Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Integracja i bezpieczeństwo systemów informacyjnych w środowisku rozproszonym

Sobczyński T.

Gospodarka Materiałowa i Logistyka

|

2017

|

nr 12

1058--1081, CD

PL

Warunkiem efektywnego działania współczesnych organizacji jest integracja i bezpieczeństwo informacyjne procesów wykonawczych oraz decyzyjnych. Bazą, zapewniającą wymagany poziom bezpieczeństwa przy jednoczesnym zachowaniu żądaniowej dostępności rozproszonych zasobów informacyjnych oraz dynamicznego skalowania mocy obliczeniowej, korespondującej z aktualnym zapotrzebowanie użytkownika, może być platforma usługowa udostępniana w chmurze obliczeniowej. Takie rozwiązanie zapewnia dynamiczne monitorowanie procesów wykonawczych oraz kontrolę stanu realizacji decyzji, wpływając tym samym na optymalizację funkcjonowania organizacji przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów ponoszonych na infrastrukturę wsparcia teleinformatycznego.

EN

The integration and information security of decision-making processes is a condition for high operational efficiency of today’s organizations. The resolution which provide users, not only required level of security, but also on the demand availability to the distributed information resources and dynamic scaling of computing power, which correspond to the current user needs, may be the service platform hosted in the cloud. Cloud computing provides the tools useable for dynamic processes monitoring and control of the decisions execution, optimizing the functioning of the organization while reducing the ICT costs.

2

The principles of classified information protection handled in communication and information systems within the realisation of European Defence Agency research projects

Sobczyński T.

Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej

|

2016

|

R. 57 nr 4 (207)

87--100

EN

The article presents the aspects of Communication and Information Systems security principles for classified Information Security Management System implemented within the realization of European Defence Agency research and technology projects. In the content of article, author characterised the rules and procedures, resulting from the legal acts, which regulates IT security procedures of classified information processing, obtained during the realisation of research process. Special attention has been focused on the European Defence Agency projects during which common IT security procedures are very important to provide not only the proper level of secrecy but also to ensure confidentiality, integrity and availability of all information processed during the research process.

PL

W artykule zaprezentowano aspekty organizacji ochrony systemów teleinformatycznych wykorzystywanych w ramach systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji niejawnych wytwarzanych, przetwarzanych i przechowywanych dla potrzeb realizacji prac naukowo-badawczych Europejskiej Agencji Obrony. Przedstawiono zasady oraz procedury wynikające z uregulowań prawnych normujących przetwarzanie informacji klauzulowanych w systemach teleinformatycznych. Szczególną uwagę zwrócono na zachowanie podstawowych cech sytemu ochrony informacji mających na celu zapewnienie poufności, integralności oraz dostępności informacji wytworzonych w trakcie realizacji procesu badawczego.

3

The principles of classified Information Security Management System organisation within the realisation of European Defence Agency research projects (personnel and facility security aspects)

Sobczyński T., Listewnik K.

Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej

|

2015

|

R. 56 nr 3 (202)

63--74

EN

The article presents the aspects of personnel and facility security principles for classified Information Security Management System (ISMS) implemented within the realization of European Defence Agency research and technology projects. In the contents of article, authors characterised the rules and procedures, resulting from the legal acts, which regulates procedures of handling and exchanging of classified information, obtained during the realisation of research process. Special attention has been focused on the European Defence Agency projects during which, wide range of international participants have to implement, not only efficient but also common ISMS for all membership countries, to be able to fulfil all legal requirements for classified and sensitive information.

PL

Artykuł przedstawia aspekty bezpieczeństwa osobowego i przemysłowego w ramach organizacji systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji wdrażanego podczas realizacji projektów naukowo-badawczych Europejskiej Agencji Obrony. Autorzy charakteryzują procedury oraz zasady wynikające z aktów prawnych regulujących obszar związany z ochroną informacji niejawnych przetwarzanych w procesie realizacji projektu naukowo-badawczego. Szczególną uwagę zwrócono na wielonarodowe projekty naukowo-badawcze wspierane przez Europejską Agencję Obrony, gdzie organizatorzy procesu zarządzania projektem muszą wykreować i wdrożyć wspólny system zarządzania bezpieczeństwem informacji, który jest nie tylko skuteczny, ale również spełnia wszelkie wymogi formalnoprawne wynikające z regulacji kształtujących zasady postępowania z informacjami niejawnymi oraz wrażliwymi.

4

Monitoring zanieczyszczenia azotem i fosforem bezodpływowego jeziora po odcięciu dopływu ścieków

Rybak M., Joniak T., Sobczyński T.

