Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Protection of wooden architecture monuments and the cultural heritage of Polish Tatars (on the example of the Bohoniki Cultural Park and the landscape park in Kruszyniany)

100%

Sulima M.

Architectus

|

2023

|

nr 1 (73)

85-95

PL

W artykule omówiono symbolikę i bogactwo kultury Tatarów polskich zamieszkujących położone w województwie podlaskim wsie Bohoniki i Kruszyniany. Wielowiekowa tradycja, a także kultywowane i podtrzymywane po dziś dzień przez ludność tatarską zwyczaje stanowią skarbnicę historii czasów minionych oraz niepodważalny dowód na istnienie genius loci. Pomimo unikatowych wartości architektoniczno-kulturowych, jakie prezentują obydwie miejscowości, oraz faktu, iż znajdujące się tam meczety i mizary wpisane zostały na krajową listę zabytków oraz uznane za pomniki historii, krajobraz kulturowy wsi narażony jest na przemiany i zniekształcenia w wyniku planowanych tam inwestycji przemysłowych. Działania te mogą niewątpliwe negatywnie odbić się na wizerunku wsi, zarówno pod względem przestrzennym, przyrodniczym, jak i społecznym. Jednym ze sposobów ochrony kultury tatarskiej stało się utworzenie w Bohonikach parku kulturowego, którego celem ma być wzmocnienie ochrony zabytków znajdujących się na jego obszarze, jak również ugruntowanie potencjału turystycznego wsi. W Kruszynianiach z kolei zamierzenia powstania ferm przemysłowych drobiu ma powstrzymać powołanie tam parku krajobrazowego, którego priorytetem będzie zarówno ochrona otaczającej przyrody Puszczy Knyszyńskiej, jak i wielokulturowego dziedzictwa. W tekście poruszono też prawne kwestie ochrony z perspektywy przepisów dotyczących funkcjonowania parku kulturowego i krajobrazowego oraz opisano działania, jakie w tym zakresie podjęli sami mieszkańcy, władze samorządowe i służby konserwatorskie. Ma to na celu zwrócenie uwagi na problem kompleksowej ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego Tatarów polskich w kontekście współczesnych przemian cywilizacyjnych i związanych z nimi zmian krajobrazowych.

EN

The article discusses the symbolism and richness of the culture of the Polish Tatars living in the villages of Bohoniki and Kruszyniany, located in Podlaskie Province. The centuries-old tradition, as well as the customs cultivated and maintained to this day by the Tatar population, are a treasure trove of the history of times past and undeniable proof of the existence of genius loci. Despite the unique architectural and cultural values presented by both villages and the fact that the mosques and mizars located there are included in the national list of monuments and have been recognized as monuments of history, the cultural landscape of the villages is exposed to changes and distortions as a result of the industrial investments planned here. These activities will undoubtedly negatively affect the image of the village, both spatially, naturally and socially. One of the ways of protecting Tatar culture has become the creation of a cultural park in Bohoniki, the purpose of which is to strengthen the protection of monuments located in its area, as well as to consolidate the village’s tourist potential. In turn in Kruszyniany, the creation of industrial poultry farms is to be prevented by the establishment of a landscape park, whose priority will be both the protection of the surrounding nature of the Knyszyn Forest, as well as the protection of the multicultural heritage of the village. The text also addresses legal issues of protection from the perspective of the regulations on the functioning of the cultural and landscape park, as well as describing the actions taken in this regard by the residents themselves, local authorities and conservation services. The aim of the text is to draw attention to the problem of comprehensive protection of monuments and cultural heritage of the Polish Tatars in the context of modern civilization transformations and related landscape changes.

2

The Role of Education in the Protection of Cultural Heritage (on the Example of the Project “Journey through Wooden Podlasie”)

100%

Sulima M.

Kultura i Edukacja

|

2022

|

nr 2(136)

9-28

EN

Nowadays the issue of regional education is a very contemporary and necessary problem, seen as a future factor in cultural heritage, which can be treated as a contribution to preserving the continuity of traditional values. A look at how heritage can be protected using local perspectives in a globalized world through educational activities is also postulated by UNESCO’s global doctrines. In order to include this idea within the school education system, a certain transformation of the pedagogical reality must take place, which is a long-term process. That is why such projects are often carried out through non-formal education. Using the example of the project ‘Journey through Wooden Podlasie’, this study addresses the problem of protecting the cultural landscape and intangible heritage of Podlasie through education from an early age. Analysis of material collected, as well as the author’s own observations from the various projects carried out in the form of regional education, confirm the theory that there is a great need to implement programs of active heritage protection from scratch. Drawing inspiration from the past can be of great practical importance for future generations, and can serve to encourage children to be active participants in their environment.

