Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Opinie młodzieży z pogranicza czesko-polskiego o małżeństwach mieszanych narodowościowo

100%

Baselides R.

|

tom 3

215-224

EN

The young living in culturally diversified environments face various life decisions. One of them is choosing a life partner. The author makes an attempt to learn the criteria which the young follow while choosing a partner and their opinions concerning cross-national marriages. Moreover, what is discussed here are some barriers noticed by the Czech and Polish youth from Zaolzie in the Czech Republic.

PL

Młodzi ludzie żyjący w środowiskach zróżnicowanych kulturowo stają przed różnymi decyzjami. Jedną z nich jest wybór partnera życiowego. Autor podejmie próbę poznania kryteriów, jakimi kieruje się młodzież podczas dokonywania tego wyboru, oraz jej opinii na temat małżeństw mieszanych narodowościowo. Scharakteryzowane zostały bariery społeczne, kulturowe i religijne postrzegane przez młode pokolenie Czechów i Polaków z Zaolzia w Republice Czeskiej.

2

Territorial disputes between Poland and Czechoslovakia 1938–1945

94%

Błachut M.

|

tom 38

9-17

EN

The historical point of view is important to fully understand foreign affairs. For Polish-Czech relations the crucial period in this respect is 1918–1945. The matter of the conflict were borderlands, with the most important one – Zaolzie, that is, historical lands of the Duchy of Cieszyn beyond Olza River. Originally, the land belonged to the Crown of the Polish Kingdom, then to the Kingdom of Bohemia and Austrian Habsburg dynasty. After World War I, local communities took control of the land. Czechoslovakian military intervention and a conflict with Bolsheviks caused both parties to agree to the division of Zaolzie through arbitration of powers in 28 July 1920. Until 1938, key parts of Zaolzie belonged to Czechoslovakia. In that year, Poland decided to annex territories lost according to the arbitration. After World War II tension between Poland and Czechoslovakia heightened again. Czechoslovakia made territorial claims on parts of Silesia belonging to Germany. Poland once more tried to reclaim Zaolzie, but military invasion was stopped by Stalin. Negotiations failed, but the escalation of the conflict was stopped. Two years later the relationship between the parties was eventually normalized, the final agreement was signed in 1958 and it is still in place today.

3

Światło zza rzeki – kwestia tożsamości we współczesnej poezji Zaolzia

84%

Różańska M.

|

tom 3

239-264

EN

The work explores the issue of national identity based on selected texts of contemporary poetry from Zaolzie – the region on the Polish-Czech borderland. The question of nationality, a difficult subject for the inhabitants of this politically-divided land, is examined at spatial and cultural levels. The central topoi – the border, city, house, language, religion and history – are associated with the problems of national identity of the Zaolzian poets; they are intrinsically present in selected works written in Polish language and its Cieszyn dialect. Yet in the latest Zaolzian poetry language ceases to be a determinant of national identity of these authors and therefore artificial division between Polish and Czech cultural heritages disappear in the name of multilingualism and multiculturalism. This study shows a picture of culturally diverse borderland, which nowadays has departed from the traditional view of borders differentiation; the borderland poets abandon the stereotypical divisions in the name of “dialogue of cultures” and identity based on Zaolzian genius loci.

PL

Praca bada kwestię tożsamości narodowej na wybranych przykładach współczesnej poezji Zaolzia, regionu leżącego na polsko-czeskim pograniczu. Przynależność narodowa, będąca trudnym tematem dla mieszkańców ziemi podzielonej politycznie, rozpatrywana jest na płaszczyźnie przestrzennej oraz kulturowej. Głównymi toposami związanymi z problemem identyfikacji narodowej zaolziańskich poetów, wokół których umieszczane są wybrane utwory pisane po polsku oraz w gwarze cieszyńskiej, są granica, miasto, dom oraz język, religia i historia. W najnowszej poezji Zaolzia język przestaje być wyznacznikiem tożsamości narodowej autora. Zanika sztuczny podział na polskie i czeskie dziedzictwo kulturowe w imię wielojęzyczności i wielokulturowości. Niniejsza praca nakreśla obraz zróżnicowanego kulturowo pogranicza, które współcześnie odchodzi od wytyczania definitywnych granic w imię „dialogu kultur” i tożsamości bazującej na zaolziańskim genius loci.

