Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Nagłówki prasowe w glottodydaktyce. Frazeologia

100%

Ostromęcka-Frączak B. , Łódzki U.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2011

|

tom 18

PL

Autorka pokazuje, jak można wykorzystać nagłówki prasowe w nauczaniu języka polskiego cudzoziemców. We wcześniejszych publikacjach analizowała frazy, tu skupia się na wyrażeniach i zwrotach, które pojawiły się w nagłówkach „Gazety Wyborczej” w latach 2000–2008. Odnotowuje związki o największej frekwencji, zarówno jeśli chodzi o ich kanoniczne/słownikowe realizacje, jak i modyfikacje różnego typu. Podkreśla, że modyfikacje są świadectwem świadomej działalności dziennikarzy, mają na celu uatrakcyjnienie nagłówka, wzmocnienie jego ekspresywności, a przez to zaciekawienie czytelnika oraz zmuszenie go do przeczytania artykułu. Ponadto nauczyciele jpjo znajdą w artykule ciekawe materiały dydaktyczne do nauczania cudzoziemców polskiej frazeologii.

EN

The author shows ways in which press headlines can be used in teaching Polish as a foreign language. Unlike in her former research on utterances, the author’s current focus is on phrases. She investigates those which appeared in “Gazeta Wyborcza” headlines between 2000 and 2008. The author studies the collocations of the highest frequency, their canonical/dictionary realizations, as well as their modified forms. The latter are claimed to result from journalistic strategies aimed at making headlines more attractive, expressive, and thus more readable. Instructors of Polish as a foreign language will find the paper an interesting source of materials for teaching Polish phraseology.

2

A jednak potocyzm...

100%

Żmigrodzki P.

Język Polski

|

2012

|

tom 92

|

nr 2

147

PL

Artykuł stanowi komentarz do tekstu Stanisława Bąby pt. „«Skoczyć po rozum do głowy» — potocyzm czy przeżytek frazeologiczny?". Według S. Bąba omawiany zwrot stanowi we współczesnej polszczyźnie przeżytek frazeologiczny. Autor dopisku argumentuje na rzecz tezy, że należy go jednak uznać za potocyzm.

EN

The article is a comment on the article of S. Bąba ("«Skoczyć po rozum do głowy» — potocyzm czy przeżytek frazeologiczny?") who holds the view that the idiom discussed is an anachronism in modern Polish. The author of the comment argues it is in fact a colloquialism.

3

Ist ein Glückspilz unter einem glücklichen Stern geboren? – Zur deutschen Phraseologie des Glücks

100%

Szczęk J.

Colloquia Germanica Stetinensia

|

2009

|

nr 16

157-168

PL

Artykuł prezentuje przegląd niemieckiej frazeologii z zakresu pola semantycznego „szczęście”. Zastosowany został podział dychotomiczny na związki frazeologiczne zawierające leksem „szczęście” oraz te, które go nie zawierają, ale poprzez swoje znaczenie mieszczą się w zakresie opisywanego pola semantycznego. Na podstawie zebranego korpusu dokonano analizy semantycznej wybranych związków frazeologicznych oraz opisano tzw. nośniki szczęścia we frazeologii niemieckiej.

4

Ciało w języku japońskim – pomiędzy relatywizmem kulturowym a uniwersalnością ludzkiego doświadczenia: Cielesność w kulturze Japonii. Literatura i język, red. Iwona KordzińskaNawrocka, Agnieszka Kozyra, Warszawa: Japonica, 2016, 271 s.

