Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Folk sculptor Włodzimierz Naumiuk – as a carpenter

Naumiuk-Jakuc Anna

Architecturae et Artibus

|

2023

|

Vol. 15, no. 1

13--24

EN

Włodzimierz Naumiuk is a recognized folk woodcarver and sculptor from Kaniuki, Podlaskie voivodeship, N-E Poland. He was “discovered” in the 1960s and invited for art exhibitions, and his sculptures were subjects of press notes, newspaper articles and also research works, including, among others, an extended paper by Jacek Wołowski, published in 1985 in “Polska Sztuka Ludowa”. In this paper, some hitherto unknown aspects of Naumiuk’s technical proficiency related to woodworking and carpentry are presented, with focus on his vernacular carpentry skills and knowledge. The objective of this work is to bridge the gap between Naumiuk’s art and carpentry skills and knowledge, in order to place his art in a wider technology context. This work is based on personal interviews with Włodzimierz Naumiuk, on 05.04.2021, 03.09.2022 and 01.11.2022.

PL

Włodzimierz Naumiuk to ludowy rzeźbiarz i snycerz ze wsi Kaniuki w województwie podlaskim. „Odkryty” został w latach sześćdziesiątych XX w., później był zapraszany na wystawy, a jego rzeźby opisywano nie tylko w prasie regionalnej, ale też w piśmiennictwie naukowym, począwszy od poświęconego mu obszernego artykułu na łamach „Polskiej Sztuki Ludowej” z 1985 r., autorstwa Jacka Wołowskiego. W niniejszym artykule zaprezentowano wybrane aspekty warsztatowe pomijane w dotychczasowych opracowaniach poświęconych twórczości Włodzimierza Naumiuka, mianowicie jego warsztat ciesielski (znajomość tradycyjnej ciesiołki, jako że Naumiuk pracował też jako cieśla). Poznanie i opis aspektów ciesielsko-warsztatowych służyć ma lepszemu osadzeniu twórczości Włodzimierza Naumiuka w szerszym kontekście wiejskiego rzemiosła. Merytoryczną podstawą prezentowanych tu rozważań były wywiady z Włodzimierzem Naumiukiem, przeprowadzone w dniach 05.04.2021r., 03.09.2022r. i 01.11.2022r.

2

Drewniane dwory Sokólszczyzny. Historia i stan zachowania

Bazydło Angelika, Drozdowski Bartosz, Głódź Natalia, Sulima Magdalena

Wiadomości Konserwatorskie

|

2022

|

Nr 71

121--136

PL

Historycznie zamieszkiwane przez szlachtę i ziemiaństwo drewniane dwory, o charakterystycznej architekturze z wysuniętym przed lico portykiem kolumnowym i dachem krytym gontem, stały się wyróżnikiem polskiego krajobrazu kulturowego, a ponadto symbolem poczucia tożsamości i tradycji narodowych. Ich sytuacja uległa jednak zmianie po wybuchu II wojny światowej. Przez wiele lat były siedzibami PGR-ów, co znacznie pogorszyło ich kondycję. Lata zaniedbań doprowadziły większość do ruiny, a brak środków finansowych na remont pogarsza stan techniczny niektórych z nich. Na terenie województwa podlaskiego zachowało się około 40 drewnianych dworów, w tym 9 na terenie powiatu sokólskiego. Na podstawie materiałów źródłowych i badań terenowych dworów z Bobry Wielkiej, Łosośnej Małej i Lebiedzina artykuł prezentuje ich przemiany urbanistyczno-architektoniczne na przestrzeni lat oraz stan aktualny.

EN

Historically inhabited by the nobility, wooden manor houses have a characteristic architecture with symmetrical divisions both inside and on the facade, a column portico protruding from its face and a shingled roof, that have become a distinctive feature of the Polish cultural landscape as well as a symbol of national identity, customs, and traditions. However, their situation changed after the outbreak of the Second World War. For many years, they were the seats of state-owned farms, which significantly worsened their condition. Years of neglect led most to ruin, and the lack of funding for their renovation or modernization have worsened their structural condition. About forty wooden manor houses have survived to this day in the Podlasie Voivodeship, and nine of them are located in the region of Sokółka. Based on source materials and field studies conducted on the manors of Bobra Wielka, Łosośna Mała, and Lebiedzin, the article below presents the urban and architectural transformations that have taken place over the years and the buildings’ current state.

3

Rammed earthen farm buildings in Tworkowice, Ciechanowiec municipality, N-E Poland

Bartoszewicz Paulina, Bereźniak Magdalena, Wiśniewska Kinga, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2022

|

Vol. 14, no. 4

1--12

EN

In June 2009 and October 2021 field surveys were performed in Ciechanowiec municipality, Wysokie Mazowieckie County, in south-western part of the Podlaskie region, N-E Poland, to look for semi-vernacular buildings made with raw materials or alternative constructions, such as rammed earth, wattle and daub, and cordwood masonry. In particular, a group of rammed earth barns was found and examined in a small village of Tworkowice. All those buildings were built in the 1950s, but their construction had been known in that region before that time. The intention behind this work has been to contribute to recognizing the distribution of hitherto underresearched vernacular or semi-vernacular earthen architecture in N-E Poland, as most researchers of vernacular and semi-vernacular architecture of the Podlaskie region have focused onto timber architecture rather than earthen constructions.

