Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Odra - funkcjonowanie w czasach konfliktów społecznych i gospodarczych na tle kryzysu klimatycznego

Czerniawski Robert, Horska-Schwarz Sylwia, Grygoruk Mateusz, Sługocki Łukasz, Szklarek Sebastian, Kobos Justyna, Maciej Humiczewski

Gospodarka Wodna

|

2024

|

Nr 2

18--27

PL

Odra, będąca z jednej strony rzeką wykorzystywaną do celów gospodarczych, jest jednym z najważniejszych ekosystemów wodnych Polski. Dotychczasowe publikacje branżowe poświęcone katastrofie odrzańskiej (zdarzeniu z lipca i sierpnia 2022 r., w którym w warunkach wysokiego zasolenia wód rzeki towarzyszącemu głębokiej niżówce doszło do intensywnego rozwoju glonów Prymnesium parvum oraz do śmierci ryb i makrobezkręgowców wodnych) dotyczyły hipotetycznych przyczyn tego zdarzenia, pomijając podmiotowość Odry jako złożonego ekosystemu wodnego, którego odporność na niekorzystne zdarzenia ekohydrologiczne została znacząco zmniejszona w wyniku destrukcyjnej dla tego ekosystemu, wieloletniej działalności człowieka. W niniejszej pracy dokonano szerokiego opisu elementów środowiska ekosystemu wodnego Odry. Uwzględniono jej stan hydromorfologiczny, sytuację hydrologiczną oraz wybrane wyniki pomiarów jakości wody ocenione w czasie trwania katastrofy odrzańskiej. Przeanalizowano typową dynamikę gęstości populacji, składników odżywczych i aktywności toksycznej podczas zakwitów Prymnesium parvum w okresach występowania śnięć ryb. W podsumowaniu wskazano elementy struktur abiotycznych i biotycznych Odry, które - jako jedne z najważniejszych wskaźników zmian i prognoz jej stanu - powinny być brane pod uwagę w dyskusjach o możliwościach dalszego korzystania z Odry jako jednej z najbardziej zmienionych, a przede wszystkim najbardziej przez ścieki zdegradowanych dużych rzek Europy.

EN

The Oder River, largely used for economic purposes, is also one of the most important aquatic ecosystems in Poland. The hitherto published studies devoted to the Oder environmental disaster (which happened in July and August 2022 in conditions of high salinity of the river waters accompanying a very low water level that led to an intensive growth of the Prymnesium parvum algae and death of fish and aquatic macroinvertebrates) focused on hypothetical reasons of this catastrophe, forgetting to see the Oder River as a complex water ecosystem whose resistance to adverse ecohydrological incidents has been significantly reduced by the long-term destructive human activity. This article contains a detailed description of the Oder River aquatic ecosystem environment. It includes its hydromorphological status, hydrological situation and selected results of water quality measurements assessed during the Oder disaster. The authors analyse the typical dynamics of the population density, nutrients and toxic activity during the Prymnesium parvum algae bloom in the periods of fish die-offs. In the summary, the authors indicate the abiotic and biotic structure components of the Oder River - being one of the most important indicators of change and a forecast of the river status - that should be taken into account in discussions on the possibility to continue the exploitation Oder as one of the most transformed and, in particular, one of the most sewage-degraded large European rivers.

2

Jakość wody rzeki Wisły i jej dopływów na terenie wybranych gmin powiatu cieszyńskiego (Polska południowa)

Salachna Anna, Kumorek Adrianna, Legierska Anna, Janecki Michał

Polish Journal of Materials and Environmental Engineering

|

2022

|

Vol. 4 (24)

