Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Jedni nieśli buławy, drudzy – buzdygany... Rzecz o książce Jacka Gutowskiego

100%

Grabowski W.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2016

|

tom XVII (LXVIII)

|

nr 4 (258)

176-181

PL

Waldemar Grabowski dokonał recenzji publikacji: J. Gutowski, Buławy i buzdygany w Polsce od XVI do XVIII wieku, Warszawa 2015.

2

„W tej Rzeczypospolitej prawo królem, prawo senatorem, prawo szlachcicem”. Idea nadrzędności prawa i jej praktyczne konsekwencje w realiach staropolskiej przedkonstytucyjnej monarchii „mieszanej” (X V I–X V III wiek)

80%

Kucharski T.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2021

|

nr 3 (61)

63-78

PL

Artykuł poświęcony jest problemowi używania współczesnej terminologii praw-nej w badaniach naukowych dotyczących przednowoczesnego i przekonstytucyjne-go systemu prawnego. Główny przedmiot analizy to istnienie zasady rządów prawa w Rzeczpospolitej Polsko-Litewskiej między XVI a XVIII w. Autor stara się usta-lić czy jest w ogóle usprawiedliwione odwoływanie się do współczesnej idei rządów prawa by opisać system rządów w Rzeczpospolitej? A jeśli tak, to jak tego dokonać by uniknąć prezentyzmu?Autor stara się sformułować zespół cech dotyczących zasady rządów prawa, któ-re można by odnieść do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Próbuje też ustalić zestaw warunków, które były konieczne do rozwoju idei rządów prawa w przednowoczesnej rzeczywistości.

EN

The presented article is devoted to using present-day legal terminology in scientific re-search on pre-modern and pre-constitutional states’ legal systems. The main focus of analysis is the rule of law principle existence between the 16th and 18th centuries in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The author tries to establish whether this is even jus-tified to use the modern idea of the rule of law to describe the Polish-Lithuanian pre-par-titions political system? And, if so, how technically do that to avoid presentism?The author tries to formulate a set of features concerned with the rule of law prin-ciple applicable to the Polish-Lithuanian Commonwealth. He also tries to determine the set of conditions necessary for the rule of law principle to blossom in pre-mod-ern reality fully.

3

Piotr Mieszkowski o Senacie Rzeczpospolitej. Kilka uwag na temat XVII-wiecznego polskiego republikanizmu

60%

Tulejski T.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2022

|

nr 5(69)

167-180

PL

Piotr Mieszkowski jest jednym z zapomnianych dzisiaj polskich pisarzy republikańskich XVII wieku. Jego rozważania nad ustrojem Rzeczypospolitej Obojga Narodów są zwieńczeniem debat, które toczyły się w wieku XVI. W traktacie Polonus Iure Politus Mieszkowski przedstawia dojrzałe spojrzenie na zagadnienie właściwego ustroju państwa polsko-litewskiego. Zdaniem autora jego koncepcja ustrojowa jest połączeniem rzymskiej tradycji republikańskiej oraz dorobku polskiej renesansowej filozofii politycznej okresu złotego wieku. Szczególne znaczenie ma dla niego rola senatu Rzeczpospolitej. Autor artykułu dowodzi, że Mieszkowski jest jednym z przedstawicieli grupy konstytucjonalistów, którzy uważali senat, za newralgiczny element ustroju państwa zapewniający mu trwałość i stabilność. Warunkiem koniecznym realizacji tej roli jest jednak kultywowanie cnót republikańskich.

EN

Piotr Mieszkowski is one of the forgotten republican writers of 17th century Poland. His reflections on the political system of the Polish-Lithuanian Commonwealth are the culmination of the debates that took place in the 16th century. In his treatise Polonus Iure Politus, Mieszkowski presents a mature perspective on the proper system of the Polish-Lithuanian state, which merges the Roman republican tradition and the achievements of Polish political philosophy of the Renaissance, its golden age. According to Mieszkowski, the Senate of the Polish-Lithuanian Commonwealth is of particular importance. The author of the article proves that Mieszkowski is one of the representatives of a group of constitutionalists of 17th century Commonwealth who considered the senate the crucial element of the political system, ensuring its durability and stability. The necessary condition for fulfilling this role, however, is the cultivation of republican virtues.