PL

W czerwcu 2009 i październiku 2021 roku na południowo-zachodnich krańcach województwa podlaskiego, w gminie Ciechanowiec w powiecie wysokomazowieckim przeprowadzono poszukiwania terenowe ukierunkowane na znalezienie dawnych wiejskich budynków wzniesionych z użyciem parabudulców i nietypowych konstrukcji, takich jak glinobitka, szachulec, mur z polan opałowych i tym podobne. Najliczniejszą grupę budynków glinobitych odnaleziono w niewielkiej wsi Tworkowice. Pochodzą one z połowy XX wieku, lecz reprezentują konstrukcję, która w tamtych okolicach występowała już wcześniej. W niniejszej pracy zaprezentowano pozyskane informacje o tworkowickich budynkach glinobitych, przy czym zamiarem autorów było, by ów ilustrowany opis mógł być przyczynkiem do szerszego rozpoznania występowania i zróżnicowania budownictwa glinianego (jako podzbioru lokalnej architektury ludowej) w regionie, które to zagadnienie jak dotąd wymykało się naukowemu opisowi, gdyż gros badań podlaskiej architektury ludowej dotyczyło budynków i konstrukcji drewnianych.

4

Inventory materials of wooden country houses in Soce village, Narew municipality

Godlewska Aneta, Ignatowicz Magdalena, Łapińska Halina

Architecturae et Artibus

|

2022

|

Vol. 14, no. 4

21--36

EN

The paper presents material collected during field research and inventory of old village houses from the village of Soce in the municipality of Narew. Its purpose was to collect architectural-ethnographic information about buildings important in terms of cultural values. They were described in the article in order to document the disappearing local heritage and to supplement the research and inventory of documentary resources. Drawings of plans, sections and facades of the buildings and their furnishings were prepared as well.

PL

W pracy zaprezentowano materiał zgromadzony podczas badań terenowych i inwentaryzacji starych domów wiejskich ze wsi Soce w gminie Narew. Celem było zebranie informacji architektoniczno-etnograficznych o budynkach cennych pod względem wartości kulturowych. Opisano je w artykule, aby udokumentować zanikające lokalne dziedzictwo oraz by uzupełnić badania i inwentaryzacyjne zasoby dokumentacyjne. Opracowano rysunki rzutów, przekrojów i elewacji budynków oraz ich wyposażenia.

5

Case study of an old farmhouse in Olszewo: pro memoria

Bogdziewicz Magdalena, Buczyńska Natalia, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2022

|

Vol. 14, no. 2

17--28

EN

In 2021, the authors performed a series of field surveys in Podlaskie region, northeastern Poland, looking for culturally significant specimens of vernacular architecture. The search in Brańsk commune (gmina Brańsk) have resulted with finding a small but extremely interesting farmhouse, built some 80 years ago, i.e. in the early 1940s, with the use of locally obtained materials. In this article the authors present their findings; namely, they have documented the unique history and essential features of this farmhouse in terms of its construction, materials, layout, architectural form and adornment. All these aspects also witness a tangled history of the village and its surroundings, as well as intricacies of the local culture. An observed accumulative nature of the house and the uniqueness of its long history attribute the house with moral values of commemoration. Both that reason and the recently-observed rapid deterioration of the house compose a rationale for its documenting.

PL

W 2021 roku wykonano serię poszukiwań terenowych na Podlasiu. Celem poszukiwań było rozpoznanie zachowanych po dziś dzień cennych przykładów budownictwa ludowego. W rezultacie znaleziono bardzo interesujący obiekt we wsi Olszewo w gminie Brańsk. Ten ponad osiemdziesięcioletni budynek wzniesiono około 1940 roku lub niewiele później z użyciem różnych materiałów miejscowych. W artykule scharakteryzowano go pod względem materiałowo-konstrukcyjnym, rozplanowania, kształtu (formy architektonicznej) i zdobnictwa, rozpoznając w tychże jego cechach wartość unikatu. Autorzy stawiają tezę o kulturowej esencjonalności opisywanego budynku jako wieloaspektowo upamiętniającego przeszłość swą formą, konstrukcją i zdobnictwem, przy czym mało który dawny wiejski dom (lub chałupa) równie bogato poświadczał minione zakręty historii. Czynnik ten zaważył na decyzji o jego naukowym opisie, niemniej także postępujące ostatnio techniczne zniszczenie domu dowodzi zasadności przedłożenia tu jego dokumentacji ku pamięci następnych pokoleń.

6

Przekształcenia zabytkowych domów drewnianych w gminie Narew

Wlazło Jagoda, Pielesiak Iwona

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2020

|

nr 43 (1)

97--114

PL

Artykuł dotyczy przekształceń drewnianego zasobu mieszkaniowego peryferyjnie zlokalizowanej, bogatej w zabytki gminy Narew, leżącej w wielokulturowym regionie Podlasia. Do badania wybrano 321 zabytkowych domów, które poddano inwentaryzacji. Szczególną uwagę zwrócono na ich walory architektoniczne w kontekście zakresu i skali ich przekształceń. Choć kompleksowe zmiany negatywnie wpłynęły na integralność badanego zasobu w niewielkim stopniu, powszechnym zjawiskiem jest wymiana wybranych elementów konstrukcyjnych i detali zdobniczych (wymiana stolarki okiennej, podwyższanie kondygnacji, zmiana deskowania, krycie elewacji sidingiem i papą oraz tynkowanie). Autorki zwróciły uwagę zarówno na pozytywne, jak i negatywne praktyki we wskazanym zakresie. Tego rodzaju informacje mogą posłużyć jako podstawa do kształtowania skutecznej polityki ochrony dziedzictwa kulturowego.

