Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

DWA STAROSŁOWIAŃSKIE TEONIMY: PSŁ . *SVAROŽITJЬ, SPOŁA B. *P’ORĚNITJЬ — EPITETY PATRONIMICZNE CZY HIPOKORYSTYKA ?

100%

Łuczyński M.

Onomastica

|

2014

|

tom 58

235-252

EN

The subject of the article is a discussion of the grammatical role of Proto-Slavic suffix *-itjь in the Old-Slavic mythological names in: *Svarožitjь and *P’orěnitjь. There is a two interpretations of that suffix: patronymic and hypocoristic. According to L. Moszyński, the its only function at the period of Proto-Slavic language was hypocoristic. Role of that suffix in Proto-Slavic is discused in the paper. The results of analysis clearly show that function of suffix *-itjь was both patronymic and hypocoristic. Conclusion is that these Slavic theonyms may have been patronymic epithets of gods *Dazhbog and *Jarilo.

2

Bohdan-Ihor Antonycz - poeta pogranicza

100%

Ksenicz A.

Acta Polono-Ruthenica

|

2006

|

tom Tom 1 Nr XI

199-206

EN

In this article an attempt has been made to explicate an understanding of the role of poet as an artist crossing borders of different cultures of Europe and the world. Born in the multicultural Galicia the author was able to see himself in the role of artist relating experiences of different nations and cultures. Traditions of the East and the West, Polish and Ukrainian cultures and literatures such as German, Spanish, French, and American took its place in the imagination of the poet. But it seems that the starting point for the author of Christmas was Slavic mythology, Eastern tradition and Christian philosophy.

3

Obrazy postaci mitologicznych w oryginałach i przekładach wybranych wierszy Siergieja Gorodieckiego

100%

Potyrańska A.

Acta Polono-Ruthenica

|

2019

|

tom Tom 3 Nr XXIV

149-159

EN

This article brings the idea on the subject of a mythopoetic approach to the characters from Slavic mythology in translations of poems by Sergey Gorodetsky into Polish. This article focuses on the following works: Полюбовники (1906) – Miłośnicy (1971) and Предки (without a date) – Przodkowie (1971). The intent is to analyse the translations and to track to what extent the trans-lator reflected the specificity of the characters from lower mythology (Russian леший, черт) pre-sented in the original, and how much their image has changed in the translation. The analysis will also focus on the “inner form of the word” (Potiebnia) to show how specific translational actions influence the perception of the lyrical situation shown in the poems. Finally, the extent to which equilinearity and equirythmicality have been preserved in the above-mentioned examples will be examined (Kwiatkowski).

4

The semantics and etymology of Proto-Slavic lexemes of sacredness and their continuation in Polish folk rituals

100%

Jarmakowski M.

Przegląd Religioznawczy

|

2023

|

nr 2/288

41-54

EN

The article deals with some aspects of the problem of the participation of Iranian peoples in the process of formation of the Proto-Slavic cultural and linguistic community, which has been discussed for many years. By taking as a basis the methodology of semiotic study of language and culture in its diachronic aspects, an attempt was made to reconstruct the cultur[1]al contexts in which Proto-Slavic tradition incorporated, in the form of the words *bogъ and *svętъ – elements of Scythian mythology. By juxtaposing historical, linguistic, and ethnographic materials, a corpus of several motifs (“mythologemes”) was reconstructed, which could have accompanied the processes of the so-called “Iranian inversion”, which are very well known for Slavic philology, but less for anthropological and mythological reconstructions.

5

BODZIEC OSTROGI Z LUB NIEWIC. SŁOWIAŃSKA KUL TURA ELITARNA W ZA CHODNIEJ CZĘŚCI PAŃSTWA PIASTÓW

87%

Michalak A. , Gardeła L.

Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim

|

2020

|

nr 61

135-161

EN

This paper focuses on a copper-alloy goad discovered in 2017 in Lubniewice in Lubuskie Voivodeship, Poland. An interdisciplinary analysis has shown that the goad was originally part ofa lavishly decorated copper-alloy spur representing a type known from high-status West Slavic graves (e.g. Lutomiersk, Ciepłe) and settlement sites. Because objects of this kind are made of costly material, and because expert skills were required to produce them, it is argued that they were commissioned by a very specific group of people who used them as “material markers” of their distinct cultural and religious identity. It is not unlikely that the owners of such spurs were members of the elite retinue of the Piasts who played important roles on and off the battlefield.

6

Mitopoetycki obraz Peruna w wierszach Siergieja Gorodieckiego i Konstantina Balmonta

86%

Potyrańska A.

|

2020

|

tom Tom 2 Nr XXV

27-44

PL

Autorka niniejszego artykułu podejmuje rozważania na temat słowiańskiego boga – Peruna – w wybranych wierszach Siergieja Gorodieckiego i Konstantina Balmonta. Uwaga badawcza skupiona jest na założeniu, że rosyjscy moderniści wykorzystywali symboliczny język mitu i postaci z panteonu słowiańskiego do przedstawienia aktualnych problemów świata codziennego, przy czym motywy i wątki mitologiczne poddawane są poetyckiej transformacji. Zbadano także na czym polega zmiana semantyki postaci Peruna i w czym zawiera się jej istota. Podstawę metodologiczną stanowią założenia hermeneutyki filozoficznej, która w centrum uwagi stawia problem rozumienia tekstu i proponuje jego kontekstualną interpretację. We wszystkich analizowanych wierszach dostrzegalna jest realizowana na różne sposoby próba zrozumienia praobrazu pogańskiego świata słowiań-skiego, źródeł charakteru narodowego, a także próba rekonstrukcji prototypowego obrazu świata Słowian. W wierszach Balmonta Perun zatraca swe pierwotne rysy, stając się niejako kontaminacją różnych bóstw słowiańskich, podczas gdy Gorodiecki wyraźnie rozgranicza te postaci, przedstawiając Peruna jako wyzwoliciela poskramiającego demoniczne moce.

EN

This article proposes a reflection on the Slavic god – Perun – in selected poems by Sergei Gorodiecki and Konstantin Balmont. Research attention is focused on the assumption that Russian modernists used the symbolic language of the myth and characters from the Slavic pantheon to present the current problems of the everyday world, while mythological motifs and threads are subject to poetic transformation. We also investigate the nature of change in semantics of the Perun character and what its essence is contained in. The analysis is based on philosophical hermeneutics, which focus on the problem of understanding the text and proposes its contextual interpretation. In all of the analysed poems, we can see an attempt to understand the image of the pagan Slavic world, sources of national character, as well as an attempt to reconstruct the prototype image of the world of Slavs in various ways. In Balmont’s poems, Perun loses his original features, becoming somehow contamination of various Slavic deities, while Gorodiecki clearly demarcates these characters, depicting Perun as a liberator taming demonic powers.

7

„Wodzenie niedźwiedzia”. O możliwych wariantach interpretacji obrzędowości zapustnej na Górnym Śląsku

86%

Liboska T.

|

tom 1

|

nr 1

99-120

PL

Wodzenie niedźwiedzia to jeden z najbardziej wyrazistych i wciąż szeroko kultywowanych na Górnym Śląsku obrzędów zapustnych. Przebieg oraz wewnętrzna struktura obrzędu, a zwłaszcza udział w obrzędzie zoomorficznej postaci niedźwiedzia pozwala na daleko idące poszukiwania interpretacyjnych analogii względem innych faktów kulturowych. Artykuł skupia się przede wszystkim na roli zwierząt w kulturze ludowej oraz porównawczej analizie symbolicznego znaczenia niedźwiedzia w cyklu obrzędów dorocznych. Wnioski końcowe odnoszą się do kulturotwórczej roli zwierzą w odniesieniu do wybranych elementów mitologii.