4

Wkład Kościoła ewangelickiego w kształtowanie otwartej tożsamości religijnej młodzieży zaolziańskiej

84%

Różańska A.

|

tom 4

55-70

EN

This study is an attempt to view educational activities of the Silesian Evangelical Church of Augsburg Confession in Zaolzie in the Czech Republic – in the context of its tasks related to enhancing religious identity forming of youth from Zaolzie, as well as the tasks which fulfill the needs of contemporary youth. The aim of the study is to present the Silesian Evangelical Church of Augsburg Confession as an important institution which creates open religious identity of the youth attending Polish schools in Zaolzie. What is also presented here are some selected educational activities of the Evangelical Church, especially the activities which aim at creative ecumenical cooperation between various churches.

PL

Praca jest próbą spojrzenia na edukacyjną działalność Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania na Zaolziu w Republice Czeskiej – w kontekście jej zadań, odnoszących się do wspomagania kształtowania tożsamości religijnej młodzieży zaolziańskiej oraz będących odpowiedzią na potrzeby współczesnej młodzieży i wychodzeniem im naprzeciw. Celem artykułu jest pokazanie Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania jako instytucji znaczącej w kształtowaniu otwartej tożsamości religijnej młodzieży uczącej się w polskich szkołach na Zaolziu. Przedstawione zostały wybrane działania edukacyjne Kościoła, zwłaszcza te będące próbami twórczego współdziałania ekumenicznego z innymi Kościołami.

5

Józef Mazurek (1891-1968), polski lekarz na Zaolziu

84%

Słowik J. , Hławiczka T. , Santarius K.

|

tom 2

15-18

PL

Artykuł przedstawia Józefa Mazurka (1891-1968), absolwenta studiów lekarskich w Wiedniu, który całe życie pracował na Zaolziu, czyli pograniczu Polski i Czechosłowacji. Podczas pierwszej wojny światowej był jeńcem wojennym w obozie w Semipałatyńsku na Syberii. W okresie międzywojennym pracował jako lekarz w Karwinie, Karlowych Warach i Bystrzycy. Po drugiej wojnie światowej pozostał w czeskiej Bystrzycy, wykonując zawód lekarza i dokumentując martyrologię Polaków.

EN

This article presents Józef Mazurek (1891-1968), who graduated from the Faculty of Medicine of the University in Vienna and worked in the borderland of Poland and Czechoslovakia, so called Zaolzie. During the Great War he was a prisoner-of-war in Semipalatynsk in Siberia. In the interwar period he worked as a doctor in the town of Karwin, Karlove Vary, and Bystrzyca. After the Second World War he stayed in Bystrzyca, practicing medicine and gathering records of Polish martyrdom.

6

Military aspects in Polish-Czechoslovak confederation plans during World War II

84%

Zuziak J.

|

tom 52

|

nr 4(198)