3

Zdrowie jako wartość w ocenie studentów z województwa podkarpackiego

51%

Stawarz B. , Lewicka M. , Sulima M. , Wiktor H.

Annales Academiae Medicae Silesiensis

|

2014

|

tom 68

|

nr 4

226-232

EN

INTRODUCTION Health is a fundamental value of every human being. Individualized health behaviors, acquired during socialization, with time become conscious decisions. Therefore, the analysis of health evaluation is an important element in assessing the health awareness of university students. The aim of the study was to analyze health as a value in the assessment of students from the Podkarpackie voivodeship. MATERIALS AND METHODS The research was carried out among 690 students from the Podkarpackie voivodeship. It was also conducted using a survey made on the basis of the List of Health Criteria. All the obtained results were later subjected to statistical analysis. RESULTS The research found that the surveyed students place the utmost importance on health understood as “property”, “process” and “objective” and health as a “state” and “result” occurred a bit further down on the list. . Being healthy in the opinion of the respondents is primarily “not feel any physical ailments”, “ have all wellfunctioning body parts ”, “able to get along with other people”, “accept yourself, know your strengths and weaknesses ” and “feel good”, and ”live to a ripe old age”. In contrast, less important was “feel happy most of the time”, “ able to enjoy life” and “no smoking” and “ eat properly.” CONCLUSIONS Assessing the significance and evaluation of health is an important element in assessing the health awareness of students. Determining the health behavior deficits of young people studying enables one to distinguish the students who should be included in education in the field of health promotion.

PL

W S T Ę P Zdrowie jest podstawową wartością każdego człowieka. Zindywidualizowane zachowania zdrowotne, nabywane w okresie socjalizacji, z czasem stają się świadomymi wyborami. Dlatego analiza wartościowania zdrowia jest ważnym elementem oceny świadomości prozdrowotnej młodzieży studiującej. Celem pracy była analiza zdrowia jako wartości w ocenie studentów z województwa podkarpackiego MATERI A Ł I M E T O D Y Badaniami objęto 690 studentów z województwa podkarpackiego. Badania przeprowadzono z zastosowaniem ankiety własnego autorstwa oraz standaryzowanego narzędzia badawczego – Listy Kryteriów Zdrowia (LKZ). Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. WYNIKI Przeprowadzone badania wykazały, że badani studenci najwyższą wagę przypisują zdrowiu rozumianemu jako „właściwość”, „proces” i „cel”, zaś zdrowie jako „stan” i „wynik” zajmuje nieco dalsze miejsce. Być zdrowym, w opinii badanych, to przede wszystkim „nie odczuwać żadnych dolegliwości fizycznych”, „mieć sprawne wszystkie części ciała”, „potrafić dobrze współżyć z innymi ludźmi”, „akceptować siebie, znać swoje możliwości i braki” oraz „czuć się dobrze” i „dożyć późnej starości”. Natomiast mniej ważne są „czuć się szczęśliwym przez większość czasu”, „umieć się cieszyć z życia” oraz „nie palić tytoniu” i „należycie się odżywiać”. WNIOSKI Ocena znaczenia i wartościowania zdrowia jest ważnym elementem oceny świadomości prozdrowotnej studentów. Ustalenie deficytów zachowań zdrowotnych młodzieży studiującej umożliwia wyodrębnienie studentów, którzy powinni być objęci edukacją w zakresie promocji zdrowia.

4

Nasilenie negatywnych emocji u kobiet ciężarnych w okresie hospitalizacji

51%

Lewicka M. , Wójcik M. , Sulima M. , Makara-Studzińska M.