Proceedings of ECOpole

|

2015

|

Vol. 9, No. 2

737--746

PL

Przedstawiono wyniki badań koncentracji związków azotu i fosforu w jeziorze bezodpływowym, dokumentujące zmiany jakościowe po odcięciu dopływu ścieków. Uwzględniono zmiany, jakie nastąpiły w zbiorniku po pierwszej fazie rekultywacji (chemiczne strącanie fosforanów, biomanipulacja i natlenianie hypolimnionu). Obniżanie się poziomu wody jeziora zasilanego z poziomu wodonośnego wielkopolskiej doliny kopalnej spowodowało ustanie odpływu powierzchniowego. Redukcja wielkości zasilania przez wody podziemne w ciągu kilkudziesięciu lat spowodowała zmniejszenie powierzchni jeziora o ponad 3 ha, a głębokości średniej o 1 m. Jezioro było przez ponad 40 lat odbiornikiem ścieków bytowych z pobliskiego sanatorium. Eliminacja dopływu ścieków w końcu lat 80. XX wieku nie spowodowała oczekiwanej poprawy stanu jakościowego wód jeziora, lecz intensyfikację eutrofizacji. Cechą jeziora były obfite zakwity fitoplanktonu i wyczerpanie tlenu od głębokości 5-6 m. Analiza przyczyn pogarszającego się stanu jeziora oparta m.in. na gradientach głębokościowych form azotu i fosforanów rozpuszczonych wykazała znaczącą rolę wtórnego zasilania wewnętrznego z osadów dennych. Wydzielanie fosforanów z osadów dennych było stymulowane przez warunki silnie redukujące. W wyniku rekultywacji nastąpił wzrost przezroczystości wody, ale warunki tlenowe nie zmieniły się. Znacznie wzrosły stężenia fosforu całkowitego, a azotu zmniejszyły się.

EN

The results of study the concentrations of nitrogen and phosphorus content in the lake without outflow after elimination of wastewater inflow were presented. The effects of first phase of the lake restoration (by aeration of the hypolimnion, chemical phosphorus inactivation and biomanipulation) were also noted. Several dozen years ago in result the change of groundwater level in Wielkopolska buried valley from the lake the water outflow was stopped. Reduction of supplying the underground water caused a decrease of the lake area of more than 3 hectares and average depth about 1 m. For the water quality changes in the lake during last 20 years (after 1989) a great impact had the inflow of domestic sewage from nearby sanatorium. The analyses performed after closing of sanatorium revealed the constant increase the concentrations of mineral biogenic compounds in the lake water. The intensification of the lake eutrophication was stated. Characteristic feature of lake was abundant algal blooms and depletion of oxygen from 5-6 m depth. Analysis of the causes of the deteriorating condition of the lake (based on depth gradients of nitrogen forms and dissolved phosphates) a significant role of secondary supplying from bottom sediments showed. Release of phosphate was stimulated by strongly reducing conditions. The result of restoration was improvement of the light conditions, but without improving of oxygen content in water column. In water chemistry higher concentration of TP and smaller of TN were recorded.

5

Zasolenie i agresywność wód kopalnianych z odkrywek węgla

Staniszewski R., Sobczyński T.

Ekologia i Technika

|

2014

|

R. 22, nr 5

256--262

PL

Celem prowadzonych badań było określenie stopnia zasolenia i agresywności wód kopalnianych oraz określenie ich wpływu na wody rzeczne. W artykule przedstawiono wyniki analiz przeprowadzonych w okresie IV-X 2013 r. dla odkrywek Tomisławice i Drzewce. Określono poziom zasolenia posługując się sumą stężeń jonów chlorkowych oraz siarczanów i porównano uzyskane wyniki z danymi dla cieków odbierających te wody. Przeprowadzono również ocenę stopnia agresywności wód kopalnianych dla betonu, na podstawie wskaźników flzyczno-chemicznych oraz prędkości przepływu. Dokonano porównania wielkości analizowanych wskaźników w przekrojach powyżej ł poniżej zrzutu celem stwierdzenia wpływu odkrywek na wody rzeczne. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że wody kopalniane nie wykazywały większego zasolenia niż wody odbiorników, którymi były Noteć i Kanał Grójecki. Zaobserwowano spadek stężenia siarczanów wód Noteci poniżej zrzutów wód kopalnianych z odkrywki Tomisławice. Nie stwierdzono wpływu zrzutów na podwyższenie stężeń fluorków w ciekach. Pod względem fizyczno-chemicznym wody analizowane wody kopalniane nie wykazały właściwości korozyjnych. Najniższy stopień agresywności lal w każdym z przekrojów wynikał wyłącznie z powodu ruchu wody.

EN

The aims of studies were evaluation of the mine waters salinity and aggressiveness and its impact on river waters. In the paper results of studies carried out in period IV-X of the year 2013 on mine waters from brown coal open-pit mines Tomisławice and Drzewce were presented. Level of salinity was evaluated usłng results of conductivity and sum of chloride and sulphates concentrations and obtained results were compared with data for river under the mine waters pressure. Additionally, the level of mine waters aggressiveness on concrete was estimate using physico-chemical data and water velocity. Obtained results showed, that salinity of mine waters was sini lar to salinity of Noteć River and Grójecki Channel waters. Significantly lower concentrations of sulphates in rive waters below Tomisławice mine discharge was found in case of Noteć River and it was related to the contributiol of mine waters in river discharge and process of sedimentation. The impact of mine waters on increase of fluoride in river waters was not observed. According to physico-chemical parameters the studied mine waters were no corrosive for concrete. The lowest level of aggressiveness (lal) in each site was caused only by water flow.

6

Stratygraficzne zróżnicowanie wybranych cech geochemicznych osadów równin akumulacji biogenicznej przylegających do jezior Kuźniczek, Kuźnik Mały i Kuźnik Duży w Rezerwacie Przyrody Kuźnik

Owsianny P. M., Nowaczyk B., Sobczyński T.

Landform Analysis

|

2011

|

Vol. 16

139-147

EN

The article shows the stratigraphic diversity of chosen geochemical features of peatbogs deposits that are adjacent to Lakes Kuźniczek, Kuźniczek Mały and Kuźniczek Duży in Kuźnik wildlife reserve. Palaeoecological analysis of accumulation biogenic basins depositscan enable reconstructions of main changes of habitat conditions during the nearest history. Analysis of deposits lithology and geochemistry make possible to define hydrological conditions indispensable to produce special genetic types.