100%

Ludwik K.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2018

|

tom 30

5

O znaczeniu i formie zwrotu wycierać sobie gębę kimś, czymś we współczesnej polszczyźnie

100%

Ignatowicz-Skowrońska J.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2019

|

tom 18

179-190

EN

The article contains an analysis of the 16th-century variant expression wycierać sobie gębę kimś, czymś [literally translation: ‘to wipe one’s kisser with somebody or something’], which in the contemporary prescriptive dictionaries is registered as wycierać sobie gębę, buzię, mordę kimś, czymś ‘to talk about somebody / something unfavourably, without due respect, with over-familiarity; to backbite, backmouth, slander somebody’. The research based on the materials of the National IPI PAN Corpus of Polish has revealed that the variant of the phrase concerns not three but seven nominal components: (1) gęba [mug], (2) buzia [face, kisser], (3) usta [mouth], (4) twarz [face], (5) pysk [gob], (6) morda [trap], and (7) ryj [chops]. On the other hand, the number of patterns of valence has decreased; in texts of the contemporary Polish language they occur in two patterns: ktoś [somebody] + wyciera sobie gębę [wipes their (1)/(2)...] + kim [(with) somebody] and ktoś [somebody] + wyciera sobie gębę + czym [(with) something]. In the contemporary Polish language the expression in question has acquired anew meaning, which prescriptive dictionaries failed to note; however, it has been registered by Wielki słownik języka polskiego, anon-prescriptive Internet dictionary, edited by P. Żmigrodzki: ‘to talk about some-body or something alot, inter alia in order to derive benefit’. The new meaning – according to the results of the research – is dominant; the old meaning, although it is less frequent, is con-stantly being updated in the contemporary Polish language. It is typical of the contexts, where the expression appears in the form ktoś + wyciera sobie gębę + kim.

PL

Przedmiotem analizy jest pochodzący z XVI wieku wariantywny zwrot wycierać sobie gębę kimś, czymś, który we współczesnych słownikach normatywnych rejestrowany jest jako wycierać sobie gębę, buzię, mordę kimś, czymś ‘mówić o kimś, o czymś źle, niepochlebnie, bez należytego szacunku, ze zbytnią poufałością; obmawiać, oczerniać kogoś’. Badania prowadzone ma materiałach Narodowego Korpusu Języka Polskiego IPI PAN pokazały, że wariancja związku dotyczy nie trzech, a siedmiu komponentów nominalnych: gęba, buzia, usta, twarz, pysk, morda i ryj. Zmniejszyła się natomiast liczba schematów walencyjnych, które w tekstach współczesnej polszczyzny związek realizuje, a mianowicie ktoś + wyciera sobie gębę + kim i ktoś + wyciera sobie gębę + czym. Analizowany zwrot zyskał również we współczesnej polszczyźnie nowe znaczenie, czego słowniki normatywne nie zauważyły, a co odnotował jedynie nienormatywny internetowy Wielki słownik języka polskiego pod red. Piotra Żmigrodzkiego. Jest nim treść ‘mówić dużo o kimś lub o czymś, m.in. dla osiągnięcia jakichś korzyści’. Znaczenie nowe – jak pokazały badania – jest dominujące, znaczenie stare, choć rzadsze, wciąż jest w tekstach współczesnej polszczyzny aktualizowane. Jest ono typowe dla kontekstów, w których zwrot jest realizowany w postaci ktoś + wyciera sobie gębę + kim.

6

Nominalizacja utartych porównań czasownikowych

88%

Nowakowska A.

Język Polski

|

2018

|

tom 98

|

nr 4

28-37

PL

Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy utarte porównania czasownikowe podlegają procesowi nominalizacji opartej na wykorzystaniu środków słowotwórczych. Wcześniejsze ustalenia S. Bąby temu przeczyły. Materiał zgromadzony przez autorkę, przede wszystkim ze źródeł internetowych, potwierdza jednak, że współczesny język polski dopuszcza w coraz szerszym zakresie morfologiczną nominalizację frazeologicznychzwrotów porównawczych, np. siedzieć jak na rozżarzonych węglach → siedzenie jak na rozżarzonych węglach.

