Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Rola wód depresyjnych zasilających zbiornik Goczałkowice w aspekcie bilansu azotu i fosforu

Kostecki M., Kernert J., Janta-Koszuta K.

Instal

|

2014

|

nr 12

96--99

PL

Wykonano bilans związków azotu i fosforu wprowadzanych do zbiornika Goczałkowice z wodami rzeki Wisły i Bajerki oraz wód depresyjnych doprowadzanych do zbiornika za pomocą pięciu przepompowni. Bilans wykazał, że w wodzie odpływającej ze zbiornika całkowity ładunek azotu jest mniejszy od doprowadzonego. Pod tym względem następuje poprawa jakości wody. Sporządzony bilans wykazał również, że w zbiorniku Goczałkowice nie następuje kumulacja związków fosforu. Jest to zjawisko korzystne z punktu widzenia zagrożenia eutrofizacją. Badania zostały wykonane w ramach projektu „Zintegrowany system wspomagający zarządzaniem i ochroną zbiornika zaporowego” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

EN

Balance of nitrogen and phosphorus entered to the Goczałkowice dam-reservoir with the water of the Bajerka, the Wisła rivers as well as depressing water entered to the reservoir from 5 pumping stations was done. The balance showed that total load of nitrogen under the reservoir is lower than the input. From the nitrogen point of view improvement of water quality is observed. Results of research showed that in the Goczałkowice dam-reservoir accumulation of phosphorus is not observed. It is advantageous from the risk of eutrophication point of view. The study was carried out in the framework of the project „Integrated support system for management and protection of water reservoir” co-financed by the European Regional Development Fund.

2

The effect of cyanobacterial blooms in the Siemianówka Dam Reservoir on the phytoplankton structure in the Narew River

Grabowska M., Mazur-Marzec H.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2011

|

Vol. 40, No.1

19-26

EN

The effect of cyanobacterial blooms on the phytoplankton structure in the lowland Narew River (north-eastern Poland) was examined. The studies were carried out at stations situated at different distances from the eutrophic Siemianówka Dam Reservoir. In 2008, the investigated lowland reservoir and the outflowing river were characterized by the dominance of toxic cyanobacteria (from July to October). At a station situated 130 km below the dam, species composition in the river was very similar to that in the shallow reservoir. Planktothrix agardhii was the main and permanent dominant, both in limnoplankton and potamoplankton. The current study indicates that the eutrophic Siemianówka Dam Reservoir is the main and rich source of phytoplankton for the outflowing Narew River. Cyanobacteria were dominant in the river phytoplankton at all sampling stations, but their share in phytoplankton biomass gradually decreased with the distance from the dam. Chemical analysis revealed the presence of microcystins (MCs) in water samples collected from June to October. The toxins, mainly demethylated MC analogues, were detected at a long distance down the river, even 100 km from the dam. Maximum concentration of MCs (14.3 μg l-1) was measured on 13 October, 9.1 km below the dam.

3

Riverine water transformation during retention in small lowland reservoirs

Suchowolec T., Górniak A.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2009

|

Vol. 38, No.4

103-108

EN

Six small dam reservoirs in northeastern Poland, with different hydrologic and catchment characteristics were selected for research from March to October (2001-2003). There was a significant correlation between DOC and TP in the reservoirs and the water retention time (WRT). The highest values of electrical conductivity (EC) were recorded in reservoirs with an agricultural basin. In almost all reservoirs a statistically significant decrease of EC, compared to inflowing waters, was noted. Nitrates were substantially reduced in afforested catchment reservoirs. The highest TP concentration was recorded in a newly flooded reservoir. In reservoirs with long retention time, phosphorus sedimentation takes place more intensively. This caused phosphorus reduction in outflowing waters.

4

Wpływ osadnika wstępnego na proces zamulania zbiornika głównego

Pikul K., Mokwa M.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2008

|

Vol. 17, No. 2

185--193

EN

One of the ways to limit the silting process of storage reservoirs could be the use of so-called preliminary settling tanks. Such concept has been used in construction of Mściwojów reservoir, which is the experimental water reservoir of Wrocław University of Environmental and Life Sciences. Before infl owing to the main reservoir water passes through the chambers of settling tank covered by macrophytes and subsequently through the pre-dam where the pollutants and solids are deposited. This signifi cantly improves the water quality and slows down the silting process of main reservoir. The analysis of sediment transport and sedimentation in Mściwojów reservoir system (settlement tank - pre-dam - main reservoir) shows that during the reservoir operation in 1999-2005 the total amount of stored sediments is about 26 570 m3. More than 2/3 of sediments has been stored in predam and in settling tank. The settlement tank has retained more than 10% of sediments of total sediments that infl ow to the reservoir. While assessing a effectiveness of biological fi lter in form of vegetation (Common Reed) in II chamber of settling tank it can be seen that the most thick layer of about 25 cm has been deposited there. This layer is a half of depth in chamber. The chamber is 50% more shallow than other chambers. It should be noted that the pre-dam together with settling tank is an important element of main reservoir protection against the harmful effects of sediment infl ow. It also diffuses pollution inflow to reservoir from catchment. Vegetation that was introduced to the tank intensifies the process of sedimentation. This paper presents characteristics and functions of Mściwojów reservoir system, field research methodology as well as results obtained and their analysis.

