Artykuł dotyczy przemian zachodzących w telewizji w segmencie rozrywkowej oferty programowej. Po 1989 roku rynek telewizyjny w Polsce uległ demonopolizacji i dynamicznemu rozwojowi. Telewizja publiczna, jak i stacje komercyjne, rywalizowały w zaspokajaniu rosnących potrzeb widzów na nowe programy, w tym rozrywkowe. W zakresie i okresie, których dotyczy artykuł, wiodącą rolę odgrywała TVP, ale wyraźnie swoją aktywność zaznaczył też Polsat. Obok twórców, którzy swoją artystyczną drogę rozpoczęli w minionym okresie, coraz większą rolę zaczęli odgrywać artyści wywodzący się ze studenckiego ruchu kabaretowego, skupionego wokół krakowskiej „PAKI”. Zaproponowali oni nowe formy i pola tematyczne.
EN
The article concerns the changes taking place in television entertainment programming segment. After 1989, the television market in Poland has been demonopolized and developed dynamically. Public television and commercial stations competed in meeting the growing needs of the audience for the new programs, including entertainment. In discussed period, the most important role was played by TVP, but also Polsat stressed its presence. More and more artists from the student movement cabaret also started to play a significant role (usually gathered around Crakow "PAKA"). They suggested that new forms and thematic fields in cabaret and satirical programmes
Polish cabaret, while being inspired by European ancestors, has been evolving over years. It served many purposes, searched for new means of expression. The article presents signifi-cant stages of its evolution, which serves as the main context for describing the expansion of contemporary types of cabaret that have been developed under the influence of new media and culture that concentrates on entertainment. Rich cabaret life and significant pres-ence of cabaret programs on TV provokes question concerning the identity of cabaret. An answer to such question enables understanding the reasons of its attractiveness and its presence in different means of popular culture.
Tekst poświęcony jest jednemu z wydarzeń Letniej Szkoły Młodych Pedagogów (LSMP) kabaretowi tworzonemu przez młodych uczestników spotkania. Odwołując się do wypowiedzi twórców i aktorów przedstawienia kabaretowego pt. Mając na uwadze dobro dziecka… zaprezentowanego w czasie XXVII LSMP podjęto próbę ukazania specyfiki oraz znaczenia tego typu działań.
EN
The text is devoted to one of the events of the Summer School for Young Pedagogues (LSMP) – a cabaret created by the young participants. Referring to the words of the authors and actors of the performance titled Bearing in mind the welfare of the child…, presented at the 27th LSMP, the author of the essay attempts to show the specificity and importance of this type of activity.
The article first describes the old cabaret tradition of Polish comedy, and then looks at various forms of stand-up that have been spreading in Poland over the last 20 years, mainly on TV, but some originating in newly established comedy clubs. Within the last twenty years, the new form of stand-up in its American variety has been slowly moving in. The characteristics of this new genre included precisely the topics which were excluded from the old form (such as explicit sex references and scatology) as well as the focus on the vernacular. The common features of stand-up included immediacy, playing cultural and linguistic kinship with the audience, impersonations, “shifting consensus”, seeming spontaneity, and occasional self-deprecation. Young performers found a venue in the well known HBO show called “Na stojaka” (an attempt to translate stand-up into Polish, a show which ran for ten years), as well as other venues such as the stand-up competition called “Zabij mnie śmiechem” (“Kill me with laughter”) broadcast by the Polsat commercial channel since 2010, in which the winner is rewarded with a trip to an American stand-up school. This kind of stand-up does not meet with universal appeal, as one comment found on the internet clearly shows: “Stand-up Tragedy”. The Polish audiences largely believe that the performance must be first of all funny, and only then “authentic”, while some young performers seem to play mainly on obscenity and scatology and forget the need to amuse. Therefore, even though the new form has been slowly gaining ground, the cabaret prevails both in some of the forms which it shares with stand-up (e.g. non-interactive monologues, which are no longer literary but colloquial, or impersonations) and also with regard to popular performers, who largely originate in cabaret or are well-known actors.
