Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Platoński naturalizm i poszukiwanie języka idealnego. Interpretacja dialogu Kratylos

100%

Tiuryn T.

|

2016

|

nr 2

2

Retoryka w służbie przywódcy politycznego

72%

Czapińska M.

|

nr 4

19-29

PL

Powstały u zarania demokracji ateńskiej spór o rolę retoryki w działalności przywódcy politycznego nie wygasł wraz z końcem tego ustroju. Jego przebieg możemy śledzić m. in. na kartach tekstów Platona, Cycerona i Machiavellego. Platon deklaruje się jako przeciwnik sofi stycznego traktowania retoryki jako narzędzia służącego do manipulacji drugim człowiekiem. Cyceron uznaje, że stosowanie technik retorycznych w celu sterowania wolą słuchacza jest dopuszczalne jedynie w przypadku polityka, którego etyczna postawa jest gwarantem ich prawidłowego wykorzystania. W ujęciu Machiavellego natomiast retoryka odzyskuje charakter, jaki posiadała w przekonaniu sofistów – ma służyć przywódcy politycznemu w realizacji jego planów. Okazuje się zatem, że na skutek odmiennego rozumienia rzeczywistości państwowej, wynikającego głównie z przypisywania różnej wagi orientacji etycznej jednostek sprawujących władzę, wspomniani autorzy dochodzą do odmiennych wniosków, a zainicjowana przez starożytnych Greków dyskusja po wiekach wraca do punktu wyjścia.

EN

A dispute ignited at the dawn of the Athenian democracy about the role of the rhetoric in the activities of political leaders did not fade out completely at the end of that regime. Its course we can track inter alia on the pages of texts written by Plato, Cicero and Machiavelli. Plato speaks against the rhetoric sophistically understood as a tool serving to manipulate other people. Cicero concludes that the use of rhetorical techniques in order to take control over listener’s will is allowed only for a politician, whose ethical attitude is the guarantee of their proper use. However, from the Machiavelli’s perspective, the rhetoric retrieves its sophistic character - to serve political leaders to fully implement their plans. It appears then that on account of different perceptions of the state’s reality, which arise from the particular inclination to attach various levels of importance to the moral sense of individuals in power, these authors come to contrastive conclusions, and the discussion initiated by the ancient Greeks goes back to the starting point centuries later.

3

Hasło sprawiedliwości społecznej jako wstęp do tyranii

72%

Breczko J.

|

nr 1

209-230

EN

The slogan of “social justice” was variously understood in history; it was the basis of changes – in the broad sense of the word – democratic, but it also turned out to be a propaganda “catch” and an introduction to tyranny. Plato was perhaps the first who pointed out that democracy – when the theme of “redistribution of goods” and egalitarianism comes to the forefront – spontaneously turns into tyranny. Aristotle, in his policy concept (politeia), tried to prevent it. I would like to consider (in a nutshell) how these concepts “worked in history” and are currently valid. Finally, I would like to present three models of “social justice”: hierarchical (ancient), based on an equal criterion (modern, liberal) and egalitarian (utopian, leveling), which is an ideology leading to centralized, arbitrary and even tyrannical power.

PL

Hasło sprawiedliwości społecznej różnie w historii było rozumiane; bywało podstawą przemian – w szerokim sensie tego słowa – demokratycznych, ale też okazywało się propagandowym „chwytem” i wstępem do tyranii. Platon był bodaj pierwszy, który w swojej opisowej koncepcji ewolucji ustrojów zwrócił uwagę na to, że demokracja – kiedy wątek „redystrybucji dóbr” w imię egalitaryzmu i zrównania wychodzi na plan pierwszy – niejako spontanicznie zamienia się w tyranię. Próbował temu zapobiec Arystoteles w swojej koncepcji politei. Chciałbym się zastanowić (w ogromnym, rzecz jasna, skrócie), na ile te koncepcje „sprawdzały się w historii” i są obecnie aktualne. Chciałbym też – na zakończenie – zaprezentować trzy modele „sprawiedliwości społecznej”: hierarchiczny (starożytny), oparty na równym kryterium (nowożytny, liberalny) oraz egalitarystyczny (utopijny, zrównujący), będący ideologią prowadzącą do scentralizowanej, arbitralnej, a nawet tyrańskiej władzy.

