddawanej kuleczkowaniu wykonane testem teksturowym

51%

Stalony-Dobrzański F. , Tomaszewski H. , Godwod K. , Ostachowski P.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2007

|

tom R. 52, nr 11

829-836

PL

Przedmiotem badań były płytki korundowe uformowane z proszku, spiekane i kulowane o dwóch różnych ziarnistościach i różniące się wartością naprężenia wprowadzonego do materiału poprzez kulowanie. We wcześniejszych badaniach dyfraktometrycznych, prowadzonych na tym materiale, w sposób klasyczny został stwierdzony fakt znaczącej zmiany intensywności niektórych refleksów, z czego wynika, że kulowanie stanowi źródło zmian strukturalnych. Źródła różnic w obrazie dyfrakcyjnym mogą być dwa. Może to być zarówno zmiana struktury idąca w kierunku jej przebudowy na poziomie kształtu komórki elementarnej jak i pojawienie się tekstury — czyli uprzywilejowanej orientacji. Weryfikacja obu przypuszczeń wymagała użycia testu teksturowego. Rejestracje figur biegunowych porównujące stan przed i po kulowaniu wskazują, iż materiał nie posiada preferencji orientacji. W dalszym rozpoznaniu problemu zmian struktury zachodzących na skutek kulowania — wykorzystano test teksturowy do badań strukturalnych — dających informację krystalograficzną. Jak wynika z tych testów, kulowanie zmienia parametry komórki. Zmiany te i ich charakter są nie tylko zależne i od położenia przestrzennego krystalitów, których zmiany te dotyczą, lecz również zależą od uziarnienia próbki i wielkości naprężeń wprowadzonych kulowaniem. Na podstawie przeprowadzonych testów, można z dużą dozą prawdopodobieństwa, proponować zarówno pojęcie pojemności materiału na przyjmowanie naprężeń, jak i przyjąć wyjaśnienie mechanizmu prowadzącego do skutków ujawnianych działaniami technologii uzyskiwania badanego materiału. Co też należy uznać za istotne, opisywane zmiany mają charakter kierunkowy i nie są jednakowe w przestrzeni orientacji.

EN

The object of investigations were corundum plates obtained from powder, sintered and formed by shot peening, of two different grain fines and differing in the value of stress introduced into the material by the shot peening. In earlier diffractometric investigations, carried out on this material in the classical mode, the fact of a considerable change in the intensity of certain reflexes has been observed, from whitch in follows that the shot peening is the source of structural changes. There may be two sources of the differences in diffractometric image. It may be a change in the structure in the diffraction of its rearrangement on the level of the shope of the elementary cell as well as the appearance of texture — i.e. the privileged orientation. Verification of both assumption required the use of a texture test. Registration of pole figured comparing in state before and after shot peening indicate that the material has no orientation preference. In further investigation of the problem of structural changes occurring due to the shot peening — the texture test for structural investigations providing the crystallographic information — was used. As it follows from these tests the shot peening changes the cell parameters. These changes and their characters depend not only on the spatial position of the crystallites subjected to these changes, but also on the grain fines of the sample and the value of stresses introduced by the shot peening. On the basis of the performed tests it is possible — with great probability – to propose both a concept of the material capacity to accept the stress as well as to accept the explanation of a mechanism leading to the results revealed by the actions of the production technology of the examined material. What should be also considered to be essential is that the shot peening have a directional character and are not identical in the orientation space.

13

Wpływ stanu metalurgicznego i sposobu odkształcenia na strukturę i teksturę stopu AA7075

51%

Stalony-Dobrzański F. , Pieła K. , Błaż L. , Ostachowski P.

