Doświadczanie rzeki i krajobrazów nadrzecznych w perspektywie edukacji geograficznej. Ujęcie geograficzno-humanistyczne

• Autorzy: Angiel Joanna

Identyfikatory

DOI

10.30450/202106

Warianty tytułu

EN

Experiencing river and riverside lanscapes in the perspective of geographic education. A geographical-humanistic approach

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Doświadczanie krajobrazów nadrzecznych, w tym rzek, jest procesem ich poznawania. Polega on na obserwacji, percepcji i innych działaniach sensorycznych, jak też na przeżywaniu bezpośredniego z nimi kontaktu i związanych z tym pogłębionych refleksji. Proces poznawania jest powiązany z wiedzą o krajobrazach, wzbogaconą o własne przeżycia i refleksje. W szkolnej edukacji geograficznej w ujęciu humanistycznym (jeszcze mało obecnym w realiach polskiej szkoły) ważna jest nie tylko wiedza, ale umożliwianie uczniom tworzenia pozytywnych więzi z rzeką i krajobrazami nadrzecznymi. Prowadzi to do nadawania im znaczeń i przemiany w świadomości w miejsca znaczące. Przykładem takiej edukacji jest też stwarzanie okazji do dialogu z rzeką i krajobrazami nadrzecznymi. Kluczowe jest ich wielozmysłowe i wieloaspektowe doświadczanie podczas zajęć terenowych, nie pomijając delikatnej i głębokiej sfery sacrum. Ważne dla uczniów jest uzewnętrznianie przez nauczyciela jego własnego doświadczania krajobra¬zów i efektów tego procesu – jako studium przypadku, prowadzącego od obserwacji i percepcji do holistycznego, komplementarnego ich odbioru.

EN

Experiencing riverside landscapes, including rivers, is a process of familiarizing with them. It consists of observation, perception and experiencing direct contact with them and related afterthoughts. The process of learning is closely connected to a level of knowledge, enriched with own experiences, emotions and reflections. In geography lessons conducted in the humanistic approach it is particularly important to encourage pupils to create positive bonds with the river and riverside landscapes which transforms them into meaningful places in students’ consciousness, and further determine the level of taming (meaning making them their own). Such an approach teaches a special dialogue with the river and riverside landscapes. A multi-sensory discovery and experience during field activities is also crucial for multisensory experience including the sphere of the sacred. It could be important and helpful for students if a teacher could externalize their own experience of the river and riverside landscapes as a case study, leading from observation and perception to a holistic complementary experience.

Słowa kluczowe

PL

dolina rzeczna; percepcja krajobrazu; doświadczanie wielozmysłowe; edukacja geograficzna; edukacja humanistyczna; szkolne zajęcia terenowe

EN

river valley; landscape perception; multi-sensory experience; geographic education; humanistic education; school field activities

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 46 (2)
• Strony: 7--26
• Opis fizyczny: Bibliogr. 50 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Angiel Joanna

• The University of Warsaw, The Faculty of Geography and Regional Studies, Warsaw, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-3980-8552