Annales Academiae Medicae Silesiensis

|

2015

|

tom 69

177-183

EN

INTRODUCTION: The presence of anxiety and depression among women with an uncomplicated pregnancy is due to a change in three areas: biological, psychological and social. Complications during pregnancy and the need for hospitalization further enhance the intensification of negative emotions in pregnant women. It is important during hospitalization to identify patients who display symptoms of anxiety, stress or depression, as well as indicate factors that may influence the occurrence of negative emotions. MATERIAL AND METHODS: The study analyzing the severity of negative emotions was conducted among 305 hospitalized pregnant women. The research tools were a self-developed questionnaire to assess the characteristics of the studied pregnant women as well as the Depression, Anxiety and Stress Scale (DASS). The results were statistically analyzed. RESULTS: The average value of the stress level in the group according to DASS was 12.15 ± 8.15 points. In turn, depression was 6.63 ± 6.62 points, while for anxiety it was – 8.54 ± 6.26 points. There was no significant statistical relationship between the intensity of stress and depression and the obstetric situation under study. CONCLUSIONS: In the study group, no patients suffered from a major depressive disorder, whereas it was found that the pregnant hospitalized women experienced mild anxiety. The obstetric situation does not determine the severity of negative emotions among patients with a high risk pregnancy. Only the fact of planning to become pregnant, or not, has a significant impact on the severity of anxiety. Women whose pregnancy was unplanned have significantly higher levels of anxiety than those whose was planned. Medical personnel should identify during hospitalization patients who have high levels of anxiety in order to implement prophylactic measures. Showing patients care and providing support, especially emotional, can lead to minimizing any negative emotions and increase the effectiveness of treatment.

PL

WSTĘP: Występowanie lęku i depresji u kobiet z ciążą o przebiegu fizjologicznym ma związek ze zmianami w trzech obszarach: biologicznym, psychicznym i społecznym. Komplikacje w przebiegu ciąży oraz konieczność hospitalizacji dodatkowo potęgują nasilenie negatywnych emocji u ciężarnych, dlatego ważne jest, aby podczas hospitalizacji, identyfikować pacjentki z objawami lęku, stresu lub depresji oraz wskazać czynniki, które mogą wpływać na wystąpienie negatywnych emocji. MATERIAŁ I METODY: Badania analizy nasilenia negatywnych emocji przeprowadzono wśród 305 ciężarnych hospitalizowanych. Narzędziem badawczym był samodzielnie opracowany kwestionariusz ankiety do oceny charakterystyki badanych ciężarnych oraz Skala Depresji, Lęku i Stresu (DASS – Depression Anxiety Stress Scale). Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. WYNIKI: Średnia wartość poziomu stresu w badanej grupie według skali DASS wynosiła 12,15 ± 8,15 pkt, depresji 6,63 ± 6,62 pkt, a lęku 8,54 ± 6,26 pkt. Nie stwierdzono istotnie statystycznej zależności między nasileniem stresu i depresji a sytuacją położniczą badanych ciężarnych. WNIOSKI: W badanej grupie kobiet nie stwierdzono zaburzeń depresyjnych, natomiast stwierdzono, że ciężarne hospitalizowane cechuje łagodne nasilenie lęku. Sytuacja położnicza nie warunkuje nasilenia negatywnych emocji wśród pacjentek z ciążą wysokiego ryzyka. Istotny wpływ na nasilenie lęku ma jedynie fakt planowania ciąży lub nie. Kobiety, które nie planują ciąży, mają istotnie wyższy poziom lęku aniżeli ciężarne, dla których obecna ciąża jest planowana. Personel medyczny powinien identyfikować ciężarne w trakcie hospitalizacji, u których występuje podwyższony poziom lęku w celu wdrożenia działań psychoprofilaktycznych. Okazanie pacjentkom troski i udzielenie wsparcia, zwłaszcza emocjonalnego, może prowadzić do zminimalizowania negatywnych emocji i zwiększenia skuteczności leczenia.

5

Ocena poziomu kontroli emocji u kobiet leczonych operacyjnie z powodów ginekologicznych

45%

Lewicka M. , Makara‑Studzińska M. , Wdowiak A. , Sulima M. , Wiktor H.

