This article offers a synthetic overview of how Jan Kochanowski's artistic legacy manifested itself in the poetry of the third-generation Romantics - Cyprian Norwid and Teofil Lenartowicz. This overview of the work of the two latter poets proves that Czarnolas was perceived by them as an invaluable model of community life in the 19th-century context. The Czarnolas community ideally matched the Romantic reflection on the sense of freedom and the grandeur of the Polish nation – living in the political subjection to the partitioners. Jan Kochanowski and his oeuvre was a vital rediscovery, which allowed the 19th-century restitution of the myth of the Old Polish epoch, with its turning back to the roots of the Polish language and its debate on the fundamental problems of the time. All these motifs feature in the poetry by Norwid and Lenartowicz, who repeatedly made reference to the topos of the Czarnolas lute to show that they credit Kochanowski with being a poet of the nation.
The article discusses the main theses of Charles Journet’s essays on messianism and Polish national culture. Three of them were first published in Polish translation in 2017. They represent an interesting episode of the positive reception of Polish romanticism, and especially the religious and political thought which messianism was. This article reveals how the Swiss theologian understood Mickiewicz’s work and presents his methods of reading it. Reconstructing Journet’s thought, the basic errors of romantic messianism are pointed out. On the other hand, a number of premises proving the originality of the assumptions and postulates contained in Mickiewicz’s lectures on Slavic literature are emphasized. The most important of them relate to threads present in contemporary Catholic social teaching.
PL
Artykuł omawia główne tezy esejów Charles’a Journeta, poświęconych tematyce mesjanizmu oraz polskiej kulturze narodowej. Trzy z nich ujrzały światło dzienne w polskim tłumaczeniu po raz pierwszy w 2017 roku. Stanowią one ciekawy epizod pozytywnej recepcji polskiego romantyzmu, zwłaszcza nurtu myśli religijnej i politycznej, jakim był mesjanizm. Niniejszy szkic odsłania sposób lektury teologa i metody jego postępowania z tekstem prelekcji Adama Mickiewicza. Rekonstruując myśl Journeta, wskazuje się tu na podstawowe błędy romantycznego mesjanizmu. Równocześnie podkreśla się wiele przesłanek świadczących o oryginalności założeń i postulatów zawartych w wykładach o literaturze słowiańskiej, z których najważniejsze dotyczą m.in. wątków obecnych we współczesnej społecznej nauce katolickiej.
Onticism of the nation in Cyprian Norwid’s thought The article originates from a larger scale study dealing with the Polish nation and identity in Norwid’s writings. The author exposes the poet’s attention to the philosophy of history and underscores the constant presence of threads linking the Polish affairs with the history of the humankind in Norwid’s poetic and journalistic works. This piece argues that Norwid in his reflection on the nation assumes understanding of the essence of the nation’s being in categories of ethos.
The article is a review of Agata Seweryn’s book Between the Worlds. Studies in the Literature of the Enlightenment and Romanticism. The review’s author presents the composition of the book and examines the research problems raised in it in greater detail. She comments on the studies included in the publication as interesting suggestions for interpretive supplements of selected romantic poems and works. She draws attention to those aspects that reveal the richness inherent in the works, and not yet described enough. They are introduced by references to the Baroque tradition or reflection on normative poetics and rhetorics.
PL
Artykuł jest recenzją książki Agaty Seweryn Pomiędzy światami. Studia z literatury oświecenia i romantyzmu. Autorka omawia kompozycję książki oraz szczegółowiej przygląda się problemom badawczym w niej poruszonym. Zamieszczone w publikacji studia komentuje jako interesujące propozycje uzupełnień interpretacyjnych wybranych wierszy i dzieł romantycznych. Zwraca uwagę na te aspekty, które odsłaniają tkwiące w utworach a nie wystarczająco dotąd opisane bogactwo. Wprowadzają je odniesienia do tradycji barokowej i refleksja nad poetyką normatywną i retoryką.