4

Imigranci z Rzeczpospolitej Obojga Narodów w początkowej fazie europejskiego osadnictwa w Kolonii Przylądkowej

60%

Kowalski M.

Przegląd Geograficzny. Polska Akademia Nauk

|

2012

|

tom 84

|

nr 2

5

Artykuł recenzyjny książki Jana Sowy Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas, Kraków 2012

51%

Lewandowska-Malec I.

|

nr 3

285–301

EN

The main thesis of the book reviewed is an assumption that Poland and other countries of East-Central Europe suffer from a chronic underdevelopment, whose sources the Author is trying to find in the past. The review focuses on one of the two main themes of the book, i.e., leaving out the economic issues, it concentrates on the politics. The Author sets out to claim that only those countries develop correctly which have experienced absolute monarchy in their history. Referring to the idea of Ernst Kantorowicz, Jan Sowa assumes that such a political system is the only guarantee of stability and continuity of a country: on the death of the “physical body” of the king, his “political body” continues to last. In Polish-Lithuanian Commonwealth, because of the elective character of the monarchy and the claims of the nobility to play the role of the sovereign, the “political body” disappeared, and the country turned out to be a “phantom body.” For the Author, this means an atrophy of the country following the death of the last Jagiellonian king, Sigismund II Augustus. Between 1572 and 1795 there is no Polish statehood, since the Author regards the Polish-Lithuanian Commonwealth as only an “illusion.” Both the theories presented above and the sources used to prove their correctness raise substantial doubts. The Author confuses basic notions, identifying sovereignty with absolutism, and he makes basic historical mistakes, regarding the Jagiellons’ throne in the Crown of the Kingdom of Poland as hereditary, and also assuming the factual decay of statehood as early as in 16th century, with its symbolic confirmation in 18th century. He finds the grounds for his theories in political theology and psychoanalysis, using historical and legal historical sources to a very limited extent.

6

Polsko-niemieckie pogranicze kulturowe na przykładzie kontaktów szlachty wielkopolskiej, śląskiej i brandenburskiej w XVI–XVIII wieku

51%

Klint P. , Uniwersytet Wrocławski Z. A. H.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2013

|

tom 2

EN

The article presents the tradition of cultural exchange in the Polish-Silesian-Brandenburgian borderland in the 16th to 18th century on the example of the relationship of the nobility living in each of these regions. During the three centuries before the partitions, there was a process merging the Polish- and German-speaking nobility in the borderlands. Family ties and financial relations strengthened the bonds between the gentry from different countries. In addition, in the 16th and first half of the 17th century noble families from Silesia or Branderburg were settling within Poland. Some of these families were polonised, while others remained part of the German language and culture. Reformation was another element bonding the nobility from these regions – many Polish noble families from the Greater Poland borderland adopted reformed faith and came in close relations with the Protestants of Silesia and Brandenburg. With such tight relationships, there was a need for knowledge of the German language among Polish nobility, as well as the need to learn Polish among Silesians and Branderburgians. But the knowledge of language was not the only element shaping the borderland culture – the elements of Polish and German culture were also merging. All this led to the emergence of a community in the noble society (at least in the western Great Poland (Wielkopolska). Borderland became the place with much stronger neighbourhood, family and material ties, as well as much greater shared interests and local identity than in other regions.

PL

W artykule przedstawiono tradycję wymiany kulturowej na pograniczu polsko-śląsko-brandenburskim w XVI–XVIII w. na przykładzie relacji szlachty zamieszkującej w każdym z tych regionów. Zaprezentowano kontakty rodzinne i majątkowe szlachty polsko- i niemieckojęzycznej, ze specjalnym naciskiem na polonizację rodzin szlacheckich, które przybywały do Wielkopolski z po- łudnia lub zachodu i osiedlały się tam na stałe. Analiza kwestii etnicznych na pograniczu służy głównie rozpatrywaniu tworzenia się specyficznej wspólnoty szlacheckiej na kresach Wielkopolski i polsko-niemieckiej wymiany kulturowej.