918-930

PL

Klęska Polski we wrześniu 1939 roku skłoniła gen. Władysława Sikorskiego, powołanego na stanowisko Naczelnego Wodza i premiera RP, do podjęcia kroków zmierzających do urzeczywistnienia jego wcześniejszej koncepcji ścisłego związku Polski i Czechosłowacji. Celem podjętego w rozmowach Sikorskiego z Edwardem Benešem projektu było utworzenie silnego podmiotu, zdolnego w przyszłości do przeciwstawienia się zagrożeniu niemieckiemu i radzieckiemu. Realizacja tak pomyślanego planu, zakładającego w przyszłości poszerzenie związku o kolejne państwa regionu, dawałaby realną możliwość zmiany ówczesnego układu geopolitycznego w Europie Środkowej i Wschodniej. Rozmowy Sikorski-Beneš toczyły się od jesieni 1939 roku do wiosny 1943 roku, kiedy to strona czechosłowacka przyjęła w swej polityce opcję proradziecką i w praktyce wycofała się ze wspólnych prac przygotowawczych do powołania Związku Konfederacyjnego. Jednym z głównych obszarów podejmowanych w trakcie rozmów polsko-czechosłowackich była problematyka wspólnej polityki obronnej. Najszerzej przedstawiona została w dwóch dokumentach: w opracowanym przez stronę polską Zasadach Aktu konstytucyjnego Związku Polski i Czechosłowacji oraz w czechosłowackich Podstawowych zasadach konfederacyjnego związku Czechosłowacji i Polski.

EN

The defeat of Poland in September 1939 prompted General Władysław Sikorski, appointed Commander-in-Chief and Prime Minister of the Republic of Poland, to take steps to implement his earlier concept of a close relationship between Poland and Czechoslovakia. The aim of the project undertaken in Sikorski’s talks with Edward Beneš was to create a strong entity capable of countering the German and Soviet threats in the future. The implementation of such a plan, assuming the future expansion of the union to include other countries in the region, would provide a real opportunity to change the then geopolitical system in Central and Eastern Europe. The Sikorski-Beneš talks took place from the autumn of 1939 to the spring of 1943, when the Czechoslovak side adopted the pro-Soviet option in its policy and, in practice, with drew from joint preparatory work to establish the Confederation Union. One of the main areas taken up during the Polish-Czechoslovak talks was the issue of shared defense policy. It is most broadly presented in two documents: in the Principles of the Constitutional Act of the Polish-Czechoslovak Confederation prepared by the Polish side and in the Czechoslovak Basic Principles of the Czechoslovak-Polish Confederation.

7

Klerycy z Administratury Apostolskiej w Czeskim Cieszynie studiujący na Wydziale Teologicznym Cyryla i Metodego w Pradze

67%

Tokarz S.

Folia Historica Cracoviensia

|

2014

|

tom 20

309-317

PL

Administratura Apostolska w Czeskim Cieszynie nierozerwalnie łączy się z historią Śląska Cieszyńskiego oraz Polaków, którzy jako mniejszość narodowa znaleźli się poza granicami własnej ojczyzny. Dzieje tej struktury administracyjnej obrazują także skomplikowane losy Kościoła katolickiego w Czechosłowacji pod wpływami rządów komunistycznych w trudnym dla niego okresie po II wojnie światowej. Śląsk Cieszyński jest to region na granicy polsko-czeskiej, podzielony obecnie wzdłuż rzeki Olzy. Początkowo należał do Polski, następnie do Królestwa Czech, a po I wojnie światowej stał się obiektem sporu między nowo powstałymi państwami: Polską i Czechosłowacją. Rejon ten zamieszkiwali w większości Polacy, a po podziale w 1920 roku duża ich część znalazła się po zachodniej stronie rzeki Olzy. Obszar ten z czasem zaczęto nazywać Zaolziem. Kościół katolicki na tym terenie należał do diecezji wrocławskiej. Po II wojnie światowej w 1947 roku powstała Administratura Apostolska w Czeskim Cieszynie, która istniała do roku 1978, aż została oficjalnie włączona do archidiecezji ołomunieckiej. Większą część obszaru tej struktury zajmowało Zaolzie zamieszkałe początkowo w większości przez Polaków. Od roku 1953 do 1990 wszyscy klerycy z tej części Czechosłowacji kształcili się oficjalnie w Wyższym Seminarium Duchownym w Litomierzycach. Przyjeżdżali tam również klerycy z tzw. Administratury Apostolskiej w Czeskim Cieszynie. Wielu z nich wywodziło się z polskiej mniejszości Zaolzia. Część deklarowała się jako Czesi, część jako Polacy. W dokumentach litomierzyckiej uczelni możemy odnaleźć alumnów z nazwiskami polsko brzmiącymi lub po prostu czeskimi. Większość z nich urodziła się jednak na terenie Zaolzia.