EN

“Bear guiding” is one of most characteristic and still practiced rites during the carnival period in Upper Silesia. The course and the internal structure of the ritual, especially the participation of a zoomorphic figure of “bear” in the ceremony, allows us to search for the interpretational analogies to other cultural facts. The study is focused on the role of animals in the folk culture and on a comparative analysis of the symbolic meaning of “bear” in the cycle of annual rites. The final conclusion address the culture-shaping role of animals with reference to selected elements of mythology.

8

Co wiemy o przedchrześcijańskich wierzeniach wczesnośredniowiecznych mieszkańców dorzeczy Odry i Wisły?

86%

Urbańczyk P.

|

nr 3(38)

68-96

PL

Artykuł jest poświęcony krytycznemu podsumowaniu wiedzy na temat przedchrześcijańskiej religii Słowian postrzeganej przez pryzmat dostępnych źródeł.

9

Nazwy istot nadprzyrodzonych we współczesnej polszczyźnie ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa słowiańskiego (na materiale Wielkiego słownika języka polskiego PAN)

72%

Bobrowski J.

|

nr 4

93-108

PL

Artykuł jest poświęcony nazwom istot nadprzyrodzonych występującym we współczesnej polszczyźnie. Materiał badawczy pochodzi z Wielkiego słownika języka polskiego PAN. Autor omawia przynależność kulturową jednostek leksykalnych, ich znaczenia metaforyczne oraz nacechowanie aksjologiczne. Analiza pola semantycznego dowiodła, że najbardziej znaczący udział mają w nim rodzime wierzenia słowiańskie i polskie, a także tradycja chrześcijańska i antyczna.

EN

The topic of the article are the names of supernatural beings found in contemporary Polish. The research material comes from the Polish Academy of Sciences Great Dictionary of Polish. The author discusses the cultural affiliation of lexical units, their metaphorical meanings and axiological characterization. The analysis of the semantic field proved that it is dominated by native Slavic and Polish beliefs, as well as the Christian and ancient traditions.

10

Świat mitologii słowiańskiej w ujęciu baśniowym. Strategie przekładu nazwy Bjesomar na podstawie utworu Ivany Brlić-Mažuranić

72%

Szymczak K.

|

tom 1

39-48

EN

The article is on the subject of literary onomastics – one onimu is an example of three methods presented for translating names depending on the adopted ideas. The choice of method is particularly important because this literature is directed to children who perceive literary texts in a specific way, hence the importance of the selection of an appropriate translation strategy. An important factor to be taken into account during the process of translation is also the author and his intentions. Ivana Brlić-Mažuranić in 1916 released a collection of fairy tales inspired by Slavic mythology and the Pan-Slavic idea. In view of these various factors we can therefore take into account the different techniques that have been demonstrated in the article.

PL

Artykuł podejmuje tematykę onomastyki literackiej – na przykładzie jednego onimu przedstawione zostały trzy metody tłumaczenia nazwy własnej w zależności od przyjętej idei. Wybór metody jest szczególnie ważny, gdyż jest literatura ta kierowana jest do dzieci, które w specyficzny sposób odbierają teksty literackie, stąd tak ważny jest dobór odpowiedniej strategii translatorskiej. Ważnym czynnikiem, który można brać pod uwagę podczas procesu przekładu jest również osoba autora oraz jego intencje. Ivana Brlić-Mažuranić w 1916 roku wydała zbiór baśni inspirowanych mitologią słowiańską i ideą panslawistyczną. W związku z tymi różnymi czynnikami, można więc brać pod uwagę różne techniki, które zostały zademonstrowane w artykule.

11

„Słowiański kryminał”? – na tropie nowego podgatunku slavic fantasy

72%

Mikinka A. E.

|

tom 66

|

nr 1

383-401

EN

Contemporary authors have decided to combine the two most popular genres of the 20th and 21st centuries – crime fiction and fantasy – in one novel (or a novel series). The tendency for such experimentation became stronger after the year 2000 as part of postmodern games and having fun with texts as well as on the author-reader axis. As a result of following transformations taking place over the last decades, both fantasy and crime fiction have moved successfully closer towards genre syncretism, taking advantage of mutual intertextual references, permeating their motives, themes, and threads. In the article, we try to answer the question of what are the points of contact between these two seemingly distant literary genres. We analyze two works, assigned to a completely new sub-genre: Slavic crime fiction. What makes them "Slavic"? Why is this sub-genre becoming more and more popular?

