Wooden four-family houses of the interwar period in Hajnówka and Czarna Białostocka

• Autorzy: Owerczuk Aleksander

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc250101

Warianty tytułu

PL

Drewniane czworaki okresu międzywojennego w Hajnówce i Czarnej Białostockiej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Wooden architecture, including residential architecture, is an important element of the landscape of Podlasie. Interesting examples of it can be found in Hajnówka and Czarna Białostocka. Both towns owe their dynamic development in the interwar period to the wood industry. For the rapidly growing number of residents, new houses needed to be built. The subject of the study were two housing estates in Hajnówka and one in Czarna Białostocka. The main goal of the author of the article was to expand knowledge in the field of wooden buildings of the interwar period in the Podlaskie Voivodeship. The basic task was to describe the architectural attributes of four-family houses, as well as the urban planning of housing estates. The study uses research methods applied in the field of architectural history – collecting information available in the literature on the subject and archival sources, as well as field research. The obtained research material was subjected to analysis and inference. The article discusses architectural, functional and structural attributes of quads. All residential buildings, apart from minor differences, have the same attributes. In urban planning, very similar layouts were also used in each of the housing estates. They are the result of the conditions of the epoch. The current condition of the housing estates was also analyzed in terms of preserving their historical character. On the basis of the recent field work, it can be concluded that most of the buildings have been transformed, often to an extent that it is impossible to identify their historical form. The housing estates as a whole have lost their important value, which was the architectural homogeneity of the buildings.

PL

Architektura drewniana, w tym mieszkaniowa, jest ważnym elementem krajobrazu Podlasia. Interesujące jej przykłady znajdują się w Hajnówce i Czarnej Białostockiej. Obie miejscowości swój dynamiczny rozwój w okresie międzywojennym zawdzięczają przemysłowi drzewnemu. Dla szybko zwiększającej się wówczas liczby mieszkańców powstawały nowe domy. Przedmiotem badań były dwa osiedla czworaków w Hajnówce i jedno w Czarnej Białostockiej. Głównym celem autora artykułu było poszerzenie wiedzy w zakresie zabudowy drewnianej okresu dwudziestolecia międzywojennego na terenie województwa podlaskiego. Podstawowym zadaniem stało się więc opisanie rozwiązań architektonicznych domów czterorodzinnych, a także rozwiązań urbanistycznych osiedli. W opracowaniu wykorzystano metody stosowane w badaniach z zakresu historii architektury – gromadzenie informacji dostępnych w literaturze przedmiotu i źródłach archiwalnych oraz badania terenowe. Otrzymany materiał badawczy poddano analizom oraz wnioskowaniu. W artykule zostały omówione rozwiązania architektoniczne, funkcjonalne i konstrukcyjne czworaków. Wszystkie budynki mieszkalne, poza mało istotnymi różnicami, mają takie same rozwiązania. W urbanistyce w każdym z osiedli także zastosowano bardzo podobne układy. Są one wynikiem uwarunkowań epoki. Poddano także analizie aktualny stan osiedli pod kątem zachowania ich historycznego charakteru. Na jej podstawie można stwierdzić, że większość budynków uległa przekształceniom, często w stopniu uniemożliwiającym identyfikację historycznej formy. Osiedla jako całość utraciły swój ważny walor, jakim była jednorodność architektoniczna zabudowy

Słowa kluczowe

EN

wooden architecture; quads; architecture; interwar period

PL

architektura drewniana; czworaki; architektura; okres międzywojenny

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2025
• Tom: Nr 1 (81)
• Strony: 3--12
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys.

Twórcy

autor

Owerczuk Aleksander

• Faculty of Architecture, Bialystok University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-5803-046X

