Niniejsza praca poświęcona jest metodom wielokryterialnego dyskretnego wspomagania decyzji. Ma ona charakter przeglądowy, jej celem jest opisanie różnych spo-sobów modelowania preferencji decydenta, stosowanych w dyskretnym podejściu wielokry-terialnym, które można znaleźć w literaturze przedmiotu. Wśród rozpatrywanych zagadnień znajdują się: wykorzystanie funkcji użyteczności, ocena porównań parami przez decydenta, relacja przewyższania, uogólnione kryteria, punkty referencyjne i zbiory punktów referen-cyjnych, interaktywne modelowanie preferencji decydenta, uwzględnienie zależności mię-dzy kryteriami, metody werbalne. W pracy przedstawiono również wybrane przykłady wy-korzystania modelowania preferencji w zagadnieniach o różnym charakterze(abstrakt oryginalny)
EN
The paper is devoted to methods of multi-criteria decision aid. It is a review, its purpose is to describe the various ways of decision maker's preference modeling used in a discrete multi-criteria approach that can be found in the literature. Among the considered is-sues there are the following: applying the utility function, decision maker's pairwise com-parisons, outranking relations, generalized criteria, reference points and sets of reference points, interactive modeling, relationship among criteria and decision alternatives, verbal methods. Some examples of preference modeling in different problems are mentioned(original abstract)
2
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
A class of minimax problems is considered. We approach it with the techniques of quasiconvex optimization, which includes most important nonsmooth and relaxed convex problems and has been intensively developed. Observing that there have been many contributions to various themes of minimax problems, but surprisingly very few on optimality conditions, the most traditional and developed topic in optimization, we establish both necessary and sufficient conditions for solutions and unique solutions. A main feature of this work is that the involved functions are relaxed quasi- convex in the sense that the sublevel sets need to be convex only at the considered point. We use star subdifferentials, which are slightly bigger than other subdifferentials applied in many existing results for minimization problems, but may be empty or too small in various situations. Hence, when applied to the special case of minimization problems, our results may be more suitable. Many examples are provided to illustrate the applications of the results and also to discuss the imposed assumptions. (original abstract)
3
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W przedstawionym opracowaniu zaproponowano konkretne, autorskie uogólnienia wybranych, klasycznych metod teoretycznych, które mogą być wykorzystywane do celów wspomagania podejmowania optymalnych decyzji ekonomicznych i zarządczych z wykorzystaniem niektórych idei aplikowania do tego celu metod wykorzystujących procedury uogólnionych macierzy odwrotnych w optymalizacji liniowej.(fragment tekstu)
EN
In the paper we suggest particular, author's generalizations of the chosen classical theoretical methods to be used to the aid of the treatment of the optimal economic and managerial decisions with the use of some ideas applied to the end of methods of the generalized inverse matrices in the linear optimization.(original abstract)
4
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
An ability to generate consistent results is the most critical operational feature of every method. The objective of the present paper was to demonstrate the results of the study conducted within the Ministry of Science and Higher Education Grant NN111345138 (Methodology of multicriteria comparative analysis of elements), regarding the relationship between the level of inconsistency of the AHP results, measured by Consistency Ratio (CR), and number of the compared criteria. Experiment involved analysis of 3-8 characteristics of selected objects (laptop, printer, public transport, mobile phone, flat and food store). The results showed that the analysis of as few as 3 characteristics resulted in a very high fraction of inconsistent opinions (more than 50%). In case of 6,7 and 8 characteristics this fraction exceeded 80%. (original abstract)
Literatura i praktyka analizy i wspomagania decyzji proponują szereg metod i modeli wyznaczania decyzji grupowych na podstawie opinii członków grupy oraz odpowiadających im pojęć. Podejmuje się próby usystematyzowania tych modeli i pojęć oraz nałożenia na nie ogólnych, sensownych warunków. Artykuł poświęcony jest analizie "opinii (decyzji) wspólnej", zwłaszcza w postaci pewnego "konsensusu". Podkreślono dwa aspekty: "naturalność" definicji, związaną głównie z (ewentualnie) wprowadzanymi dodatkowo pojęciami i wielkościami, oraz możliwość odwołania się do "struktury grupy" lub "struktury opinii" (np. w kontekście pytania : czy większość ma rację - i co to znaczy?). Autor powołuje się na własne doświadczenia z zastosowaniem analizy skupień, szczególnie opracowanej przez siebie metody do analizy sytuacji grupowych, a zwłaszcza głosowań. Podjęto próbę sformułowania "minimalnych warunków" konsensusu i konsensusu częściowego, które mogą być spełnione (lub zanegowane) w ramach metody autora. Przytoczono odpowiedni przykład. (abstrakt oryginalny)
EN
In this short paper we will be informally discussing the issue and the definition(s) of consensus, or the degree of agreement, along with the structure of group opinion, assessing how they relate to each other. Of our special interest will be the situations, in which we can speak of (incomplete) agreement or consensus, even if under certain reservations, but without introduction of external, "artificial" notions as elements of respective definitions.