7

Rozdwojone sejmiki lubelskie z 1776 roku

51%

Bednaruk W.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

tom 61

|

nr 2: Historia

235-248

EN

On 15th July 1776 the Lublin gentry, divided into supporters and opponents of the King, held two separate regional diets in two different places. The supporters of the Royal court were headed by Crown Chamberlain Wincenty Potocki and Łuków Castellan Jacek Jezierski, whereas Lublin Voivode Antoni Lubomirski helped by Lublin Chamberlain Tomasz Dłuski gathered the King's opponents. However, although twice as many noblemen took part in the meeting of the opposition, and they met the remaining conditions required by law, the supporters of the King won the confrontation. It was their representatives who sat in the Sejm and the Tribunal, and the ones elected by the opposition were rejected. Representatives of foreign courts: Russian and Austrian became involved in the dispute and it was mainly them that made the Lublin Voivode give up pushing through his ideas.

8

The Principle of necessitas frangit legem in the Activity and Thought of Andrzej Maksymilian Fredro

51%

Tracz-Tryniecki M.

Studia Iuridica Lublinensia

|

2020

|

tom 29

|

nr 5

EN

The article presents the attitude of Andrzej Maksymilian Fredro – a key statesman and political writer in the 17th-century Polish-Lithuanian Commonwealth – toward the principle of necessitas frangit legem. At the beginning, the intellectual sources of his understanding of this principle are discussed. Two groups are referenced: one referring to the Christian legal view on necessitas and the other connected with the question of the reason of state. Then four aspects of Fredro’s thought and political activity are analyzed. Firstly, his reference to necessitas treated as the justification of the amendment of the old law. Secondly, various examples of his flexible attitude toward law. All of them express Fredro’s opinion on the key role of prudence in the process of applying law. Thirdly, the question of the infringement of law is discussed by referring to his concept of the exception from law and his reaction to Siciński’s veto. Fourthly, it is pointed how in the context of the political conflict during the 1660s Fredro adopted a much stricter attitude toward observing the law. In the end, the conclusions state that Fredro’s case is a good example of the dilemma of Polish political thought and practice of how to combine effective governance with the respect for constitutional forms.

PL

Niniejszy artykuł dotyczy stosunku Andrzeja Maksymiliana Fredry, jednego z kluczowych mężów stanu i pisarzy politycznych siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, do zasady necessitas frangit legem. Na początku omówiono źródła intelektualne kształtujące jego rozumienie tej zasady. Wskazano na dwie grupy: związaną ze spojrzeniem chrześcijańskiej myśli prawniczej na necessitas oraz odnoszącą się do kwestii racji stanu. Analizie poddano cztery aspekty myśli i działalności Fredry. Po pierwsze, wskazano na odwołanie do necessitas jako uzasadnienia zmiany starego prawa. Po drugie, przedstawiono różne przykłady elastycznego podejścia do prawa, wyrażające opinię Fredry o kluczowej roli roztropności w procesie stosowania prawa. Po trzecie, omówiono problem naruszenia prawa, odnosząc go do Fredrowskiej koncepcji wyjątku od prawa oraz do jego reakcji na weto Sicińskiego. Po czwarte, wskazano, jak Fredro – w kontekście konfliktu politycznego lat 60. XVII w. – przyjął znacznie bardziej sztywne stanowisko wobec przestrzegania prawa. W konkluzjach stwierdzono, że przypadek Fredry stanowi dobry przykład dylematów dotyczących sposobu połączenia skutecznego rządzenia z poszanowaniem form konstytucyjno-ustrojowych, przed jakim stanęła zarówno myśl polityczna, jak i praktyka Rzeczypospolitej.

9

Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki

51%

Rogulski J.