EN

In this paper, issues related to wooden housing resources are tackled. The case study is the peripherally located Narew commune in the Podlasie multicultural region, which abounds in cultural heritage objects. The authors chose 321 historic houses for analysis regarding the results of a field inventory. Particular attention was devoted to their architectural values in the context of the scale and scope of modifications that have affected them. Despite the fact that there were not many complex modifications that negatively affected the integrity of the wooden houses, there were common cases of exchanging particular construction and decorative elements (installation of new windows, increasing the storey’s height, change in wooden panelling pattern and façade cladding − siding panels, roofing felt, plasterwork). The authors paid attention to both positive and negative examples of such alterations. This information could be used as a foundation for establishing effective policy for cultural heritage conservation.

7

Tradycyjne zdobnictwo starych domów okolic wsi Kaniuki we wspomnieniach ludowego rzeźbiarza Włodzimierza Naumiuka

Naumiuk-Jakuc Anna

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 1

30--39

PL

Pozyskano wspomnienia Włodzimierza Naumiuka, 84-letniego ludowego artysty i rzemieślnika ze wsi Kaniuki na Białostocczyźnie, dotyczące jego wiedzy na temat zjawiska architektoniczno-kulturowego, w którym osobiście uczestniczył, mianowicie powstawania drewnianej deskowej ornamentyki domów wiejskich. Uwzględniono, zaprezentowano i poddano ocenie te aspekty badanego zjawiska, które poznano dzięki wspomnieniom Włodzimierza Naumiuka, a które wykraczają poza dotychczasową wiedzę z literatury przedmiotu. W szczególności wykazano zaskakująco silny wpływ preferencji mieszkańców wsi (klientów rozmówcy) na tematykę zdobnictwa domów i dokonano ogólnej periodyzacji mody zdobniczej.

EN

Based on personal reminiscences achieved from Włodzimierz Naumiuk, a 84-year old folk artist and craft master from Kaniuki in the region of Białystok, N-E Poland, vernacular plank-made ornaments of old country houses in the vicinity of Kaniuki have been assessed as a local cultural heritage, in order to supplement the existing literature knowledge about the subject of local plank-made architectural ornamentation as a cultural phenomenon. In particular, basic time periods of that phenomenon have been recognized and assessed, and inhabitants’ preferences were pointed as essential part of artistclient dialogue that had influenced the themes of timber ornamentation of country houses.

8

Inwentaryzacja fotograficzna drewnianego starego domu wiejskiego w Miniewiczach w gminie Zabłudów

Ładny Marcin, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 4

23--37

PL

Przedstawiono wybór ujęć fotograficznych około 85-letniego drewnianego domu wiejskiego w Miniewiczach w gminie Zabłudów. Dom wybrano pod kątem jego reliktowości w kategoriach konstrukcji, rozplanowania i wyposażenia. Zaprezentowana dokumentacja, uzupełniona tu opisem krytycznym, stanowi osiągnięcie poznawcze, odzwierciedla bowiem zamiar utrwalenia wiedzy o wiejskich tradycjach budowlano-zdobniczych północno-wschodniej Polski, w szczególności Białostocczyzny. Przedstawiony w opisie i na ilustracjach dom reprezentuje kategorię obiektów architektonicznych szybko ustępujących z miejscowego krajobrazu i niemalże już zanikłych poza regionem, co także uzasadnia jego opis naukowy.

EN

Exemplary photo images of an 85-year old timber house in Miniewicze, Zabłudow Commune, Białystok region (Białystok voivodeship), N-E Poland, are presented with extended commentary, in order to document the construction, layout, furniture and adornment of the house, as relics of indigenous vernacular aesthetics and architecture of the region. Such vernacular „architectural culture”, whilst becoming obsolete in terms of contemporary construction and aesthetics, has also become rarity out of the region and is rapidly vanishing even here, in N-E Poland.

9

Inventory photographs and drawings of an old farmhouse (built ca. 1922) in Ostra Gora, Korycin Commune, Bialystok Region, N-E Poland

Brzozowska Paula M., Cwalińska Marzena, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 3

21--41

EN

The objective of the paper is to contribute to the knowledge of vernacular architecture in N-E Poland, especially concerning interiors of country houses in the region of Białystok. The apparent abundance of previously published contributive works, relevant to the subject matter, is elusive, as this subject has not been studied exhaustively yet. In particular, both the diversity of interior arrangements and their accumulative nature still seem very promising research issues. In this article, inventory illustrations of a timber house dated 1922 in Ostra Góra, Korycin commune, N-E Poland, are presented to the public, with the aim to record and preserve the relevant cultural heritage information. Since its erection, the interior of the surveyed house has been accumulating pieces of furniture, different equipment items and various adornments that have eventually amounted to a unique conglomeration, an amalgam of things, forms and patterns. Surprisingly, the final aesthetics of the interior have proven complex but quite uniform, being the astonishing result of old aesthetics, lore and patterns supported by new technologies. The conclusion has been drawn that one of the distinctive features of the region of Białystok is the cumulative nature of its country houses whose interiors can be perceived as a sort of a legacy transcript of great cultural value.