PL

W artykule przedstawiono wybrane teksty literackie wydane w ciągu ostatniego dziesięciolecia, starając się odpowiedzieć na pytanie o punkty styczne między fantastyką a kryminałem oraz o to, czy można już mówić o nowym podgatunku: „słowiańskim kryminale”. Punktem wyjścia w analizach i interpretacjach utworów było założenie, iż tendencja do eksperymentowania w literaturze przybrała na sile po 2000 roku w ramach postmodernistycznych gier i zabaw tekstem na osi autor – czytelnik. W wyniku kolejnych przekształceń dokonujących się w ciągu ostatnich dziesięcioleci zarówno fantastyka, jak i kryminał zmierzały coraz bardziej w stronę synkretyzmu gatunkowego, stosując wzajemne intertekstualne nawiązania, przenikania swoich motywów, tematów i wątków. W artykule posiłkowano się ustaleniami z zakresu komparatystyki i intertekstualności.

12

Elementy folkloru słowiańskiego w powieści Andrieja Rubanowa Финист ясный сокол

58%

Wójcikowska-Wantuch P.

|

nr 7

65-84

EN

This article is about the latest novel written by contemporary Russian writer Andrei Rubanov entitled Финист ясный сокол [Finist yasnyy sokol]. The novel was qualified by the author and critics to the Slavic fantasy genre. This genre is gaining more and more popularity among writers and readers on the wave of the Renaissance fairy tale phenomenon in Russian literature at the turn of the 20th and 21st centuries. The plot of the novel by Andrei Rubanov is based on the motifs of Russian folk tales. Constructing the world, the artist presented primarily the texts of Russian folklore, but in order to substantiate the events, he also used ethnographic and historical knowledge about the life of the Early Slavs. The aim of the article was to present and discuss elements of Slavic folklore in the work of Andrei Rubanov. The author of the paper focused on the area of Slavic beliefs: mythology, demonology, pagan rituals and rituals. Elements of Slavic folklore such as the culture of folk laughter and flaw narrative were also presented. One of the basic problems of the novel was pointed out, the disintegration of oral culture and the disappearance of primitive magical thinking in favor of writing culture and Christian worldview.

PL

Artykuł dotyczy najnowszej powieści współczesnego pisarza rosyjskiego Andrieja Rubanowa, zatytułowanej Финист ясный сокол. Utwór został zakwalifikowany przez autora i krytyków do gatunku słowiańskiego fantasy. Gatunek ten zdobywa wśród pisarzy i czytelników coraz większą popularność na fali zjawiska renesansu bajki w literaturze rosyjskiej na przełomie XX i XXI wieku. Fabuła powieści Andrieja Rubanowa opiera się na motywach rosyjskiej baśni ludowej. Konstruując świat przedstawiony, autor sięgnął przede wszystkim do tekstów folkloru rosyjskiego, ale w celu uprawdopodobnienia wydarzeń wykorzystał również wiedzę etnograficzną i historyczną dotyczącą życia Prasłowian. Celem artykułu jest zbadanie i omówienie elementów folkloru ogólnosłowiańskiego w utworze Andrieja Rubanowa. Autorka artykułu skoncentrowała się na obszarze wierzeń słowiańskich: mitologii, demonologii, pogańskich obrzędów i rytuałów. Zostały także przedstawione takie elementy folkloru słowiańskiego, jak kultura ludowego śmiechu i narracja skazowa. Wskazano jeden z podstawowych problemów utworu, czyli rozpad kultury oralnej i zanikanie pierwotnego myślenia magicznego na rzecz kultury piśmiennej i chrześcijańskiego światopoglądu.