W artykule przedstawiono zastosowanie pewnej klasy parametrycznych implikacji rozmytych do wspomagania decyzji przy wielu niejednakowo ważnych kryteriach oceny. Podano przykład liczbowy ilustrujący metodę. Omówiono jej najważniejsze wady i zalety. (abstrakt oryginalny)
EN
The paper presents the use of a class of parametric fuzzy implications for decision support in case of differently important criteria. A numerical example illustrating the method is given. Main advantages and disadvantages of the proposed method are discussed. (original abstract)
7
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W artykule zaproponowano nowe podejście do rozmytych wieloatrybutowych metod wspomagania decyzji poprzez zastosowanie modelu skierowanych liczb rozmytych. Po prezentacji tego modelu, został on wykorzystany w rozmytej metodzie SAW. Skierowane liczby rozmyte pozwalają na błyskawiczne rozróżnienie typu kryterium, a przedstawione przykłady pokazują użyteczność proponowanej metody. (abstrakt oryginalny)
EN
In the paper, a new approach to fuzzy Multi-Attribute Decision Making methods has been proposed, with the application of Ordered Fuzzy Numbers model. After the presentation of OFN model, it has been used as part of the fuzzy SAW method. Ordered fuzzy numbers allow to immediately distinguish between type of criteria, and the presented examples show the usefulness of the proposed method. (original abstract)
W artykule przedstawiono pewien sposób wykorzystania intuicjonistycznych zbiorów rozmytych (IFS) do wyznaczania uporządkowania wariantów przy różnych ocenach stopnia ważności kryteriów, wyrażonych określeniami słownymi - zmiennymi lingwistycznymi. Wykorzystanie IFS do przetwarzania danych pozwala wykorzystać choćby częściową informację o stopniach spełniania (i niespełniania) kryteriów przez poszczególne warianty. Podobnie modelowana i przetwarzana może być nawet nieprecyzyjna wiedza o stopniach ważności kryteriów. Przedstawione rozumowanie zostało zobrazowane przykładem dotyczącym wyboru oferenta w przetargu ogłoszonym przez firmę farmaceutyczną. Osadzony w realiach ekonomicznych przykład może być wsparciem dla uświadomienia sobie zarówno pozytywnych, jak i negatywnych cech przedstawionego rozumowania. (abstrakt oryginalny)
EN
This paper presents a way of using the intuitionistic fuzzy sets (IFS) to determine the arrangement of variants with different assessments of the degree of validity of the criteria expressed in linguistic variables. The use of IFS data processing takes advantage of even partial information about the degrees of meeting (and not meeting) the criteria for different alternatives. Even diffuse knowledge about the degrees of validity criteria can be modeled and processed. The presented reasoning is illustrated by an example of the bidder in the tender announced by a pharmaceutical company. The example, rooted in the economic environment, may be an aid for the realization of positive and negative features of the reasoning presented. (original abstract)
Aquaculture is an important industry in certain coastal areas. Focusing on the farming of salmon and trout, an operational planning problem arises with the goal of allocating a supply of fish to the demand t hat is expressed t hrough c ustomer orders. This paper provides a conceptual model of such a planning problem and defines a corresponding bi-objective mathematical programming model. The problem is novel with respect to the structure of fish transport and the rules for satisfying customer orders with respect to fish size, quality, certification, and health status. Computational experiments have been conducted to gain further insight into the use of the provided model to provide support for planners who are involved in operational decision-making. The results indicated that the bi-objective optimization model can be useful in situations where a supply is insufficient to cover all of the demand within a given planning horizo(original abstract)