5

Sediment samples from the dobczyce dam reservoir (Southern Poland)

Macherzynski M., Reczyński W., Sanecki J., Górecki J., Gołaś J.

Archives of Environmental Protection

|

2008

|

Vol. 34, no. 3

211-221

EN

In the study we have focused on the distribution of several metals (Cr, As, Pb) and anions (Cl", NO3", SO42') and their partition between pore (interstitial) waters and sediments sampled at three stations at the Dobczyce Reservoir which supplies the drinking water to inhabitants from the city of Kraków and its agglomeration. The results show considerable increase in concentrations of Pb and As in pore water samples, when compared to the bottom waters. Meaningful alternations in concentration were observed in case of pore water samples (Pb, As) and sediments (Cr, Pb, As), coming from three stations and their lateral sections. The possible relations between this phenomenon and the sediment characteristic as well as the Fe and Ca content, has been studied. Some comments on the seasonal variations of anion contents in water and pore water samples, are also provided. It was found that nitrates and sulphates show considerable variations.

6

Influence of water chemistry on the structure of planktonic ciliate communities across a freshwater ecotone in the eutrophic dam reservoir (Eastern Poland)

Mieczan T., Tarkowska-Kukuryk M.

Archives of Environmental Protection

|

2008

|

Vol. 34, no. 4

63-70

EN

The aim of the present study was to examine changes in species composition and density of ciliates in an adjacent river, ecotone and reservoir zone (Zemborzycki Reservoir, Eastern Poland). Quality and quantity structure of planktonic ciliates showed visible differences between studied zones; the highest species diversity and abundance were observed in the ecotone (water/water). The lowest species diversity and abundance were noted in the Bystrzyca River. Independent on the zone, ciliates community was dominated by bacterivorous species with the lowest proportions of algivorous taxa. The present study showed that density of protozooplankton rose with the increase of nutrients delivery and TOC concentration in water.

PL

Celem pracy była analiza zróżnicowania gatunkowego oraz liczebności orzęsków planktonowych w układzie: rzeka- ekoton (woda/woda) - zbiornik retencyjny (Zbiornik Zemborzycki, Wschodnia Polska). Zarówno bogactwo gatunkowe jak i obfitość orzęsków planktonowych były wyraźnie zróżnicowane w poszczególnych badanych strefach. Najwyższą różnorodność i liczebność orzęsków stwierdzono w strefie ekotonowcj. Najbardziej uboga jakościowo i ilościowo okazała się natomiast rzeka Bystrzyca. Niezależnie od strefy, w strukturze troficznej dominowały gatunki bakteriożerne, najniższy zaś udział miały gatunki glonożerne. Czynnikami w największym stopniu wpływającymi na występowanie protozooplanktonu były stężenia w wodzie fosforu ogólnego, fosforanów oraz całkowitego węgla organicznego.

7

Spatial distribution of zooplankton in a cascade system of Pomeranian dam reservoirs (Hajka, Rosnowo), northern Poland

Pociecha A., Heese T.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2007

|

Vol. 36, No.3

39-51

EN

The structure of the zooplankton community and its spatial distribution were examined in two stratified rheolimnic Pomeranian reservoirs, Rosnowski (7 sampling sites) and Hajka (4 sampling sites), in July 1999. These reservoirs are part of the cascade system situated on the Radew River in northern Poland. In the Rosnowski reservoir 34 species of zooplankton were identified and in Hajka, 32. The two dominant species of rotifers in both reservoirs were Keratella cochlearis f. tecta and Polyarthra vulgaris. The dominant copepod and cladoceran species in both reservoirs were Mesocyclops leuckarti and Daphnia cucullata, respectively. Along the longitudinal axis of both reservoirs, rotifers were the dominant group at all sampling sites, except for the hypolimnion layer in both reservoirs and the metalimnion layer in Hajka reservoir at site HI. This initial study was undertaken in order to determine the spatial distribution of rotifer, copepod and cladoceran communities in riverine reservoirs built in the cascade system.

8

Manganese and iron accumulation in a eutrophic, submontane dam reservoir - the role of speciation

Szarek-Gwiazda E.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2005

|

Vol. 34, No.3

125--139

EN

The manganese and iron in the water and sediments of the submontane, eutrophic Dobczyce Dam Reservoir (southern Poland) was partitioned. Manganese and iron occurred mainly in the particulate phases in the water. In the sediments, approximately 77% of Mn was bound to exchangeable carbonate and easily reducible fractions, whereas approximately 90% of Fe was bound to moderately reducible fractions and residues. The cumulation coefficient (K) indicated that Mn, the more “mobile” element, accumulated in lower amounts in the sediments (K=7200) than did Fe (K = 51000). Element partitioning in the sediments was an important factor in determining the level of accumulation.