41--49

EN

The paper presents an assessment of the water quality of the Vistula river and its tributaries in selected municipalities in the Cieszyn district based on benthic macroinvertebrates. A total of 45 samples were taken on nine positions. Most of the collected individuals were identified to the family level, except: Heptageniidae which was diagnosed to the genus; Turbellaria and Oligochaeta identified into the class. The conducted research showed that 54 taxa of benthic macroinvertebrates occurred at the analyzed sites. Among them, 40 taxa have a bioindica-tive value. The most sensitive to pollution are mayflies from the family Ameletidae and caddisflies from the families Glossosomatidae, Leptoceridae and Beraeidae. However, their fre-quency and density at the study sites was very low. The families Ephemerellidae, Heptageniidae, Hydropsychidae and Polycentropodidae as well as annelids from the Oligochaeta class were much more frequent. Based on macrozoobenthos diversity data, two biological indices were calculated: BMWP-PL index and Margalef’s biodiversity index. The values of these biological indicators was using to the classiffication of water into the appropriate quality class. The final classification showed that the examined sections of the Vistula river represents the I, II and III class of water quality what indicated high, good and moderate ecological potential/state. The first class of water quality in terms of both indices was recorded at the sites located in Ustroń, Skoczów and Drogomyśl. For these positions, the value of the BMWP-PL index was over 100, while the value of the Margalef’s index was in the range of 6.26–7.17.The lowest, third class of water quality was found in Kiczyce and Ochaby Wielkie. In these places, the diversity of macroinvertebrates was the lowest, which was reflected in the low values of both studied indices (BMWP-PL: 40; 41, Margalef's index: 2.6; 3.37).

3

Nano- i mikroplastiki w ekosystemie wodnym

Szultka-Młyńska Małgorzata, Pashaei Reza, Dzingelevičienė Reda, Buszewski Bogusław

Analityka : nauka i praktyka

|

2021

|

nr 2

52--57

PL

Wpływ plastiku na organizmy wodne, biorąc pod uwagę ich wszechobecność w środowisku wodnym (jeziora, rzeki, morza, oceany), budzi coraz większe obawy. Zauważalny jest postęp badań naukowych w tym kierunku, ale są one wciąż bardzo fragmentaryczne.

4

The efficiency of macrophytes for heavy metals removal from water

Materac M., Sobiecka E.

Biotechnology and Food Science

|

2017

|

Vol. 81, nr 1

35--40

EN

Nowadays heavy metals pollution has become one of the most serious environmental problems. Advances in science and technology are leading to the degradation and contamination of aquatic environments. Pollution in aquatic ecosystems poses a serious threat to aquatic biodiversity and serves health hazards in humans. The traditional methods of the environment cleaning in practice are expensive and non-eco friendly can lead to the secondary pollution. It is a reason why the aquatic plants (macrophytes) as the biological remediation methods have been used. Macrophytes play an important role in the biological methods of the water remediation because they have capability to improve the quality of water by absorbing heavy metals with their leaves and effective root systems. This review discusses the potential of different aquatic plants (macrophytes) in purifying water and wastewater.

5

Phragmites australis and Typha angustifolia as Potential Accumulators of Zinc and Copper in Water Ecosystem at City Area

Kanclerz J., Borowiak K., Mleczek M., Staniszewski R., Lisiak M.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2016

|

Tom 18, cz. 1

246--257

EN

Two water plant species were analysed as potential accumulators of zinc and copper in water reservoirs in city areas. Moreover, water analysis were performed during the growing season to find some relations. Zn and Cu concentrations in water decreased at the outflow of Malta Lake. The contamination factor revealed very high values for Zn concentration in water, while Cu was at a low or medium level. Accumulation of both trace elements in plant organs was observed during the growing season in all plant organs. Zn bioaccumulation was found at lower level than Cu. Higher levels of both heavy metals were noted for belowground organs However, the translocation factor indicated that Zn were transported in the higher amounts to the above-ground parts of plants.

PL

Dwa gatunki wodne były analizowane pod kątem akumulacji cynku i miedzi ze zbiornika wodnego zlokalizowanego na terenie miejskim. Przeprowadzono również badania zawartości tych pierwiastków w wodzie w celu odniesienia uzyskanych wyników w roślinach. Stężenia Zn i Cu były mniejsze na odpływie z jeziora Malta. Współczynnik zanieczyszczenia wykazały bardzo wysoki poziom Zn w wodzie, podczas gdy Cu na niskim i średnim poziomie. W ciągu sezonu wegetacyjnego zauważono zwiększenie stężenia w organach roślin obu gatunków. Stwierdzono niższy poziom akumulacji cynku aniżeli miedzi w roślinach. Wykazano ponadto wyższy poziom akumulacji obu pierwiastków w podziemnych częściach roślin. Wskaźnik translokacji wskazuje na większy transport do części nadziemnych cynku aniżeli miedzi.