Bibliografia

• Angiel J., 2007: Postrzeganie rzeki Wisły jako elementu krajobrazu miasta i jego znaczenie w edukacji geograficznej [in:] Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej (eds): M. Madurowicz, WGSR UW, Warszawa: 299-308.
• Angiel J., 2008, The Vistula river as one of Poland’s symbol and its perception by high school students from Vistula towns, Miscellanea Geographica 13: 203-212.
• Angiel J., 2011: Rzeka Wisła, jej wartości i percepcja. Wisła w edukacji geograficznej. UW, WGSR, Warszawa, 315 pp.
• Angiel J., 2012: Rzeka i jej przestrzeń – percepcja sfer sacrum i profanum. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 17: 109-121.
• Angiel J., 2016: Rzeki i ich wartości w edukacji geograficznej. UW, WGSR, Warszawa, 209 pp.
• Angiel J., Bukaciński D., 2015: Oblicza Wisły. Przewodnik warszawski dla tropicieli przyrody. Stołeczne Tow. Ochrony Ptaków, Warszawa, 174 pp.
• Angiel J., Hibszer A., Szkurłat E., 2020: Zajęcia terenowe w kształceniu geograficznym. Od teorii i idei geograficznych do praktyki szkolnej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 274 pp.
• Awramiuk-Godun A., 2019: Krajobraz kulturowy w badaniach naukowych oraz w szkolnej edukacji geograficznej w Polsce po reformie oświaty w 2017 r., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 42: 63-80.
• Bernat S., 2011a: Krajobraz dźwiękowy jutra, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 15: 193-205.
• Bernat S., 2011b: Doliny rzeczne i ich percepcja. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 13: 167-178.
• Bogdanowski J., 2000: Czytanie krajobrazu, Krajobrazy Dziedzictwa Narodowego, 1: 7-18.
• Chmielewski T.J, Chmielewski Sz., Kułak A., 2019: Percepcja krajobrazu: teorie, zastosowania, oczekiwania, Przegląd Geograficzny 91, 3: 35-42.
• Didier J., 2006: Słownik filozofii. Wyd. „Książnica”, Katowice, 5-495 pp.
• Eliade M., 1966, Traktat o historii religii. Warszawa, 542.
• Frydryczak B., 2016: Zmysły w krajobrazie, Estetyka i Krytyka The Polish Journal of Aesthetics 42 (3): 9-22
• Jakubowski M., 1996: O myśleniu filozoficznym i poszukiwaniu zasad porządkujących wiedzę geograficzną [in:] Człowiek bliżej Ziemi (eds): M. Pulinowa, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne: 68-84.
• Kapuściński R., 1997: Lapidarium III. Czytelnik. Warszawa, 183 pp.
• Kapuściński R., 2007: Lapidarium VI. Czytelnik. Warszawa, 169 pp.
• Krauzowa Z., 1979: Rzeki mojego życia. Wspomnienia. Wydawnictwo Literackie, Kraków, 290 pp.
• Kopczyński K., 2009: Edukacyjne walory krajobrazu kulturowego, Problemy Ekologii Krajobrazu 25: 53-62.
• Kosiński W., 2001: Krajobraz miast nadrzecznych, Architektura Krajobrazu 2-3: 4-16.
• Królikowski J. T., Rykała E., 2016: Kontemplacja krajobrazu jako źródło inspiracji twórczości artystycznej, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 34: 11-26.
• Lewandowski W., Szumacher I., 2008: Dźwięk jako walor krajobrazu, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 11: 54-62.
• Lisowski A., 2007: „Przestrzeń” i „percepcja” w transdyscyplinarnych badaniach miast – spojrzenie geografa [in:] Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej (eds): M. Madurowicz, Warszawa, WGSR UW: 17-30.
• Louw R., 2020: Ostatnie dziecko lasu. Jak ocalić nasze dzieci przed zespołem deficytu natury. Mamania, Warszawa, 432 pp.
• Łukaszyk R., i in., 1985: Encyklopedia Katolicka. t. 4, Tow. Nauk. KUL, Lublin, 154 pp.
• Magris C., 2004: Dunaj. Czytelnik, Warszawa, 419 pp.
• Matuszkiewicz W., 2013: Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 518 pp.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Uniwersytet Śląski, Katowice: 393 pp.
• Olaczek R., 2002: Rzeka w życiu lokalnej społeczności (opowieść o Bzurze) [in:] Rzeki. Kultura. Cywilizacja. Historia, t.11, (eds): J. Kułtuniak, „Śląsk”, Katowice: 183-212.
• Orzeszkowa E., 2017: Nad Niemnem. Wyd. Bellona, Warszawa, 624 pp.
• Ostrowski M., 2006: Tryptyk warszawski, Spojrzenie Warsa. SCI-ART, Warszawa, 200 pp.
• Piechota S., 2008: Niewizualne przeżywanie krajobrazów – rola dźwięków naturalnych i antropogenicznych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 11: 44-53.
• Piechota S., 2009: Percepcja krajobrazu w edukacji turystycznej dzieci i młodzieży. Problemy Ekologii Krajobrazu, XXV: 147-153.
• Plit J., 2016: Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany, Prace Geograficzne 253: 302 pp.
• Posern-Zieliński A., 2000: Rzeka jako element tożsamości kulturowej [in:] Rzeki. Kultura. Cywilizacja. Historia, t. 9 (eds): J. Kułtuniak, „Śląsk”, Katowice: 15-40 pp.
• Pytka P., 2014: Meandry percepcji krajobrazu. Badania empiryczne wśród młodzieży gimnazjalnej, Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska, Lublin – Polonia, vol. LXIX, 2 Sectio B: 119-130.
• Rembowska K., 2013: Geografia w ujęciu humanistycznym. Wybór prac Krystyny Rembowskiej, Wyd. UŁ, Łódź, 284 pp.
• Sadoń-Osowiecka T., 2019: Dydaktyczne możliwości humanistycznych ujęć geografii [in:] Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, t.9 (eds): J. Angiel, E. Szkurłat, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań – Warszawa: 23-32 pp.
• Salwa M., 2021: Krajobraz. Fenomen estetyczny. Wyd. Przypis, 212 pp.
• Szkurłat E., 2004: Więzi terytorialne młodzieży z miastem. Uwarunkowania. Przemiany, Wyd. UŁ, Łódź, 2015.
• Szkurłat E., 2007: Psychologiczne i kulturowe uwarunkowania percepcji środowiska [in:] Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej (eds.): M. Madurowicz, Wyd. Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 63–72 pp.
• Szkurłat E., Hibszer A., 2019: W stronę ujęć humanistycznych w edukacji geograficznej [in:] Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, Prace Monograficzne Komisji Edukacji Geograficznej PTG, t.9 (eds): J. Angiel, E. Szkurłat, Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań – Warszawa: 11-22 pp.
• Szpunar M.: 2020: Ekologia pejzażu dźwiękowego. AVANT XI, 3:1-23.
• Wlazło-Malinowska K., 2012; Światło jako element budujący wymiar duchowy przestrzeni sakralnych w krajobrazach naturalnych i kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 17: 148-161.
• Wojciechowski K.H., 1994: O przydatności badań percepcji krajobrazu [in:] O percepcji środowiska. Zeszyty Naukowe IE PAN 9: 109-125.
• Wojciechowski K.H., 1996: Przestrzeń i geografia [in:] Rzeki. Kultura. Cywilizacja. Historia 5 (eds): J. Kułtuniak, „Śląsk”, Katowice: 161-180.
• Zachariasz A., 2011: Krajobrazy pamięci wyrazem tożsamości miejsca. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 15: 310-326.
• „Podstawy programowe kształcenia ogólnego” w zakresie geografii, (MEN, ORE), Szkoła podstawowa (2017) https://www.ore.edu.pl/nowa-podstawa-programowa
• Liceum i technikum https://podstawaprogramowa.pl/Liceum-technikum