7

Zastosowanie wybranych biotestów w ekotoksykologicznej ocenie osadów ściekowych różnego pochodzenia

Szymański M., Konieczny P., Sobczyński T., Pilc L.

Ekologia i Technika

|

2011

|

R. 19, nr 1

29-38

PL

W opracowaniu przedstawiono charakterystykę fizyczno-chemiczną osadów ściekowych różnego pochodzenia i produktów ich przerobu oraz użycie wybranych biotestów w celu określenia ich biotoksyczności. Surowe osady wybierane były na podstawie zróżnicowania, potencjalnej toksyczności i składu chemicznego. Do momentu analizy dziewięć próbek było zamrożonych w temperaturze - 20°C. W wodnych wyciągach oznaczono biotoksyczność względem bakterii Yibrio fischeri. Test ten jest zgodny z Polską Normą PN-EN ISO 11348-3:2002.

EN

The paper presents detailed characteristics of sewage sludge samples and to use selected biotests in ecotoxicological testing of this samples. Waste samples originating from certain types of waste collected from the waste producing and/or sludge processing companies were used in this study as the research material. Differentiation of origin, chemical composition and potential toxicity of samples were main criterion during selection of examined raw material. The samples were temporarily stored at -20°C up to the tinic of testing. Altogether, 9 waste samples were examined. For the characterization of acute ecotoxicity an aqueous elute of each examined sample was prepared. The aqueous elates of all examined samples were investigated first by means of the luminescent bacteria (Yibrio fischeri) test according standardized test procedure described in the Polish Standard PN-ENISO 11348-3:2002.

8

Stan ekologiczny rzeki Samicy Stęszewskiej w gminie Stęszew i w Wielkopolskim Parku Narodowym - stan obecny i zagrożenia

Joniak T., Sobczyński T.

Ekologia i Technika

|

2011

|

R. 19, nr 4

208-213

PL

Przedmiotem opracowania była ocena właściwości fizyczno-chemicznych i biologicznych wód małej nizinnej rzeki Samicy Stęszewskiej i jezior, przez które ona przepływa w Wielkopolskim Parku Narodowym (WPN). Analiza aktualnego stanu ekologicznego rzeki i jezior przeprowadzona została zgodnie z wytycznymi Ramowej Dyrektywy Wodnej. Poszukiwano odpowiedzi na pytanie, czy realizacja prośrodowiskowych inwestycji władz lokalnych (rozbudowa kanalizacji, nowa oczyszczalnia ścieków) przyczyniła się do poprawy stanu ekologicznego rzeki oraz czy rzeka wywiera nadal negatywny wpływ na jeziora. 0 dużym znaczeniu rzeki dla miasta i gminy Stęszew przesądza położenie w jej dolinie kilku dużych jezior. Wskutek wieloletnich zaniedbań w dziedzinie ochrony środowiska jeziora są silnie zanieczyszczone, a ich trofia jest wysoka. Dotąd głównymi problemami była nadmierna chemizacja upraw i braki kanalizacji. Badania wykazały duże zróżnicowanie chemizmu wody w profilu podłużnym rzeki. Największe obciążenie rzeki notowano powyżej Jeziora Tomickiego (mineralne formy azotu, substancje organiczne). Jezioro i znajdujące się poniżej rozległe trzcinowiska (wokół rezerwatu Trzcielińskie bagno) w znaczącym stopniu zmniejszały zanieczyszczenie wód rzeki, a na obszarze miasta nie następowały większe zmiany chemizmu (poza wzrostem stężeń fosforanów) . Duży wzrost obciążenia rzeki przez substancje biogeniczne i związki organiczne notowano poniżej Jeziora Witobelskiego (ChZT, fosfor całkowity, fosforany, chlorofil a).

EN

The object of this study was an assessment of the physico-chemical and biological properties of the small Samica Stęszewska River and the lakes it flows through in the Wielkopolski National Park (WNP). The assessment of the ecological condition of the river was made in compliance with the guidelines of the Water Framework Directive. The study was designed to find out whether the pro-ecological investments in the improvement of the sewage system and a new sewage treatment plant initiated by the local authorities improved the ecological condition of the river and reduced its negative effects on the lakes. The river is of great significance for the town itself as well as the whole Stęszew district: several large lakes are located in its valley. Environmental protection has been neglected by the local authorities for many years. Due to this fact, the lakes are strongly polluted and their trophy is high. Until recently, the main problems in catchment area of river were the strong of agricultural chemicalization with fertilizers surplus and the lacking in sewerage system. The research demonstrated a significant differentiation of water chemistry in the long profile of the river. The strongest chemical river pollution has been registered upstream of the Tomickie Lake (mineral forms of nitrogen, organic substances). This lake and extensive reedbeds located between station 2 and 3 (around the reserve Trzcielińskie Bagno) have significantly reduced the water pollution and within the Stęszew area the strong changes of water chemistry were been not registered (besides the increase of phosphates concentration). A significant increase of river load with biogenic substances and organic compounds (COD, total phosphorus, phosphates, and chlorophyll a) was registered on station below the Witobelskie Lake.

9

Mobility of chromium and lead originating from weaving industry: implications for relative dating of lowland river floodplain deposits (the Obra river, Poland)

Słowik M., Młynarczyk Z., Sobczyński T.