6

Dlaczego warto renaturyzować miejskie rzeki?

Puczko K, Jekatierynczuk-Rudczyk E.

Gospodarka Wodna

|

2014

|

Nr 5

180--188

PL

Powszechna degradacja rzek na terenach miejskich stała się przyczyną do podejmowania działań renaturyzacyjnych. Zabiegi polegające na przywróceniu rzekom ich naturalnych funkcji stają się coraz powszechniejsze również w Polsce. W artykule przedstawiono kierunki działań, korzyści i ograniczenia tych zabiegów. Postawiono sobie pytanie co do efektów renaturyzacji prowadzonych w Polsce. Głównym problemem miejskich rzek jest zmiana naturalnego obiegu wody, regulacja koryt rzecznych, dopływ zanieczyszczeń oraz niski potencjał ekologiczny. Utrata hydraulicznego kontaktu ze zlewnią wpływa na zubożenie ekosystemów wodnych. Renaturyzacja miejskich rzek ma wiele ograniczeń natury ekonomicznej, prawno-administracyjnej i technicznej. Planowanie zabiegów renaturyzacyjnych powinno być poprzedzone poznaniem obiektu ochrony oraz określeniem korzyści i zagrożeń wynikających z przedsięwzięcia. Ważnym elementem jest również wieloletnia i szczegółowa obserwacja zmian zachodzących w ekosystemie wodnym. Efektami renaturyzacji miejskich rzek są: przywrócenie "naturalnego" obiegu wody w zlewni, poprawa jakości wody, zwiększenie bioróżnorodności oraz poprawa walorów krajobrazowych. Przedstawione przykłady renaturyzowanych rzek wskazują, iż prowadzone zabiegi dały wymierne efekty już po kilku latach po ich zakończeniu. Z kolei polepszenie jakości wody na terenach miejskich w znaczącym stopniu może poprawić całkowitą kondycję danej rzeki, przyczyniając się do wzrostu jej potencjału ekologicznego.

EN

Widespread degradation of rivers in urban areas has become a stimulus for undertaking renaturisation activities. The initiative to restore the natural functions of rivers becomes increasingly popular also in Poland. The article presents the objectives, benefits and limitations of such endeavours. The authors asked themselves a question about the effects of renaturisations carried out in Poland. The main problem of urban rivers is the change of natural circulation of water, regulation of riverbeds, inflow of pollutions and Iow ecological potential. The loss of hydraulic contact with the catchmnent basin impoverishes water ecosystems. Renaturisation of urban rivers has many limitations of economic, legal, administrative and technical nature. Planning of renaturisation activities should be preceded by examination of the subject of protection and determination of resulting benefits and threats. An important element is also a detailed multiannual observation of changes in the water ecosystem. The effects of the urban rivers renaturisations are: restoring the „natural” water circulation in the catchment basin, improvement of the water quality, increase of biodiversity and improvement of landscape values. The presented examples of renaturised rivers indicate that such steps brought visible effects already several years after their introduction. The improvement of the water quality in urban areas may also significantly іmprowe the оvеrаІІ condition of agiver river, contributing to an increase of its ecological potential.

7

Relation between characteristics of natural environment and ecosystem services offered, their indices and measures (case study of three communes of Podlaskie voivodship)

Roo-Zielińska E., Grabińska B.

Ekonomia i Środowisko

|

2014

|

nr 4

111--124

EN

The present paper aims to link selected ecosystem services related to differential natural conditions, and particularly structure of land use, in three communes of the Podlaskie voivodship in Poland, namely Giby, Nowinka and Suwałki. It is assumed that differences in the prevalence of particular land use patterns result in a multiplicity of services provided by ecosystems. The paper presents examples of ecosystem services that are secondary to the dominant pattern of land use in a specific commune.