9

Cyanobacteria water blooms associated with various eukaryotic algae in the Sulejów Reservoir

Rakowska B., Sitkowska M., Szczepocka E., Szulc B.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2005

|

Vol. 34, No.1

31--38

EN

The Sulejów Reservoir is a lowland dam reservoir that was constructed in 1973 on the Pilica River at the village of Smardzewice. It is 15.5 km long and has an elongated, trough-like shape. It is characterized by a low depth (mean - 4.5 m), and its mean annual retention time ranges from a dozen to four dozen days. The reservoir is strongly eutrophic due to large loads of phosphorus and nitrogen entering its catchment area. Since the creation of the reservoir, strong water blooms have been caused by Aphanizomenon flos-aquae, Anabaena flos-aquae, Microcystis aeruginosa, and Microcystis wessenbergii. These blooms were associated with the intensified development of green algae, mainly of the genera Coelastrum, Dictyosphaerium, Pandorina, Pediatrum, and Scenedesmus. Beside the blue-green and green algae, the diatoms were the richest in species, of which Asterionella formosa, Aulacoseira granulata, Cyclotella meneghiniana, Diatoma tenuis, Fragilaria capucina, F. Pinnata, F. Ulna, Melosira varians, and Stephanodiscus hantzschii constantly dominated. These three groups were accompanied by Dinobryon sertularia, Ceratium hirundinella, and Peridinium inconspicuum.

10

The concentrations of radioisotopes in selected fishes and zooplankton biomass of Dzierzno Duże dam-reservoir (Upper Silesia, Poland)

Kostecki M., Tuszyński M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2005

|

Vol. 31, no. 1

25--30

EN

Concentration of radioisotopes in biological material of fishes tench {Tinea tinea, carp {Cyrpinus carpio), pike {Esox lucius) from the Dzierżno Duże dam-reservoir were determined. The concentrations of potassium isotope 40K are with normal limits for living organisms. The concentrations of radioisotopes from uranium-radium (238U) progeny are about 0.1% in comparison to the concentrations of bottom sediments of this lake. The highest concentrations of cesium 137Cs were determined in the muscles of pike {Esox lucius). Isotope cesium (137Cs) was not found in the Copepoda biomass. The concentrations of radioisotopes from uranium-radium and thorium progeny are not hazardous.

PL

Określono koncentracje radioizotopów w tkance mięśniowej lina (Tinea tinea), karpia (Cyprinus carpio) oraz szczupaka (Esox lucius) pochodzących z zanieczyszczonego zbiornika Dzierżno Duże (woj. śląskie). Stwierdzono, że zawartość radioizotopu potasu 40K mieści się w obserwowanych dla żywych organizmów granicach. Zawartość radioizotopów szeregu uranowego 238U i torowego 232Th są niewielkie w porównaniu z zawartością radioizotopów w osadach dennych, w badanym zbiorniku. Stanowią one około 0,1% tych wielkości. Stężenia izotopów promieniotwórczych szeregu uranowego 238U i torowego 232Th w tkance mięśniowej ryb są niewielkie. W próbkach rozwielitek nie stwierdzono obecności cezu 137Cs. Najwyższą zawartość cezu 137Cs stwierdzono w tkance mięśniowej szczupaka.

11

Zmienność stężeń azotanów w warunkach silnej antropopresj1w wodach rzeki Strzegomki i zbiornika Dobromierz

Lejcuś K.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2004

|

Vol. 30, no. 4

63--72

PL

Przedstawiono wyniki badań stężeń i ładunków azotanów w rzece Strzegomce. Badania były prowadzone w dwóch punktach pomiarowych: powyżej oraz poniżej zbiornika retencyjnego Dobromierz. Opisano zmiany stężeń i ładunków azotanów oraz określono wpływ zbiornika na jakość wody w rzece Strzegomce. Wskazano na dużą zmienność sezonową analizowanych wskaźników. Wykazano wpływ niewłaściwego zagospodarowania nawozów organicznych i nieuporządkowanej gospodarki wodno-ściekowej na jakość wody w rzece Strzegomce oraz na przyśpieszenie procesu eutrofizacji w zbiorniku Dobromierz.

EN

The results of research of nitrate concentration and loads in the Strzegomka River have been presented. The researches were carried out in two sampling points: on the inflow and outflow of Dobromierz reservoir. Nitrate concentrations and loads have been described. The influence of reservoir on water quality of the Strzegomka River has been characterised. Great seasonal trends of analysed indicators have been indicated. The influence of improper use of organic fertiliser on the Strzegomka River water quality and eutrophication of Dobromierz reservoir has been pointed out.

12

Wpływ antropopresji na kształtowanie się układów termicznych w Rybnickim Zbiorniku zaporowym

Kostecki M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2004

|

Vol. 30, no. 4

41--52

PL

Stosując do pomiaru temperatury wody metodę teledetekcji termowizyjnej wykazano, że warunki hydrodynamiczne będące skutkiem antropoprcsji, wyrażające się dodatkowymi ruchami mas wodnych, powodują przestrzenne zróżnicowanie ekosystemu limnicznego pod względem stosunków termicznych. Przykład Zbiornika Rybnickiego wskazuje, że wpływ antropopresji wyrażającej się wewnątrz zbiornikowym ruchem wody oraz skażeniem termicznym, będącymi skutkiem zrzutu wód podgrzanych z elektrowni, jest silniejszy niż czynniki naturalne wynikające z. lokalizacji i typu zbiornika. W odniesieniu do zjawiska mieszania i przemieszczania mas wodnych zbiornika pod wpływem czynnika antropogenicznego, w sytuacji, kiedy czynnik ten jest silniejszy niż czynniki naturalne, autor proponuje stosowanie terminu "antropomiksja".