Archives of Environmental Protection

|

2011

|

Vol. 37, no. 2

131-150

EN

Laboratory and field experiments have been conducted to study mobility of chromium and lead in floodplain sediments. The main goal of the research was to verify a hypothesis whether changes of chromium and lead concentration could be used to estimate the relative age of floodplain deposits. The basis for undertaking such research was the presence of weaving industry centers in the Obra River valley between the 16th and the 19th century and using Cr and Pb compounds in paint recipes. The Cr and Pb contents were also analyzed in three vertical profiles unaffected by the field experiments. The age of organic sediments in each of the profiles was determined using the radiocarbon analysis. The results of the laboratory experiments have shown that the highest contents of the elements were noted in the surface layer of the sediments placed in the column. However, the contents decreased during the last phase of the experiments and both vertical and horizontal migration of both elements was observed. A more intensive mobility was observed in the field test. Its cause could be the changes of the groundwater level, floodplain inundation and pH conditions in alluvial deposits. Such processes may have influenced migration of the compounds originating from the weaving industry production; Cr and Pb contents detected in the profiles unaffected by the field experiment were too small to be used for relative dating of alluvial deposits. Moreover, the alluvial deposits with increased contents of the studied elements may be older than the period of the weaving industry development. Cr and Pb mobility was especially intensive in the profiles situated within the near bed zone of the floodplain due to regular inundation, and the activity of erosion and accumulation processes entraining the studied elements back to transport in the river bed.

PL

Na drodze eksperymentów laboratoryjnych i terenowych przeprowadzono badania nad zdolnościami migracyjnymi chromu i ołowiu w osadach aluwialnych. Głównym celem było określenie, czy zmiany koncentracji tych pierwiastków mogą być wykorzystane do względnego datowania osadów równiny zalewowej. Podstawą do przeprowadzenia takich badań były ośrodki przemysłu sukienniczego funkcjonujące w dolinie Obry w okresie od XVI do XIX wieku oraz związki chromu i ołowiu znajdujące się w barwnikach do tkanin. Zawartość badanych pierwiastków (niezakłócona przez eksperymenty terenowe) została również określona w trzech profilach pionowych. Osady w każdym z profilów wydatowano za pomocą metody radiowęglowej. Wyniki eksperymentów laboratoryjnych wskazały, że najwyższe stężenia badanych pierwiastków wystąpiły w powierzchniowej warstwie osadów umieszczonych w kolumnie. Jednak w ostatniej fazie doświadczenia zaobserwowano spadek koncentracji chromu i ołowiu w tej warstwie, co wskazywałoby na ich migrację w osadach poddanych eksperymentom. Bardziej intensywną migrację badanych komponentów stwierdzono w eksperymentach terenowych. Jej przyczynami mogły być wahania poziomu wód gruntowych, podtapianie równiny zalewowej przez wody wezbraniowe oraz zmiany wartości pH w osadach aluwialnych. Procesy te mogły wpłynąć na migrację pierwiastków pochodzących z barwienia tkanin. Wskazują na to stężenia chromu i ołowiu w profilach niezakłóconych przez eksperymenty terenowe. Są one zbyt mało zróżnicowane, aby wykorzystać je do względnego datowania osadów aluwialnych. Ponadto osady, w których stwierdzono podwyższone zawartości badanych pierwiastków, są starsze niż okres produkcji tkanin w tym regionie. Migracja chromu i ołowiu była szczególnie intensywna w profilu usytuowanym przy brzegu koryta Obry. Przyczyną tego było regularne zalewanie tej części dna doliny oraz procesy erozji i akumulacji powodujące włączanie badanych komponentów do transportu w korycie Obry.

10

Aspekty środowiskowe rekultywacji jezior metodą inaktywacji fosforu - Jezioro Witobelskie (Wielkopolski Park Narodowy)

Sobczyński T., Joniak T.

Ekologia i Technika

|

2010

|

R. 18, nr 5

243-250

PL

Rekultywacja jezior metodą inaktywacji fosforu polega na wytrąceniu z wody rozpuszczonych fosforanów mineralnych przez koagulanty chemiczne na bazie związków glinu lub żelaza. W efekcie związki sedymentują do osadów, gdzie pozostają unieruchomione. Redukcja stężeń jonów fosforanowych wydatnie ogranicza produkcję pierwotną fitoplanktonu, którego liczebność i struktura taksonomiczna ulegają dużym przemianom. Ubocznym skutkiem tej metody są niekiedy gwałtowne spadki odczynu pH wody. Trwałość chemicznego związania fosforanów warunkowana jest głównie przez właściwości tlenowe i odczyn środowiska wodnego. Przedmiotem opracowania była ocena możliwości rekultywacji płytkiego, przepływowego, a przy tym hipereutroficznego Jeziora Witobelskiego metodą chemicznej inaktywacji (koagulacji) fosforanów przy użyciu preparatów na bazie związków żelaza (PIX 113) i glinu (PAX 18). Laboratoryjnie określono optymalną środowiskowo dawkę obu substancji oraz przetestowano wpływ zmian odczynu pH wody na trwałość związania fosforanów z koagulantem. Wykazano znaczący stopień naturalnego zbutorowania wód jeziora, będącego barierą ochronną chroniącą przed zakwaszeniem wskutek użycia koagulantów. Przedstawiono aspekty środowiskowe proponowanej metody rekultywacji.