PL

Określono zależności między przykładowymi usługami ekosystemowymi i dobrami naturalnymi trzech gmin województwa podlaskiego: Giby, Nowinka, Suwałki. Celem analizy jest powiązanie wybranych elementów środowiska przyrodniczego gmin z usługami dostarczanymi przez ekosystemy. Spośród trzech gmin – Giby wyróżniają się przewagą lasów, Nowinka jezior, Suwałki – użytków rolnych. Z wymienionych różnic wynikają najbardziej typowe dla każdej z gmin usługi ekosystemowe; dla Gib – zaopatrzeniowe uzyskane z ekosystemów leśnych; dla Suwałk – zaopatrzeniowe dostarczane z produkcji rolnej; dla Nowinki – kulturowe dostarczane z ekosystemów wodnych.

8

Model wymiany pierwiastków chemicznych w ekosystemach wodnych

Kwapuliński J., Brodziak B., Rochel R., Szilman M., Mirosławski J., Kosterska E., Halejak B.

Problemy Ekologii

|

2007

|

R. 11, nr 1

35-40

PL

W pracy przedstawiono założenia modelu wymiany metali w układzie osad denny - woda - roślinność wodna. Rozważania rozwiązań modelu przeprowadzono dla różnych warunków szybkości wymiany i danej charakterystyki zbiornika.

EN

In this paper mainly purpose of model of exchange methods in system: bottom - water - plants. The things of solution this model for different condition of speed exchange and given hydrobiological characters of reservoir.

9

Badania ekotoksykologiczne w procesioe ekologicznej oceny ryzyka w środowisku wodnym

Załęska-Radziwiłł M.

Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Inżynieria Środowiska

|

2007

|

z. 52

3-196

PL

Przedmiotem niniejszej pracy jest ekotoksykologiczna ocena ryzyka wywołanego obecnością pestycydów chloroorganicznych w ekosystemie wodnym na podstawie testów jednogatunko-wych i weryfikacja uzyskanych wyników w testach wielogatunkowych w warunkach laboratoryjnych i polowych. Jako substancje modelowe zastosowano endosulfan i metoksychlor. Ocenę zagrożenia i ryzyka dokonano dla trzech różnych przewidywanych stężeń pestycydów określających narażenie (PEC) na podstawie stosunku toksyczności do narażenia (TER), ilorazu zagrożenia (HQ), współczynnika ryzyka (RQ = PEC/PNEC), frakcji zagrożonych gatunków (PAP) oraz wskaźnikowego systemu klasyfikacji ryzyka dla wód powierzchniowych PRISWi i PRISW^. Do oceny selektywności i możliwości użycia pestycydów w warunkach naturalnych zastosowano indeks bezpieczeństwa (IB). Przewidywane stężenie niewywołujące negatywnych skutków w środowisku (PNEC) obliczono na podstawie wyników badań własnych oraz danych literaturowych, przy zastosowaniu współczynników bezpieczeństwa oraz empirycznych modeli statystycznych opartych na rozkładzie wrażliwości gatunkowej (SSD). SSD zastosowano również do wyznaczenia PAF. PNEC i PAP wyznaczono dla wszystkich organizmów ekosystemu wodnego oraz dodatkowo dla kręgowców, bezkręgowców, stawonogów, bezkręgowców z wyłączeniem stawonogów, organizmów celowych (owadów) i niecelowych stawonogów. Wykazano, że endosulfan i metoksychlor należą do związków silnie toksycznych. Stwierdzono, że deterministyczna ocena ryzyka na podstawie HQ i TER jest wysoce konserwatywna, gdyż ogranicza dane toksyczności i narażenia do pojedynczych wartości i może prowadzić do błędnych wniosków dotyczących potencjalnych zagrożeń w środowisku. Do obliczeń PNEC można zastosować model własny, niezakładający postaci rozkładu wartości LC(EC)50-t. Wykazano, że szacowanie ryzyka jest bardziej miarodajne dla określonych grup organizmów uwzględniających ich rolę w poszczególnych poziomach troficznych aniżeli dla wszystkich organizmów w pojedynczym zbiorze. Analiza PAF udokumentowała, że w przypadku endosul-fanu ryzyko jest znaczne przy dopuszczalnym stężeniu pestycydów chloroorganicznych dla wód. Weryfikacja oceny zagrożenia i ryzyka w środowisku mikrokosmów laboratoryjnych wykazała, że wpływ pestycydów zwiększał się podczas stałego przepływu wody z badanymi związkarni w porównaniu z jednorazowym ich zastosowaniem. Pestycydy obniżały bioróżnorodność zwierząt w zbiorowiskach organizmów, kumulowały się w rybach i osadach dennych, sprzyjały rozwojowi glonów oraz bakterii wykorzystujących te związki jako jedyne źródło węgla i energii. Zjawiska te zostały potwierdzone w warunkach naturalnych. Wysoka szkodliwość badanych pestycydów, w tym niekorzystny wpływ na procesy hormonalne oraz kumulacja w osadach i materiale biologicznym, stanowi przeciwwskazanie do ich stosowania.