EN

Using the infra-red teledetection methods for measurement of water temperature it has been shown that hydrodynamic conditions which are a result of anthropopression, as the supplementary water mass movement, impose square differential temperature conditions of limnic ecosystem. The Rybnik dam reservoir shows, that effect of anthropopression expressed as the thermal pollutant and itrareservoir water movement is stronger than the natural limnological factors for the type and location of the reservoir. For such situation, when the mixion of the water mass caused by anthropopression is stronger than natural water movement, the author proposes the term "anthropomixion".

13

Izotopy promieniotwórcze w osadach dennych rybnickiego zbiornika zaporowego

Kostecki M., Tuszyński M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2004

|

Vol. 30, no. 1

101--111

PL

Przedstawiono zawartość izotopów promieniotwórczych w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego w Rybniku. Zbiornik zasilany jest wodami rzeki Rudy płynącej przez silnie uprzemysłowiony region kraju. Próby osadów pobrano z szesnastu stanowisk w profilach poprzecznych zbiornika. Pomiary przeprowadzono techniką wysokoczułej spektrometrii promieniowania gamma z detektorem półprzewodnikowym typu HPGc. Stwierdzono występowanie izotopów promieniotwórczych z szeregu uranowo-radowego, szeregu torowego, naturalnego izotopu potasu 40K oraz sztucznego izotopu cezu 137Cs. Średnia zawartość zidentyfikowanych izotopów wynosi: 40K - 316 Bq/kg, 137Cs - 53 Bq/kg, rodziny 238U - 42 Bq/kg, 232Th - 34 Bq/kg. Zawartości wykrytych izotopów były na poziomic normalnie spotykanym w środowisku naturalnym i w żadnym punkcie nic odbiegały od przeciętnie spotykanych. Stwierdzono wyraźną współzależność między stężeniem radioizotopów i metali ciężkich a stężeniem materii organicznej w osadach dennych. Wskazuje to na znacząca rolę biomasy powstającej w zbiorniku, jako elementu kumulacji i transportu zanieczyszczeń wewnątrz ekosystemu, w wyniku ruchów mas wody.

EN

The distribution of radioactive substances in cores collected in 16 sample points of bottom sediments of the Rybnik dam-reservoir has been studied. This ecosystem is an artificial reservoir on the Ruda river which flows through the industrial region in the west-south part of the Upper Silesian region. The aim of the work was to investigate samples from bottom sediments to determine sort and amount of radionuclides and other chemical elements and biological substances. These samples were taken from sixteen points along the seven profiles of short axis of the reservoir and were divided from 10 cm layers of bottom sediments. The measurement of radioactive substances using high sensitive gamma spectromctry technique with semiconductor detector HPGc type was done. There was shown occurrence of radionuclides from uranium-radium (238^U) progeny, thorium 232Th progeny, the natural radionuclide of potassium 40K and the artificial radioisotope of caesium 137Cs. The mean activity concentration of radioelements was: 40K. - 316 Bq/kg, 137Cs - 53 Bq/kg, 238U - 42 Bq/kg, 232Th - 34 Bq/kg. Besides, the concentrations change of radioisotope along the reservoir in the sediments was analyzed. A higher concentration of radioisotopes at the end of the lake was observed generally. For the caesium 137Cs the highest concentration in the 10 cm layer was in the middle points of the lake (for maximal deep). This could be related to the Chernobyl accident. The concentrations of radioisotope arc natural in the environmental and arc not dangerous. The correlation between radioisotopes and heavy metals and organic matter content in the bottom sediments show that the role of autochthony biomass as the clement of pollutants transport is very important.

14

Emisja biogazu z osadów dennych zbiornika wodnego w warunkach silnej antropopresji

Kostecki M., Mazierski J., Kowalski E.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2004

|

Vol. 30, no. 1

79--90

PL

Przedstawiono wyniki badań nad ilością i składem chemicznym gazu wydzielanego z osadów dennych silnie zanieczyszczonego zbiornika zaporowego Dzierżno Duże (woj. śląskie). Osady denne mogą być źródłem znacznych ilości biogazu, w tym metanu, który rozpuszczając się w wodzie pogarsza warunki środowiskowe. Ilość wydzielanego gazu w zależności od temperatury wody wynosiła od 2 dmVm2*d do 12 dm3/m2*d. Największy przyrost jednostkowy emisji następuje w przedziale temperatur od 10 do 15"C. Emitowany do powietrza gaz stanowi jeden z elementów jego zanieczyszczenia w rejonie emisji. Ilość i skład gazu są zależne od temperatury. Wraz ze wzrostem temperatury wody od 7°C do 24"C udział metanu zwiększał się z 73% do 85%, udział azotu wzrastał z 3,9% do 22,47%. W miarę wzrostu temperatury zmniejsza) się udział dwutlenku węgla, z 22% do 4,5%. Wydzielanie biogazu z osadów dennych jest procesem heterogennym, przebiegającym w zależności od temperatury w obszarze dyfuzyjnym lub kinetycznym. W zakresie niskich temperatur szybkość procesu jest kontrolowana przez szybkość reakcji biochemicznej. Wraz ze wzrostem temperatury rośnie szybkość dyfuzji i w zakresie temperatur 15-24"C proces jest kontrolowany szybkością dyfuzją substratów i produktów reakcji.