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

|

2018

|

tom 56

PL

Genealogy of the Sanguszko Family by Prince Symeon Samuel SanguszkoA genealogy of the Sanguszko Family produced by Symeon Samuel Sanguszko (died 1638) is a short historical text presenting the history of the Sanguszkos in genealogical order: starting with the progenitor, it contains biographic notes of successive members of the family according to family branches. The genealogy made by a member of the family is a record of knowledge of a magnate about his own family, making it a valuable source for research into collective memory and historical culture of magnates of the Polish-Lithuanian Commonwealth of those times. The work is known in three versions: the original and two its eighteenth-century copies. The analysis contains the ﬁliation of known and established manuscript texts, time of their creation, their purpose, and their later archival and library history. Next, the sources of information of the author are established and based on this the historian’s craft of the author and the memory culture of his family are discussed. The genealogy was based on historical writings, mainly Maciej Stryjkowski’s chronicle, which was used for the reconstruction of the oldest history of the family, and the collective memory of the family, i.e. the knowledge passed down from generation to generation within the family, used to reconstruct the later history. A thorough analysis of the genealogy information revealed that some parts of the work were invented by the author to ﬁll in the gaps between the part reconstructed on the basis of chronicles and that on the basis of family memory (“ﬂoating gap”). And ﬁnally, the importance of the genealogy for the Sanguszko Family’s identity and old-Polish knowledge of genealogy is presented. It turned out that the genealogy had a great impact both on the Sanguszko’s identity and the old-Polish genealogical studies, as it gave rise and strengthened the – untrue – conviction among both the family members and old-Polish historians that the Sanguszkos descended from Liubartas son of Gediminas. The annex contains a critical edition of the genealogy text, reconstructed on the basis of three old-Polish manuscripts and a nineteenth-century transcription of the original manuscript.

10

Wilk (Canis lapus)

51%

Bywalec A.

Aura

|

2017

|

nr 06

PL

W serii artykułów poświęconych historii gospodarczej Rzeczypospolitej Obojga Narodów autorka zajmuje się opisem pożytków, pochodzących od zwierząt łownych, wykorzystywanych w gospodarstwie domowym do sporządzania leków i kosmetyków, a także przedstawia ich zastosowanie gospodarcze. Źródłem są staropolskie poradniki medyczne, zielniki i inne oryginalne dzieła historyczne, które zawierają wzmianki o zwierzętach i ich wykorzystaniu w Polsce od XVI do końca XVIII wieku.

EN

In a series of articles on the economic history of the Polish-Lithuanian Commonwealth, the author deals with benefits and products from the game applied in the household for preparation of medicines and cosme- tics as well as their economic use. The literature includes Old Polish medi- cal how-to books, herbals, and other historical references, which mention game and the use of game products between 16th and 18th centuries.

11

Litwa i Litwini jako integralna część Rzeczypospolitej w polskiej świadomości epoki nowożytnej (XVI–XVII w.)

51%

Świderska-Włodarczyk U.

Społeczeństwo i Polityka

|

2019

|

nr 3(60)

63-74

PL

W XVI i XVII w. Litwa i Litwini zajmowali istotne miejsce w staropolskiej świadomości. Świadczą o tym opinie ówczesnych intelektualistów. To oni w głównej mierze zabierali głos na poziomie teoretycznym. Te opinie pozostawały w zgodzie z opiniami szlacheckimi, choć cechowały się większym praktycyzmem i lakonicznością. Każda z nich potwierdzała tezę o podmiotowym wizerunku Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego mieszkańców. Na kształt tego wizerunku składały się oceny o charakterze etnogenicznym, dynastycznym, politycznym, ustrojowym, patriotycznym, religijnym i kulturowym. Wszystkie one, mimo nieznacznych różnic, w zasadniczym kształcie pozostawały spójne i pozytywnie wartościowały obecność Litwy i jej mieszkańców w strukturze państwa. Pamiętano bowiem, że symbioza Korony i Litwy stanowiła warunek wartości nadrzędnej – potęgi Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

EN

In the 16th and 17th centuries Lithuania and the Lithuanians played an important role in the Old Polish awareness. This is evidenced by the opinions of the intellectuals of that time. They mainly expressed their opnion at the theoretical level. These opinions were in line with the opinions of the nobility, although they were more practical and laconic. Each of them confi rmed the thesis about the subjective image of the Grand Duchy of Lithuania and its inhabitants. The shape of this image was of ethnogenic, dynastic, political, patriotic, religious and cultural character. All of them, in spite of slight differences, basicly remained coherent, and positively evaluated the presence of Lithuania and its inhabitants in the structure of the state. It was remembered thow, that the symbiosis of the Crown and Lithuania was a condition of the supreme nature – namely the power of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

12

Ideały wychowawcze w edukacji oświeceniowej (w perspektywie historii intelektualnej). Z dziejów Komisji Edukacji Narodowej