EN

The aim of this article is to find the answer to the question whether common verb-based comparisons are subject to nominalisation based on the use of word-formation processes. Previous research done by professor Stanisław Bąba contradicted this. However, the material gathered primarily by the author from Internet resources confirms that in contemporary Polish morphological nominalisation is used in a broader range in case ofcomparisons, e.g. siedzieć jak na rozżarzonych węglach → siedzenie jak na rozżarzonych węglach ( to be like a cat on hot bricks → being like a cat on hot bricks).

7

Z historii polskich jednostek leksykalnych: kabała, stawiać kabałę i podobne

88%

Krótki Z. M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2016

|

tom 28

EN

The article presents the semantic changes of the Polish lexical item kabała ‘cabala’ and related units: kabalistyka ‘cabalism’, kabalista ‘cabalist, fortune-teller’, wpaść w kabałę ‘get oneself into a bad fix’, stawiać kabałę ‘to tell future’. With time, these items lost their links with their primary meanings and changed the semantic domain of application from religious (or even mystical) to colloquial. The study shows in what way these semantic shifts originated and were effected. The analysis has revealed not only the paths of semantic development of these word-forms, but also show the changes in the linguistic awareness (worldview) of the speakers of Polish.

PL

W artykule przedstawiono zmiany znaczeń słowa kabała oraz pokrewnych jednostek, takich jak kabalistyka, kabalista, wpaść w kabałę, stawiać kabałę. Zaobserwowano, że wskazane jednostki leksykalne z czasem straciły związek z prymarnie oznaczanym pojęciem i radykalnie zmieniły nacechowanie – z religijnego, wręcz mistycznego, na potoczne. W szkicu pokazano, w jaki sposób doszło do zasygnalizowanych modyfikacji semantycznych. Przeprowadzone analizy pozwoliły nie tylko zarysować drogi rozwoju treści wymienionych słowoform, ale również ukazały przemiany świadomości (postrzegania świata) użytkowników/nosicieli polszczyzny. Rzuciły również światło na przemiany społeczeństwa i jednostek, posługujących się polszczyzną.

8

Własności składniowe frazeologizmów z komponentem „palce / paluszki lizać”

75%

Gębka-Wolak M.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2011

|

tom 10

69-78

EN

The paper deals whit idiomatic expressions such „palce lizać / paluszki lizać” and „że palce lizać / że paluszki lizać” which are usually described as phraseological units or verbal phrases. The research conducted here allows us to conclude, that – despite of what could be assumed based on their form – these expressions are functionally analogous not to verbs, but to adjectives or adverbs. In this case, we observe the lack of correlation between the formal shape of the expression and its grammatical features.

9

Walenty: gruntowny składniowo-semantyczny słownik walencyjny języka polskiego

75%

Przepiórkowski A. , Hajnicz E. , Andrzejczuk A. , Patejuk A. , Woliński M.

Język Polski

|

2017

|

tom 97

|

nr 1

29-46

PL

Artykuł prezentuje nowy słownik walencyjny języka polskiego opracowany przez Zespół Inżynierii Lingwistycznej IPI PAN. Słownik ten, Walenty, jest nadal rozwijany, lecz już obecnie, pod koniec roku 2016, jest największym i najbardziej szczegółowym słownikiem walencyjnym języka polskiego, jedynym w pełni integrującym poziomy opisu: składniowy, semantyczny (nie tylko preferencje selekcyjne, lecz także role semantyczne) i frazeologiczny. Wielkość i stopień szczegółowości słownika usprawiedliwiają użycie przymiotnika „gruntowny” w tytule artykułu. Omawiany słownik jest publicznie dostępny – w postaci wygodnej zarówno do przeglądania i przeszukiwania za pomocą przeglądarki internetowej, jak i do pobrania w kilku formatach.

EN

The paper presents a new valency dictionary of Polish, developed by the Linguistic Engineering Group at the Polish Academy of Sciences. The dictionary, called Walenty, while still under development, is already (as of late 2016) the biggest and most detailed valency dictionary of Polish, the only one which fully integrates syntax, semantics (not only selectional preferences, but also semantic roles) and phraseology. The size and the degree of precision of Walenty justify the use of the adjective ‘thorough’ (Pol. ‘gruntowny’) in the title of this paper. The dictionary is freely available – searchable via any browser and downloadable in a variety of formats.