EN

The reclamation of lakes with method of phosphorus inactivation depends on precipitation from water the dissolved mineral phosphates by coagulants including the aluminum or iron compounds. The sedimentation of phosphates to bottom sediments is the effect. The reduction of PO4 concentration reduced the primary production, and the number and the structure of phytoplankton come under the large changes. The side-effect of this method may be large and rapid decrease of water reaction. The chemical stability of phosphates bottoms is conditioned by water environment features. This regards mainly from the pH fluctuation and the oxygen concentration in subbottom layer. The theme of this study was analyze the directions of physical-chemical water properties transformations in hypereutrophic Witobelskie Lake in aspect there reclamation with PIX 113 and PAX 18. Optimum dose in laboratory was stated for both substances. The influence of the water pH changes on chemical stability the bonds coagulants and phosphate was tested. In examined lake the natural large of water alkalinity was stated, that provides protection before the acidifying. The environmental aspects were introduced for proposed method of reclamation.

11

The effects of abiotic conditions on release of biogenic substances from bottom sediments

Sobczyński T.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2009

|

Vol. 38, No.1

45-53

EN

The effects of abiotic environmental conditions, such as water oxygen content, pH and temperature, on the release of biogenic substances (mainly orthophosphates) from bottom sediments were examined in freshly collected samples from Lake Góreckie, Wielkopolski National Park. It was observed that their release was favoured by anaerobic conditions, alkaline pH and elevated temperatures, which are conditions naturally occurring in surface waters, especially in reservoirs of higher trophy

12

Zmienność fauny bentosowej w systemie rzeczno- jeziornym w aspekcie zróżnicowania warunków siedliskowych

Joniak T., Domek P., Sobczyński T.

Ekologia i Technika

|

2009

|

R. 17, nr 2

60-64

PL

Przedstawiono wyniki 2-letnich (2006-2007) badań jakośclowych i ilośclowych makrozoobentosu, a szczególnie zmienności przestrzennej i struktury dominacji w rzece Płocicznej (Drawieński Park Narodowy). Analizowano wpływ fizycznych cech siedlisk (character przepływu, typ podłoża) i parametrów chemicznych wody na faunę denną w systemie rzeczno-jeziornym. Badania obejmowały trzy siedliska lenityczne (w górnym biegu rzeki) i dwa lotyczne (w biegu dolnym). Profil wzdłużny rzeki był silnie zróżnicowany - od odcinków z przepływem laminarnym o podłożu piaszczysto-mulistym (stanowiska 1-3) do odcinków z przepływem turbulentnym o podłożu żwirowo-kamienistym (stanowiska 4-5). W rzece stwierdzono łącznie 16 grup makrozoobentosu. Najczęściej spotykane były taksony należące do Bivalvia, Ephemeroptera, Trichoptera i Diptera. W dolnym biegu rzeki zaznaczyła się dominacja mięczaków z małżami skójką zaostrzoną (Unio tumidus) i inwazyjną racicznicą zmienną (Dreissenapolymorpha). Zbiegiem rzeki rosła liczebność organizmów, ale obniżała się bioróżnorodność oceniana przez indeks Shannona. Analizy chemiczne wody wykazały stopnlowe oczyszczanie się rzeki w wyniku przepływu przez system rzeczno-jeziorny, co obrazowały redukcje stężeń składników mineralnych i zawiesiny.

EN

This paper presents the results of a two-year study (2006-2007) on qualitative and quantitative research of macrozoobenthos, especially a spatial variability and domination structure in the Płociczna River (Drawa National Park). The influence of the physical features of habitats (character of water flow, type of bottom sediment) and the chemical parameters of water on bottom fauna in river-lake system was analyzed. The investigations involved three lentic (upper course of river) and two lotic (lower river) habitats. The long river profile was strongly differentiated - from sections with the laminar flow and sand-silty bottom sediments (station 1-3) to turbulent flow with gravel-stony sediments (station 4-5). A total of 16 groups of macrozoobenthos were identified. Taxa representing Bivalvia, Ephemeroptera, Trichoptera and Diptera belonged to the most frequently occurring organisms. In lower course of river the domination of Bivalvia was stated with Unio tumidus and invasive species Dreissena polymorpha (Pali.). Within the river course the increase of abundance was recorded along with a decrease of Shannon biodiversity index. An analysis of water chemistry indicated a systematic purification of the river in river-lake system, which was reflected in the reduction of mineral components and suspended matter.

13

Czy dzikie gęsi zagrażają jakości wód Jeziora Góreckiego w Wielkopolskim Parku Narodowym?

Sobczyński T., Joniak T.

Ekologia i Technika

|

2009

|

R. 17, nr 1

29-34

PL

Badano wpływ zimujących dzikich gęsi na żyzność wód Jeziora Góreckiego w Wielkopolskim Parku Narodowym. W okresie późnojesienno-zimowym jezioro jest miejscem bytowania dwóch gatunków gęsi - zbożowej i białoczelnej (Anser fabalis i Anser albi/rons). Badania prowadzono w plosie południowym, gdzie gęsi nie obserwuje się, oraz w północno-zachodnim, będącym ich noclegowiskiem. Pomiary terenowe obejmowały: temperaturę, natlenienie, odczyn pH i przewodność elektrolityczną. Laboratoryjnie oznaczano ChZT, azot organiczny, amonowy, azotynowy, azotanowy oraz orto-fosforany i fosfor całkowity. Dodatkowo wykonano analizę bakteriologiczną wody, m. in. na zawartość bakterii grupy coli typu kałowego, oraz, za pomocą pułapek sedymentu, sprawdzano wpływ koczujących gęsi na ilość sedymentującej materii. Badania wykonywano w czasie występowania ptaków i porównawczo, w okresie poprzedzającym przylot. W okresie bytowania ptaków na jeziorze, w warstwie przypowierzchniowej obu plos obserwowano podobne stężenia substancji biogennych, jednak wyższe, niż w okresie wcześniejszym, gdy na jeziorze gęsi nie występowały. Wytłumaczenie tego faktu dała analiza sezonowych, pionowych rozkładów ich stężeń w toni. W okresie letniej stratyfikacji termicznej stężenia biogenów w epilimnionie były znikome, natomiast w meta- i hypolimnionie nieporównywalnie wyższe. Późną jesienią, gdy ptaki przylatują na zimowy spoczynek, wskutek wymieszania wody (homotermii) stężenia w całej toni wyrównują się, powodując ich wzrost w warstwie powierzchniowej. Badania mikrobiologiczne wykazały nieznacznie większe zanieczyszczenie bakteryjne basenu północno-zachodniego. Przeprowadzone badania wykazały, że gęsi zimujące na jeziorze nie mają specjalnie dużego wpływu na jakość jego wody. Opinie wygłaszane na ten temat są przesadzone i nie poparte wiarygodnymi badaniami. O stanie trofii zbiornika w większym stopniu decyduje uwalnianie biogenów z osadów dennych i ich wprowadzanie do obiegu w okresie cyrkulacji jesiennej.