Among numerous songs written by Wasowski and Przybora for the tv and radio show Old Gentlemen´s Cabaret two: Piosenka jest dobra na wszystko (A Song is a Universal Reme-dy) from the Fifth Evening of the Cabaret (14 May 1960) and Mambo Spinoza from the Eighth Evening (4 November 1961) might be considered autothematic. They represent an idea of ‘a song about a song’ — a common theme or motif in Polish popular music. In reaction to ideological degeneration of different forms of mass entertainment between 1949 and 1955 (the period known as Stalinism), Wasowski and Przybora decided to ‘redefine’ a song, writing these two pieces full of humour and allusions.
Tarkowski in Łódź Exhaustively researched, Marek Hendrykowski’s study devoted to young Polish director Michał Tarkowski includes in-depth analysis and new readings of his student films (documentaries and features) made in the late 1970s in Lodz Film School. The author argues that in several respects Tarkowski’s etudes were perfect examples illustrating an original use of art-cinema conventions and forms by a skilful practitioner of what might be called the aesthetics of the bitter parody and contemporary grotesque.
The article relates the life and work of a pre-war author who is almost unknown by name, but very popular because of his work, an author of songs, cabaret sketches, and film scrips. He was born in a family of assimilated Jews from Lviv. He made a great contribution to Polish language, both literary and colloquial, by writing song lyrics with phrasings that have become fixed expressions used in communication of the simplest and most universal feelings. Schlechter became a victim of the Holocaust, and his artistic work, which focused on joy and the bright side of life, did not protect him physically and mentally from the Nazi death machine. He was killed in Lviv ghetto, probably in 1943.
This article is devoted to reconstructing the picture of the Jews in szmonces cabaret of the interwar period. For this purpose semantic and semantic-formal mechanisms have been analysed on a variety of language levels: phonetic, inflexional, formative, lexical and syntactic. The linguistic analysis shows that szmonces applies the stereotype of the Jew, prevailing in the culture. This stereotype comprises the following: the origin and the unique language, being a mixture of Polish and Yiddish, appearance (a beard and sidelocks, a long coat) and characteristic smell, personality traits (sly, greedy, cowardly, etc.) and occupation (a merchant, a usurer, a banker, a craftsman). The presented picture of the Jew was a popular element of comic entertainment in the Polish cabaret before the Second World War.
We know little about Witkacy’s stay in Paris in the spring of 1908; we do not know the letters to his father where he probably reported what he experienced there, and the correspondent letters by his father contain few traces of such reports. Traces of the stay have, however, made their way to his literary works: he recounted his impressions of his encounter with the new painting in The 622 Downfalls of Bungo, whereas The Beelzebub Sonata contains evidence of his visits to Paris cabarets, particularly to L’Enfer and Le Néant. The playwright suggests that the Hell of Acts 2 and 3 is to resemble a cabaret in Paris-and a little Budapestian-or in Rio (Salon di Gioja), but mostly Parisian, which he repeats in the play on numerous occasions, including the opening-scene stage directions where he emphasizes, importantly, the general atmosphere of demonic tackiness of such entertainment establishments. Reading contemporary reports and looking at old postcards and photographs of the cabarets’ interiors one can imagine an atmosphere Witkacy strove for in the stage setting for The Beelzebub Sonata. Knowing Witkacy’s penchant for the macabre, one can guess that he visited the Grand-Guignol Theatre and the Musée Grévin. While Witkacy stayed in Paris, the Antoine Theatre gave two afternoon performances of Ubu Roi by Jarry with Firmin Gémier, which were widely publicized. Twenty years later, Ubu Roi cropped up, perhaps as a reminiscence from Paris, in Witkacy’s letter to Edmund Wierciński.