Psychiatria i Psychologia Kliniczna

|

2012

|

tom 12

|

nr 2

102-114

EN

Introduction: Contemporary psychology of health pays a lot of attention to issues of personal and social resources, perceiving them as factors which favour the individual’s health and quality of life. Scientific studies confirm a positive sense of the possibility to express emotions during hospitalization, operative treatment and convalescence. Studies on the Courtauld Emotional Control Scale (CECS) in women during the perioperative period, treated for gynaecological ailments, may enable identification of patients exhibiting deficits in this respect, who should be covered by a special psychopreventive care. Methods: The studies involved 232 women treated surgically for various gynaecological ailments and were carried out in two stages: on the day preceding the surgery and on the third day after the surgery. The studies were carried out using the Courtauld Emotional Control Scale. The obtained results were analysed statistically. Results: The level of negative emotions control was higher in patients aged over 40, as compared to that in younger women. The category of operative procedure did not condition the level of emotional control, whether in the Total scale or in subscales of Anger, Depression and Anxiety in the preoperative period. On the other hand, in the postoperative period a higher suppression of emotions within the Anxiety subscale wasfound in women after operation with a major injury of tissues, as compared to the patients after operation with a minor injury of tissues. Conclusions: The values of the total level of the Courtauld Emotional Control Scale (total CECS) obtained in our studies, as well as in the subscales of Anger, Depression and Anxiety point to women’s tendency to suppress negative emotions in the perioperative period.

PL

Wstęp: Współczesna psychologia zdrowia poświęca wiele uwagi problematyce zasobów osobistych i społecznych, upatrując w nich czynniki sprzyjające zdrowiu i jakości życia jednostki. Badania naukowe potwierdzają pozytywne znaczenie możliwości wyrażania emocji w okresie hospitalizacji, leczenia chirurgicznego i rekonwalescencji. Badania poziomu kontroli emocji (CECS) u kobiet w okresie okołooperacyjnym, leczonych z powodów ginekologicznych, mogą umożliwić identyfikowanie pacjentek przejawiających deficyt w tym zakresie, które powinny być objęte szczególną opieką psychoprofilaktyczną. Metody: Badaniami objęto 232 kobiety leczone operacyjnie z różnych powodów ginekologicznych. Badania przeprowadzono w dwóch etapach: w dniu poprzedzającym operację oraz w trzeciej dobie po operacji. Badania przeprowadzono przy użyciu Skali Kontroli Emocji. Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. Wyniki: Poziom kontroli emocji negatywnych był wyższy u pacjentek w wieku powyżej 40 lat aniżeli u kobiet młodszych. Kategoria zabiegu operacyjnego nie warunkowała poziomu kontroli emocji, zarówno w skali Ogólnej, jak i w podskalach Gniew, Depresja i Lęk w okresie przedoperacyjnym. Natomiast w okresie pooperacyjnym stwierdzono większe tłumienie emocji w zakresie podskali Lęku u kobiet po operacji ze znacznym urazem tkanek aniżeli u badanych po operacji z miernym urazem tkanek. Wnioski: Stwierdzone w badaniach własnych wartości ogólnego wskaźnika kontroli emocji (CECS ogólny), jak również w podskalach Gniew, Depresja i Lęk wskazują na tendencję do tłumienia przez kobiety emocji negatywnych w okresie okołooperacyjnym.

6

Występowanie depresji u kobiet chorych na łuszczycę w okresie okołomenopauzalnym a potrzeba wsparcia – przegląd literatury

45%

Makara‑Studzińska M. , Lewicka M. , Sulima M. , Pietrzak D. , Borzęcki A.

Psychiatria i Psychologia Kliniczna

|

2012

|

tom 12

|

nr 2

120-124

EN

Hormonal disorders in perimenopausal period can affect the mental state of women and psoriasis. The biological cause of psychiatric symptoms in perimenopause is oestrogen deficiency. The decrease in oestrogen level in this period causes depressed mood, anxiety, sleep problems, bad mood, memory problems and general irritability. The most common psychiatric disorder occurring in women in perimenopausal period is depression. It refers to nearly 50% of patients. The reduction in oestrogen levels also affects the skin, causing the occurrence of adverse changes in both the healthy and the affected skin, including worsening of psoriasis. Psoriasis is a chronic, inflammatory disease of the skin, not directly threatening the life of those affected, but the disease significantly impacts the patients’ quality of life, which may contribute to the development of psychiatric disorders, including depression. Depression, as compared to psoriasis, may have a dual approach – primary or secondary, in addition both diseases may mutually modulate its course, precede the onset of symptoms, induce further relapses and exacerbations. There is a need to assess the severity of depression among women with psoriasis in perimenopausal period in order to undertake an earlypsychotherapeutic action. Offering support to women suffering from psoriasis in the period around menopause may help to reduce depression and improve the perceived quality of life.