Rudy i Metale Nieżelazne

|

2010

|

tom R. 55, nr 2

99-107

PL

W artykule poddano analizie relację między obrazem tekstury, uzyskanym z precyzyjnego pomiaru dyfraktometrycznego, a strukturą walcowanego stopu AA7075. Wykazano, że zarówno sposób walcowania (jednokierunkowy lub ze zmianą kierunku walcowania o 90 stopni - tzw. "krzyżowy"), jak również stan metalurgiczny stopu (przesycony lub homogenizowany) determinują typ formowanej tekstury. W przypadku materiału w stanie przesyconym, zmiany tekstury można rozpatrywać jako rezultat lokalizacji plastycznego płynięcia w pasmach ścinania, powodującego "fragmentację" stopu na bloki, zachowujące się jak quasi-monokryształy. Prowadzi to do tekstury, opisywanej jako tekstura typu metalu lub typu stopu tworzącej się w wyniku walcowania odpowiednio: jednokierunkowego lub krzyżowego. W stopie homogenizowanym deformacja plastyczna jest realizowana przez homogenicznie dystrybuowane drobne, cienkie pasma poślizgu (mikropasma ścinania), co niezależnie od sposobu walcowania skutkuje formowaniem się tekstury "mieszanej" (typu metalu + typu stopu).

EN

The relation between the texture analyzed by means of precise diffractometric method, and the structure of cold rolled AA7075 aluminum alloy was discussed. It was stated that both the deformation mode, i.e. unidirectional rolling or crossrolling, and the initial metallurgical state (supersaturated or homogenized material) determine the kind of the formed texture. Observed change of the texture for the supersaturated and cold rolled alloy can be considered as a result of plastic flow localization and shear bands development, which causes the "fragmentation" of material into the blocks, behaving like quasi-single crystals. As a result, the texture called as a metal-type or an alloy-type, are created during unidirectional rolling or cross-rolling, respectively. On the other hand, the plastic deformation of homogenized material is accompanied by the development of uniformly distributed fine slip bands (microshear bands), which leads to the formation of "mixed" texture (metal type + alloy type) for the two tested modes of rolling procedure.

14

Rola temperatury w procesie wyciskania metali na prasie z rewersyjnie skręcaną matrycą w świetle testu teksturowego

51%

Stalony-Dobrzański F. , Bochniak W. , Ostachowski P.

Inżynieria Materiałowa

|

2007

|

tom Vol. 28, nr 6

902-906

PL

Praca prezentuje argumenty wyniki testu teksturowego umożliwiające ocenę skutków wzrostu temperatury podczas odkształcania. Dotychczas test teksturowy nie był wykorzystywany w tym celu, chociaż może stanowić skuteczne narzędzie identyfikacji nawet niewielkiego zróżnicowania strukturalnego odkształconych materiałów. Test teksturowy opiera się na pomiarze sygnału pochodzącego z makroskopowej objętości próbki pozostającej pod oddziaływaniem promieniowania, chociaż sam sygnał rejestrowany w pomiarze jest generowany w skali submikroskopowej czy wręcz atomowej. Z tego powodu możliwe jest ujawnienie zróżnicowania materiału i to bez względu na wielkość objętości zajętej przez poszczególne rodzaje struktury. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że tekstura prętów miedzianych otrzymanych metodą wyciskania na prasie z rewersyjnie skręcaną matrycą, nie wykazuje obecności elementów świadczących o znaczącym wzroście (nawet lokalnym) temperatury podczas realizacji procesu, pozostając teksturą odkształcenia. Dodatkowe fakty doświadczalne, takie jak to, iż powierzchnia wyciśniętych prętów nie była utleniona i wyniki pomiarów temperatury prętów po opuszczeniu matrycy potwierdzają, że oceniane makroskopowo warunki termiczne nie były wystarczające dla pojawienia się efektów odnowy struktury. Również badania prętów wykonanych metodą wyciskania na prasie z rewersyjnie skręcaną matrycą przy temperaturze 200 °C, ze ścinków umocnionej blachy ze stopu aluminium (3004), świadczą o ukształtowaniu się w nich figury biegunowej właściwej dla stanu odkształconego. W przypadku prętów uzyskanych z wyżarzonych (400 °C/2h) ścieków, obok cech morfologii figury odpowiedniej dla tekstury odkształcenia, występują rozproszone orientacje krystalitów o doskonalszej strukturze. Nie są one jednak skupione w orientacji właściwej dla efektów odnowy struktury materiału odkształconego w procesach osiowo symetrycznych i pochodzą z niezmienionych obszarów materiału wyjściowego.