PL
Niewiele wiemy o pobycie Witkacego w Paryżu wiosną 1908 roku; nie znamy listów do ojca, w których zapewne relacjonował to, co tam przeżył, a listy ojca zawierają nieliczne ślady takich relacji. Ślady pobytu trafiły jednak do jego dzieł literackich: wrażenia ze spotkania z nowym malarstwem opisał w 622 Upadkach Bunga, natomiast Sonata Belzebuba zawiera ślady jego wizyt w paryskich kabaretach, zwłaszcza w L'Enfer i Le Néant. Dramaturg sugeruje, że piekło z aktów 2 i 3 ma przypominać kabaret paryski w Paryżu – i trochę budapesztański – lub w Rio (Salon di Gioja), ale przede wszystkim paryski, co powtarza w sztuce wielokrotnie, w tym otwierających didaskaliach, w których podkreśla, co ważne, ogólną atmosferę demonicznej tandety takich lokali rozrywkowych. Czytając współczesne relacje oraz oglądając stare pocztówki i fotografie wnętrz kabaretów, można sobie wyobrazić atmosferę, do jakiej dążył Witkacy w scenografii Sonaty Belzebuba. Znając zamiłowanie Witkacego do makabry, można się domyślać, że odwiedził teatr Grand-Guignol i Musée Grévin. Podczas pobytu Witkacego w Paryżu Teatr Antoine dał dwa popołudniowe przedstawienia Króla Ubu Jarry'ego z Firminem Gémierem, które zostały szeroko nagłośnione. Dwadzieścia lat później wzmianka o Królu Ubu pojawiła się, być może jako reminiscencja z Paryża, w liście Witkacego do Edmunda Wiercińskiego.
W artykule zaprezentowano genezę działania oraz wizję aktywności artystycznej Stowarzyszenia Inicjatywa Sceniczna Fruuu z Zielonej Góry (ISF). Tekst jest próbą kontekstowego pokazania działalności stowarzyszenia jako enklawy i eksklawy społecznej. Autor przyjmuje, że enklawa wiąże się z odrębnością, inkluzyjnością, tożsamością i integracją, natomiast eksklawa – z ekskluzywnością, wykluczeniem, izolacją, marginalizacją, odmiennością i stygmatyzacją. W tekście problemowo ujęto funkcjonowanie Inicjatywy, ukazując ją z dwóch ww. perspektyw. Autor zauważa, że wiele przestrzeni i fenomenów obecnych w rzeczywistości społeczno-kulturowej można określić mianem społecznych enklaw i eksklaw. ISF tworzą osoby (animatorzy), które jako wyraz pewnej potrzeby realizują ideę twórczej samorealizacji i starają się do niej przekonać innych. Ich działalność ma charakter hybrydowy – łączy (zawiera) cechy enklawy i eksklawy.
EN
The article is a presentation of the genesis, action and vision of the artistic activity of the “Fruu” Stage Initiative Society from Zielona Góra (ISF). The text is an attempt to show contextually the activity of this society as a social enclave and exclave. It is assumed that an enclave is associated with separateness, inclusivity, identity and integrity. In contrast, an exclave is linked with exclusivity, exclusion, isolation, marginalization, otherness and stigmatization. In the text, the functioning of the Society is presented from the two above- mentioned perspectives. It is observed that a great deal of expanse and phenomena which are present in the social and cultural reality can be labeled as social enclaves and exclaves. The “Fruu” Stage Initiative Society is created by people (animators) who put into action the idea of creative self – realization as an expression of some need and try to persuade others of it. Their activity is of a hybrid character which links (contains) attributes of the enclave and exclave.
The educational reality is nowadays increasingly associated with the philosophy of postmodernity. The new orientation leads researchers to explore new paths – one of them may be the inclusion of popular culture with all its potential, not excluding popular arts, to the educational canon. This text is an attempt to approximate the popular arts as having significant educational potential in reference to the critical pedagogy. I will try to prove that even purely entertaining aspects of culture may have educational content. First of all, I would like to describe a critical orientation in pedagogy; I will present its practical side in relation to the deconstruction of cultural meanings and nally, I will show some consequent implications for relations between culture and education. The next part of my considerations will concern the popular culture as an educational area, with particular emphasis on a game as the source of culture and as an inherent element of popular arts. I will present in detail associations between popular arts and education based on Polish cabaret which I acknowledged as a place, where basic tasks and functions of critical pedagogy can be seen and realized. Finally, I will present some parts of interviews which had been conducted as my researches – these are the respondents’ opinions about cabaret and its interpretation. This part seems to be showing cabaret as a place of discourse, where a critical dialogue between the sender, the content and the recipient of cabaret transmission takes place.