EN

The aim of presented research was the ecotoxicological risk assessment for water ecosystem polluted with chloroorganic pesticides on the basis of the single-species tests and the verification of the obtained results in multi-species tests in laboratory and in field conditions. The model substances chosen for the tests were endosulfan and metoxychlor. Hazard and risk assessment was prepared for three different predicted concentrations of the pesticides as the Predicted Environmental Concentration (PEC) on the basis of the Toxicity-Exposure Ratio (TER), Hazard Quotient (HQ), Risk Quotient (RQ = PEC/PNEC), Potentially Affected Fraction (PAF) and the Pesticide Risk Index for Surface Water PRISWi and PRISW^. In order to determine the selectivity and the possibility to use the pesticides in natural conditions a safety index IB was applied. Predicted No-Effect Concentration (PNEC) was calculated on the basis of the results of author's own research and the literature data using assessment factors and the empirical statistical models based on the Species Sensitivity Distribution (SSD). SSD was also used to determine PAF. PNEC and PAF was determined for all organisms living in water ecosystem and additionally for vertebrates, invertebrates, arthropoda, invertebrates excluding arthropoda, target arthropoda (insects) and other arthropoda. Endosulfan and metoxychlor were proved to be highly toxic compounds. The deterministic risk assessment on the basis of Hazard Quotient (HQ) and Toxicity-Exposure Ratio (TER) was found to be too conservative due to the fact that it limits the toxicity data and hazard data to the isolated values. It may result in false conclusions to the potential hazard in environment. In order to determine the Predicted No-Effect Concentration another offered by the author model can be used. The proposed model does not assume LC(EC)50-t distribution to be in fixed form. It was also proved that the risk assessment is more accurate for defined groups of organisms when their role at different trophic level is taken into consideration than for all organisms in ecosystem. PAF analysis confirmed that risk for endosulfan is very high even when the concentration of chloroorganic pesticides in water is at acceptable level. The verification of the risk and hazard assessment in laboratory microcosms showed that impact of pesticides was higher with the constant inflow of water containing the tested compounds when in comparison to the single use of pesticides at the beginning of the test. The presence of pesticides in the ecosystem resulted in the decrease of biodiversity of animals in the community. Pesticides cumulated in fish and in bottom sediments, stimulated the algae growth and the growth of bacteria using those compounds as the sole source of carbon and energy. These phenomena were confirmed in natural conditions. High harmfulness of the tested pesticides, especially the adverse impact on the hormonal processes and the accumulation in sediments and biological material is the clear contraindication against their use.

10

Obieg rtęci w systemie biologiczno-mechanicznej oczyszczalni ścieków komunalnych

Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2006

|

T. 22, z. 1s

139-146

PL

Stawy stabilizacyjne, będące częścią systemu oczyszczalni mechaniczno-biologicznej, mogą zostać potraktowane jako szczególny rodzaj zanieczyszczonego ekosystemu wodnego. Umiejętnie sterowane procesy samooczyszczania wód w stawach stabilizacyjnych są często wykorzystywane jako ostatni etap oczyszczania wody. Wielkość redukcji zanieczyszczenia rtęcią ścieków komunalnych w wyniku samooczyszczania jest wystarczająca dla uzyskania niskiej wartości tego parametru w wodach (ściekach oczyszczonych) odprowadzanych do wód powierzchniowych. Generalnie, w procesie oczyszczania następuje wzbogacanie w metale osadu nadmiarowego gromadzonego w lagunach osadowych, a następnie samooczyszczanie w stawach stabilizacyjnych, gdzie zachodzą procesy strącania rtęci i unieruchomienie związków w osadzie. W procesie unieruchomienia rtęci pewną rolę odgrywa także roślinność wodna.