51%

Janeczek S.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2015

|

tom 6

|

nr 2

5-37

PL

Artykuł omawia ideały wychowawcze w szkołach Komisji Edukacji Narodowej (KEN) w dobie oświecenia na tle europejskim. Wykorzystuje metody historii kultury intelektualnej (intellectual history), które umożliwiają poszerzenie tradycyjnej historii oświaty i wychowania o wymiar społeczno-kulturowy. Działania Komisji, podobnie jak poprzedzające ją reformy przeprowadzone w Rzeczypospolitej na gruncie szkolnictwa kościelnego w połowie XVIII wieku, wpisują się w analogiczne zmiany na gruncie ogólnoeuropejskim. Podobny był ich duch, godzący nowożytny utylitaryzm – odpowiedni do potrzeb absolutystycznych państw, które przejmowały troskę o oświatę od grup wyznaniowych – z integralną wizją szkoły, w której elementem fundamentalnym jest wychowanie moralne zespolone z religijnym. Mimo przejawów pewnego racjonalizmu i naturalizmu w duchu epoki religia pozostała fundamentem moralności, a ta podstawą ładu społecznego. Artykuł potwierdza ideę tzw. długiego trwania (longue durée), ukazując ciągłość wychowawczą w szkole nowożytnej, mimo odmiennych deklaracji ideowych.

XX

This paper discusses the ideals of education present in the schools of the Commission of National Education (Pol. KEN) in the period of the Enlightenment against the backdrop of Europe. It applies the methods of intellectual history which permit to expand the traditional history of education and formation by the social and cultural dimensions. The activities of the Commission, like the preceding reforms in the mid-eighteenth century Polish Republic (based on church education), are part and parcel of the European reforms. They were similar in terms of their spirit that combined a critical approach to modern utilitarianism—appropriate to the needs of the absolutist states that were concerned about education in the manner of religious groups— with an integral vision of school whose fundamental element was moral formation in combination with religious formation. Despite certain manifestations of rationalism and naturalism in line with the spirit of the epoch, religion remained the foundation of morality, and the latter in turn was the foundation of social order. This paper confirms the idea of the so-called long duration (longue durée), and shows that in spite of different ideological declarations we observe educational continuity in the modern school.

13

Tradycja i kultura Towarzystwa Jezusowego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako wzorce i przykłady w De viris illustribus Jana Poszakowskiego SJ

51%

Łukaszewska-Haberkowa J.

Res Historica

|

2022

|

nr 53

95-112

EN

The paper deals with examples presented by Jan Poszakowski, SI in his works (specifically De viris illustribus), drawn from the tradition and culture of the Jesuit. Poszakowski’s oeuvre contains biographies of outstanding Jesuits working in Lithuania, but it also indirectly deals with Lithuania itself, as an area of Jesuit cultural activity from the 16th to the 18th c. Priests and brothers described by Poszakowski did their best to implement the principal rules assigned to the order by St. Ignatius. Through their educational and pastoral work Lithuanian Jesuits contributed to the spiritual and material development ofthe country. The most prominent elements of Jesuit tradition and culture in Poszakowski’s works include obituaries, reports, martyrologium, menologium, apologetic and pastorals activities as well as education. All of these aspects are mentioned in the present paper.

PL

W artykule omówiono wzorce i przykłady zaczerpnięte z tradycji i kultury Towarzystwa Jezusowego w twórczości Jana Poszakowskiego SJ, w szczególności w jego De viris illustribus. Dzieło Poszakowskiego zawiera biografie wybitnych jezuitów działających na Litwie. Pośrednio jego przedmiotem jest także sama Litwa jako obszar działalności kulturalnej jezuitów od XVI do XVIII w. Zakonnicy opisani przez Poszakowskiego starali się wprowadzać w życie najważniejsze zasady pozostawione zakonowi przez św. Ignacego. Jezuici pracujący na Litwie poprzez swoją działalność duszpasterską i szkolną służyli duchowemu i materialnemu rozwojowi kraju. Do najważniejszych elementów tradycji i kultury jezuickiej w twórczości Poszakowskiego należały przedstawione w artykule m. in. nekrologi, sprawozdania, martyrologium i menologium, działalność apologetyczna, duszpasterska oraz oświatowa.