Celem opracowania jest rozpoznanie oraz opisanie funkcji dyskursywnego konstruowania Innych/Obcych (dalej: I/O) w wybranych skeczach kabaretowych. Metodą zbierania danych było przeszukiwanie źródeł. Materiał analityczny stanowiło siedem skeczów polskich kabaretów, dobranych w sposób systematyczny przy zastosowaniu kryteriów: czas publikacji, popularność i tematyczność. Do analizy zastosowano Krytyczną Analizę Dyskursu w podejściu Ruth Wodak i Martina Reisigla, poszukując aplikacji strategii dyskursywnych (nazywania, orzekania, argumentacji, perspektywizacji, wzmacniania i tonowania), co pozwoliło na rekonstrukcje dyskursów, jakimi operują badane skecze, a następnie określenie zakresu funkcji dyskursywnego konstruowania I/O. Wyniki analiz pokazują, że w badanych skeczach dyskursywne konstruowanie I/O realizowane jest w ramach zasadniczych perspektyw: dyskursu reprezentantów Inności, dyskursu dyskryminacyjnego oraz dyskursu wspierającego i spełnia trzy główne funkcje: ludyczną, krytyczno-refleksyjną oraz integracyjną. Zakres poszczególnych funkcji (zwłaszcza funkcji krytyczno-refleksyjnej) jest zróżnicowany – bardziej lub mniej jednoznaczny (od wyraźnego napiętnowania dyskryminacji, przez balansowanie pomiędzy łamaniem a wzmacnianiem stereotypów, po krytykę zarówno dyskursu dyskryminacyjnego, jak i wspierającego).
EN
The aim of the study is to identify and describe the function of the discursive construction of Others/Strangers (hereinafter: O/S) in selected cabaret sketches. The data collection method was searching sources. The analytical material consisted of seven sketches from Polish cabarets, selected systematically using the following criteria: time of publication, popularity and topic. Critical Discourse Analysis in the approach of Ruth Wodak and Martin Reisigl was used for the analysis, looking for the application of discursive strategies (naming, adjudicating, arguing, perspectiveizing, strengthening and toning), which allowed for the reconstruction of the discourses used in the studied sketches and then determining the scope of the functions of discursive construction of O/S. The results of the analyses show that in the studied sketches, the discursive construction of O/S is carried out within the framework of the main perspectives: the discourse of representatives of the Other, the discriminatory discourse and the supporting discourse, and fulfills three main functions: ludic, critical-reflective and integrative. The scope of individual functions (especially the critical and reflective function) is varied – more or less unambiguous (from clearly stigmatizing discrimination, through balancing between breaking and strengthening stereotypes, to criticism of both discriminatory and supportive discourse).
The article discusses the variety of ways in which the terms “popular” or “populist” could be associated with postwar Shakespearean transcreations in the Central and Eastern European region, pointing out how performers and adaptors challenged the canonical, highbrow status of Shakespeare and used his oeuvre as raw material in experimental forms and genres. Following a discussion on the variety of socio-historical contexts which inspired noteworthy popular and/or populist reworkings in several Central and Eastern European countries, the article takes a more in-depth look at a few specific comic genres, particularly the burlesque and the cabaret in a theoretical framework, and concludes by examining post-1989 experimental theatre practices.