EN

Sewage ponds, which are a part of a system of mechanical - biological sewage treatment plant, can be considered as a special type of impure water ecosystem. Expertly controlled self - cleaning processes in the sewage ponds have often been used as a final stage of water purification. The quantity of reduction of mercury pollution in the municipal sewages, as a result of self - cleaning, is sufficient for receiving the low value of this parameter in waters (purified sewages), drained into the surface waters.Generally, the purification process depends on metal enrichment of the sludge excess - accumulated in the sludge lagoons - and then self - cleaning in the sewage ponds, where mercury precipitation processes and immobilization of compounds in the sludge take place. Water flora has also a certain significance in the process of mercury immobilization.

11

Rzadkie i zagrożone ramienice (characeae, charophyta) oraz ich ostoje w Wielkopolsce

Gąbka M.

Ekologia i Technika

|

2006

|

R. 14, nr 3

107-110

PL

W Wielkopolsce - terenie bogatym w różne typy genetyczno-morfologiczne ekosystemów wodnych stwierdzono w sumie występowanie 24 gatunków ramienic. Stwierdzono również zmniejszenie liczby stanowisk ramienic związanych z jeziorami. Należy jednak zaznaczyć, że obecnie ważnym miejscem występowania tych makroglonów są drobne zbiorniki wodne o zróżnicowanym statusie troficznym, często o charakterze antropogenicznym.

EN

The aim of the paper was to present the floristic diversity of charophytes (Characeae family) of the Wielkopolska region on the basis of herbarium materials, literature of the subject and own research conducted in the years 2000-2005. This region is rich in lakes and small freshwater reservoirs, which differ from each other in morphometric parameters, trophy, development in the processes of succession and anthropopressure. In water reservoirs and on wetland areas 24 species of charophytes, among 34 known in Poland, were noticed. Analysis of frequency shows high percentage of very rare (1-5 localities) and abundant ( over 60 localities) species. Chara globularis, C. tomentosa i C. hispida was the most frequent representative of Characeae in water reservoirs of the Wielkopolska region. Among 24 species which, were observed in this area, 11 are rare in the region (e.g. Chara rudis, C. filiformis, Nitella flexilis, N. capillaris, N. syncarpa) or in Poland (e.g. Chara tenuispina, C. crassicaulis, Nitella tenuissima, Tolypella glomerata). In the examined area 12 protected species of charophytes were found.

12

Rzadkie i cenne ramienice Ziemi Lubuskiej

Pełechaty M., Pukacz A.

Ekologia i Technika

|

2006

|

R. 14, nr 3

111-113

PL

Celem pracy było przedstawienie różnorodności florystycznej ramienic w różnych typach ekosystemów wodnych (jeziora, stawy hodowlane, rowy, starorzecza) regionu Ziemi Lubuskiej. Materiały zebrano w czasie badań roślinności szuwarowej i wodnej w latach 2000-2005.

EN

The aim of the paper was to present the floristic diversity of charophytes (Characeae family) in different aquatic environments of the region of Ziemia Lubuska. Material was collected during the study of rush and aquatic vegetation carried out in the years 2000 - 2005. From amongst 34 Polish species of the Characeae family 22 were found, representing all 5 genera known from Poland, including Lychnothamnus barbatus, a very rare on an international scale species, the only one representative of this genus world-wide. 10 of them are protected species. Chara species were frequently noted. Interestingly, out of 9 Nitella species 7 were found, including 5 protected species. For Nitella batrachosperma first known these days locality was recorded. Considering charophyte vegetation, out of 30 Polish associations from the class Charetea 15 were found in the region. Considering 55 lakes surveyed, charophytes were found in 42 lakes. The highest number of species per lake was 8, and the highest number of charophyte communities found was 7.