PL

Artykuł ma w zamierzeniu autorów być wkładem w poznanie i dokumentowanie wernakularnej architektury wiejskiej północno-wschodniej Polski, a w szczególności Białostocczyzny. Ten ogólny kierunek badawczy, mimo wielokrotnego przywoływania w szeregu publikacji naukowych, stanowi zagadnienie dalekie od wyczerpania, co poniekąd wynika ze specyfiki ludowej kultury materialnej regionu (w szczególności wiejskiego budownictwa i wystroju wnętrz mieszkalnych), mianowicie jej różnorodności i akumulatywności. Przykładem akumulatywności jest tytułowy, omawiany tu budynek, czyli drewniany dom we wsi Ostra Góra w gminie Korycin, wzniesiony w 1922 roku. Od tego czasu stale nawarstwiały się w nim, zwłaszcza w jego wnętrzu, estetyki właściwe kolejnym upływającym dekadom, a wraz z nimi wnętrze domu akumulowało wzory ornamentalne, elementy wyposażenia i umeblowania, itp. Oczekiwać można byłoby więc wizualnego chaosu, tymczasem wnętrze badanego domu wydaje się estetycznie spójne i dojrzałe (więc tym bardziej interesujące jako wytwór ludowego rozumienia przestrzeni), co zresztą ukazano tu na wybranych ilustracjach dokumentacyjnych: fotografiach i rysunkach inwentaryzacyjnych, wykonanych jesienią 2018 roku. Wywód oparty na materiale inwentaryzacyjnym zwieńczono wnioskiem o addytywnej akumulatywności jako specyficznej cesze wnętrz wiejskich domów Białostocczyzny. Wnętrza takie, w których współczesność łączy się z pozornie minionymi tradycjami, można uważać za cenne jako rodzaj zapisu czasu, a zarazem zapisu dziedzictwa kulturowego.

10

Fenomen krajobrazów kulturowych Podlasia

Plit J.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2017

|

nr 37

93--104

PL

Podlasie leży na pograniczu kulturowym Europy Zachodniej katolicko-protestanckiej i Europy Wschodniej głównie prawosławnej. Od wieków zamieszkany przez zróżnicowaną etnicznie i narodowościowo ludność. Było przedmiotem rywalizacji politycznej sąsiadujących państw, dlatego w ciągu wieków obszar wielokrotnie zmieniał przynależność polityczną. Dzięki wyraźnej odrębności i niezłemu zachowaniu krajobrazy kulturowe Podlasia jest wdzięcznym tematem badawczym. Celem niniejszego artykułu jest na podstawie odtworzonych dziejów regionu odnalezienie punktów zwrotnych kształtowania się krajobrazów kulturowych Podlasia, Wykorzystanie tych analiz do przeprowadzenia regionalizacji historyczno-kulturowej północno-wschodniej Polski oraz porównanie jej z regionalizacją fizycznogeograficzną tego regionu.

EN

Podlasie is situated within the borderland between the Catholic-and-Protestant Western Europe and the primarily Orthodox Eastern Europe. This area has been inhabited for centuries by the ethnically and nationally diversified population. It was also the object of political rivalry of the neighbouring states, and so, over the centuries, it changed several times its political attribution. Owing to the distinct identity and quite good state of preservation, the cultural landscapes of Podlasie constitute a convenient subject of study. The purpose of the present article is to determine the turning points in the development of the cultural landscapes of Podlasie on the basis of the reconstruction of the history of this region, then to use the results of the respective analyses in performing the historical-cultural regionalisation of the north-eastern Poland and to compare it with the physico-geographical regionalisation of the area.

11

Słynące łaskami obrazy maryjne na Podlasiu : Problem ikonografii sacrum

Tomalska J.

Architecturae et Artibus

|

2017

|

Vol. 9, no. 1

71--78

PL

Zauważalny kryzys sztuki kościelnej to między innymi wszechobecność kiczu, definiowanego jako konsekwencja kultury masowej, stosującego wysoki styl do wyrażenia idei estetycznie niższej. Kicz, wyrastając z gloryfikacji banału, nie zaspokaja potrzeby piękna, jest bowiem dziełem o niewielkiej wartości artystycznej, niepogłębionym tworem, kierowanym do przeciętnych gustów, utrwalającym stereotypowe poglądy. Do najważniejszych fenomenów sztuki należą kultowe wizerunki. Kult obrazów był znany w cesarstwie bizantyjskim, gdzie powstało wiele pierwowzorów, między innymi ikona Hodegetrii – Matki Bożej Przewodniczki, ukazanej z Dzieciątkiem, Które wskazuje tzw. gestem Hodegetrii. Do szczególnej sławy przedstawień maryjnych przyczyniła się legenda o pierwszym portreciście, którym miał być św. Łukasz Ewangelista. Obrazy obdarzone szczególną mocą charakteryzują się pewnymi cechami: zostały znalezione w niespodziewanych miejscach (np. w lesie, przy studni lub źródełku, na przydrożnym drzewie), były źródłem niezwykłego blasku, „pociły się”, „płakały” lub krwawiły, przeniesione do kaplicy, dworu lub chaty, wracały na miejsce znalezienia, gdzie objawiały niezwykłą moc. Objawione na Podlasiu ikony maryjne odzwierciedlały cechy lokalnej kultury, podatnej na wpływy z różnych kierunków. Stopniowa latynizacja sztuki cerkiewnej, szczególnie na obszarach kulturowego pogranicza, nie powinna być postrzegana w kategoriach polityczno-konfesyjnych. Takie procesy są przejawem naturalnej osmozy kulturowej i indywidualnych aspiracji zleceniodawców, pragnących podnieść swój prestiż fundacjami wzorowanymi na najlepszych (według ówczesnych kryteriów) artystycznych wzorach. Tworzone w tym kręgu dzieła charakteryzował koloryt lokalny i stylowo-ikonograficzny, który nie może być oceniany dziewiętnastowiecznymi kryteriami estetycznymi, ani też koncepcjami „czystości stylowej”, lecz postrzegany w szerszym kontekście przemian kulturowych