Artykuł ma charakter przyczynkowy i stanowi wprowadzenie do tematu pedagogii kabaretu. Kabaret, jako ważny obszar współczesnej kultury popularnej oraz odrębny gatunek sztuki, pełni określone funkcje społeczne, estetyczne i edukacyjne. Jest nośnikiem krytyki, formą demaskowania rzeczywistości oraz budowania opartej na śmiechu wspólnotowości. Korzystając z typowych dla siebie środków, takich jak: ironia, groteska czy satyra, kabaret realizuje swoją nadrzędną funkcję, jaką jest przekraczanie tabu oraz podawanie w wątpliwość tego, co oczywiste. Osadzony w kulturze popularnej kabaret charakteryzuje się tak zwaną niepełnością semantyczną, a więc generowaniem fragmentarycznych i wyrywkowych znaczeń, inicjujących procesy myślowe. Punktem wyjścia do podjętych w tekście rozważań jest pedagogiczna teoria kabaretu opracowana w latach 70. XX wieku przez niemieckiego badacza Jürgena Henningsena, będąca impulsem do myślenia o kabarecie w kategoriach publicznej pedagogii, a konkretnie tak zwanych pedagogii przewrotnych - opozycyjnych wobec pedagogii głównego nurtu. W opracowaniu zasygnalizowano i omówiono pokrótce trzy zasadnicze tropy kabaretowych pedagogii - pedagogię ironiczną i groteskową, karnawalizującą oraz błazeńską.
EN
The article is of a contributory nature and is an introduction to the topic of cabaret pedagogy. Cabaret, as an important area of contemporary popular culture and a separate genre of art, performs specific social, aesthetic and educational functions. It is a carrier of criticism, a form of exposing reality and building a community based on laughter. By using its usual means, such as irony, grotesque or satire, cabaret performs its overriding function, which is to transgress taboos and to question the obvious. The cabaret, embedded in popular culture, is characterized by the so-called semantic incompleteness, that is, it generates fragmentary and random meanings that initiate thought processes. The starting point for the considerations undertaken in the text is the pedagogical theory of cabaret developed in the 1970s by the German researcher Jürgen Henningsen, which was an impulse to think about cabaret in terms of public pedagogy, specifically the so-called perverse pedagogy - in opposition to mainstream pedagogy. The study highlights and briefly discusses three basic traces of cabaret pedagogy - ironic and grotesque, carnival and clown pedagogy.
Celem badań, których wyniki są prezentowane w niniejszym artykule, jest rozpoznanie problemów odnoszących się do szkoły i edukacji szkolnej obecnych w analizowanym dyskursie kabaretowym oraz sposobu ich prezentacji. Ze względu na swoje cechy dystynktywne oraz przynależność do kultury popularnej kabaret stanowi interesujący poznawczo obszar badawczy, pole analiz wielu problemów społecznych, w tym wypadku kwestii związanych z polityką edukacyjną. Metodą zbierania danych było przeszukiwanie źródeł. Materiał analityczny stanowiło osiem skeczów polskich kabaretów dobranych w sposób systematyczny przy zastosowaniu kryteriów: czasu publikacji, popularności i tematyczności. Metoda analizy danych mieści się w grupie podejść określanych jako Krytyczna Analiza Dyskursu. W analizowanym materiale poszukiwano aplikacji strategii dyskursywnych (nazywania, orzekania, argumentacji, perspektywizacji, wzmacniania i tonowania) opisywanych przez Ruth Wodak i Martina Reisigla. Wyniki analiz pokazują, że w dyskursie polskich kabaretów szkoła prezentowana jest jako podporządkowany wykonawca regulacji polityczno-prawnych. Jako instytucja cechuje się niskim prestiżem społecznym, który budowany jest zarówno poprzez niską ocenę edukacji szkolnej pod kątem merytorycznym, jak i niski prestiż zawodu nauczyciela oraz niską ocenę roli ucznia. W relacjach między podmiotami edukacji szkolnej ujawnia się wyraźnie dyskurs strofująco-dyscyplinujący jako jeden z symptomów władzy i hierarchii. Widoczne są także przejawy infantylizacji oraz seksizmu.
EN
The study aims to identify problems related to school and school education present in cabaret discourse and the way they are presented. The cabaret is an interesting research area and field of analysis of social problems, including issues related to educational policy. The data collection method was source searching. The analytical material consisted of eight sketches of Polish cabarets, selected according to the criteria: time of publication, popularity, and topicality. The data analysis method belongs to a group of approaches called critical discourse analysis. Applications of discursive strategies described by R. Wodak and M. Reisigl were sought. The results show that in the discourse of Polish cabarets, the school is presented as a subordinate contractor of political and legal regulations. It characterises with low social prestige, which is built on the low assessment of school teaching in terms of content, the low prestige of the teaching profession, and the low assessment of the student’s role. In relations between these entities, the discourse of scolding and disciplining appears as the manifestation of power and hierarchy; of infantilisation and sexism.