EN

The results of investigation on the amount and chemical composition of biogas emitted from bottom sediments of polluted Dzierzno Duże dam reservoir have been presented. The bottom sediments could be a resource of considerable quantity of biogas, e.g. methane. The dilution of methane in water is similar to that of oxygen. The presence of methane dissolved in the water deteriorates environmental conditions. The quantity of biogas depending on temperature ranged from 2 to 12 dm3/m2*d. The biggest singular grow exist in the water temperature 10-15°C Chemical composition for biogas is dependent on the temperature. Along with the water temperature growth from 7 to 24°C, participation of methane in the biogas increased from 73% to 85%. and the participation of nitrogen from 3.9% to 22.47%. The participation of carbon dioxide decreased from 22% to 4.5%. The heterogeneous process of biogas emission arc running in the kinetic and diffusion area is dependent on temperature. In the low temperature the progress of the process is controlled by the speed of biochemical reaction. The progress of the diffusion process grows in a high temperature, and in the range of 15-24" C the processes is controlled by diffusion of substrates and products of reaction.

15

Izotopy promieniotwórcze w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego w Pławniowicach [komunikat]

Tuszyński M., Kostecki M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2003

|

Vol. 29, no. 1

134--140

PL

Przedstawiono koncentracje izotopów promieniotwórczych w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego w Pławniowicach (gmina Rudziniec, województwo śląskie). Próby osadów pobrano z dwunastu stanowisk wzdłuż długiej i krótkiej osi zbiornika. Pomiary przeprowadzono techniką wysokoczułej spektrometrii promieniowania gamma z detektorem półprzewodnikowym typu HPGe. Stwierdzono występowanie: izotopów promieniotwórczych z szeregu uranowo-radowego, szeregu torowego, naturalnego izotopu potasu 40K oraz sztucznego izotopu cezu 137Cs. Średnia koncentracja zidentyfikowanych izotopów wynosiła 40K-347Bq/kg, 137Cs-205 Bq/kg, rodziny 238U-45 Bq/kg, rodziny 232Th-24 Bq/kg. Stwierdzono, że koncentracje wykrytych izotopów sa na poziomie normalnie spotykanym w środowisku naturalnym i w żadnym punkcie nie odbiegały od wartości przeciętnie spotykanych. Koncentracje te nie stanowią żadnego zagrożenia radioaktywnego.

EN

The distribution of radioactive substances in cores collected in l2 sample points of bottom sediments of Pławniowice antropogenic water reservoir has been studied. This ecosystem is an artificial reservoir on the Potok Toszecki river, which goes through the agricultural region in the west part of the Upper Silesian region. The aim of the work was to investigate samples from bottom sediments to determine sort and amount of radionuclides and other chemical elements and biological substances. These samples were taken from eleven points along the short and long axis of reservoir and were divided from 10-cm layers of bottom sediments. The measurement of radioactivity substances using high sensitive gamma spectrometry technique with semiconductor detector HPGe type was done. There was shown occurrence of radionuclides from uranium-radium 238U progeny, thorium 232Th progeny, the natural radionuclide of potassium 40K and the artificial radioisotope of cesium 137Cs. The mean activity concentration of radioelements is 40K - 347,0 Bq/kg, 137Cs - 204,7 Bq/kg, 238U - 44,5 Bq/kg, 232Th - 24,0 Bq/kg. Besides the concentrations change of radioisotope along the reservoir in the sediments was analyzed. A higher concentration of radioisotopes at the end of the lake was observed generally. For the cesium 137Cs the highest concentration in the 10-cm layer was in the middle points of the lake (for maximal deep) determined. This could be related with the Chernobyl accident. The concentrations of radioisotope are naturally in the environmental and are not dangerous.

16

Radioizotopy w osadach dennych antropogenicznego zbiornika wodnego Dzierżno Duże (województwo śląskie)

Kostecki M., Tuszyński M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2002

|

Vol. 28, no. 3

77-88

PL

Przedstawiono koncentracje radioizotopów w osadach dennych, wzdłuż osi antropogenicznego zbiornika wodnego Dzierżno Duże, utworzonego w 1964 r. w wyrobisku popiaskowym poprzez skierowanie do niego wód rzeki Kłodnicy. Radioizotopy szeregu uranowego, torowego, naturalny izotop potasu (40)K, a także izotop sztuczny cezu (137)Cs oznaczono w 19 próbkach osadów pobranych z 7 stanowisk wzdłuż osi zbiornika. Rdzenie pobranych osadów podzielono na 5 cm warstwy uzyskując informacje o koncentracji izotopów w przekroju pionowym osadów. Przeprowadzone badania pozwoliły na stwierdzenie, że panujący stereotyp o skażeniu radioaktywnym zbiornika nie jest prawdziwy. Koncentracja potasu (40)K porównywalna jest z wartościami spotykanymi w glebach całego świata. Podwyższenie koncentracji naturalnych (238)U i (232)Th w stosunku do wartości charakterystycznych dla gleb wynika z antropogenicznego charakteru zbiornika, w szczególności z zasilania go wodami kopalnianymi. Oznaczone koncentracje izotopów promieniotwórczych są niższe od dopuszczalnych przez Polskie Prawo Atomowe i nie stanowią zagrożenia radiologicznego