EN

Among the most important phenomena of the Christian religion there are images to which the faith ascribes supernatural properties, primarily the possibility of healing and defense against danger. In the area of the historic Podlasie such images often manifested themselves particularly frequently in the seventeenth century, when Podlasie was the theater of war, of devastating marches of troops, and of plagues and famine. Unusual pictures (images and icons) manifested themselves on trees (Leśna Podlaska, Puchły, Krypno), mystically prevented themselves from catching fire (Stary Kornin), or after a few years of functioning in a temple (Juchnowiec, Strabla) or in a manor house (Różanystok) manifested their supernatural power. It is a phenomenon of religious culture of Podlasie to adopt the iconographic patterns of iconic Catholic images by the Uniate Church, and after its abolition — by the Orthodox Church (Puchły, Kożany), as well as veneration of icons in Catholic churches (Juchnowiec, Strabla).

12

Sacrum i profanum ogrodu przydomowego wsi pogranicza polsko-białoruskiego

Sulima M.

Architecturae et Artibus

|

2017

|

Vol. 9, no. 1

63--70

PL

Wsie wschodniopodlaskie, położone na pograniczu polsko-białoruskim, należą do tych unikatowych obszarów w kraju, na których do dnia dzisiejszego zachowały się ogromne pokłady spuścizny duchowej i materialnej. Pierwsze, widoczne są przede wszystkim w sferze mentalno-obyczajowej, na którą wpływ wywiera dominująca tutaj religia prawosławna. Krajobraz kulturowy tworzą przetrwałe od XVI wieku w praktycznie niezmienionym stanie układy ruralistyczne, charakterystyczna struktura działek, wernakularna architektura. Atmosferę drewnianych wsi potęguje ponadto przyroda: łąki, lasy, a także wiejskie ogródki przydomowe. Dawniej, przekazywana przez pokolenia, tradycja i religia, stanowiły wyznacznik dla ich kształtowania. Niektóre rośliny były ozdobą zagrody, inne poprzez swoje właściwości apotropeiczne chroniły dom, np. przed uderzeniem pioruna, stanowiąc element świata sacrum. Tradycyjny ogród wiejski odbierany był nie tylko w kategoriach piękna czy użyteczności, ale także – jako wyznacznik tożsamości społeczności prawosławnych. Z uwagi na sytuację demograficzną i wyludnianie wsi – działki wykupowane są na tzw. letnie domy, przy których coraz częściej powstają ogrody dalekie od tradycyjnych wzorów, stanowiące odwzorowanie gustów właścicieli. Tęsknota za namiastką piękna i powrotem do korzeni nakazuje ochronę i poszanowanie materialno-duchowego bogactwa tych terenów. Jest to niewątpliwie jedno z kluczowych zagadnień dla zachowania tożsamości wiejskich obszarów pogranicza etnicznego. Tekst oparty na materiałach etnograficznych, historycznych i przeprowadzonych autorskich badaniach terenowych prezentuje symbolikę tradycyjnego ogrodu przydomowego wsi pogranicza polsko-białoruskiego, związane z nim wierzenia społeczności etnicznych oraz stan aktualny.

EN

Villages of east of Podlaskie region, located near the border with Belarus belong to these unique areas in the country, where a huge amount of material and spiritual heritage have remained until this day. First, it could be seen in the mental and moral realm, which is influenced by Orthodox religion. The cultural landscape is formed by rural complexes, distinctive architecture plots, vernacular architecture, which were preserved here since the sixteenth century. The image of the wooden village is also created by nature: meadows, forests, as well as rural gardens. Historically, the tradition that passed through the generations was the determinant for their development. Some plants were source of pride of the homestead, others through their properties protected houses, eg. against lightning. The traditional cottage garden was not only perceived in terms of beauty or utility, but also - as an indicator of the identity of ethnic communities. Due to the progressive „aging” and extinction of the village - plots are sold and gardens become a reflection of the new owner’s tastes. The longing for beauty and back to the roots, requires the protection and respect of the material and spiritual wealth of those areas. This is undoubtedly one of the key issues for the preservation of the identity of the ethnic borderland. The text based on the ethnographical, historical sources and field research shows the symbolism of the traditional gardens in front of the houses of the Polish and Belarus borderline and current condition of those villages.