EN

The effect of the presence of wild geese spending winter on Lake Góreckie in the Wielkopolski National Park on the fertility of the lake water was analysed. In late autumn and winter the lake is the site of presence of two species of goose: bean and white-fronted goose (Anser/abafis and Anser albifrons). The study was performed in the southern basin where the geese are not observed and in the north-western basin, which is the site of their night stay. The water parameters measured in the field were: temperature, oxygenation, pH and conductivity. The parameters determined in laboratory conditions included ChZT, organic nitrogen, ammonium, nitrate and nitrite, orthophosphates and total phosphorus. Moreover, bacteriological analysis of water was performed, including de-termination of the content of coli bacteria, and the influence of geese on the amount of sediment matter measured in sediment traps was analysed. Measurements were performed in the period of the birds' presence and for the sake of comparison in the period prior to their arrival. The concentrations of the biogenic substances determined in the lake water in the subsurface layer at both basins in the period of the birds' presence were higher but com-parable to those determined before the birds arrival. This observation was explained by analysis of seasonal vertical distribution of biogenic substances in the water column. In the period of summer thermal stratification, the concentrations of biogenic substances in surface layer were very low, while in meta- and hypolimnion they were much higher. In late autumn, when the birds come for wintering, the concentrations of the biogenic compounds equalise as a result of water circulation and the concentration of these substances in the surface layer increases. According to the microbiological study, the concentration of bacteria only from coli type of the north-western basin was higher. In general, the results have shown that the presence of wild geese staying for the wintering on Góreckie Lake did not have a significant effect on the quality of water. The opinions claiming otherwise are unjustified. The trophic status of the lake is determined to a much greater degree by the release of biogenic substances from bottom sediments and their introduction to circulation in autumn.

14

Phosphorus release from lake bottom sediments affected by abiotic factors

Sobczyński T.

Archives of Environmental Protection

|

2009

|

Vol. 35, no. 2

67-73

EN

The likelihood of phosphorus release from lake bottom sediments into bulk water as a result of changes in the physieochemical conditions in the lake has been analyzed by the method of sequential extraction proposed by Tessier el al. The procedure developed for estimation of the threat to water ecosystems posed by heavy metals accumulated in the bottom sediments, can be successfully applied in estimation of the release of other substances, including biogenic ones, as the subsequent slates of extraction simulate the abiotic conditions and processes that can naturally take place in the near-bottom water layer and in the bottom sediment.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań nad potencjalną możliwością uwalniania fosforu z osadów dennych do wody w wyniku zmian warunków fizyko-chemicznych panujących w jeziorze. W badaniach posłużono .się ekstrakcją sekwencyjną, zaproponowaną przez Tessiera i współpracowników. Procedura ta, opracowana do oceny zagrożenia ekosystemu wodnego ze strony skumulowanych w osadach dennych metali ciężkich, może być zastosowana również do oceny podatności na uwalnianie innych składników osadów, w tym i substancji biogennych. Poszczególne etapy ekstrakcji symulują bowiem warunki abiotyczne, jakie mogą, zaistnieć w strefie naddennej i w samym osadzie w warunkach naturalnych.

15

Geochemical groups of alluvial sediments of the lower course of the Obra river: an example of using cluster analysis

Słowik M., Sobczyński T., Młynarczyk Z.

Archives of Environmental Protection

|

2009

|

Vol. 35, no. 1

87-94

EN

Research concerning ehanges of chosen ehemieal elements concentration in alluvial sediments was conducted in the lower course of the Obra river valley. The analyses of Fe, Mn, Cu, Zn, Ca, Mg and K concentration were done in a fragment of vertical profile, which was characterized by variable lithology. On the basis of statistical analysis (cluster analysis) an attempt was made to distinguish geochemical groups of alluvial sediments of the Obra river valley. Six geochemical groups, which represent reductive conditions within peat deposits, the environment of Hood sediments (inserts of fine sands within peats and sandy silts in the top of the profile) and the environment of river bed sediments (fine sands in the bottom part of the profile), were singled out. Results of the study show that it is possible to distinguish the above mentioned depositional environments on the basis of variations of sediments' chemical constitution.