EN

Apostolic Administration in the Czeski Cieszyn is inextricably linked with the history of Cieszyn Silesia and the Polish community, which found themselves as a minority beyond the borders of their own country. History of this administrative structure also illustrates the complicated fate of the Catholic Church in Czechoslovakia under the influence of communist authority in the difficult period after World War II. Cieszyn Silesia is a region on the Polish-Czech border, currently divided along the river Olza. Originally belonged to the Poland, then to the Kingdom of Bohemia and after World War I became the object of a strife between the fledging states Poland and Czechoslovakia. This region was inhabited by the majority of Poles and many of them found themselves outside their homeland. Area on the west side of Olza river began to be called Zaolzie. The Catholic Church in this territory belonged to the diocese of Wroclaw. After World War II in 1947, the Apostolic Administration was established in the Czeski Cieszyn. It existed to 1978, when was officially incorporated into the Archdiocese of Olomouc. Zaolzie took the greater part of the area of this structure and was originally inhabited mostly by Poles. From 1953 to 1990, all clerics from this part of Czechoslovakia formally educated in the only official seminary in Litomierzyce. Students from Apostolic Administration in the Czech Cieszyn also came there. Many of them descended from the Polish minority in Zaolzie. Some declared as Czechs, the other as Poles. In documents of seminary in Litomierzyce we can find clerics with Polish-sounding or just Czech surnames. Most of them, however, were born in Zaolzie.

8

National minorities in the Polish-Czechoslovak relations (1948-1989)

67%

Nowak K.

|

nr 4 (27)

18-37

EN

The article describes the role of the problem of national minorities (Poles in Zaolzie, Czechs mainly in Kłodzko, and Slovaks in Polish parts of Spiš and Orava) in Polish-Czechoslovakian relations during the communist era. In the light of the author’s research, the nationalist heritage of border disputes from the first half of the 20th century influenced relations between the two countries also in later years, although the minority problem in their mutual relations was marginal and officially did not exist for both sides.

9

Multiculturalism of the Cieszyn Silesia Borderland and the Identity of an Individual

67%

Muryc J. , Raclavská J.

|

nr 1

465-474

EN

One of the important factors binding an ethnic group is a language. From this point of view, it has to be stressed that in the territory of the historic Duchy of Teschen we have recorded the presence of members of Polish, Czech and German, and – to a lesser extent – Jewish, Slovak, Ruthenian and Wallachian nationalities. The political history of this region was unusually disruptive – change of citizenship was typical and, as a result, spoken and official language changed as well. Over the centuries, Latin, German, Czech and Polish have been used as official languages. Regarding the current usage of standard language varieties, the formal Czech, Polish and – to a lesser extend – Slovak are used. As far as dialects are concerned this group belongs of the southern subgroup of Silesian dialects, the majority of which are located in the polish territory. The dialect is used by the local inhabitants of both Polish and Czech nationalities. Apart from dialect, other language forms used are standard Czech (it is a compulsory class in Polish-language schools), standard Polish as a code of pedagogical communication in local Polish schools, the language of Polish minority magazines; Polish plays on the Polish stage of the Těšín Theater are also shown in Polish language. Polish is used at the events organized by Polish organizations and Polish church services. The Těšín Silesian dialect is probably the most widespread communication code and performs the function of natural, commonly spoken language. Its usage is not determined by age or ethnicity. Generally speaking, the inhabitants of the area are bilingual and, depending on the communication situation, choose the appropriate language code. However, the ethnic identity cannot be derived only from language usage, although language identity is one of its important elements. In the past the inhabitants of Czech Těšín region felt the need similar to that of other inhabitants of other border regions with multi-ethnic, multicultural and multilingual character – the necessity for self-identification. Nowadays, the situation is different – the Czech majority does not feel the need to emphasize its ethnicity, and Polish minority, thanks to Polish schools, organizations, democratization processes and participation in Polish cultural life, declares Polish nationality, but stresses its specific region origin.