14

Kryzys, rozpad i odrodzenie I Rzeczypospolitej w okresie II wojny północnej (1655–1660)

51%

Opaliński E.

|

nr 2

PL

Rzeczpospolita Obojga Narodów przeszła w połowie XVII stulecia głęboki wielostronny kryzys: demograficzny, gospodarczy, polityczny i militarny. Doprowadził on do rozpadu państwa w 1655 r., a następnie do próby jego podziału w grudniu 1656, określanej często jako próba pierwszego rozbioru Polski. Przełamanie kryzysu umożliwił wciąż duży potencjał państwa i przezwyciężenie załamania moralnego społeczeństwa oraz brak zgody Tatarów, Moskwy, Habsburgów i Danii na rozbiór Rzeczypospolitej.In the mid-seventeenth century, the Polish-Lithuanian Commonwealth was hit by a severe and multi-dimensional crisis: demographic, economic, political and military. It led to the collapse of the state in 1655, and then to the attempt at its division in December 1656, often referred to as an attempt at its first partition. This, however, was prevented by still considerable potential of the state, which made it possible to defuse the crisis and overcome the moral breakdown of society, as well as the lack of consent to the partition by the Tatars, Moscow, the Habsburgs, and Denmark.

15

Bóbr (Castor fiber)

51%

Bywalec A.

Aura

|

2017

|

nr 05

PL

W serii artykułów poświęconych historii gospodarczej Rzeczypospolitej Obojga Narodów autorka zajmuje się opisem pożytków pochodzących od zwierząt łownych,, wykorzystywanych w gospodarstwie domowym do sporządzania leków i kosmetyków, a także przedstawia ich zastosowanie gospodarcze. Źródłem są staropolskie poradniki medyczne, zielniki i inne oryginalne dzieła historyczne, które zawierają wzmianki o zwierzętach i ich wykorzystaniu w Polsce od XVI do końca XIX wieku.

EN

In a series of articles on the economic history of the Polish-Lithuanian Commonwealth, the author deals with benefits and products from the game applied in the household for preparation of medicines and cosme- tics as well as their economic use. The literature includes Old Polish medi- cal how-to books, herbals, and other historical references, which mention game and the use of game products between 16th and 18th centuries.

16

Łoś (Alces alces)

51%

Bywalec A.

Aura

|

2017

|

nr 09

PL

W serii artykułów poświęconych historii gospodarczej Rzeczypospolitej Obojga Narodów autorka zajmuje się opisem pożytków pochodzących od zwierząt łownych wykorzystywanych w gospodarstwie domowym do sporządzania leków i kosmetyków, a także przedstawia ich zastosowanie gospodarcze. Źródłem są staropolskie poradniki medyczne, zielniki i inne oryginalne dzieła historyczne, które zawierają wzmianki o zwierzętach i ich wykorzystaniu w Polsce od XVI do końca XIX wieku.

EN

In a series of articles on the economic history of the Polish-Lithuanian Commonwealth, the author deals with benefits and products from the game applied in the household for preparation of medicines and cosmetics as well as their economic use. The literature includes Old Polish medical how-to books, herbals, and other historical references, which mention game and the use of game products between 16th and 18th centuries.

17

Samotna wyspa czy wolni wśród wolnych? Obraz wolnych republik w dyskursie politycznym Rzeczypospolitej Obojga Narodów

51%

Grześkowiak-Krwawicz A.

Roczniki Filozoficzne

|

2023

|

tom 71

|

nr 1

91-110

EN

Researchers have long drawn attention to the deep conviction of the Polish-Lithuanian Commonwealth nobility about the uniqueness of their country and its freedoms. Contrary to what is sometimes believed, it was not an expression of Sarmatian megalomania, which made itself felt in the seventeenth and early eighteenth centuries, this opinion was propagated at least from the middle of the sixteenth century. Nor was it some kind of Polish peculiarity, citizens of other free commonwealths said and probably thought about their freedoms in a similar way. Already in the 15th century, the inhabitants of Florence considered their republic to be unique and extraordinary, precisely because of its freedom. The Venetians, and later the Dutch and the English, assessed their country and freedom in a similar way. The sentence: “there is only one kingdom on earth where freedom has found a home” contrary to appearances does not refer to the Sarmatian Commonwealth, but to Hanoverian England, and its author believed that his homeland was the only country and the British were the only people who can truly say about himself: “we are free.” Noble citizens of Polish Republic entered this discourse early, even before the first free election. The author discusses the history of this discourse in the times of the Polish-Lithuanian Commonwealth, stating that, contrary to the references in the 16th century, and even at the beginning of the 17th century, later references to republics other than the Polish-Lithuanian Commonwealth or ancient republics (especially Rome) were not numerous and quite superficial, their authors generally did not know much about the mentioned countries, but they had no doubts that they share a certain similarity with the Commonwealth, which could be described as a community of freedom. Because this very motif, also important earlier, became dominant in the 17th century and the first half of the 18 century. The crisis and ossification of political reflection, combined with a decrease in interest in the outside world, meant that more extensive references to other countries and their political solutions no longer appeared in noble political discussions. Their participants, however, continued to include their country in a fairly elite community of European republics and still, regardless of all social, religious and political differences, of which they were often unaware, they still considered them their “companions.”