PL

Zaburzenia hormonalne okresu okołomenopauzalnego niekorzystnie wpływają na stan psychiczny kobiety oraz przebieg łuszczycy. Biologiczną przyczyną występowania większości objawów psychicznych w perimenopauzie jest niedobór estrogenów. Obniżenie ich poziomu w tym okresie powoduje nastroje depresyjne, objawy lękowe, problemy ze snem, zły nastrój, kłopoty z pamięcią i ogólne poirytowanie. Najczęstszym zaburzeniem psychicznych występującym u kobiet w okresie okołomenopauzalnym jest depresja. Dotyczy ona blisko 50% pacjentek. Zmniejszenie poziomu estrogenów wpływa również na stan skóry, powodując wystąpienie niekorzystnych zmian, zarówno w zdrowej, jak i zmienionej chorobowo skórze, w tym pogorszenie przebiegu łuszczycy. Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą skóry, niezagrażającą bezpośrednio życiu dotkniętych nią osób, jednak w znacznym stopniu obniżającą komfort życia pacjentów, co może przyczynić się do powstania u chorych osób zaburzeń psychicznych, w tym depresji. Depresja w stosunku do łuszczycy może mieć charakter dwukierunkowy – pierwotny lub wtórny, ponadto obydwa schorzenia mogą wzajemnie modulować swój przebieg – poprzedzać wystąpienie pierwszych objawów, indukować kolejne nawroty i zaostrzenia. Istnieje potrzeba dokonywania oceny nasilenia depresji wśród kobiet chorych na łuszczycę w okresie okołomenopauzalnym, w celu wyodrębnienia spośród nich grupy pacjentek wymagających wczesnego podjęcia działań psychoterapeutycznych. Okazanie wsparcia kobietom chorym na łuszczycę w okresie okołomenopauzalnym może przyczynić się do obniżenia odczuwanej depresji i poprawienia komfortu życia.

7

Indywidualne przygotowanie par do macierzyństwa i ojcostwa przez położne rodzinne

45%

Lewicka M. , Sulima M. , Kanadys K. , Stawarz B. , Wiktor H.

Roczniki Nauk o Rodzinie (Annals of Family Studies)

|

2013

|

tom 5(60)

261-273

EN

The ongoing social changes reduce the significance of maternity and paternity. Fortunately there exist couples for whom the joy of conception and the expectance period for the child's birth are not dominated by consumptive, egoistic and hedonistic tendencies. The aim of the study is the presentation of an individual model of preparation of couples to maternity and paternity. A number of delivery schools conduct courses on preparation to maternity and paternity. However, a certain number of prospective parents want the education before, around and past the delivery to be organized as individual meetings. Family midwives decide on the individual course of classes basing on the curriculum of the delivery school, according to the assumptions of the national psychoprophylaxis. The role of a family nurse in individual preparation of couples to maternity and paternity is not only teaching but also giving inspiration to the prospective parents to individual verification of the gained knowledge and seeking for individual, optimal solutions. The effects of individual work of the family midwife are visible during home delivery.

8

Indywidualne przygotowanie par do macierzyństwa i ojcostwa przez położne rodzinne

45%

Lewicka M. , Sulima M. , Kanadys K. , Stawarz B. , Wiktor H.

Roczniki Nauk o Rodzinie

|

2013

|

tom 5

261-273

EN

The ongoing social changes reduce the significance of maternity and paternity. Fortunately there exist couples for whom the joy of conception and the expectance period for the child's birth are not dominated by consumptive, egoistic and hedonistic tendencies. The aim of the study is the presentation of an individual model of preparation of couples to maternity and paternity. A number of delivery schools conduct courses on preparation to maternity and paternity. However, a certain number of prospective parents want the education before, around and past the delivery to be organized as individual meetings. Family midwives decide on the individual course of classes basing on the curriculum of the delivery school, according to the assumptions of the national psychoprophylaxis. The role of a family nurse in individual preparation of couples to maternity and paternity is not only teaching but also giving inspiration to the prospective parents to individual verification of the gained knowledge and seeking for individual, optimal solutions. The effects of individual work of the family midwife are visible during home delivery.