10

Miejsce Przydatku do uwag Aleksandra Pawła Zatorskiego w procesie kształtowania się języka polskiej prozy powieściowej

75%

Maciejewska I.

Prace Językoznawcze

|

2008

|

nr 10

159-170

EN

The analysis of Przydatek do uwag by Aleksander Paweł Zatorski, the first Polish novel in correspondence, shows a diversity of linguistic trends coexisting in the text. The lexicon contains a substantial number of Latinisms, which are typical of the Baroque Era. Some of them spread in the Polish language temporarily, at the turn of the 17th century. However, one cannot find macaronicisms in this prose. Zatorski also employs borrowings from the French language, yet it is done with moderation and contrary to the eighteenth-century widespread fashion for French. He also reaches out for the lexical and phraseological resources of the Polish vernacular with a view to enriching and diversifying the work’s language. The syntax reveals both some Baroque-derived trends e.g. inversion, and the author’s striving for a natural, colloquial language of everyday conversation, which can be observed, among other things, in the usage of short emotionally-loaded sentences.

11

Kilka uwag o fleksji nieciągłych jednostek przymiotnikowych

75%

Węgrzynek K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica

|

2017

|

nr 12

316-323

EN

The article presents an analysis of inflexive features of adjective idioms. The analysis proves that majority of adjective idioms are established as indeclinable units (characterized by fully syncretic forms), e.g. pełną gębą, bez serca, od macochy, etc. In other cases, the lack of textual occurrences of certain inflectional gender forms is a result of their semantic, e.g. wiecznie zielony, grubymi nićmi szyty, and not *wiecznie zieleni, *grubymi nićmi szyci.

12

Nauczanie frazeologizmów w metodzie komunikacyjnej

75%

Szafraniec K.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2013

|

nr 20

103-110

EN

The aim of this article is to address the problem of teaching vocabulary, which has a specific cultural background, such as phraseology. Given the fact that one of the main means of improving communicative competence is by teaching vocabulary which is used in unofficial, colloquial situations, it is worth studying the question of how transparent phraseology is in syllabuses of Polish as a foreign language and how to estimate the minimum phraseological competence necessary for effective communication.

PL

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na nauczanie tzw. leksyki obciążonej kulturowo, do której zaliczyć można frazeologizmy. Ponieważ jednym z głównych celów doskonalenia kompetencji komunikacyjnej jest zapoznawanie uczących się języka polskiego również z leksyką używaną w sytuacjach nieoficjalnych, potocznych, należałoby zastanowić się nad miejscem frazeologii w programach nauczania języka polskiego jako obcego (jpjo), a także nad tym, w jaki sposób ustalić zbiór frazeologizmów niezbędny do efektywnej komunikacji.

13

Związki frazeologiczne z elementem antycznym w języku współczesnej młodzieży wiejskiej i miejskiej

75%

Smoleń A.

Prace Językoznawcze

|

2010

|

nr 12

175-191

EN

I was particularly interested in answering the question concerning the relation between understanding phraseology and being a student of a small country school and a big school in Warsaw. The analysis for the research was used to obtain the answer to this question. The research was conducted in school in Tęgoborze, a small village in the south of Poland. The second part of the research was conducted in the Witold Doroszewski Secondary School No 81 in Warsaw. Maximum mean, minimum mean, standard deviation and confidence interval were used as statistical tools. The following conclusions were drawn: 1. Students attending the school in a big city are more aware of using phraseological units motivated by mythology. 2. A student’s sex is significant in understanding phraseologisms. Girls understand them better than boys. 3. Phraseological units are better understood when occur in a context. 4. Both students from rural areas and the cities have little awareness of making phraseological mistakes. Very rarely they recognize incorrect forms and correct themselves. 5. The mark received during Polish language classes does not influence the level of understanding phraseoligisms in both tested groups.