10

Wybory repertuarowe Sceny Polskiej Tĕšínského divadla w Czeskim Cieszynie na rzecz zachowania tożsamości narodowej i regionalnej polskiej mniejszości narodowej na Zaolziu

59%

Pindór M.

|

tom 19

91-104

PL

The article quotes, as a context for the problematics defined in the title, demographic data indicating systematic decrease of Polish population in Zaolzie. The publication referred to, Wizja 2035. Strategia rozwoju polskości na Zaolziu [Vision 2035: Strategies for the Development of Polishness in Zaolzie] (2015), suggests that national and regional awareness are two fundamental values of collective identity which consolidate the community in question. According to the mentioned study, amongst the major positive factors that have to be accounted for while considering the future of the Polish national identity, Scena Polska Tĕšínského divadla w Czeskim Cieszynie is prominent. The repertoire choices presented in the article were made as early as in 1951 by the said professional theatre company run by Polish autochthons in Těšín Silesia, and those choice ought to be perceived as both the carriers of Polishness and an important indicator of regional identity. They prove unambiguously that the only Polish-language professional theatre operating outside Poland may be considered a benchmark of rejuvenating and embedding the national and regional awareness of the Polish minority in Zaolzie.

11

Obraz sacrum w utworach śpiewanych młodzieży na Zaolziu. Na przykładzie obrazu Boga, Jezusa, Maryi i postawy człowieka wobec świętości

59%

Kolberová U.

|

tom 5

|

nr 2

100-113

EN

The subject of the present paper are the lyrics of the songs sung by Catholic youth from Zaolzie or, more precisely, the emerging image of the sacred (God, Jesus, Mary and man's attitude towards the sacred), which is presented to young people in borderland areas. The research method used to analyse the collected material is based on the methodology of the linguistic picture of the world. The image of the sacred in Polish and Czech songs in Zaolzie contains the generally known image of God, Jesus and Mary. God is above all good, almighty, eliminates sins, is infinite, is a father and guardian for man, and man should love him as the Creator. Similarly, Jesus is merciful and through him leads the way to God and salvation. Mary, on the other hand, is worshipped primarily as the Mother of Jesus and Mother of us, people. This generally known image of the sacred is repeated and consolidated thanks to the songs. Polish and Czech texts do not differ significantly from each other in the general presentation of the sacred and its image, but we can notice some differences, such as references to Mary as the Queen of Poland, and the generally stronger picture of Mary in Polish texts.

PL

Tematem niniejszych rozważań stały się teksty utworów śpiewanych przez katolicką młodzież zaolziańską, a ściślej wyłaniający się z nich obraz sacrum (ściślej Boga, Jezusa, Maryi i postawy człowieka wobec świętości), jaki przedstawia się on młodemu człowiekowi terenów granicznych. Metoda badawcza wykorzystana do analiz zgromadzonego materiału opiera się na założeniach językowego obrazu świata. Obraz sacrum w polskich i czeskich utworach śpiewanych przez młodzież na Zaolziu zawiera ogólnie znany obraz Boga, Jezusa, Maryi. Bóg jest przed wszystkim dobry, wszechmogący, zgładza grzech, jest nieskończony, jest dla człowieka ojcem, opiekunem, a człowiek winien go wielbić jako stwórcę. Podobnie Jezus jest miłosierny i to poprzez niego prowadzi droga do Boga i zbawienia. Natomiast Maryja jest wielbiona przede wszystkim jako Matka Jezusa i Matka nas, ludzi. Ten ogólnie znany obraz sacrum dzięki pieśniom jest powtarzany i utrwalany. Teksty polskie i czeskie są do siebie zasadniczo podobne w ogólnym przedstawianiu sacrum, jego obrazie, jednak możemy zauważyć pewne różnice kulturowe, np. odwołania do Maryi jako Królowej Polski i ogólnie mocniej zarysowany obraz Maryi w polskich tekstach.