13

Obraz ptaków mitycznych (Stratim i Gamajun) w wybra-nych wierszach Konstantina Balmonta i Aleksandra Błoka

58%

Potyrańska A.

|

2020

|

tom Tom 3 Nr XXV

41-58

PL

W twórczości modernistów rosyjskich często spotykamy mitopoetyc-kie obrazy rajskich ptaków, występujących pod różnymi postaciami i imionami: Alko-nost, Sirin, Stratim, Gamajun, Żar-ptak. Niekiedy określa się je ogólnie: „rajski ptak”. Przedmiotem badań są wybrane wiersze Konstantina Balmonta i Aleksandra Błoka, w których pojawia się motyw Stratima i Gamajuna. Naszym celem jest prześledzenie, w jakim stopniu rosyjscy poeci wykorzystują słowiańskie tradycje ludowe i odzwierciedlają je w swoich utworach oraz w jakim stopniu modyfikują odwieczne motywy. Rozpatrywanie motywów zaczerpniętych z mitologii i folkloru w wielu kontekstach dąży do ich herme-neutycznej interpretacji. Analizie poddany został poetycki język analizowanych utworów. W wyniku przeprowadzonych badań wykazano, że tradycyjny obraz ptaków mitycznych w wielu przypadkach ulega poetyckiej transformacji, a ich podstawowa semantyka ulega przekształceniu.

EN

In the works of Russian modernists, we often find mythopoetic images of paradise birds, appearing in various forms and names: Alkonost, Sirin, Stratim, Gama-jun, Firebird, and they are sometimes generally described as “paradise birds”. The subject of the study are selected poems by Konstantin Balmont and Alexander Blok. The goal is to trace to what extent Russian poets use Slavic folk traditions and reflect them in their works and to what extent they modify eternal motifs. Consideration of motifs taken from mythology and folklore in many contexts strives for their hermeneutic interpretation. The poetic language of the given works is analysed and, as a result of the conducted research, it was shown that the traditional image of mythical birds undergoes a poetic transformation, and their basic semantics are transformed.

14

Teonimy staroruskie w świetle teorii trzech funkcji Georges’a Dumézila (Stribog, Perun, Weles)

44%

Toporow W. , Łuczyński M.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2012

|

tom 24

183-200

PL

Jest to jedna z pierwszych prac Władimira N. Toporowa poświęconych tzw. starożytnościom bałto-słowiańskim i zarazem pierwsza z wielu na temat wierzeń i mitologii Słowian. Autor podejmuje w niej zagadnienie systemu mitologicznego pogańskich Słowian z językoznawczego punktu widzenia. Dokonuje analizy staroruskich teonimów, stara się ustalić ich etymologię oraz typologiczne odpowiedniki w innych tradycjach mitologicznych. Celem rozprawy jest klasyfikacja prasłowiańskich bóstw w oparciu o teorię trzech funkcji (kapłańskiej, wojowniczej i produkcyjnej) zaproponowaną przez francuskiego socjologa Georges’a Dumézila. Rozważania autora, obracające się wokół kilku wybranych nazw, zmierzają do rekonstrukcji semantycznej panteonu Słowian z wykorzystaniem owego hipotetycznego modelu. Swoje propozycje autor ujmuje w formie tabeli, w której bogiem pierwszej funkcji (władzy suwerennej) zostaje Strzybóg, bogiem drugiej (wojennej) – Perun, natomiast bogiem trzeciej (gospodarczej) – Weles.

EN

The article concerns the mythological system of pagan Slavs from the linguistic point of view. The author analyses Old-Russian theonyms, such as Perunъ, Velesъ and Stribogъ, and tries to reconstruct their etymological and typological correlations in other mythological traditions. The aim of this study is to establish the typology of Old-Slavic deities, based on the theory of trifunctional ideological system of Indo-Europeans, proposed by the French sociologist Georges Dumézil. The author describes selected mythological names and reconstructs a semantic context of the names of Slavic deities within the hypothetical model. The first function (sovereign power) is assigned to Stribogъ, the second function (war) to Perunъ, and the third (economic) function – to Velesъ. The article is one of the first studies of V. N. Toporov devoted to an aspect of old Balto-Slavic world and first of the many texts concerned with Proto-Slavic beliefs and mythology.