This article is an academic review of the book by Anna Roter-Bourkane entitled Traktat i traktatowość w poematach Cypriana Norwida [Treatise and its features in poems by Cyprian Norwid] (Poznań 2014). The author of the review proves that the publication of the scholar from Poznań is an important voice in today’s intense genological research dedicated to recognising the genre-specific components that make up Norwid’s work. Attention is also drawn to the methodology used by Anna Roter-Bourkane, the contexts she describes and the ambition to define the concepts mentioned in the title of the book. At the same time, the author raises questions about the aesthetics of the treatise-typical features, which in the examined book is not clearly distinguished from the genre of treaty.
This article offers a synthetic overview of how Jan Kochanowski's artistic legacy manifested itself in the poetry of the third-generation Romantics - Cyprian Norwid and Teofil Lenartowicz. This overview of the work of the two latter poets proves that Czarnolas was perceived by them as an invaluable model of community life in the 19th-century context. The Czarnolas community ideally matched the Romantic reflection on the sense of freedom and the grandeur of the Polish nation – living in the political subjection to the partitioners. Jan Kochanowski and his oeuvre was a vital rediscovery, which allowed the 19th-century restitution of the myth of the Old Polish epoch, with its turning back to the roots of the Polish language and its debate on the fundamental problems of the time. All these motifs feature in the poetry by Norwid and Lenartowicz, who repeatedly made reference to the topos of the Czarnolas lute to show that they credit Kochanowski with being a poet of the nation.
9
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
‘Gusła nasze moc straciły’. Does contemporary culture ask Dziady serious questions? Review of a theatre spectacle: Adam Mickiewicz, Dziady, parts I, II and IV and the poem Upiór, directed by Michał Zadara, Teatr Polski in Wrocław, premiere on 14th February 2014. The review article discusses Dziady, część I, II i IV and the poem Upiór directed by Michał Zadara. The spectacle is part of a bigger project realised at Teatr Polski in Wrocław in 2014–2016. The article attempts to reconstruct the director’s idea of a stage version of Mickiewicz’s drama, which is regarded in Polish culture as a symbolic work constituting Polish identity. Furthermore, the author asks a number of questions about the condition of the contemporary culture that seems to be a culture of exhaustion, and also about this culture’s dispositions and capabilities employed when reinterpreting the romantic masterpiece.
The 1840s was the time of an exceptionally lively debate on the identity of the Polish nation. Karol Libelt’s disquisition O miłości ojczyzny, published in the Poznań magazine Year in 1844, is one of the representative examples of the ideological ferment of this time. In his disquisition, the author formulates a fundamental question about the shape and character of the nation as a community of values. However, he redefines key concepts such as homeland and patriotism. He also postulates the need for a precise formulation of social roles and tasks, the implementation of which is aimed at regaining independence by Poland. Libelt emphasizes the issue of the inseparability of nation and state. Hence, questions about the subjectivity of the nation are closely related to the notion of a political being, which he examines with specific reference to its particular and universal mission in history. In the relatively rarely commented and underinvested research on Karol Libelt’s disquisition also echoes the need to change the structure of Polish society. Libelt, as the first Polish intellectual, formulated the definition of intelligentsia as a group of educated people with special competences and a key role to play in the self-seeking nation. On the shoulders of the intelligentsia, understood by the philosopher as the avant-garde of the nation, lies the responsibility to promote education in the country and attitudes that change its limiting-chances-of-possible-reforms worldview. Libelt defines the intellectual ethos as a set of values and principles with a pattern-making power. A special feature of the intellectual