14

Zjawisko zmienności w opisie związków frazeologicznych (na przykładzie badań francuskojęzycznych)

75%

Krzyżanowska A.

Acta Humana

|

2017

|

tom 8

EN

The variability of fixed language structures can be recognized both from the perspective of a systemic description of phraseological units and from a pragmatic perspective i.e. their use and functioning in the discourse. It manifests itself through the phenomenon of variance or it is the effect of deliberate violation by the sender of the established formal and semantic structure of the unit. The transformation operations used in phraseological units have a significant cognitive value, because they show the possibility of transforming units with varying degrees of fixation in the text. Even in the case of a literal understanding of the idiom or its structural decomposition, idiomatic meaning remains in the background and it is identified by the recipient thanks to the social stability of the language unit.

PL

Zmienność utrwalonych struktur językowych może być ujmowana zarówno z perspektywy systemowego opisu związków frazeologicznych, jak i z perspektywy pragmatycznej, tj. ich użycia i funkcjonowania w dyskursie. Przejawia się poprzez zjawisko wariantywności lub jest efektem świadomego naruszenia przez nadawcę ustalonej struktury formalnej i semantycznej związku. Stosowane na frazeologizmach operacje mają istotny walor poznawczy, pokazują bowiem możliwość przekształcania w tekstach związków o różnym stopniu utrwalenia. Nawet w wypadku udosłownienia stałego połączenia lub jego dekompozycji strukturalnej znaczenie idiomatyczne pozostaje w tle, identyfikowane przez odbiorcę dzięki społecznemu utrwaleniu jednostki.

15

Subkompetencja frazeologiczna studentów-neofilologów jako składnik kompetencji językowej tłumacza. Wstęp do badania pilotażowego

75%

Szutkowski T.

Roczniki Humanistyczne

|

2019

|

tom 67

|

nr 7: Słowianoznawstwo

93-111

PL

Celem opisanych w artykule badań jest diagnoza poziomu subkompetencji frazeologicznej studentów-neofilologów, którzy podjęli naukę na specjalizacji translatorskiej. Kompetencja frazeologiczna traktowana jest jako nieodłączny element kompetencji językowej tłumacza i odpowiada za poprawne posługiwanie się w mowie i piśmie względnie ustabilizowanymi i choćby w niewielkiej części zleksykalizowanymi związkami wyrazowymi. W badaniach wykorzystano metodę ankietową. Zadaniem respondentów było podanie cech definicyjnych frazeologizmu oraz wskazanie jednostek frazeologicznych spośród podanej listy związków wyrazowych. Na podstawie przeprowadzonej ankiety można stwierdzić, iż w opinii respondentów kryterium frazeologiczności spełniają przede wszystkim związki idiomatyczne. Frazeologizm jest traktowany przez studentów-neofilologów tradycjonalistycznie, stereotypowo, a więc przede wszystkim idiomatycznie (w ujęciu W.W. Winogradowa). Respondenci z trudem dopatrują się cech jednostki frazeologicznej w strukturach częściowo zleksykalizowanych – frazemach (zgodnie z koncepcją W. Chlebdy). Takie rozumienie frazeologii z kolei skutkuje często atomistycznym tłumaczeniem związków frazematycznych, co zazwyczaj prowadzi do naruszenia reguł języka docelowego. Wniosek z przeprowadzonego badania pilotażowego skłania do podjęcia działań w zakresie przeorientowania subkompetencji frazeologicznej z perspektywy czysto idiomatycznej na frazematyczną, co z pewnością przyczyni się do podniesienia jakości rezultatów tłumaczenia.