12

Przełamywanie barier komunikacyjnych (na przykładzie wieloetnicznej i wielojęzycznej sytuacji społecznej Zaolzia)

59%

Bogoczová I. , Muryc J.

|

tom 21

PL

W artykule została opisana sytuacja językowa w czeskiej części Śląska Cieszyńskiego w Republice Czeskiej na podstawie autentycznego materiału językowego pochodzącego z dwóch szkół muzycznych (artystycznych) – jednej z Czeskiego Cieszyna, drugiej – z Trzyńca. Szkoła trzyniecka ma oficjalny status czesko-polskiej szkoły dwujęzycznej. Obie placówki łączy kilka cech wspólnych: zarówno uczniowie, jak i nauczyciele wywodzą się bądź z większościowego środowiska czeskiego, bądź należą do polskiej etnicznej wspólnoty mniejszościowej. W obu placówkach uczą się także dzieci z Polski, choć o wiele więcej takich „zagranicznych” uczniów uczęszcza do szkoły w Czeskim Cieszynie. Autorzy zajmują się nie tylko analizą samego języka mówionego, ale również kompetencją i świadomością językową badanych osób, dochodząc do wniosku, że interakcja między użytkownikami dwu (różnych) języków może przebiegać pomyślnie nawet wtedy, gdy każdy z nich używa własnego języka ojczystego (względnie gwary ojczystej) lub języka partnera komunikacji, chociaż język ten opanował tylko na poziomie podstawowym.

EN

The present paper describes the language situation in several parts of Cieszyn Silesia (the Zaolzie region) in the Czech Republic. The research is based on authentic language material from two music (art) schools in Český Těšín and Třinec. The Třinec school has the official status of a bilingual Czech-Polish educational institution. These two establishments share several common features: both students and teachers come from either majority Czech or minority ethnic Polish communities; Polish children study in both institutions, although a larger group of these "foreign" students attends the school in Český Těšín. The authors analyze not only the spoken language itself but also the competence and language awareness of the respondents. They have come to the conclusion that interactions between the users of two (different) languages can be successful regardless of the fact whether each participant uses their own native tongue or that of their interlocutor, although they speak this language only at a basic level.

13

Mniejszości narodowe na pograniczach państw Unii Europejskiej na przykładzie zaolziańskich Polaków

48%

Hut P.

|

2023

|

nr 2(68)

97-111

PL

W artykule przedstawiono uwarunkowania istnienia polskiej mniejszości narodowej na Zaolziu. Scharakteryzowano zmiany w strukturze etnicznej regionu od czasu włączenia go do Czechosłowacji. Odniesiono się do szerszych przesłanek oddziaływających na zmiany ilościowe polskiej mniejszości na Zaolziu i przedstawiono próbę przewidzenia zmian, które zgodnie z istniejącymi trendami mogą nastąpić w przyszłości. W artykule także scharakteryzowano instytucjonalizację współpracy organów Państwa Polskiego z polską mniejszością na Zaolziu.

EN

The article presents the conditions of the existence of the Polish ethnic minority in Zaolzie Region. Changes in the ethnic structure of the region since its incorporation into Czechoslovakia are characterised. Reference is made to broader factors affecting the quantitative changes of the Polish minority in Zaolzie Region, and an attempt is made to predict changes that may take place in the future in accordance with existing trends. The author also characterises the institutionalisation of cooperation between the authorities of the Polish State and the Polish minority in Zaolzie Region.