4

Między odwróceniem duszy a poznaniem mistycznym. Interpretacje początku i końca filozofii w dialogach Platona

72%

Subczak M.

|

nr 42

281-300

PL

W niniejszym artykule zwracam uwagę na kwestię platońskiego rozumienia filozofii. Rozpoczynam od pytania, kim jest miłośnik mądrości, jaką rolę wyznaczył mu Platon i jaki jest warunek bycia filozofem. Innymi słowy: analizuję to, co czyni filozofa filozofem i co stanowi o jego istocie. W tym kontekście wskazuję na dwa charakterystyczne dla platońskiego pojmowania filozofii „momenty”, to jest „początek” i „koniec” filozofii. Zwracam uwagę na to, że w fabule platońskiej alegorii jaskini obecne jest pewne wydarzenie, które badacze sytuują w obu wzmiankowanych miejscach – to jest zarazem u początku filozoficznej drogi, jak i u jej kresu. Chodzi o motyw nawrócenia-odwrócenia duszy (gr. periagoge). Wskażę na to, że periagoge faktycznie stanowi o istocie miłośnika mądrości, ale zdecydowanie wykracza ono tak poza początek, jak i koniec filozofii.

XX

The article concerns emotions and their influence on creativity. It presents a multi-faceted approach to the research problem, which is deeply rooted in the trend of empirical research. Firstly, the authors include a short definitional presentation of emotions, and then they proceed to present general views on creativity and how it is understood in modern science. At the same time they only deal with rudimentary description and general discussion. The research analyses lead to the conclusion that emotions are complex phenomena and their role is fundamental for a person’s activity and creativity.

5

Cnoty kardynalne w pismach Bazylego z Cezarei. Aspekt filologiczno-historyczny

72%

Kochanek P.

|

tom 84

7-30

EN

The four cardinal virtues (prudence, moderation, justice and bravery) are frequently mentioned in the writings by the Bishop of Caesarea. Basil, as a theologian, writes about them in the context of Christian ethic and moral principles. The cardinal virtues are to help human beings achieve salvation, which is the main aim in the life of every confessor of Christ. Thus, one can say that these virtues are christocentrically directed. Basil based his analyses mainly on the ethical ideas of Plato, Aristotle and Plotinus. However, as a Christian intellectual, h4e went far beyond the scheme of these four virtues suggested by the Greek thinkers. The article consists of two parts. The first part contains mainly bibliographical information on the meaning of two notions: ἀρετή and virtus. The second part is the analysis of cardinal virtues in Basil’s writings and connections of Bishop of Caesarea’s aretology with Greek philosophy. Also here a lot of space is devoted to bibliographical information contained in the footnotes. In this way the article fulfils two functions: on one hand it gives the reader a useful bibliography, while on the other it presents the idea of cardinal virtues on the basis of the writings by Basil of Caesarea.

PL

Cztery cnoty kardynalne (roztropność, umiarkowanie, sprawiedliwość i męstwo) są często wspominane w pismach biskupa Cezarei. Bazyli jako teolog pisze o nich w kontekście chrześcijańskich zasad etyczno-moralnych. Cnoty kardynalne mają pomóc człowiekowi w osiągnięciu zbawienia, które jest głównym celem życia każdego wyznawcy Chrystusa. Można więc powiedzieć, że cnoty te są ukierunkowane chrystocentrycznie. Bazyli oparł swe analizy przede wszystkim na etycznych koncepcjach Platona, Arystotelesa i Plotyna. Jednak jako intelektualista chrześcijański wyszedł daleko poza schemat czterech cnót proponowany przez tych myślicieli greckich. Artykuł składa się z dwóch części. Część pierwsza zawiera głównie informacje bibliograficzne na temat znaczenia dwóch pojęć: ἀρετή i virtus. Druga część analizuje cnoty kardynalne w pismach Bazylego oraz związki aretologii biskupa Cezarei z filozofią grecką. Również i tutaj wiele miejsca poświęcono informacjom bibliograficznym, które umieszczono w przypisach. W ten sposób artykuł spełnia dwie funkcje: z jednej strony daje czytelnikowi użyteczną bibliografię, z drugiej zaś przedstawia koncepcję cnót kardynalnych na bazie pism Bazylego z Cezarei.