Niniejszy artykuł porusza kwestię spożytkowania powstających nierzadko w działalności przedsiębiorstwa nadwyżek środków finansowych tak, aby dochody z tego tytułu wpływały dodatnio na średnią stopę zwrotu z jego kapitałów własnych. W celu uzyskania tego efektu autor proponuje metodykę inwestycji w akcje przedsiębiorstw notowanych na giełdzie papierów wartościowych, do stosowana której wystarcza wiedza działa finansowego danego przedsiębiorstwa. Jej podstawę stanowi hipoteza dodatniej korelacji pomiędzy produktywnością kapitałów własnych a wartością rynkową przedsiębiorstwa. W artykule przedstawiona jest szczegółowo zarówno sama metoda Mapy Wartości, jak i jej praktyczny algorytm postępowania przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnej.(abstrakt oryginalny)
EN
Usually the cash surplus of the company is invested in bank deposits or government bonds. This kind of investments is characterized by low risk and low profit. Profits achieved from this operation affect directly overall company's capital productivity. To increase this value, the new way of the company practice is proposed. The main goal is to invest surplus in shares quoted on stock exchange using the sufficient knowledge of a financial department. It is based on the hypothesis of the positive correlation between capital productivity and a company's market value. Basing on it, companies can be described by two dimensions, present and future. Following this idea they are split into four groups - value builders, expectations builders, traditionalists, value destroyers. It is supposed that an investment into the category of value builders is the one characterized by a lower risk and delivers the opportunity of the additional diversification of the investment quota between different companies. In order to further risk reduction and profit increase from an investment portfolio an optimization method is also proposed. The theoretical model and the algorithm of the method are suggested to be verified based on real data. It is also advised to continue further research on reducing a risk and increasing return from investment in order to find a solution understandable to non-specialists in capital investment.(original abstract)
11
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Artykuł prezentuje zarys koncepcji obliczeniowej inteligencji zbiorowej (CCI). Przedstawiono także dwie, opracowane przez autora, metody modelowania bazujące na metodyce CCI: sieci neuronowe EDNN oraz multiagentowy system dla wspomagania decyzji transakcyjnych. Zaprezentowano rezultaty własnych badań związanych z wykorzystaniem tych metod w wybranych problemach ekonomicznych. W końcowej części zwrócono uwagę na zasadnicze cechy metod CCI i ich miejsce w obszarze sztucznej inteligencji (Al), a także określono stopień podobieństwa wybranych metod Al oraz rozważanych w artykule narzędzi z klasyczną ideą CCI Zamieszczono szereg konkluzji podsumowujących rozważania. (abstrakt oryginalny)
EN
The study outlines the concept of Computational Collective Intelligence (CCI). Also, two modeling methods, elaborated by the author and based on a CCI idea, have been submitted: EDNN neural networks and a multi-agent system for transaction decision supporting. Research results concerning applications of these methods in selected economic problems have been presented. The last part indicates the key features of CCI methods and their localization in artificial intelligence (AI) area. Also, the degrees of similarity of selected AI methods and presented tools (considered in the article) with the classic CCI concept have been discussed. A number of conclusions that summarize considerations have also been submitted. (original abstract)
Inspiracją do napisania tej pracy były wyzwania, jakie stawiają dzisiejsze czasy podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Globalna konkurencja, deregulacja, zwiększona zmienność otoczenia i związana z nią niepewność wymagają odpowiedniej reakcji ze strony zarządzających firmami. Podejmowanie decyzji staje się procesem coraz bardziej złożonym i wymagającym nowoczesnych metod wspartych technikami informatycznymi. W odpowiedzi na te wyzwania w środowisku badań operacyjnych pojawiły się nurty obejmujące metody i techniki nakierowane na problemy o charakterze strategicznym, w którym złożone powiązania oraz ilość i jakość informacji nie pozwalają na na zastosowanie klasycznych metod optymalizacji. Zanczenie, jakie ma innowacyjność w gospodarce światowej i waga, jaką innowacyjności przypisuje się w Unii Europejskiej, skłoniły autora do zajęcia się problemami decyzyjnymi występującymi w procesie innowacji. Są one dobrym przykładem problemów o strategicznym charakterze i doskonale nadają się na doświadczalne pole dla wielokryterialnych metod wspomagania decyzji. (fragment tekstu)