EN

The aim of the research described in the article is the diagnosis of the level of phraseological subcompetence of the students of neophilology, who started studies with translation specialisation. Phraseological competence is considered an inseparable element of translator’s linguistic competence and it corresponds to correct use of relatively stabilised and even slightly lexicalised phrasemes in oral and written form. Survey method was used in the research. The task of respondents was to name defining features of phraseologism and to indicate phrasological units in the provided list of phrasemes. On the basis of conducted survey, it can be stated that in opinion of the respondents, it is prevalently idioms that meet the criterion of phraseology. Phraseologism is considered traditionally, stereotypically, and most of all, idiomatically by the students of neophilology (according to W.W. Winogradow). Repondents have difficulties finding the features of phraseological unit in partly lexicalised structures – phrasemes (according to theory of W. Chlebda). This understanding of phraseology in turn often results in atomistic translation of phrasemes, which usually leads to violation of the rules of target language. The conclusion of conducted pilot study induces to take action in terms of reorientation of the phraseological subcompetence, from the purely idiomatic perspective to phrasematic, which will certainly contribute to the improvement of quality of translation results.

16

Wyrażenie „biały kruk” w dziejach języka polskiego

75%

Ignatowicz-Skowrońska J.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2010

|

tom 9

69-80

EN

The subject of description in this paper is the functioning of the expressions biały kruk in the history of Polish language. The expression has a long tradition of application in Polish language, although its complete metaphorisation took place as late as in the 19th century. The analysis of the functioning of the expression in 20th and 21st century texts convinces us that at present it is subject to numerous formal modifications and is broadening the scope of its meaning.

17

Rozwój znaczeniowy zwrotu pokazać, pokazywać plecy w polszczyźnie

75%

Ignatowicz-Skowrońska J.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2020

|

tom 19

131-144

EN

The phrase pokazać, pokazywać plecy, although is present in the Polish language at least from the middle of the 19th century, has been scarcely documented in the language vocabularies. It is not registered in the NKPP. The SJPD and SFS were the first to note it, with merely two citations. In these vocabularies the phrase was assigned only one meaning, while in more recent lexicographic collections it functions as a polysemantic unit. None of its meanings, however, is a present day innovation, as all of them came into existence during the 19th and 20th centuries, although some weren’t noted by the vocabularies. Therefore, nowadays the phrase is used to express three meanings, the most prevailing of them today having come into existence most recently. The oldest citation containing it dates back to 1938 and testifies to the usage of the phrase in the sense “to pass someone, to be better in a bicycle race”. It had to be a rare usage at that time, as the next examples are from our times. They also point to the progressive generalization of its scope. Today, the phrase pokazać, pokazywać plecy is used in various sports to mean “to pass someone, to prove faster, better than someone”. Two further meanings of the phrase, today actualized definitely less frequently, appeared at the turn of the 20th century and initially were semantically poorer, while during their functioning in the language acquired new shadows of meaning. In its second meaning, the phrase pokazać, pokazywać plecy evolved from the sense “to turn one’s back on someone; go away, escape” to the present content “to turn one’s back on someone; go away, escape, depart, leave some place”. In the third meaning, the semantic evolution of the discussed phrase proceeded from the meaning noted in the contemporary “to turn one’s back on someone, leave someone in order to show them some negative feelings” to the content functioning today in the customary usages “to turn one’s back on someone showing them dislike, disregard or disdain, break off relations with someone, deny someone support, acceptance”.