Bibliografia

• Broda, Józef. “Rozwój organizacyjny i ustawodawstwo dotyczące lasów państwowych.” In Z dziejów Lasów Państwowych i leśnictwa polskiego. Tom 1: Okres międzywojenny, edited by Jerzy Wiśniewski. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2006.
• Brukalska, Barbara, and Stanisław Brukalski. “Nasza praca nad mieszkaniem robotniczym.” In Osiedla robotnicze. Studia i doświadczenia pierwszego dziesięciolecia, [n.e.], Polskie Towarzystwo Reformy Mieszkaniowej, 1937.
• Chojecki, Zygmunt. Budownictwo mieszkaniowe w Polsce i akcja budowlana w 1932. [n.p.], 1932.
• “Czarna Białostocka, inwentaryzacja urbanistyczna”. [n.p.], 1969. [Manuscript in: AP, Białystok, sygn. 4/1449/0/-/2/16/2010 i 4/1449/0/-/2/25/2010].
• Dobroński, Adam Czesław. Miasta województwa podlaskiego. Fundacja Sąsiedzi, 2014.
• “Dokumentacja praktyki badawczej, kierunek architektura, studia II stopnia”, elaborated by Kamil Barszczewski, Karolina Agnieszka
• Chrośnińska, Michał Fiłonowicz et al. Wydział Architektury Politechniki Białostockiej, 2022. [Manuscript in: Wydział Architektury Politechniki Białostockiej].
• Dużyński, Tadeusz. “Hajnówka – relacje.” Accessed April 12, 2024, at https://tduzynski.pl/polska?anchorElement=element_2399. geoportal.gov.pl. Accessed June 3, 2024, at https://mapy.geoportal.gov.pl/imapnext/imap/index.html?moduleId=modulGiK&mapview=52.731890%2C23.590686%2C5000s.
• Górska, Iwona, Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, Aneta Kułak, Grzegorz Ryżewski, and Wiesław Wróbel. Architektura drewniana w Białymstoku. Urząd Miejski w Białymstoku, Departament Kultury, Promocji i Sportu, 2020.
• Gryc, Alla, ed. Hajnówka w starej fotografii. Miejska Biblioteka Publiczna im. Dr. Tadeusza Rakowieckiego w Hajnówce, Towarzystwo Przyjaciół Hajnówki, 2007.
• “Hajnówka, Osiedle Czworaki, inwentaryzacja urbanistyczna.” [n.p.], 1951. [Manuscript in: AP, Białystok, sygn. 4/149/0/28/WZAB52].
• Karpiński, Jan Jerzy, and Mieczysław Orłowicz. Białowieża i Hajnówka. Wydawnictwo Związku Popierania Turystyki Woj. Białostockiego, 1937.
• Kłosek-Kozłowska, Danuta. Ochrona wartości kulturowych miast a urbanistyka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2007.
• Kosiński, Leszek. Miasta województwa białostockiego. PWN, 1962.
• Kühnel, Artur Antoni. Zasady budowy miast małych i miasteczek. B. Połoniecki, 1918.
• Lasy Państwowe. “Historia.” Accessed June 3, 2024, at https://www.lasy.gov.pl/pl/nasza-praca/pgl-lasy-panstwowe/historia.
• “Location map of Poland.” Elaborated by Hiuppo. Accessed April 17, 2021 at https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POL_location_map.svg#filehistory.
• Obrębowicz, Kazimierz Jan. Krótki zarys budownictwa wiejskiego. Drukarnia Noskowskiego, 1886.
• Pater, Ryszard. Encyklopedia Hajnówki. Wydawca Ryszard Pater, 2013.
• Pater, Ryszard. Dawna zabudowa ulic w Hajnówce. Wydawca Ryszard Pater, 2016.
• Pater, Ryszard. Dawna Hajnówka. Zabudowa, obiekty imprezy, mieszkańcy. Urząd Miasta Hajnówka, Kresowa Agencja Wydawnicza, 2021.
• Pokropek, Marian, and Wojciech Pokropek. Tradycyjne budownictwo drzewne w Polsce. T. 2. Budownictwo sakralne. Cz. 1. Bóżnice, meczety, moleny staroobrzędowców oraz podlaskie cerkwie unickie i prawosławne. Neriton, 1996.
• Pszczółkowski, Michał. Kresy nowoczesne. Architektura na ziemiach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1921–1939. Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2016.
• Rozbicka, Małgorzata. Małe mieszkanie z ogrodem w tle w teorii i praktyce popularnego budownictwa mieszkaniowego w międzywojennej Polsce. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2007.
• “Typowy projekt budynku robotniczego 4-mieszkaniowego r2.” [n.p.], [n.y.]. [Manuscript in: AAN, Warszawa, sygn. 2/9/0/5.5/I 3955].
• “Typowy projekt rozplanowania działek osiedli robotniczych OR.” [n.p.], [n.y.]. [Manuscript in: AAN, Warszawa, sygn. 2/9/5.5/I 3960].
• “Widok kilku budynków krytych płytami falistymi azbestowo cementowymi Evenitas.” Przegląd Budowlany, 3 (March 1939): 236.