In the 18th century, a number of puppet figures began to gain popularity. They appeared on the traveling scenes of theatre troupes almost throughout Europe. They were comic figures of the character of popular heroes, presented in the streets, squares and markets and speaking to audience in their own language. One part of them came from the comedy dell’arte (Pulcinella, Poliszynel, Guignol, Don Cristobal, and Pietruszka). The theatrical roots of the heroes who appeared in German states (Hanswurst, Kasperle, Kašparek, Gašparko) reached the Elizabethan theatre and are associated with the presence of wandering theatre troups of English actors. They combined Elizabethan theatre with traditional figure of a folk jester. Because for Poland it is a time of slow loss of independence for the benefit of neighboring countries, the theatre of the popular hero was not created. Instead, the form of szopka (a nativity play) was developing. Comparison of the functions and significance of these theatrical phenomena is the subject of this study. It is also an attempt to draw the attention of educators to the educational values of the Polish nativity play.
PL
Od XVIII w. zaczął zyskiwać popularność szereg postaci lalkowych, które pojawiły się na wędrownych scenkach trup teatralnych niemal w całej Europie. Były to postaci komiczne o charakterze bohaterów popularnych, przemawiające do publiczności ulic, placów, targów - ich własnym językiem. Część z nich wywodziła się z komedii dell’arte (Pulcinella, Poliszynel, Guignol, Don Cristobal, Pietruszka). Korzenie teatralne bohaterów, którzy pojawili się z państwach niemieckich (Hanswurst, Kasperle, Kašparek, Gašparko), sięgają teatru elżbietańskiego i wiążą się z obecnością wędrownych trup angielskich aktorów, które włączyły do swoich przedstawień tradycyjną postać błazna. Ponieważ dla Polski jest to czas powolnej utraty niepodległości na rzecz państw ościennych, teatr bohatera ludowego nie powstał. Rozwinęła się za to forma szopki kolędniczej. Porównanie funkcji i znaczenia tych zjawisk teatralnych jest przedmiotem tego opracowania. Jest to także próba zwrócenia uwagi pedagogów na edukacyjne walory polskiej szopki kolędniczej.
The article deals with the problem of the historical transformation of French and Polish cabaret songs at the turn of the 20th century and the consequent changes in relations between the two cultural circles. The work is focused not only on a comparative analysis of the text and music material from Parisian and Polish cabarets, but also takes into account the sociological context of their functioning. This allows the reader to understand similarities and differences in the creation and development of cabaret life in France and Poland. The article analyzes in detail a unique method used to disseminate songs in France (by the societies of singers called les goguettes, les cafés chantants, les cafés-concerts and cabarets) and the absence of such the phenomenon in Poland. It is shown that these cultural incompatibilities may be one of reasons for the gradual movement of Polish authors and artists away from the conventional and aesthetic style, adopted initially from the Parisian cabarets that were perceived as model ones in Europe (eg. Le Chat Noir or Le Mirliton).
The article invites readers to reinterpret the phenomenon of legendary nineteenth-century Parisian cabarets, inseparably linked to the history of Polish cabarets. The author refers to French sources from the era in order to supplement and verify facts concerning the historical transformation of this phenomenon, while postulating the need for more extensive research on cabaret in the context of its importance for understanding the formation of modern European and Polish popular / mass culture.
The note concerns Jadwiga and Tadeusz Kuta private theatre, Teatr Nasz (Our theatre), which performs in the Karkonosze village of Michałowice. The actors sold their possessions in the city and decided to settle in the mountains, giving up their comfortable jobs in an institutional theatre. Twenty-five years ago they erected a wooden theatre building, a restaurant and cottages for guests in Michałowice. Their spectators flee cities in order to find some rest in Michałowice, and watch cabaret, comedy and musical shows. They also undergo a humor therapy, as it were, and experience the refreshing influence of the mountains.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.