project of patriotism is the concept of serving the other person and making sacrifice for the good of the community, for the homeland. By the love of the fatherland he understands the attachment to the land, practicing customs, cultivating traditions, taking care of the beauty of the language, knowledge of national literature, respect for rights and civic duties, etc. The great value of Libelt’s disquisition is the combination of a historiosophical perspective with the ethos of group management, which results in a reflection of a sociological character, supported by a romantic moral maximalism. ------------- Received: 19/02/2020. Reviewed: 23/03/2020. Accepted: 07/04/2020
PL
Lata 40. XIX wieku to okres wyjątkowo ożywionej debaty nad tożsamością narodu polskiego. Rozprawa Karola Libelta O miłości ojczyzny, wydana w poznańskim czasopiśmie Rok w 1844 r., jest jednym z reprezentatywnych przykładów ideowego fermentu tego czasu. W rozprawie autor formułuje zasadnicze pytanie o kształt i charakter narodu jako wspólnoty wartości. Redefiniuje jednakże kluczowe dla tematu pojęcia takie jak ojczyzna i patriotyzm. Postuluje konieczność precyzyjnego formułowania ról społecznych i zadań, których realizacja ma służyć odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Libelt akcentuje kwestię nierozłączności narodu i państwa, stąd w komentowanej rozprawie pytania o podmiotowość narodu są ściśle powiązane z pojęciem bytu politycznego i refleksją nad jego partykularną, ale i uniwersalną misją w dziejach. W stosunkowo rzadko komentowanej i niedoinwestowanej badawczo rozprawie Karola Libelta wybrzmiewa także koncepcja zmiany struktury polskiego społeczeństwa. Libelt jako pierwszy polski intelektualista sformułował definicję inteligencji jako grupę ludzi wykształconych, posiadających specjalne kompetencje i kluczową rolę do odegrania w dążącym do samookreślenia narodzie. Na barkach inteligencji, rozumianej przez filozofa jako awangarda narodu, ciąży odpowiedzialność szerzenia oświaty, kształcenia ludu i propagowania postaw zmieniających jego ograniczający szansę ewentualnych reform światopogląd. Libelt określa inteligencki etos jako zespół wartości i zasad mających moc wzorotwórczą. Szczególnym znamieniem inteligenckiego projektu patriotyzmu czyni zaś pojęcie służby drugiemu człowiekowi i poświęcenia dla dobra wspólnoty, dla ojczyzny. Przez miłość ojczyzny rozumie m.in. przywiązanie do ziemi, praktykowanie obyczajów, kultywowanie tradycji, dbanie o piękno języka, znajomość narodowej literatury, poszanowanie praw i obywatelskich obowiązków, etc. Wielkim walorem rozprawy Libelta pozostaje łączenie perspektywy historiozoficznej z problematyką etosu grupy kierowniczej, co daje rezultat w postaci refleksji o charakterze socjologicznym, podbudowanej romantycznym maksymalizmem moralnym. ------------- Zgłoszono: 19/02/2020. Zrecenzowano: 23/03/2020. Zaakceptowano do publikacji: 07/04/2020
Artykuł jest recenzją naukową książki Anny Roter-Bourkane Traktat i traktatowość w poematach Cypriana Norwida (Poznań 2014). Autorka recenzji dowodzi, że publikacja poznańskiej badaczki stanowi ważny głos ożywionych dziś badań genologicznych, służących rozpoznawaniu gatunkowych komponentów budujących Norwidowskie dzieło. Ponadto zwraca uwagę na warsztat metodologiczny Anny Roter-Bourkane, wskazane przez nią konteksty oraz ambicję definicyjnego rozstrzygnięcia tytułowych pojęć książki. Jednocześnie stawia pytania o estetykę traktatowości, która w opisywanej książce nie zostaje w wyraźny sposób odróżniona od formy gatunkowej traktatu.
EN
This article is an academic review of the book by Anna Roter-Bourkane entitled Traktat i traktatowość w poematach Cypriana Norwida [Treatise and its features in poems by Cyprian Norwid] (Poznań 2014). The author of the review proves that the publication of the scholar from Poznań is an important voice in today’s intense genological research dedicated to recognising the genre-specific components that make up Norwid’s work. Attention is also drawn to the methodology used by Anna Roter-Bourkane, the contexts she describes and the ambition to define the concepts mentioned in the title of the book. At the same time, the author raises questions about the aesthetics of the treatise-typical features, which in the examined book is not clearly distinguished from the genre of treaty.