13

Tradycyjne wiejskie domy w Haćkach na Białostocczyźnie : stan w 2015 roku, na wybranych przykładach

Krzywińska A., Kułaczewska-Biełach M., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 3

82--93

PL

Cel pracy: Uzyskanie i zapis graficzny aktualnych informacji o wernakularnej architekturze Białostocczyzny, mianowicie o wnętrzach drewnianych domów wiejskich na pograniczu etnicznym polsko-białoruskim, w gminie Bielsk Podlaski, na przykładzie wsi Haćki. Metoda i wyniki: Interpretacja szczegółowych rysunków inwentaryzacyjnych dwóch wiejskich domów w Haćkach na Białostocczyźnie, wykonanych w grudniu 2015 roku na podstawie wcześniejszych prac terenowych przeprowadzanych w okresie od października do grudnia 2015 roku (wybrano i zaprezentowano 10 rysunków, w tym rzuty, przekroje i rysunki elewacji, przy czym rzuty i przekroje zawierają szczegółowe informacje o umeblowaniu i wyposażeniu wnętrz tych domów). Rysunki opracowano na prawach materiałów źródłowych, na potrzeby późniejszych analiz naukowych i działań konserwatorskich. Dopełnieniem materiałów rysunkowych jest dokumentacja fotograficzna (tu zaprezentowana w wyborze) i informacje pozyskane podczas wywiadów z mieszkańcami wsi. Wnioski: Zarejestrowano nawarstwianie się zmian (w rozplanowaniu, umeblowaniu i wyposażeniu) z różnych okresów oraz kontynuację ludowych wzorców kształtowania przestrzeni mieszkalnej (kompozycyjna i funkcjonalna rola pieca, amfiladowość wnętrza, rola kąta obrzędowego, czyli pokucia itp.).

EN

The general aim at the base of the work is to recognize vernacular architecture in Polish-Byelorussian ethnic borderland in the region of Białystok, on example of Haćki village in Bielsk Podlacki commune, 50 km south of Białystok, N-E Poland. The specific objective (research task) is to record graphical information about vernacular home interiors, as the source for further reasoning or conservation. Methods and results: Inventory drawings of two vernacular country cottages in Haćki, Białystok region, N-E Poland, have been made in December, 2015, after the field surveys in Haćki in October, November and December 2015. The set of drawings included plans, sections and façades; in this paper 10 drawings are presented. The drawings include all the information about layout, furniture and adornments of the houses. The relevant photographs and interviews with locals are also provided and taken into account. Conclusions: The houses are “chronicles of changes”, as we have observed the accumulation of changes of spatial layouts and furnishing of vernacular homes for the decades. Besides, the old vernacular traditions of residential space arrangement are still in use in such houses.

14

Domy strychulcowe w gminach Klukowo, Ciechanowiec i Brańsk na Podlasiu

Czarkowska M., Kuczyńska U.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 1

13--20

PL

W artykule zaprezentowano wyniki poszukiwań terenowych, przeprowadzonych w październiku 2015 roku w gminach Klukowo, Ciechanowiec i Brańsk. Celem poszukiwań było rozpoznanie miejscowego budownictwa ludowego ze słomy i gliny, ze szczególnym uwzględnieniem budynków o konstrukcji strychulcowej. W regionie budownictwo to było wprawdzie dość rzadkie (za wyjątkiem pobliskiej gminy Rudka), tym niemniej takie obiekty wznoszono tu jeszcze okazjonalnie stosunkowo niedawno, bo aż do lat sześćdziesiątych XX wieku. Podczas poszukiwań terenowych (obejmujących także wstępne wywiady z mieszkańcami kilkunastu wsi w gminach Klukowo, Ciechanowiec i Brańsk) znaleziono pięć takich budynków: dwa z nich są nowo odkryte, nieopisywane dotąd w literaturze, zaś o pozostałych istnieją jedynie krótkie wzmianki w najnowszym piśmiennictwie. W oparciu o przeprowadzone później szczegółowe wywiady z mieszkańcami tych wsi, w których znajdowały się odnalezione obiekty (szczególnie z mieszkańcami lub użytkownikami samych obiektów, a także z ich sąsiadami) oraz na podstawie oględzin badanych budynków rozpoznano kolejne etapy wznoszenia takich obiektów, zaprezentowane w załączonym materiale ilustracyjnym; wydają się one specyficzne dla regionu. Informacje o tych pięciu obiektach wraz z opisem zastosowanych w nich technologii budowlanych stanowią przyczynek do szczegółowego rozpoznania podlaskiej kultury budowlanej z użyciem słomy i gliny.

EN

Field surveys in Klukowo, Ciechanowiec and Brańsk communes, Podlasie region, N-E Poland, have been performed in October, 2015, with the aim to recognize vernacular buildings with wattle-and-daub walls. Whilst such constructions were used very occasionally in the local indigenous architecture (with the exception of the nearby commune Rudka, with dozens of such buildings), the tradition of their use survived at that territory to the early 1960’s. Nevertheless, only a few examples have survived until now: 5 such architectural objects have been found as a result of the field survey in October, 2015. Two of those buildings have not yet been described in the academic literature; the three other ones were found to be mentioned only tersely. Interviews with dwellers of all these houses and with their neighbors, as well as examination of the construction, were the research base for further reasoning, which has eventually resulted with the description of the construction process, its stages and nuances (stages being also shown on the drawings). Actually, the local wattle-anddaub construction have been assessed as specific for that region and unique in some aspects. All the findings are claimed to be the research contribution to the recognition of the local wattle-and-daub culture, as an important part of vernacular architecture of the region.