EN

The depth distribution of radioactive substances in cores collected from seven points of Dzierżno Duże lake has been studied. the lake is an artificial reservoir on the Kłodnica river, which flows through the Silesia region, the most industrialized area in Poland. The mine waters and other industrial pollutants have been collecting in the sediments of this lake for years. The aim of the study was investigate samples from bottom sediments according to sort and amount of radionuclides and other chemical elements and biological substances. These samples were taken from seven points along the reservoir and were divided by 5-cm layers. The measurement of radioactive substances using high sensitive gamma spectrometry technique with semiconductor detector HPGe type was done. The following radioisotopes were found: uranium-radium ((238)U) progeny, thorium (232)Th progeny, the natural radionuclide of potassium (40)K and the artificial radioisotope of cesium (137)Cs. The mean activity concentrations of radioelements is: (400K - (449)Bq/kg, (137)Cs - 26 Bq/kg, (238)U - 133 Bq/kg, (232)Th - 55 Bq/kg. Besides, the change of radioisotope concentration along the reservoir and with the depth of sediments was analyzed. Generally a higher concentration of radioisotopes at the end of the lake is observed. For the cesium l37Cs the highest concentration is in the layer 5-10 cm what may be related to the Chernobyl accident. The second higher (137)Cs concentration is observed in core 20-25 cm, which may be associated with bomb-derived fallout in the 1960s

17

Przeżywalność szczepu escherichia coli K12 J62-1 w wodzie zbiornika Dzierżno Duże

Nadgórska A., Smyłła A., Kostecki M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2002

|

Vol. 28, no. 4

89-103

PL

Badania nad przeżywalnością bakterii w wodzie prowadzono na szczepach: Escherichia coli K12 J62-1 oraz Escherichia coli K12 J62-1 R1 otrzymanych od dr P.J. McDermott'a z Uniwersytetu w Staffordshire. W wodzie pobranej z 2 punktów zbiornika Dzierżno Duże: filtrowanej (0,5 um - Synpor), sterylizowanej oraz po wprowadzeniu dodatkowego substratu odżywczego - glukozy, porównano przeżywalność plazmidowego i bezplazmidowego szczepu E. Coli. Wykazano, że liczba komórek bakteryjnych wprowadzonych do wody obniża się z różną szybkością zależnie od obecności czynników biotycznych. Obserwowano znaczący spadek liczebności bakterii w próbkach wody sączonej (92% i 46% w 3 dniu doświadczenia). Jest to prawdopodobnie wynikiem obecności w wodzie bakteriofagów charakterystycznych dla E. coli K12, których obecność, specyficzną zarówno dla szczepu plazmidowego jak i bezplazmidowego stwierdzono w użytej do badań wodzie. W próbkach wody sterylnej, pozbawionej flory autochtonicznej, obserwowano powolny, niewielki spadek liczebności od 7 do 21 dnia. W zastosowanym układzie doświadczenia nie stwierdzono istotnego polepszenia przeżywalności w obecności plazmidu, a niekiedy lepiej przeżywał szczep bezptazmidowy. Wprowadzenie glukozy spowodowało, że mimo obciążenia metabolicznego jakim jest plazmid dla komórki, przeżywalność obydwu szczepów była zbliżona.

EN

The survival of Escherichia coli K12 J62-1, with and without antibiotic resistant plasmid R1, was compared in water microcosms. Microcosms were prepared using the dam-reservoir water from Dzierżno Duże: filtered water (0.5 um - Synpor), water autoclaved at 117°C for 15 min., water autoclaved with addition of 1% of glucose. Water was inoculated with cells of strains obtained from Dr. P.J. McDermott from the University of Staffordshire. The various rates of decline depended on the presence of biotic factors were observed. The elimination of bacteria in samples of filtered water was faster than in sterile water, the number of bacteria decreasing after 3-days. In the samples of water previously filtered we observed bacteriophages, characteristic for E. coli (R -10(9)) and E. coli (R+ - 10(7)) were observed. In the sterile water E. coli cells survived much longer; the number of bacteria slowly decreased after 7 days, taken after 28 days around 2-9 x 10(6) of c.f.u/cm3. The significant influence of plasmid R1 in bacteria cells on improvement of E. coli survival wasn't noticed, however the existence of plasmid after the period of 14 and 21 days of experiment was observed. Supplementation of sterile water with glucose increased the number of bacteria, however, the survival level of these two strains of E. coli was very similar.