PL

W dolnym odcinku rzeki Obry przeprowadzono badania nad zmianami koncentracji pierwiastków chemicznych w osadach aluwialnych. Analizy zawartości żelaza, manganu, miedzi, cynku, wapnia, magnezu i potasu przeprowadzono we fragmencie profilu pionowego cechującego się zróżnicowaną budową litologiczną. Na podstawie analiz statystycznych (analiza skupień) podjęto próbę wydzielenia grup geochemicznych osadów aluwialnego wypełnienia dna doliny Obry. Wydzielono sześć grup geochemicznych osadów reprezentujących środowisko redukcyjne w obrębie osadów torfowych, środowisko pozakorytowe (warstwy piasków drobnoziarnistych w torfach oraz mulki piaszczyste w stropie profilu) oraz środowisko korytowe (piaski drobnoziarniste w spągu profilu). Z przeprowadzonych badań wynika, że rozróżnienie wyżej wymienionych środowisk sedymentacyjnych jest możliwa również na podstawie zmian składu chemicznego osadów aluwialnych.

16

Changes of chosen chemical elements concentration in alluvial sediments: an example of the lower course of the Obra river (Western Poland)

Słowik M., Sobczyński T., Młynarczyk Z.

Archives of Environmental Protection

|

2009

|

Vol. 35, no. 1

75-86

EN

Research concerning chemical constitution of alluvial sediments was done in the lower course ofthe Obra River (Western Poland). The fragment of vertical profile, which consisted of various alluvial sediments (fine sands, peats and sandy silts) was chosen for detailed analysis. Main research problem was to determine if lithology and chemical constitution of alluvial deposits arc interconnected in a distinct way within studied section ofthe Obra river valley, and if changes of chemical elements concentration could be used to illustrate depositional processes which take place in river bed and floodplain. Concentrations of Fe, Mn, Cu, Zn, Ca, Mg and K were determined in collected sediment samples. Investigated changes of chemical elements concentration show that there is a distinct border between the organic sediments, which mark the place of former functioning ofthe Obra river bed, and sandy silts, which were deposited within floodplain during Hoods. Besides, dependence between lithologic variability of alluvial sediments and their chemical constitution was observed. However, this dependence is not clear in some cases. The authors concluded that it is necessary to use statistic analyses to define connection between lithology and chemical constitution of alluvial deposits (distinguishing geochemical groups of alluvial sediments).

PL

Badania składu chemicznego osadów rzecznych przeprowadzono w dolnym odcinku rzeki Obry 3,5 km na północny zachód od Międzyrzecza. Do analizy wybrano fragment profilu pionowego o zróżnicowanej litologii. Głównym celem badań było określenie, czy litologia i zmienność składu chemicznego osadów rzecznych są od siebie w istotny sposób uzależnione w badanym fragmencie doliny, i na ile wiarygodny zapis zmian zachodzących na obszarze zlewni rzecznej stanowi skład chemiczny osadów aluwialnych. W pobranych próbkach osadów określono koncentrację żelaza, manganu, miedzi, cynku, wapnia, magnezu i potasu. Wykazano, że zmiany koncentracji pierwiastków chemicznych wskazują na wyraźną granicę pomiędzy środowiskiem osadów organicznych wypełniających miejsce dawnego funkcjonowania koryta, a środowiskiem pozakorytowym reprezentowanym przez osady mułkowe. Ponadto w badanym fragmencie profilu zauważalny jest związek między zmiennością litologiczną osadów aluwialnych dna doliny Obry a ich składem chemicznym. Zależność ta nie jest jednak ścisła. Wskazano na konieczność wykorzystania analiz statystycznych w celu bardziej szczegółowego określenia związku między litologią i składem chemicznym osadów rzecznych (wydzielenie grup geochemicznych osadów).

17

Zmienność chemizmu wody w profilu pionowym jeziora jako efekt oddziaływania biocenozy i osadów dennych

Sobczyński T., Joniak T.

Ekologia i Technika

|

2008

|

R. 16, nr 4

170-176

PL

Badano oddziaływanie czynników biotycznych i abiotycznych w ekosystemach jezior o różnym typie miksji. a zwłaszcza wpływ biocenozy fitoplanktonu i osadów dennych na zmiany chemizmu wód w przekrojach pionowych jezior. Obiektem badań były trzy jeziora Wielkopolskiego Parku Narodowego: dimiktyczne Jezioro Góreckie, polimiktyczne Jezioro Wielkowiejskie i określane jako meromiktyczne Jezioro Kociołek. Aktywność fitoplanktonu oceniano na podstawie stężeń chlorofilu a. W jeziorach z pełną stratyfikacją termiczną obserwowano wpływ fotosyntezy na odczyn wody, stężenia tlenu i substancji biogennych. W strefie eufotycznej odpowiadającej zasięgowi epilimnionu rozwój organizmów fotosyntetyzujących pociągał za sobą redukcje zawartości substancji biogennych. W strefie dysfotycznej, gdzie procesy rozkładu materii organicznej przeważały nad syntezą i produkcją tlenu stężenia składników biogennych były znacząco wyższe. Istotnym źródłem zasilania wód naddennych było wydzielanie substancji z osadów jeziornych.

EN

The influence of biotic and abiotic parameters in the ecosystems of lakes of different types of mixing, and especially the impact of the phytoplankton biocoenosis and bottom sediments on the chemical features in the vertical profile was examined, The examination of the chemical parameters of water were carried out in the July of 2008 on 3 lakes of Wielkopolski National Park: dimictic Góreckie Lake, polimictic Wielkowiejskie Lake and describe as meromictic Kociołek Lake. The activity of phytoplankton was established based on the concentration of chlorophyll a. In the lakes with full thermal stratification the influence of photosynthesis on water reactivity. concentration of oxygen and biogenic substances was observed. In the trophogenic layer which corresponds to the extent of the epilimnion a development of photosynthetic organisms resulted in the reduction in concentrations of biogenic substances, In the tropholitic layer, where the processes of organic matter decomposition prevailed. over synthesis and oxygen production. the concentrations of biogenic substances were significantly higher. An essential source of enrichment of water above the sediment was the release of substances from the Lake bottom sediments.