PL

Zwrot pokazać, pokazywać plecy, choć funkcjonuje w polszczyźnie co najmniej od połowy XIX wieku, ma ubogą dokumentację w słownikach językowych. Nie rejestruje go NKPP, a jako pierwsze odnotowały go z dwoma zaledwie cytatami SJPD i SFS. W słownikach tych zwrotowi przypisano tylko jedno znaczenie, podczas gdy w nowszych zbiorach leksykograficznych funkcjonuje on jako jednostka polisemantyczna. Żadne ze znaczeń zwrotu nie jest jednak innowacją współczesności, bo wszystkie zarysowały się na przestrzeni wieków XIX i XX, choć niektórych z nich słowniki nie odnotowały. Współcześnie zwrot funkcjonuje zatem w trzech znaczeniach, przy czym znaczenie dziś dominujące powstało najpóźniej. Najstarszy cytat je dokumentujący pochodzi z roku 1938 i zaświadcza użycie zwrotu w znaczeniu ‘wyprzedzić kogoś, okazać się lepszym w wyścigu kolarskim’. Musiało to być wówczas użycie rzadkie, bo jego kolejne przykłady pochodzą z czasów nam współczesnych. Świadczą też o jego postępującej generalizacji zakresowej. Dziś zwrot pokazać, pokazywać plecy w znaczeniu ‘minąć kogoś, wyprzedzić kogoś, okazać się szybszym, lepszym od kogoś’ jest używany w różnych dyscyplinach sportowych. Dwa kolejne znaczenia zwrotu, dziś aktualizowane zdecydowanie rzadziej, zarysowały się na przełomie XIX i XX wieku i początkowo były uboższe semantycznie, a w toku funkcjonowania zwrotu w języku wzbogacały się w nowe odcienie znaczeniowe. W swoim drugim znaczeniu zwrot pokazać, pokazywać plecy ewoluował od sensu ‘odwrócić się do kogoś tyłem; odejść, uciec’ do współczesnej treści ‘odwrócić się do kogoś tyłem; odejść, uciec, wyjechać, opuścić jakieś miejsce’. W znaczeniu trzecim ewolucja znaczeniowa tytułowego związku przebiegała od odnotowanego w słownikach współczesnych znaczenia ‘odwrócić się do kogoś plecami, odejść od niego, by okazać mu w ten sposób jakieś negatywne uczucia’ do funkcjonującej dziś w użyciach uzualnych treści ‘odwrócić się od kogoś, okazując mu niechęć, lekceważenie czy pogardę, zerwać z kimś stosunki; odmówić komuś, czemuś poparcia, akceptacji’.

18

Wybrane historycznokulturowe aspekty frazeologii rzemieślniczej

75%

Młynarczyk E.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2012

|

tom 11

137-150

EN

The paper is an attempt to describe systematically expressive historical and cultural contents the carriers of which are compounds referring to handicraft. The author took into account only these idiomatic expressions and proverbs that include components in a form of either a name of a craft profession or an adjective derived from the name. The need of comprehensive description of well fixed compounds that come from handicrafts as against recessiveness of a considerable part of them in modern Polish language was also indicated.

19

Rozwój znaczeniowy wyrażenia “pospolite ruszenie” w polszczyźnie

75%

Ignatowicz-Skowrońska J.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2011

|

tom 10

79-96

EN

The paper contains an analysis of the linguistic processes that have led to the transformation of the term “pospolite ruszenie” into an idiom. Research shows that the con temporary semantic content of the expression refers to large extent to the connotations linked to its historic designatum. Terminological uses of the expression are richly documented with questions in dictionaries, the earliest from which date back to the 16th century. Whereas its idiomatic uses are not noted by any modern dictionary, although they appear frequently in contemporary Polish texts.

20

Obraz grzeczności w polskiej frazeologii

75%

Dąbkowska A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2022

|

tom 34

125-137

EN

The article is concerned with those aspects of Polish phraseology that are related to politeness and rudeness (linguistic and non-linguistic). It aims to show what behaviours constitute the linguistic and cultural image of politeness. That image contains socially desirable human traits that we would classify today as both linguistic etiquette and the ethics of language use.

PL

Przedmiotem artykułu są zawarte w treści polskich związków frazeologicznych wątki związane z zachowaniami zgodnymi z obowiązującym modelem grzeczności oraz z zachowaniami będącymi odstępstwem od tego modelu (językowymi i niejęzykowymi). Celem jest wskazanie, które zachowania tworzą językowo-kulturowy obraz grzeczności. Z przedstawionej analizy wynika, że zawiera on takie pożądane społecznie cechy człowieka, które dzisiaj zaliczylibyśmy zarówno do etykiety językowej, jak i etyki słowa.