Praca składa się z pięciu rozdziałów. w rozdziale pierwszym opisany został rozwój zarządzania strategicznego oraz omówione zostały główne nurty w zarządzaniu strategicznym. (...) W rozdziale drugim przedstawione zostały podstawy teoretyczne wielokryterialnego wspomagania decyzji. Omówiono charakterystykę sytuacji decyzyjnej, pojęcia celów i kryteriów oceny. Następnie zaprezentowane zostały dwa podstawowe nurty wielokryterialnego wspomagania decyzji oparte na odmiennych paradygmatach: szkoła amerykańska i europejska szkoła wspomagania decyzji. Scharakteryzowana została również metodologia umiejscowiona na styku dwóch głównych nurtów: podejście interaktywne. (...) Opracowana struktura wspomagania podejmowania decyzji strategicznych została przedstawiona w rozdziale trzecim. Metodyka wspomagania wyboru wariantów decyzji z wykorzystaniem scenariuszy przedstawiona została w rozdziale czwartym. (...) Ostatni rozdział pracy zawiera przykład zastosowania opracowanej metody wspomagania decyzji w problemie podejmowania decyzji strategicznej wynikającej z realizacji przyjętej wcześniej strategii. Zawiera on podstawowe elementy analizy strategicznej przeprowadzone wybranymi metodami. (fragment tekstu)
W erze informacji i wiedzy, kiedy organizacje posiadają nieograniczony dostęp do różnorodnych elektronicznych zasobów informacyjnych oraz możliwość komunikowania się ze swoim bliższym i dalszym otoczeniem, podejmowanie decyzji, wbrew pozorom, stało się jeszcze bardziej złożone. Podejmowaniu decyzji towarzyszą bowiem takie symptomy jak: moderacja czasu (skrócenie czasu podejmowania decyzji), asymetria informacji i czasu, sieciowe efekty (wiele osób partycypuje w podejmowaniu decyzji), twórcza destrukcja itp. Obowiązujący imperatyw informacyjny skłania organizacje do poszukiwania nowych modeli zarządzania informacją, opartych m.in. na sieciach relacji i społecznym dialogu oraz implementacji różnorodnych technik społeczeństwa informacyjnego. W tej sytuacji wiele dotychczasowych modeli komputerowego wspomagania decyzji traci na znaczeniu, a w ich miejsce pojawiają się nowe propozycje, lak jak ostatnio systemy Business Intelligence (BI). Pojawia się zatem potrzeba prowadzenia dogłębnych badań nad dotychczasową metodologią budowy systemów wspomagania decyzji i tworzenia propozycji jej poszerzenia o techniki ery wiedzy i informacji. Teoria i praktyka wskazuje, że budowa systemów wspomagania decyzji wymaga wiedzy na temat istoty podejmowania decyzji, sposobów rozwiązywania problemów oraz roli menedżera w organizacji. Te elementy zawsze wyznaczały wyzwania do stosowania różnych technologii informatycznych i poszukiwania nowych modeli komputerowego wspomagania decyzji.(fragment tekstu)
Autor przedstawił trzy matematyczne rozwiązania wykorzystywane do wspomagania podejmowania decyzji. Należą do nich: rozwiązanie Bellmana i Zadeha; rozwiązanie Saaty'ego; rozwiązanie Yagera.
EN
There are several solutions that can be employed to support a decision-making process. The author has presented three of them, namely, Bellman and Zadeh's, Saaty's, and Yager's. (JW)
Autorka zajęła się kwestią wspomagania decyzji przy wykorzystaniu wnioskowania temporalnego, w którym czas ujęty jest explicite. W tym celu scharakteryzowała obszary zastosowań logik temporalnych. Dalej zaprezentowała dwa główne podejścia do wnioskowania temporalnego oraz, w ramach jednego z nich, przedstawiła język TAL, który został wykorzystany w przykładzie. Kolejnym punktem było przedstawienie sytuacji decyzyjnej i jej rozwiązanie za pomocą języka TAL i narzędzia VITAL. Artykuł zakończyła podsumowaniem i wnioskami.