15

The use of precise agriculture technology in a farm in Podlasie region

Borusiewicz A., Kapela K., Drożyner P.

Agricultural Engineering

|

2016

|

Vol. 20, No. 2

23--30

EN

The article presents advantages resulting from implementation of the precise agriculture technology in a farm. The objective of the paper was to analyse devices used in precise agriculture on the example of the selected agricultural farm located in Podlaskie Voivodeship. Documentation of the farm and data included in the questionnaire of the survey carried out with the farm owner were the source of indispensable information. For determination of the costs of return of investments planned in the farm, the method of data analysis and TeeJeet calculation were used. Implementation of the precise agriculture technology in the investigated farm caused reduction of the costs related to running a farm. The introduced changes allowed saving approximately PLN 14 thousand annually on crop protection treatments and approximately PLN 19 thousand annually on the precise sowing of mineral fertilizers. Costs related to the purchase of devices which allow generation of such savings return after 3-4 years.

PL

W pracy przedstawiono korzyści wynikające z wdrożenia technologii rolnictwa precyzyjnego w gospodarstwie rolnym. Celem pracy była analiza zastosowania urządzeń wykorzystywanych w rolnictwie precyzyjnym, na przykładzie wybranego gospodarstwa rolnego, położonego w województwie podlaskim. Źródłem niezbędnych informacji wykorzystanych podczas analizy była dokumentacja gospodarstwa oraz dane zawarte w kwestionariuszu wywiadu przeprowadzonego z właścicielem gospodarstwa. Do określenia kosztów zwrotu planowanych w gospodarstwie inwestycji wykorzystano metodę analizy danych dodatkowo wykorzystano kalkulator firmy TeeJeet. Wdrożenie technologii rolnictwa precyzyjnego w badanym gospodarstwie przyczyniło się do obniżenia kosztów związanych z prowadzeniem gospodarstwa. Wprowadzone zmiany pozwoliły zaoszczędzić około 14 tys. PLN rocznie na zabiegach ochrony roślin oraz około 19 tys. PLN rocznie na precyzyjnym wysiewie nawozów mineralnych. Koszty związane z zakupem urządzeń pozwalających na wygenerowanie takich oszczędności zwracają się po około 3-4 latach.

16

Przydatność wybranych narzędzi i metod doskonalenia jakości w ocenie podlaskich przedsiębiorców

Olszewska A

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2014

|

z. 73

459--470

PL

Wciąż postępujące zmiany gospodarcze wymuszają na organizacji systematyczne wprowadzanie działań, których celem jest ciągłe doskonalenie procesów w niej zachodzących. Jeśli podejmowane działania mają przynieść pożądany skutek, to powinno im towarzyszyć wykorzystanie różnorodnych narzędzi i metod projakościowych. Autorka, na podstawie przeprowadzonych badań, dokonuje analizy przydatności technik zarządzania jakością, zidentyfikowanych, jako najczęściej wykorzystywane w badanej grupie przedsiębiorstw. Porusza aspekt nie tylko ich przydatności w podejmowanych dotychczas działaniach, ale także analizę opinię przedsiębiorców, dotyczącą ewentualnego wykorzystania wskazanych technik w przyszłości.

EN

Progressing economic changes force organizations to introduce consistent actions whose aim is to improve processes taking place in them. If undertaken actions are to produce a desired result, they should be accompanied by application of diverse pro-quality tools and methods. On the basis of the conducted research, the author analyzes the usefulness of quality management techniques identified as the most frequently utilized in the examined group of companies. Not only does the author discuss the aspect of their usefulness in activities undertaken so far, but she also analyzes entrepreneurs' opinions on potential application of the designated techniques in future.

17

Wędliny dojrzewające w słońcu Podlasia

Węsierska E.

Przemysł Spożywczy

|

2014

|

T. 68, nr 11

38--39

18

Podlasie – the landscape of cultural borderland, and not of the boundary

Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2014

|

nr 23

165--176

EN

A scholars distinguish European (Western) and the Byzantine (Orthodox) civilisations, endowing this division with the highest taxonomic rank. The boundary between these civilisations runs across the region of Podlasie in Poland, magnified there by the parallel ethnic and language divisions. Yet, we deal within this area with numerous borrowings, and the borderland type of landscape has developed. This results from the regional history, but may also be a premise for stating that there are no really deep differences between the Western and the Eastern Orthodox civilisations. These differences are not bigger than those, for instance, between the Shiite and Sunni societies. Emphasising of the differences between the Western versus the Eastern Orthodox civilisations it is more correct to classify both into one, Christian civilisation, having the highest taxonomic rank, and to look for the commonalities of the cultural landscape within the framework of this civilisation.