PL

Badacze od dawna zwracali uwagę na głębokie przekonanie szlachty Rzeczypospolitej Obojga Narodów o wyjątkowości jej kraju i jej swobód. Wbrew temu, co się czasem sądzi, nie był to wyraz sarmackiej megalomanii, która dała o sobie znać w wieku XVII i na początku XVIII, opinię tę głoszono co najmniej od połowy wieku XVI. Nie była to też jakaś polska osobliwość, podobnie mówili i zapewne myśleli o swoich swobodach obywatele innych wolnych rzeczy-pospolitych. Już w XV wieku mieszkańcy Florencji uważali swoją republikę za jedyną i nadzwyczajną, właśnie z racji panującej w niej wolności. Podobnie swój kraj i panującą w nim wolność oceniali Wenecjanie, a później Holendrzy, a także Anglicy. Zdanie: „jest tylko jedno królestwo na ziemi, gdzie wolność znalazła mieszkanie” wbrew pozorom nie odnosi się do sarmackiej Rzeczypospolitej, ale do hanoweriańskiej Anglii, a jego autor sądził, iż to jego ojczyzna jest jedynym krajem, a Brytyjczycy są jedynym ludem, który prawdziwie może o sobie powiedzieć: „jesteśmy wolni”. Szlacheccy obywatele Rzeczypospolitej wcześnie wpisali się w ten dyskurs, jeszcze przed pierwszą wolną elekcją. Autorka omawia dzieje owego dyskursu w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, stwierdzając, że w przeciwieństwie do odwołań w wieku XVI, a nawet w początkach wieku XVII pojawiające się później wzmianki o innych niż własna rzeczpospolita bądź niż republiki antyczne (szczególnie Rzym) były niezbyt liczne i dość powierzchowne, ich autorzy na ogół nie wiedzieli zbyt wiele o przywoływanych krajach, nie mieli jednak wątpliwości, że łączy je z Rzecząpospolitą pewne podobieństwo, które można by określić jako wspólnotę wolności. Bo też ten właśnie motyw, ważny także wcześniej, w wieku XVII i pierwszej połowie wieku XVIII stał się dominujący. Kryzys i skostnienie refleksji politycznej w połączeniu ze spadkiem zainteresowania światem zewnętrznym spowodował, że w szlacheckich dyskusjach politycznych nie pojawiały się już bardziej rozbudowane odwołania do innych krajów i ich rozwiązań ustrojowych. Ich uczestnicy jednak w dalszym ciągu włączali swój kraj w dość elitarną wspólnotę republik europejskich i w dalszym ciągu, nie bacząc na wszelkie różnice społeczne, wyznaniowe, polityczne, z których zresztą często nie zdawali sobie sprawy, uważali je za swoje „towarzyszki”.

18

Udział hetmanów litewskich w przygotowaniu kampanii wojennej na przykładzie zmagań ze Szwecją w roku 1625

51%

Gawron P.

Rocznik Lituanistyczny

|

2015

|

tom 1

EN

Livonian war, waged by Lithuanian army against Swedes in 1625–1626, showed very clearly, that without hetman’s help (commander-in-chief) any military preparation would have been very difficult or even impossible. Using their private resources: men, money or raw materials Lithuanian commanders were able to build quite the large army. The king Sigismund III’s decisions, quarrels among high – ranking officers and military blunders did not allow to use these forces properly. Structure of the army, composition of oficer’s corps and troops’ strength was heavily influenced by hetmans. Maintaining army in the camp was possible because of their considerable borrowing. They used their vast landed estates as a source of food, arms and military equipment. Hetmans were responsible for camp and march discipline and civilians protection, however their achievements in that area were rather modest.