EN
The article concerns temporal reasoning in decision making process. The areas of application for temporal logic are presented in short. There are pointed out two main attempts to temporal reasoning and a TAL language as an example of one of those attempts. Next, TAL language is used to solve an exemplary decision making situation. There are pointed out advantages and disadvantages of the solution proposed. (original abstract)
W pracy przedstawiamy model porównań wariantów bazujący na tzw. relacjach przedziałowych, który uwzględnia zarówno stopniowalność, jak i nieokreśloność preferencji decydenta, i który może być wykorzystany w analizie problemów słabo ustrukturalizowanych - tzn. takich, w których (przynajmniej niektóre) warianty i kryteria nie są precyzyjnie zdefiniowane, a informacje ich dotyczące są niepełne i nie mają postaci liczbowej. W modelu wykorzystujemy subiektywne oceny preferencji, które decydent określa według swojego uznania. Zabezpieczeniem przed zbytnią dowolnością tych ocen może być badanie ich wewnętrznej zgodności. W rozdziale 2 podajemy warunki racjonalności preferencji przedziałowych, które to warunki mogą służyć do badania niesprzeczności (zgodności) subiektywnych ocen decydenta. W rozdziale 3 pokazujemy, jak na podstawie podanych przez decydenta (i "wyczyszczonych" ze sprzeczności) ocen można znaleźć końcowe uporządkowanie wariantów (oczywiście z przyjętych założeń wynika, że będzie to tylko uporządkowanie "przybliżone", "uprzywilejowujące" jedynie pewne warianty, a nie ostateczne, wskazujące na "jedynie słuszne", najlepsze warianty). W rozdziale 5 podajemy przykład liczbowy pokazujący możliwość zastosowania rozważanego modelu w praktyce wspomagania decyzji. (fragment tekstu)
Możliwości technologii webowych oraz nawyki ludzi powodują rozproszenie wielu procesów w wirtualnym środowisku. Przykładem takiego procesu jest zdalne nauczanie, które stało się dojrzałym rozwiązaniem mającym wielu uczestników indywidualnych oraz organizacyjnych. Jednakże zarządzanie procesem wirtualnym jest trudniejsze niż tradycyjnym procesem, a czasami obserwacja ta dotyczy także samego uczestnictwa w procesie. Wiele aspektów procesów rozproszonych może zostać wspartych metodami sztucznej inteligencji. Porównując systemy oprogramowania używane w nauczaniu zdalnym, np. LMS lub systemy prezentacyjne wsparte sztuczną inteligencją, z ich pierwowzorami, z łatwością można zidentyfikować ich zalety oraz dostarczane korzyści. Rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji są bardzo pożądane, ponieważ złożoność oprogramowania używanego w nauczaniu zdalnym oraz ilość przetwarzanych informacji przerosły oczekiwania i możliwości analityczne człowieka. W niniejszym artykule prezentujemy, w jaki sposób sztuczna inteligencja może zostać zastosowana w nauczaniu zdalnym oraz w jaki sposób może wspierać zarządzanie wirtualnymi, rozproszonymi procesami. (abstrakt oryginalny)
EN
The Web capabilities and people's habits stimulate distribution of many processes in virtual environment. The e-learning is one of examples and it became a mature solution, having many participating users and organisations. However, this virtual process is harder to manage, and sometimes even to use efficiently, than the traditional learning. It has many dimensions that could be supported by Artificial Intelligence (AI). Comparing the software systems used in the-learning, e.g., LMS systems or presentation engines to the intelligent e-learning tools their differences can be easily identified, as the complexity of e-learning software and amount of data has overgrown human expectations and processing capabilities. In this paper we present how AI could be used in the e-learning and how it helps to manage this virtual distributed process. (original abstract)
W artykule jest rozważany problem wspomagania wielokryterialnego podejmowania decyzji w warunkach rozmytości intuicjonistycznej. Podane zostało rozwiązanie wyznaczone na podstawie stopnia inkluzji intuicjonistycznego zbioru rozmytego charakteryzującego wariant idealny w intuicjonistycznych zbiorach rozmytych charakteryzujących warianty dopuszczalne. Zastosowany w artykule stopień inkluzji zdefiniowano na podstawie pewnej słabej intuicjonistycznej implikacji rozmytej. (abstrakt oryginalny)
EN
The aim of this paper is to discuss the problem of Multi-criteria Decision Making in the intuitionistic fuzzy environment. A solution based on the inclusion degree of an intuitionistic fuzzy set, which constitutes the ideal alternative in intuitionistic fuzzy sets characterizing acceptable alternatives is proposed. The inclusion degree applied in the paper is defined on the basis of some weak intuitionistic fuzzy implication. (original abstract)
The multicriterion formulation of a decision situation can be defined as a model of three components: the set of attributes, the set of actions and the set of evaluations. Each pair (attribute, action) is described by a vector of evaluation, which may be of different nature.(fragment of text)
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.