Próba oceny stanu ekologicznego jezior o różnej morfometrii i typie miksji

• Autorzy: Pukacz A. , Pełechaty M. , Pełechata A.

Warianty tytułu

EN

An attempt to the ecological status estimation in lakes of different morphometry and mixing

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań była próba interdyscyplinarnej oceny stanu ekologicznego oraz porównanie zastosowanych kryteriów w dwóch różnych pod względem morfometrii i typu miksji śródleśnych ekosystemach jeziornych (jeziora Grzybno i Czyste Małe koło Ośna Lubuskiego, Pojezierze Lubuskie). Jeziora reprezentują przeciwstawne typy morfometryczne i miktyczne: głębokie Jezioro Grzybno jest ekosystemem stratyfikowanym, podczas gdy usytuowane w tej samej rynnie, sąsiednie Jezioro Czyste Małe jest płytkie, niestratyfikowane i polimiktyczne. Jeziora zostały porównane pod względem różnorodności siedliskowej według kryteriów zaproponowanych przez Radwana i Sender (1999) oraz różnorodności biologicznej reprezentowanej przez zbiorowiska fitoplanktonu oraz makrofitów. Z uwagi na "gorsze" cechy morfometryczne (mniejsza powierzchnia i głębokość) oraz polimiktyczny charakter Jezioro Czyste Małe charakteryzuje się niższą różnorodnością siedliskową niż jezioro Grzybno, chociaż poziom trofii, klasa czystości wód i widzialność nie różnią badanych jezior. Dodatkowo struktura fitoplanktonu Jeziora Czystego Małego wykazała charakter "bardziej eutroficzny" niż w jeziorze Grzybno. Przeciwnie do tych wyników, wysoka różnorodność fitocenotyczna makrofitów oraz obecność rzadkich i typowych dla jezior różnorodność niskiej trofii zbiorowisk, zwłaszcza ramienic sugeruje bardzo dobry status ekologiczny Jeziora Czystego Małego. Sytuacja ta pozostaje w bezpośrednim związku z teorią alternatywnych stanów stabilnych w jeziorach płytkich. W eutroficznym Jeziorze Czystym Małym stan czystowodny, odzwierciedlony w takiej samej, jak w jeziorze Grzybno wysokiej widzialności (uznawanej za jeden z przejawów dobrego stanu ekologicznego jezior), kształtowany i utrzymywany jest przez roślinność makrofitową, której zróżnicowanie fitocenotyczne i powierzchnia fitocenoz uzależnione są od morfometrii jeziora. Uzyskane wyniki sugerują, iż dla obiektywnej i trafnej interpretacji stanu ekologicznego jezior, zwłaszcza płytkich, należałoby uwzględnić zarówno możliwie szerokie spektrum parametrów biotycznych i abiotycznych, jak również i wzajemne relacje pomiędzy nimi.

EN

The aim of the study was to estimate the ecological status of two lakes localized on the area of Lubuskie Lakeland (Lake Grzybno and Lake Czyste Małe near Ośno Lubuskie). The lakes represent different types of morphometry and mixing: deep (13.9 m) Lake Grzybno is vertically stratified whereas Lake Czyste Małe is a good example of shallow lakes with no properly developed thermal stratification. Both lakes were compared regarding habitat diversity and biodiversity exemplified with phytoplankton diversity and phytocoenotic diversity in the group of macrophytes. Due to "worse" morphometric features (area and depth) and so polymictic character Lake Czyste Małe scored "worse" habitat diversity than Lake Grzybno, although such parameters as water visibility were comparable in both studied lakes. Additionally, phytoplankton analyses pointed to "worse" trophic conditions in Lake Czyste Małe. By contrast, phytocoenotic diversity of macrophytes present in Lake Czyste Małe suggested "very good" ecological status. In accordance with the theory of alternative stable states in shallow lakes macrophyte vegetation in Lake Czyste Małe seems to be the facto to control phytoplankton assemblage and hence visibility. It was assumed that not only wide range of abiotic factors and biotic indices but also interrelationships among them should be applied in the determination of ecological status of lakes.

Słowa kluczowe

PL

wody powierzchniowe; jeziora; czystość wód; morfometria; miksja; makrofity

EN

habitat diversity; biodiversity; macrophytes; charophytes; shallow lake; morphometry; mixing

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2004
• Tom: R. 12, nr 4
• Strony: 9--108
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Pukacz A.