6

Nadzieja i godziwe życie. Rozważania w nawiązaniu do Platona i Tomasza z Akwinu

71%

Ricken SJ F.

|

nr 26

DE

Die Hoffnung ist notwendige Bedingung des guten Lebens, und das gute Leben ist Grund zur Hoffnung. Thomas von Aquin unterscheidet zwischen dem Affekt und der Tugend der Hoffnung. Der Affekt der Hoffnung ist ein sinnliches Streben, dessen Objekt durch vier Merkmale bestimmt ist. (A) Es ist ein Gut; dadurch unterscheidet die Hoffnung sich von der Furcht, die sich auf ein Übel bezieht. (B) Es ist ein zukünftiges Gut; dadurch unterscheidet die Hoffnung sich von der Freude, die sich auf ein gegenwärtiges Gut bezieht. (C) Es ist ein schwer zu erlangendes Gut; dadurch unterscheidet die Hoffnung sich von der Begierde. (D) Es ist trotz der Schwierigkeit möglich, dieses Gut zu erlangen; dadurch unterscheidet die Hoffnung sich von der Verzweiflung. Die Tugend der Hoffnung ist eine Haltung des Willens, d.h. des geistigen Strebens. Objekt der Hoffnung ist ein zukünftiges Gut, das zu erlangen zwar schwierig, aber doch möglich ist. Möglich ist für uns etwas entweder durch uns selbst oder durch andere. Insofern wir hoffen, dass uns etwas durch göttliche Hilfe möglich ist, rührt die Hoffnung an Gott.

EN

Hope is a necessary condition of a good life, and a good life provides a basis for hope. Saint Thomas Aquinas distinguishes between hope as an emotion and hope as a virtue. The emotion of hope is a sensual quest, whose object is defined by four features: (a) it is a good; hope is thus distinct from fear, which refers to an evil; (b) it is a future good; hope is thus distinct from joy, which refers to a present good; (c) it is a good difficult to obtain; hope is thus distinct from desire; (d) despite difficulty, this good is obtainable; hope is thus distinct from despair. The virtue of hope is an attitude of the will, or a spiritual quest. The object of hope is a future good, which is attainable although with difficulty. Something is attainable for ourselves, or through ourselves, or through others. If we have hope that something is attainable for us with divine help, hope rests in God.

PL

Nadzieja jest warunkiem koniecznym dobrego życia, zaś dobre życie jest podstawą dla nadziei. Święty Tomasz z Akwinu czyni rozróżnienie miedzy nadzieją jako uczuciem oraz nadzieją jako cnotą. Uczucie nadziei jest dążnością zmysłową, której przedmiot jest określony przez cztery cechy: (a) jest dobrem; przez to nadzieja różni się od lęku, który odnosi się do jakiegoś zła; (b) jest to dobro przyszłe; przez to nadzieja różni się od radości, odnoszącej się dobra teraźniejszego; (c) jest to dobro trudno osiągalne; przez to nadzieja różni się od pożądania; (d) mimo trudności, jest to dobro osiągalne; przez to nadzieja różni się od rozpaczy. Cnota nadziei to postawa woli, tj. dążenia duchowego. Przedmiotem nadziei jest przyszłe dobro, którego osiągnięcie – jakkolwiek trudne – jest możliwe. Możliwe jest coś dla nas albo przez nas samych, albo przez innych. Jeżeli żywimy nadzieję, że coś jest dla nas możliwe dzięki boskiej pomocy, nadzieja spoczywa w Bogu.

7

Der Tod nach Boethius in der Consolatio philosophiae

58%

Mielnik P.

|

2017

|

nr 24

149-167

PL

Śmierć jest jednym z ważniejszych tematów filozoficznych już od czasów antycznych. Niniejszy artykuł jest próbą analizy ostatniego dzieła Boecjusza Consolatio philosophiae właśnie w kontekście problematyki śmierci. Artykuł dzieli się na dwie części, w których autor najpierw stara się przedstawić punkt widzenia poprzedników Boecjusza. Wśród nich do najważniejszych postaci należą: Platon, Plotyn, św. Augustyn i Proklos. Dzięki temu w drugiej części analiza fragmentów Consolatio… odnoszących się do śmierci, zyskuje swoją głębię i zarazem jasność.

EN

Death has been one of the major themes of philosophy since the ancient times. The article attempts to analyze last works of Boethius Consolatio philosophiae with particular reference to this subject. It is divided into two parts in which the author tries to present Boethius predecessors’ point of view such as Plato, Plotinus, St. Augustine and Proclus. Consequently, the second part of the fragments’ enquiry related to death finds its depth and clarity.

