Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ślōnskŏ godka – przaśny folklor czy język regionalny?

100%

Myśliwiec M.

|

nr 3 (15)

99-120

PL

W świetle spisów powszechnych, sporządzonych w Polsce w latach 2002 i 2011, Ślązacy jawią się jako najliczniejsza mniejszość występująca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jak wynika z przeprowadzonych badań jest to także najliczniejsza grupa, która na co dzień posługuje się własnym etnolektem. W 2002 roku przynależność do owej mniejszości zadeklarowało 173 153 osoby, a posługiwanie się śląskim etnolektem w relacjach domowych: 56 643 osoby. W 2011 roku przynależność do tej grupy deklarowało już ponad 800 000 osób, a posługiwanie się regionalną mową ponad 500 000. Problem polega jednak na tym, że państwo polskie nie uznaje istnienia owej mniejszości pod względem prawnym. To z kolei powoduje wyraźny wzrost napięcia na linii centrum-peryferie. Celem niniejszego artykułu jest zatem pokazanie starań przedstawicieli mniejszości śląskiej o ustawowe upodmiotowienie tej grupy, a w szczególności ukazanie najdalej zaawansowanych działań na rzecz ustawowego uznania śląskiego etnolektu za język regionalny.

EN

In two national censuses, made in the years 2002 and 2011, Silesians emerged as the largest minority occurring in the territory of the Polish Republic. Those researches show also that Silesians are the largest group that use its own ethnolect in domestic relations. In 2002, belonging to that minority declared 173 153 persons, and the use of Silesian ethnolect in domestic relations: 56 643 people. In 2011, the membership of this group declared more than 800 000 people, and the use of regional language more than 500 000. The problem lies in the fact that the Polish state does not recognize the existence of this minority in legal terms. This in turn results in increase of tensions between the center and periphery.Therefore the main purpose of this paper is to show efforts of the Silesian minority for a legal empowerment of the group, in particular, shows most advanced activities for the statutory recognition of the Silesian ethnolect as a regional language.

2

Górny Śląsk jako problem politologiczny. Próba syntezy

72%

Muś A.

|

2022

|

tom 73

192-224

PL

Rosnąca liczba prac naukowych na temat Ślązaków i Górnego Śląska wymaga od badaczy zagadnienia pierwszych form systematyzacji. Celem niniejszego artykułu jest wykazanie, że na Górnym Śląsku mamy do czynienia z wyjątkowymi, odrębnymi zjawiskami politycznymi. Badanie przeprowadzono poprzez ustrukturyzowany przegląd literatury naukowej, która obejmuje problematykę badań o naturze politologicznej, związanych ze Ślązakami i Górnym Śląskiem, traktowanymi jako specyficzny przedmiot analizy. Badanie objęło 25 artykułów naukowych indeksowanych w bazie Web of Science Core Collection. Analiza wykazała, że wiele zjawisk politycznych zachodzących na Górnym Śląsku ma charakter wyjątkowy, niespotykany w innych regionach Polski. Wskazano także na szereg problemów badawczych, które wymagają jeszcze zbadania, oraz na obecny w literaturze przedmiotu problem braku triangulacji danych.

EN

The growing body of scholarly literature on Silesians and Upper Silesia requires researchers to make first attempts to systematize the issue. The aim of this article is to demonstrate that in Upper Silesia we can observe unique, distinct political phenomena. The study was carried out as a structured review of scholarly literature which covers research in the field of political science, related to Silesians and Upper Silesia, treated as a specific object of analysis. The study included 25 scientific articles indexed in the Web of Science Core Collection database. The analysis has shown that many political phenomena occurring in Upper Silesia are of a unique character, not encountered in other regions of Poland. It also indicated a number of research problems that still need to be investigated and the problem of lack of data triangulation present in the literature.

3

„Aby wszędzie być i wszystko widzieć”. Doświadczanie miejsc i siebie w trakcie górskich podróży. Relacje Ślązaków

72%

Kossakowska-Jarosz K.

|

tom 9

191 - 204

EN

“To be everywhere” and “see everything” is a declaration by Father Euzebiusz Franciszek Stateczny, a well-known Silesian writer from the turn of the 20th century, and an extraordinary monk and tenacious traveller, who in a true positivist fashion valued the truth about the world based on one’s own experience. By outlining a comprehensive need to get to know the world, Stateczny acted as a cosmographer, which prompted the author of the article to try to establish whether this declaration also applied to other travellers from the region and how this completeness was supposed to be expressed. The author’s overview of Silesian accounts of trips to the mountains (by Karol Miarka, Rev Antoni Stabik, Fr Henryk Aulich, Rev Michał Przywara and Józef Gallus) confirms that those Silesian travellers barely felt the spirituality of these spaces, because they did not become harmonised with them in their experiences. As clergymen, they headed mostly to pilgrimage centres, with the mountains providing only an obstacle to be overcome on their way there. That is why deep in their hearts they were not ready to experience the beauty of the mountains, nor did they open themselves up to contemplation of mountain landscapes on account of external circumstances (the physical effort of travel was in conflict with the old and exhausted bodies). They were “everywhere”, intending to see “everything” that attracted them, or wherever their pastoral duties took them, but their travelling, though dominated by learning, was dissociated from nature’s clichés. That is why the Silesians’ mountain trips were characterised by “spiritual blindness” to the value of mountain sights. The travellers were not shocked by the rocky landscapes, because they did not experience the pleasure of walking in the mountains, which is why they lacked an aestheticising stimulus. More importantly, by remaining close to the everyday problems of the region and supporting their compatriots in their everyday struggles, the priests were not poets in their lives. That is why their accounts were dominated by somatic descriptions, physiological responses and psychological reactions, reduced mainly to illustrating fear and physical clumsiness. However, this “spiritual blindness” to the beauty of nature was not an inherent characteristic of Silesian travel writers, for they reacted completely differently to sea landscapes seen from the board of ships carrying them to distant corners of the world. When they did not feel the hardship of travel, they were able to find the force and charm of nature in the rich contents of these spaces.

4

Schlesier Ehrenmal – pomnik ku czci Ślązaków w Wałbrzychu

58%

Grygiel D.

|

tom Nr 35

17--28

PL

Artykuł podejmuje temat historii pomnika ku czci Ślązaków – Schlesier Ehrenmal w Wałbrzychu, a także analizuje zagadnienie trudnego dziedzictwa kulturowego, jakim niewątpliwie jest budowla powstała w czasach nazistowskich. Mauzoleum powstało w latach 1936-38, by uczcić ofiary I wojny światowej, ofiary wypadków przy pracy i bojowników nazistowskich, wpisuje się tym samym w konwencję monumentów ku czci ofiar wojennych, a jednocześnie stanowi przykład propagandowego pomnika chwały, typowego dla architektury monumentalnej III Rzeszy. Wałbrzyski Ehremal to jedyna tego typu budowla zachowana na terenie Polski i jeden z nielicznych przykładów w Europie.

EN

The article presents the history of the monument commemorating the Silesians – Schlesier Ehrenmal in Wałbrzych, and analyses the issue of difficult cultural heritage as represented by the object erected during the Nazi period. The Mausoleum was built in the years 1936-38, to commemorate the casualties of World War I, victims of industrial accidents and Nazi militants, and so it represents the style of monuments commemorating war victims while, at the same time, it is an example of a propaganda monument of glory, typical for the monumental architecture of the III Reich. The Ehrenmal in Wałbrzych is the only building of its type preserved in Poland, and one of rare examples in Europe.