EN

The paper presents results of a texture test which allow to evaluate the effect of temperature increase during straining. Until now the texture test has been used for this purpose, although it may present an effective tool to identify an even small structural differentiation of the deformed materials. The texture test is based on the measurement of the signal deriving from a macroscopic volume of the sample exposed to radiation, although the signal itself recorded in the measurement is generated on a submicroscopic or even atomic scale. This fact makes it possible to reveal the differentiation of the material, irrespective of the amount of volume occupied by the particular types of structure (Fig. 1). On the basis of the investigation results it has been found that the texture of copper rods (Fig. 2b), obtained by extrusion in a press with a reversible rotating die, does not reveal the presence of elements indicating a considerable (even local) increase of temperature during the realization of the process, remaining the deformation texture. Additional experimental facts that the surface of the extruded rods was not oxidized (Fig. 2a), together with the results of measurements of the temperature of the rods after leaving the die, have confirmed that the thermal conditions evaluated on macroscopic scale were not sufficient for the effects of structure reveal to occur. Also the investigations of rods produced at the temperature 200 °C by way of extrusion on a press with a reversible rotating die from chips of strengthened sheet from 3004 aluminum alloy (Fig. 3), indicate the formation of a pole figure specific for the deformed state |Figs. 4). In the case of rods obtained from annealed (400 °C/2h) chips (Fig. 5), besides the morphology features of a figure appropriate for the deformation texture (Fig. 6), there appear dispersed orientations of crystallites of a more advanced structure. However, they are not concentrated in the orientation proper for the effects of structure renewal of a material deformed in axial - symmetric processes and they originate from the unchanged areas of the starting material.

15

Utylizacja aluminiowych puszek po napojach.

51%

Stalony-Dobrzański F. , Ostachowski P. , Bochniak W.

Recykling

|

2006

|

tom nr 9

40-42

PL

W dotychczasowym podejściu do oceny technologii odzysku materiałów z odpadów jako pierwsze stawiane jest pytanie o porównanie kosztów realizacji tego procesu z tym prowadzącym do otrzymania materiały z zasobu pierwotnego lub o podobne porównanie z efektami dotychczas stosowanych technologii recyklingu.

16

Shot peening in structural ceramics

45%

Tomaszewski H. , Stalony-Dobrzański F. , Ostachowski P. , Sztwiertnia K. , Faryna M.

Materiały Ceramiczne

|

2010

|

tom T. 62, nr 3

266-271

EN

Car and aircraft manufacturers commonly use shot peening technique to modify material surface layers and improve the strength of metal components. As it occurred, the same technique can be applied for brittle ceramics. High compressive stresses up to 2.4 GPa were introduced into the near surface region of alumina and zirconia ceramics maintaining its surface integrity by ultrasonic shot peening. The dependence between diameter of tungsten carbide balls, treatment time (at constant mass of balls in the housing and vibration amplitude) and level of compressive stress introduced was determined for nano and micro sized grains of both ceramics. An increase of hardness and surface resistance to fracture with an increasing level of compressive stress was found. Surface layers of ceramics deformed by shot peening have been analysed by the classical XRD, X-ray texture test, using Euler circle and ESEM/EBSD methods.

PL

Producenci samochodów i samolotów powszechnie wykorzystują technikę śrutowania w celu zmodyfikowania powierzchniowych warstw materiału i zwiększenia wytrzymałości elementów metalowych. Podobnie, ta sama technika może być zastosowana w przypadku kruchej ceramiki. Za pomocą śrutowania ultradźwiękowego wprowadzono duże naprężenia ściskające, sięgające wartości 2,4 GPa, w obszar przypowierzchniowy ceramiki korundowej i cyrkoniowej, zachowując jej powierzchniową integralność. Określono zależność pomiędzy średnicą śrutu z węglika wolframu, czasem śrutowania (przy stałej masie śrutu w obudowie i stałej amplitudzie drgań) i wielkością wywołanego naprężenia ściskającego w przypadku nano- i mikroziaren obydwu badanych tworzyw ceramicznych. Stwierdzono wzrost twardości i powierzchniowej odporności na pękanie wraz ze wzrostem wartości naprężenia ściskającego. Powierzchniowe warstwy tworzyw, zdeformowane wskutek śrutowania, zanalizowano za pomocą klasycznej techniki rentgenowskiej, metodą rentgenowskiej analizy teksturalnej wykorzystującej okrąg Eulera oraz za pomocą metody ESEM/EBSD.