8

Rozwój pojęcia woli w pogańskiej filozofii starożytnej - Sokrates, Platon, Arystoteles

58%

Koszkało M.

|

nr 2

157-186

PL

Celem artykułu jest przedstawienie i analiza kształtowania się pojęcia woli w starożytnej filozofii pogańskiej. W kontekście poglądów Sokratesa, Platona i Arystotelesa autor przedstawia wiele greckich intuicji dotyczących psychologii aktów moralnych i ludzkiego działania. Po pierwsze artykuł przedstawia doktrynę intelektualizmu etycznego, przypisywaną Sokratesowi, według której kognitywne elementy są głównym motywem naszych działań. Z tego powodu trudno znaleźć pojęcie wolnej woli w sokratejskiej antropologii. Po drugie artykuł prezentuje interpretację platońskiej antropologii, według której sferę thymos można nazwać proto-wolą. Ostatecznie autor ukazuje, jak trudno jest znaleźć pojęcie woli w arystotelesowskiej etyce i antropologii, pomimo że Arystoteles bardzo szczegółowo wyjaśniał relacje między przekonaniami, pragnieniami i działaniem. Ani proairesis, ani boulesis nie mogą pełnić funkcji woli, szczególnie gdy wola ma być władzą, która pragnie, może wybierać i jest samodeterminującą się władzą.

EN

The aim of the article is to present and analyze the development of the notion of the will in the pagan ancient philosophy. In the context of the views of Socrates, Plato, and Aristotle, the Author presents a lot of Greek intuitions concerning the psychology of moral acts and human action. Firstly, the article examines the doctrine of ethical intellectualism, attributed to Socrates, according to which the cognitive elements are the main motives of our actions. So, it is difficult to find the notion of the will in Socratic anthropology. Secondly, the article gives the interpretation of Platonic anthropology according to which the thymos is the sphere that we can name as “proto-will.” At last, the Author shows how difficult is to find the will in Aristotelian ethics and anthropology despite the fact that Aristotle explicated very closely the relations among be liefs, desires, and the action. Neither proairesis, nor boulesis can play the role of the will, especially when the will should be something like the power that desires things, makes decisions, and is self-deremined.

9

Opresyjna lub porządkująca funkcja prawa. Karla Poppera i Erica Voegelina interpretacja Platońskiego projektu polis

58%

Subczak M.

|

nr 38

179-200

PL

Według Karla Poppera Platoński projekt organizacji „idealnej” polis jest projektem antydemokratycznym, totalitarnym i rasistowskim, a prawo, na którym się on opiera, jest ze swej istoty tyrańskie, opresyjne i dławiące godność oraz wolność obywateli. Z kolei, zdaniem Erica Voegelina, ten sam projekt ma charakter terapeutyczny – jest środkiem wychowawczym, który ma na celu przywrócenie ładu, duchowego porządku polis i zapewnienie szczęścia obywatelom. W swoim artykule zwracam uwagę na fakty, które pozwalają porównać propozycje obu badaczy: przede wszystkim to, że obaj zgodnie odnajdują w filozofii Platona wymiar „diagnostyczny”, a następnie to, że dostrzegają też konieczność terapii. Zasadniczo różnią się jednak, jeśli chodzi o jej konkretyzację. W dalszej części artykułu wskazuję na przesłanki, których przyjęcie pozwoliło na sformułowanie tak skrajnych opinii. Ukazuję więc założenia, które wpłynęły na to, że Popper dostrzegł w Platonie tyrańskiego prawodawcę, a Voegelin kogoś, kto leczy duchową kondycję polis.

EN

According to Karl Popper, Plato’s project of an „ideal” organization polis is anti-democratic, totalitarian and racist, and the law on which it is based, is inherently tyrannical, oppressive and diminishing the dignity and freedom of the citizens. On the other hand, according to Eric Voegelin, the same project is therapeutic in its nature – it is an upbringing measure, which aims to restore order, the spiritual unity of polis and provide the citizens with happiness. In my paper, I draw attention to the facts that allow to compare the proposals of both researchers: first of all that both find in the philosophy of Plato the „diagnostic” dimension and that they also see the need for therapy. Basically, however, they differ when it comes to its concretization. In the further part of the article I am pointing to the presumptions, the adoption of which led to the formulation of such extreme opinions. Therefore, I show the assumptions that influenced the fact that Popper saw in Plato tyrannical legislator and Voegelin someone who heals the spiritual condition of polis.

10

Time as a Political Resource: Early Greek Thought and Plato’s Philosophy of Time

51%

Pleshkov A. A.

|

tom 14

207-221

EN

In the article, the author reconstructs the intellectual context relevant to Plato’s “philosophy of time”. First of all, since the tradition preceding Plato did not produce a unified concept of time, the problem of multiplicity of times is discussed. Then, the author examines the peculiar experience of the instability of time, linking dimensions of human behavior and cosmic order. Finally, the problem of affectivity of time and the need for standardizing time for political coexistence is considered. It is argued that the concept of time is what allows Plato to connect the micro-level of individual behavior with the meso-level of politics and macro-level of nature.