PL

Religia stanowi ważny wyróżnik cywilizacji. Badacze wyróżniają cywilizację europejską (zachodnią) i bizantyjską (prawosławną), nadając podziałowi najwyższą rangę taksonomiczną. Granica między tymi cywilizacjami przebiega w Polsce przez Podlasie, wzmocniona tam podziałami etnicznymi i językowymi. Zróżnicowanie krajobrazów kulturowych odzwierciedla zróżnicowania kultur, zatem na Podlasiu należałoby oczekiwać ostrej granicy między typami krajobrazów. Jednak mamy tam do czynienia z licznymi zapożyczeniami, ukształtował się krajobraz pogranicza. Wynika to ze specyfiki historii regionu, ale też wskazuje, że między tymi dwiema cywilizacjami nie ma tak istotnych różnic. Nie są one większe niż np. między społecznościami szyitów i sunnitów w cywilizacji islamu. Eksponowanie różnic cywilizacja zachodnia versus prawosławna ma uwarunkowanie historyczne, poprawniej jest obie zaliczać do jednej, najwyższej rangi taksonomicznej cywilizacji chrześcijańskiej i w jej ramach szukać wspólnoty krajobrazu kulturowego.

19

Pogranicza kulturowe w legendach i podaniach Podlasia

Józefowicz A.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2013

|

z. 65

111--126

PL

Podlasie jest przykładem polskiego regionu pogranicza. Przez wiele stuleci poddawane było silnym oddziaływaniom kulturowym, społecznym, politycznym i ekonomicznym płynącym ze współistnienia żyjącej tu ludności: plemion Jaćwingów, ludności żydowskiej, tatarskiej, białoruskiej, ukraińskiej i litewskiej. Te historyczne uwarunkowania nie mogły pozostać bez wpływu na obecny kształt i charakter Podlasia. Pomocne w analizach takich stosunków okazują się opowieści ludowe  legendy, podania, klechdy, baśnie. W artykule dokonałam analizy około dwustu opowieści ludowych w kontekście: „ my”  „oni”, „swoi” „inni, obcy”. Podjęłam próbę odpowiedzi na następujące pytania: Jak dalece wyobrażenia jednych ludów oddziaływały na drugich? Jak dalece ta literatura sprzyja refleksji nad własną historią? W jaki sposób sprzyja ona empatii, solidarności, otwieraniu się na inne kultury? Wyróżniłam następujące pogranicza kulturowe w opowieściach ludowych Podlasia: pogranicze religijne, pogranicze etniczno-narodowe, pogranicze językowe.

EN

Podlaskie Province it is an example of cultural borderline. Contrary to most of Poland which is homogenous in terms of ethnicity and religion, the North Eastern Region of Poland has several minorities. For many centuries Jacwing`s tribes, Jews, Tartars, Byelorussians, Ukrainians, Lithuanians had lived there, so their cultural, social, political and economical influences have remained there. In analyzing such relations, legends and other folk stories are very useful. From time immemorial, legends, fairy tales, stories, were handed down from generation to generation. Legends, fairy tales and stories connected with a region fulfilled particular role to build bonds with this region and its tradition. They talked about specificity of culture of a small part of the country and, at the same time, communicated integration of the particular community with the whole country.

20

Elementy sakralne w krajobrazie pogranicza czy w krajobrazach granicy?

Plit F.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2013

|

nr 19

54--61

PL

Istotne znaczenie ma rozróżnienie krajobrazu kulturowego pogranicza od krajobrazu (poprawniej krajobrazów kulturowych) granicy. Krajobrazy granicy występują, gdy poszczególne kultury (cywilizacje) tworzą zamknięte systemy. Odpowiadają temu odrębne krajobrazy kulturowe, nawet jeśli ich granica stanowi wyjątkowo zawiłą linię. W przypadku sacrum taka sytuacja występuje, gdy dwie religie są względem siebie niechętne lub wrogie. Krajobrazy pogranicza powstają, gdy istnieją zapożyczania i adaptacja wzorców. Ponieważ relacje międzyludzkie zmieniają się, można obserwować tak powstawanie krajobrazów pogranicza, jak i ich zanik. Krajobrazy granicy występują m.in. na styku ziem chrześcijan i muzułmanów, krajobrazy pogranicza na styku ziem wyznawców prawosławia i katolicyzmu, m.in. obecnie na obszarze Podlasia, gdzie przenikanie wpływów dotyczy nie tylko architektury, ale i form religijności. Z drugiej strony, sąsiedztwo sprzyja podkreślaniu odrębności. Dlatego, paradoksalnie, krajobrazy pogranicza kulturowego kształtować się mogą z dala od granicy obszarów zamieszkanych przez wyznawców dwóch religii.

EN

We should distinguish between cultural borderland landscape and border landscape (or rather cultural border landscapes). We can speak of border landscapes when civilizations make up closed systems. They also develop different cultural landscapes. Their borders “on the ground” may be convoluted, but they will still form two distinct landscapes. The borderland landscapes evolve when people from one culture look at their “other” neighbours with attention and respect. Border landscapes can be found e.g. in areas inhabited by the Christian and Muslim, borderland landscapes – where regions inhabited by the followers of the Orthodox and Catholic faith converge. One such example is the historic region of Podlasie, where interpenetration of influences can be observed not only in architecture but also in various forms of religiousness. Since the relations between religious communities change over time, borderland landscape can both evolve and vanish. On the other hand, direct neighbourhood may encourage people to underline the cultural distinctiveness of their own group. Quite paradoxically, cultural borderland landscapes may emerge afar from the borders of the areas inhabited by followers of two different religions.