18

Opad atmosferyczny jako element bilansu zanieczyszczeń zbiorników zaporowych hydrowęzła Kłodnicy

Kostecki M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2002

|

Vol. 28, no. 2

PL

Podjęto próbę określenia roli opadów atmosferycznych jako drogi transportu, którą na powierzchnię zbiorników wodnych doprowadzane są ładunki zanieczyszczeń. Zastosowano metodę badania opadu całkowitego. Do poboru prób użyto lejów sedymentacyjnych o powierzchni 0,28 m(2) W zebranych wodach opadowych oznaczano. odczyn, przewodnictwo właściwe, azot amo-nowy, azotynowy i azotanowy, azot organiczny, ortofosforany, węgiel organiczny, chlorki, siar-czany, wapń, magnez, metale ciężkie tj.: żelazo, cynk, ołów, kadm. Uzyskane wyniki analiz zbliżone są do wyników z innych miejsc województwa śląskiego. Zakres zmian stężeń zanieczyszczeń w pobranych próbach wód opadowych, wskazuje na istnie-nie obiektywnych czynników powodujących obserwowany rozrzut wyników analiz. Przy stosowaniu bilansowania "opadu całkowitego", jedynie uśrednione wartości stężeń mogą służyć do orientacyjnej oceny stanu chemicznego wód opadowych, a pośrednio i powietrza atmosfe-rycznego. Opady atmosferyczne stanowią niedoceniane, poważne źródło zanieczyszczeń (azotu, fosforu oraz metali ciężkich) wprowadzanych bezpośrednio do trofogenicznej warstwy wody. W przypad-ku zbiorników Hydrowęzła Kłodnicy ładunki azotu i fosforu pochodzące z opadów atmosferycz-nych "zapewniają" zbiornikom "zewnętrzne obciążenie powierzchniowe" na poziomie "obciążenia niebezpiecznego", co wynika z zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Obecność znacznych ładunków jonów magnezowych w opadach atmosferycznych wskazuje na możliwość chemicznego strącania polifosforanów z warstwy epilimnionu a w konse-kwencji szybsze wyczerpanie pojemności akumulacyjnej osadów dennych, co spowoduje również szybsze rozpoczęcie ich uwalniania z osadów dennych, czyli uruchamiający lawino-wy przebieg eutrofizacji, proces wzbogacania wewnętrznego.

EN

A trial to determine the atmospheric precipitants and their role as the element of pollutants budget in transport of pollutants into water ecosystems has been presented. Total dawnfall method were used with sedimentary funnels of 0.28 m2. The pH, conductivity, ammonia, nitrites, nitrates, organic nitrogen, phosphates, organic carbon, chlorides, sulphates, calcium, magnesium and heavy metals (iron, zinc, lead and cadmium) were determined. The analysis results are similar to the results obtained at other sample points of Upper Silesia. The range of pollutant concentration changes indicate the objective factors for the analysis results dispersion. With the method apllied, only average values of concentration can be used for the evaluation of the chemical status of downfall waters and atmospheric air. The atmospheric precipitants thought underestimated are siginificant source for pollutants (nitrogen, phosphorus and heavy metals) introduced directly to the trophogenical zone of water ecosystem. In the case of the Kłodnica hydro-junction reservoirs, the loads of nitrogen and phosphorus from atmospheric precipitations are determined as "dangerous surface loading". The presence of considerable loads of magnesium in the precipitations indicates the possibility of chemical precipitation of polyphosphates from epilimnion zone, and are consequence the quicker transportation of phosphorus to the bottom sediments. It can activate the intra-reservoir enrichment process.

19

Bakterie wskaźnikowe stanu sanitarnego i potencjalnie chorobotwórcze w wodzie zbiornika zaporowego Dzierżno Duże (województwo śląskie)

Smyłła Aleksandra, Głowacka Katarzyna, Kostecki Maciej

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2002

|

Vol. 28, no. 2

87--94

PL

W wodzie zbiornika Dzierżno Duże występują znaczne ilości bakterii potencjalnie chorobotwórczych, wnoszonych z wodą rzeki Kłodnicy, pochodzące z nie oczyszczonych ścieków sanitarnych. Ich liczebność zmniejsza się wraz z odległością od ujścia rzeki Kłodnicy do zbiornika. Pozaklasowa jakość wody (miano coli typu kałowego rzędu 0,002-0,008) przy ujściu Kłodnicy i w odległości 700 m od ujścia zarówno na powierzchni jak i przy dnie. W odległości około 1500 m woda osiągała III i II klasę czystości. Przy ujściu Kłodnicy do zbiornika obserwowano dużą liczebność paciorkowców kałowych, laseczek przetrwalnikowych z rodzaju Clostridium oraz pałeczek gram-ujemnych Pseudomonas aeruginosa (NPL 2400). Wskaźnik FC/FS wynosił ok. 4, co wskazuje na zanieczyszczenie wody odchodami ludzkimi. Nie stwierdzono zróżnicowania liczebności gronkowców chorobotwórczych w zależności od miejsca poboru prób. W badaniach przeprowadzonych metodami tradycyjnymi i najnowszymi, z użyciem przeciwciał [TECRA], nie stwierdzono w wodzie zbiornika występowania pałeczek z rodzaju Salmonella. Przeprowadzone badania, w zakresie gronkowców oraz Pseudomonas aeruginosa - wydają się potwierdzać znaczącą rolę zooplanktonu, jako elementu biocenozy odżywiającego się bakteriami, w procesach samooczyszczania. Wyniki badań potwierdzają znaczenie zanieczyszczenia mikrobiologicznego jako elementu antropopresji wykluczającego rekreacyjne wykorzystywanie wschodniej części zbiornika.