PL

W artykule autor rekonstruuje kontekst intelektualny „filozofii czasu” Platona. Ponieważ do Platona nie wytworzono jednolitego pojęcia czasu, najpierw omawiany jest problem wielości czasów. Następnie autor bada osobliwe doświadczenie niestabilności czasu, łączące wymiary ludzkiego zachowania i kosmicznego porządku. Na koniec rozważany jest problem afektywności czasu i potrzeba ujednolicenia czasu dla politycznego współistnienia. Autor stwierdza, że pojęcie czasu jest tym, co pozwala Platonowi łączyć mikropoziom indywidualnego zachowania z mezopoziomem polityki i makropoziomem przyrody.

11

Plato scholars and their research in the collection of letters to Lewis Campbell (1830–1908)

44%

Mróz T.

|

tom 17

EN

The paper presents Lewis Campbell (1830–1908), his research on Plato, and the collection of letters sent to this Scottish scholar by: James Martineau (1805–1900), William Hepworth Thompson (1810–1886), Paul Shorey (1857–1934), Wincenty Lutosławski (1863–1954), Eduard Gottlob Zeller (1814–1908), Franz Susemihl (1826–1901), and Theodor Gomperz (1832–1912). This collection supplements the knowledge of the research on Plato’s dialogues at the turn of the 20th century, since Plato scholars in their letters touched on the issues relating to the methods and results of the research on the chronology of Plato’s dialogues. They made judgements concerning the works of other academics, they sent to each other their own publications, and reported on the progress of their studies. They also did not shy away from making personal remarks and communicating personal reflections.

PL

Artykuł prezentuje postać Lewisa Campbella (1830–1908) i jego badania nad Platonem, a także korespondencję do tego szkockiego uczonego, której nadawcami byli: James Martineau (1805–1900), William Hepworth Thompson (1810–1886), Paul Shorey (1857–1934), Wincenty Lutosławski (1863–1954), Eduard Gottlob Zeller (1814–1908), Franz Susemihl (1826–1901), Theodor Gomperz (1832–1912). Korespondencja ta stanowi uzupełnienie wiedzy o badaniach nad dialogami Platona na przełomie XIX i XX w. Badacze Platona poruszali w niej bowiem problemy związane z metodami i wynikami badań nad chronologią dialogów Platona, wypowiadali oceny dotyczące publikacji innych autorów, przesyłali sobie własne prace i relacjonowali postępy badań. Nie unikali także uwag personalnych i refleksji osobistych.

12

O mowie, piśmie i innych mediach: peregrynacje po genealogii pojęć z Peterem Sloterdijkiem

44%

Hudzik J.

|

nr 1

89-107

PL

Celem artykułu jest próba przedstawienia krótkiej genealogicznej historii medium mowy i pisma, która wykorzystuje, rozwija i rekonstruuje zarazem, poglądy i punkt widzenia Sloterdijka na ten temat. Przedmiotem analiz jest formacja dyskursywna o mowie i piśmie ukształtowana w kulturze zachodniej, składająca się z argumentacji i wyobrażeń zawartych w Biblii, tekstach filozoficznych, głównie Platona i Hegla, i literackich, tu tylko sygnalnie odnotowanych. Chodzi wreszcie także o historię społeczną, spojrzenie na rewolucje i kolonializm przez pryzmat medium druku/pisma — opartych na nim relacji władzy i panowania. Dla Sloterdijka wszystkie te zdarzenia dyskursywne i społeczne mają wspólne podłoże resentymentalne — zakłada on bowiem za Nietzschem, że u źródeł kultury czai się okrucieństwo i perwersja. Pytanie: po co to robi, co nowego ta zużyta historycznie rama interpretacyjne pozwala mu powiedzieć o mediach dawniej i dziś?

EN

This article concerns the short genealogical history of speech and writing media, which simultaneously takes an advantage of, develops as well as reconstructs, the appropriate points of view and attitudes by Peter Sloterdijk. The object of analysis is a discursive formation on speech and writing shaped in western culture, a formation consisting of arguments and imaginations contained in the Bible, philosophical writings, by Plato and Hegel mainly, and literature, indicated here only very slightly. Social history is eventually discused here, that is the view of revolutions and colonialism through the prism of print/writing medium — through the relationships of power and domination based on this medium. All the discursive and social events have their common resentment background according to Sloterdijk — following Nietzsche he assumes that there are cruelty and perversion that lurk at the roots of culture. The question is: why does he do that, what new does the historically worn-out interpretational frame let him tell about the media in the past and today?