PL

Działania wojenne armii litewskiej przeciwko Szwedom w Inflantach w latach 1625–1626 pokazały dobitnie, że bez udziału hetmanów byłyby one bardzo trudne czy wręcz niemożliwe. Wykorzystując własne zasoby: pieniężne, ludzkie czy materiałowe, dowódcy litewscy zdołali wystawić pokaźną armię, która jedynie z powodu decyzji Zygmunta III, sporów pomiędzy Lwem Sapiehą oraz Krzysztofem Radziwiłłem czy błędów w dowodzeniu nie została należycie spożytkowana. Obaj hetmani mieli znaczący wpływ na strukturę armii, skład kadry oficerskiej oraz liczebność poszczególnych jednostek. Zatrzymanie wojska w obozie było możliwe dzięki znacznym pożyczkom z prywatnej kasy hetmanów, dzięki którym wypłacano żołd poszczególnym oddziałom, zaś majętności obu dowódców były wykorzystywane jako źródło dostaw żywności oraz sprzętu wojennego. W gestii hetmanów leżały także zapewnienie dyscypliny w obozie oraz ochrona ludności cywilnej przed maszerującym wojskiem, jednakowoż odnosili oni w tej materii jedynie umiarkowane sukcesy.

19

POSELSTWO JANA SZCZĘSNEGO HERBURTA DO PORTY OTTOMAŃSKIEJ (1598 R.) I NIEUDANA PRÓBA JEGO RECEPCJI NA SEJMIKU WISZEŃSKIM

51%

Gałuszka J.

Rocznik Przemyski

|

2017

|

tom 53

|

nr 1(20): Historia

3-18

EN

This paper discusses a legation of Jan Szczęsny Herburt (1567–1616) to Ottoman Porte and its’ effect among local nobility of Przemyśl Land. Herburt delivered a speech presumably on 19 January 1600 at the regional diet (summoned prior to the National Diet) in Sądowa Wisznia. The speech included not only his impressions from the mission to the Ottoman Porte in 1598 but also his opinion on the current internal and external policies of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The text confirms the author’s good education and considerable refinement, as well as his notable oratorical skills.

20

„Jego Świątobliwość uznaje, że lepiej będzie kontynuować wojnę, tym bardziej kiedy jest nadzieja na zwycięstwo”. Aktywność dyplomacji papieskiej podczas konfliktu polsko-tureckiego z lat 1633–1634

51%

Duda P.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

tom XVI (2019)

|

nr 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

75-97

PL

Artykuł omawia aktywność dyplomacji papieskiej podczas konfliktu polsko-tureckiego z lat 1633-1634. Szczególną uwagę zwrócono na papieskie koncepcje przekonania Władysława IV Wazy do rozpoczęcia wojny ofensywnej przeciwko Imperium Osmańskiemu – obietnicę przekazania subsydium oraz utworzenia floty państw chrześcijańskich. Podstawą pracy jest rękopiśmienna korespondencja nuncjusza papieskiego w Warszawie Onorata Viscontiego z Sekretariatem Stanu, zgromadzona w Archivio Segreto Vaticano oraz w Biblioteca Apostlica Vaticana.

EN

Paper describes activities of Papal diplomacy during Polish-Ottoman conflict taking place in 1633 and 1634. It especially focuses on Papal attempts to convince Polish King Wladysław IV Vasa to start offensive action against Ottoman Empire – like promises of financial subsidies and plans to create joint fleet of Christian countries. Paper is based on correspondence of Papal Nuncio in Warsaw, Onorat Visconti, with Secretary of State, from the collections of Archivio Segreto Vaticano and Biblioteca Apostlica Vaticana

RU

В статье рассматривается деятельность папской дипломатии в период польско-турецкой войны 1633–1634 гг. Особое внимание было уделено папской концепции убеждения Владислава IV Ваза начать наступательную войну против Османской империи – обещанием передачи субсидии и созданием флота христианских государств. Основой работы является рукописная переписка папского нунция в Варшаве Онората Висконти с Государственным секретариатом, собранная в Archivio Segreto Vaticano и в Biblioteca Apostlica Vaticana.