EN

The pathogenetic bacteria are in flowed to the Dzierżno Duże dam-reservoir by highly polluted Kłodnica River. Their considerable number decreases along with distance within the reservoir. From the Kłodnica River estuary and in the distance 700 m, the water quality is classless (coefficient of Coli - fecal type was 0.002 -0.008). In the 1500 m distance water quality was III and II class purification. Near the Kłodnica River estuary the number of streptococci fecal-type, rod-shaped bacteria (Clostridium) and Pseudomonas aeruginosa was big (MPN 2400). The FC/FS index (fecal coliform/fecal enterococci) was 4. It is indicative of human-fecal pollution. No diversification in the number of staphylococci depending on sample point localization was recorded. The research by traditional and the latest methods did not confirm the presence of Salmonella in the water of reservoir. The investigations of staphylococci and Pseudomonas aeruginosa seem to confirm the role of zoo-plankton as an important element (consumption of biocenosis feeding on bacteria pressure) in the self-purification processes. The patho-microbiological pollution of the reservoir is a factor, due to recreational function of its east part of.

20

Stosunki termiczno-tlenowe zbiornika zaporowego Pławniowice (woj. śląskie) po 23 latach eksploatacji

Kostecki M.

Archiwum Ochrony Środowiska

|

2001

|

Vol. 27, no. 2

97-124

PL

Od chwili powstania w 1975 roku zbiornika pławniowickiego obserwowano systematyczne pogarszanie się stosunków tlenowych w związku z szybko postępującą eutrofizacją zbiornika. W rok po zakończeniu wypełniania wodą Potoku Toszeckiego wyrobiska po kopalni piasku, maksymalny gradient oksykliny wynosił 2,0 mg O(2)/m. W szczycie trwania stagnacji letniej miąższność epilimnionu wynosiła 5-6 m. Z czasem podział ten zaostrzał się i w latach 1997-1998 maksymalny gradient oksykliny wynosił 9 mg O(2)/m. Całkowitemu wyczerpaniu tlenu w hypolimnionie towarzyszy silne przetlenienie epilimnionu. Od roku 1993 obserwowano silne przetlenienie wody przekraczające 150% natlenienia, a pod koniec wiosny 1994 nawet 200%. Taką samą sytuację stwierdzono wielokrotnie w latach 1996-1998. Zbiornik Pławniowice jest zbiornikiem dimiktycznym, stabilnym. Dla okresu 1996-1998 czas trwania stagnacji zimowej wynosił 30-35 dni, cyrkulacji wiosennej 70-80 dni, stagnacji letniej 175-185 dni oraz cyrkulacji jesiennej 70-75 dni. Obecnie zbiornik stratyfikuje na płytki (4-5 m) epilimnion o temperaturach (18-20 C) silnie zależnych od zmian termiki powietrza , rozciągnięty, lecz zmniejszający z biegiem lat miąższność metalimnion oraz chłodny hypolimnion (5-8 C). Powierzchnia strefy litoralnej jest mniejsza od strefy pelagicznej, co klasyfikuje go jako III typ wg Dołgoffa. Pod względem mieszania zbiornik spełnia warunki IV stopnia wg Patalasa, jest zatem zbiornikiem silnie stratyfikującym na warstwy termiczne zróżnicowane, co ogranicza stopień wymiany pomiędzy epi- a hypolimnionem. Teoretyczny zasięg efektywnego mieszania wyliczony wg wzoru Patalasa wynosi 8 m. Jest to więcej, aniżeli zasięg epilimnionu u szczytu stagnacji letnich stwierdzony podczas pomiarów w poszczególnych okresach badań. Czas retencji wody w zbiorniku wynosi 2-2,5 roku, co wg Starmacha klasyfikuje go jako skrajnie limniczny.

EN

Since 1975 oxygen relations in the Plawniowice dam-reservoir have gradually changed for the worse. In the summer stagnation the complete oxygen deficit at the depth of 5 m to the bottom is observed. The maximum gradient of oxycline was 9,2 mg O(2)/m. The oxygen saturation of epilimnion is more than 150% and comes up to 200%. The Plawniowice dam-reservoir is dimictic stable. At present the average time of winter stagnation is 30-35 days, spring circulation70-80 days, summer stagnation 175-185 days and autumn circulation 70-75 days. The range of warm epilimnion (18-20 C), metalimnion 3-5 m, and cool hypolimnion (5-8 C) is about 8 m. The surface of litoral zone is smaller than pelagial zone. It is classificed as III type of Dolgoff. The reservoir has IV step in accordance to Patalas criteria. The stratification is strong. Theoretical range of effective mixion is 8 m. Practically epilimnion is small. The retention time is 2-2,5 years. According to Starmach this is limnic reservoir. In over-bottom water presence of H(2)S was observed. It is the first step to saprotrophy.