18

Badanie frakcjonowania wybranych metali ciężkich w osadach dennych środkowej Odry

Głosińska G., Sobczyński T., Siepak J.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2007

|

nr 133 (13)

123-130

PL

Przeprowadzone frakcjonowanie ilości (zawartości) Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb i Zn w próbkach osadów dennych pobranych wzdłuż 75-kilometrowego odcinka środkowej Odry, wykonane metodą ekstrakcji sekwencyjnej, według Tessiera, wykazało obecność Cu, Ni, Zn i Mn już we frakcji metali łatwo wymienialnych. Metale potencjalnie reaktywne, czyli metale zawarte we frakcjach nierezydualnych występują w przewadze nad metalami trwale związanymi z osadem, średnio od 55% dla Fe i Pb do 97% dla Ni. Metale potencjalnie najbardziej biodostępne, występujące w najbardziej mobilnych formach (czyli w sumie frakcji metali wymienialnych i związanych z węglanami) stanowią prawie 1/4 wszystkich form związania metali z osadami. Zatem metale zawarte w osadach dennych badanego odcinka Odry nie są na trwałe w nich unieruchomione i mogą stanowić stałe i niebezpieczne zagrożenie dla jakości wód rzeki Odry.

EN

Fractionation of Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb and Zn has been performed in bottom sediment samples collected along a 75 km section of the middle Odra River by a modified method of 5-step sequential extraction according to Tessier. The results have shown the presence of Cu, Ni, Zn and Mn already in exchange fraction (I). The metals in the potentially reactive species (nonresidual fractions) occur in predominance over the metals in nonreactive species (55% for Pb and 97 % for Ni). The metals in the potentially most bioavailable fractions (exchangeable and carbonates) constitute almost 1/4 the all forms of metals in the bottom sediments. So the heavy metals occuring in the bottom sediments examined part of Odra River are not permanently immobilised in the bottom sediments and can easily get into the bulk water.

19

Poziom zrównoważenia produkcji w wybranych typach rolniczych gospodarstw

Mańko S., Sobczyński T., Sass R.

Problemy Inżynierii Rolniczej

|

2006

|

R. 14, nr 1

37-46

PL

Dane pochodziły z gospodarstw rolniczych w Polsce prowadzących rachunkowość w 2003 r. Analizę przeprowadzono na próbie około 4 tys. gospodarstw z trzech typów rolniczych: 13. Uprawy polowe (zboża, oleiste i strączkowe), 41. Bydło mleczne oraz 501. Trzoda chlewna. Porównania prowadzono w grupach o różnej skali produkcji mierzonej wartością produkcji specjalistycznej w gospodarstwie. Stwierdzono, że skala oraz kierunek produkcji mają podstawowy wpływ na poziom zrównoważenia produkcji mierzony obsadą zwierząt, udziałem zbóż w strukturze zasiewów oraz poziomem nakładów nawożenia i pestycydów na hektar użytków rolnych.

EN

Evaluated data were supplied by agricultural farms keeping accountancy in 2003. Investigations were carried out in 4 thousand agricultural farms of 3 production types: 13 Plant cultivation (cereals, oil crops, leguminous crops, 41 Dairy farms and 501 Swine farms. Assessments were carried out in groups of different production scale, determined by production quantity in the particular farm. There was proved that both scale and specialization of production have the essential influence on production sustainability level measured by livestock density, cereal share in crop structure as well as by fertilization and plant protection inputs per 1 ha of arable land.

20

Metale ciężkie w wodzie, osadach dennych i roślinach jeziora Jarosławieckiego, leżącego na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego

Zioła A., Szymański M., Sobczyński T.

Ekologia i Technika

|

2005

|

R. 13, nr 6

223-227

PL

Na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego i jego otuliny znajduje się około 70 różnego rodzaju zbiorników wodnych: jezior, stawów, torfianek, oczek i zbiorników okresowych. W jednej z polodowcowych rynien Rosnowsko-Jarosławieckiej leży Jezioro Jarosławieckie, będące obiektem przeprowadzonych badań. Poszczególne komponenty tegoż jeziora zostały przebadane na zawartość metali ciężkich, w celu określenia ewentualnego zagrożenia nimi ekosystemu jeziornego. Specyfika badanych próbek, zwłaszcza osadów dennych oraz wybór sposobu ich analizy, w przypadku autorów frakcjonowania pozwolił ma określenie stopnia biodostępności metali ciężkich w zależności od sztucznie zaistniałych warunków, kóre niejednokrotnie mogą wystąpić w warunkach naturalnych jeziora. Uzyskane wyniki badań nie wykazały podwyższenia zawartości metali ciężkich w próbkach z Jeziora Jarosławieckiego, co świadczyć może o niewielkiej antropopresji na ten ekosystem.

EN

Results of this study show, that in the last decade no deterioration of cleanness state of the Jarosawieckie Lake (Wielkopolski National Park) has occurred. During this time no significant increase of the concentration of heavy metals in water and in bottom sediments were observed. However, in comparison with Struga Goaniecka Lakes, in which lower content of heavy metals in bottom sediments were determined, in plants of Jarosawieckie Lake were marked higher their concentrations. This indicates, that bottom sediments take part in migration of heavy metal in the lake ecosystem.