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza - Europa-Universität Viadrina, Collegium Polonicum, 69-100 Słubice, ul. Kościuszki 1

autor

Pełechaty M.

• Uniwersytet im. A. Mickiewicz, Zakład Hydrobiologii, 60-801 Poznań, ul. Marcelinska 4

autor

Pełechata A.

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza - Europa-Universität Viadrina, Collegium Polonicum, 69-100 Słubice, ul. Kościuszki 1
• Uniwersytet im. A. Mickiewicz, Zakład Hydrobiologii, 60-801 Poznań, ul. Marcelinska 4

Bibliografia

• [1] Moss B. i in. (praca zbiorowa) (2003): The determination of ecological status in shallow lakes - a tested system (ECOFRAME) for implementation of the European Water Framework Directive. Aquatic Conserv: Mar. Freshw. Ecosyst., 13, 507-549
• [2] Shefjer M., Hosper S. H., Meyer M. L., Moss B., Jeppesen E. (1993): Alternative equilibria in shallow lakes. Trends Ecol. Evol. 8: 275-279.
• [3] Schejfer M., Jeppesen E. (1998): Alterantive stable states. [W:] Jeppesen E., Sondergaard M., Christoffersen K. (red.), The structuring role of submerged macrophytes in lakes. Ecological Studies 131, 421 pp.
• [4] Kajak Z. (1998): Hydrobiologia-limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, 355 pp.
• [5] Lampert W., Sommer U. (1996), Ekologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa, 389 pp.
• [6] Kawecka B., Eloranta P. V. (1994): Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. PWN Publisher, Warszawa, 252 pp.
• [7] Podbielkowski Z., Tomaszewicz H. (1996): Zarys hydrobotaniki. Ss. 530. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• [8] Kłosowski S. (1992): Ekologia i wartość wskaźnikowa zbiorowisk roślinności szuwarowej naturalnych zbiorników wód stojących. Fragmenta Floristica et Geobotanica, 37, 563-565.
• [9] Papastergiadou E., Babalonas D. (1993): The relationships between hydrochemical environmental factors and the aquatic macrophytic vegetation in stagnant and slow flowing waters 2. Evaluation of plant associations Archiv fur Hydrobiologie. 90, 493-506.
• [10] Pełechaty M., Burchardt L. (1998): Problemy bioindykacji w strefie ekotonowej jezior. [W:] Radwan S. (red.), Ekotony słodkowodne - struktura - rodzaje - funkcjonowanie. Wydawnictwo UMCS, Lublin, 99-106.
• [11] Pełechaty M. (2002): Habitat characteristics of the Phragmitetum communis phytocoenoses in different trophic types of lakes (Poland). Proceedings of the 11th EWRS International Symposium on Aquatic Weeds, Moliets et Mae (France), September 2-6 2002, 189-191.
• [12] Brzeg A., Wojterska M. (2001): Zespoły roślinne Wielkopolski, ich stan poznania i zagrożenie. [W:] Wojterska M. (red.), Szata roślinna Wielkopolski i Pojezierza Południowo-pomorskiego. - Przewodnik sesji terenowych 52. Zjazdu PTB, 24-28 września 2001, 39-110.
• [13] Radwan, S., Sender, J., (1999): Typology of species and ecosystem diversity in some lakes of the Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie lakeland (eastern Poland). [W:] Górniak, A. (red.). Modem trends in hydrobiological research Acta hydrobidl. 41, Suppl. 6, 197-206.
• [14] Pełechaty M., Gąbka M. (2003): Two approaches to lake-naturalness determination - a case study from four mid-forest Polish lakes. Polish Journal of Environmental Studies, 12, 4, 447-451.
• [15] Pukacz A., (2003). Diagnoza stopnia naturalności ekosystemu jeziornego na podstawie różnorodności siedliskowej i fitocenotycznej. Praca magisterska. Zakład Hydrobiologii UAM, Poznań.
• [16] Jańczak J. (red.) (1996): Atlas jezior Polski T. 1, Jeziora Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego w granicach dorzecza Odry. IMiGW, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• [17] Wetzel R.G., Lilcens G.E. (1991): Limnological analysis - Saunders. Co., Philadelphia ss. 357.
• [18] FukarekF. (1967): Fitosocjologia. Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne. Warszawa
• [19] Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A. (2003): Micro- and macrophytes of a shallow, polymictic lake in the context of the alternative stable states theory. Acta Botanica Warmiae et Masuriae.