Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Starorzecza doliny rzeki Pilicy

Góralczyk Aleksandra, Kołudzki Zbigniew, Wężyk Marcin, Kaźmierczak Marcin, Góralczyk Aleksander

Gospodarka Wodna

|

2023

|

Nr 10

16--19

PL

Artykuł przedstawia znaczenie i charakter starorzeczy Pilicy, dobrze zachowanych elementów systemu doliny rzecznej, który powstał głównie w późnym vistulianie i holocenie, tworząc różnorodne siedliska dla flory i fauny. Procesy fluwialne, zmiany w przepływie rzeki, erozja, osadzanie osadów rzecznych i działania ludzkie wpłynęły na ich kształt i charakter. Dotychczasowe badania naukowe nie są obszerne i skupiają się na ekosystemach starorzeczy, analizując biologiczną różnorodność, skład osadów i zmiany środowiskowe zachodzące w dolinie. Dane zgromadzone w ramach projektu LIFE Pilica pozwolą lepiej rozumieć procesy ekologiczne w tych obszarach oraz ustalić działania ochronne i renaturyzacyjne, mające na celu zachowanie i przywrócenie tych cennych ekosystemów.

XX

The article discusses the significance and nature of the Pilica oxbow lakes, which are well-preserved parts of the river valley system that were formed mostly during the late Vistulian and Holocene epochs, offering a variety of habitats for flora and wildlife. Fluvial processes, variations in river flow, erosion, sediment deposition, and human activities have all altered the structure and character of river and floodplain. To present, scientific research has been limited to oxbow lake habitats, analysing biological diversity, sediment composition, and environmental changes occurring in the valley. The data gathered as part of the LIFE Pilica project will help us to better understand biological processes in these locations and develop protection and restoration measures directed at protecting and restoring these rich ecosystems.

2

Budowa geologiczna dolin rzek na niżu polskim i jej związek z warunkami forsowania koryt

Falkowski Tomasz

Journal of KONBiN

|

2022

|

Vol. 52, iss. 3

175--185

PL

Istotnym czynnikiem zapewnienia swobody manewrowej wojsk lądowych na obszarach nizinnych jest umiejętność pokonywania przeszkód wodnych, w tym szczególnie koryt rzecznych. Złożona geneza (poligeneza) odcinków dolin rzecznych na Niżu Polskim jest przyczyną ogromnego zróżnicowania budowy geologicznej ich odcinków. Poligeneza warunkuje także specyfikę przebiegu ewolucji systemu rzecznego, której motorem są zmiany klimatu i rosnący wpływ człowieka na warunki hydrologiczne zlewni. Ponieważ poszczególne genetyczne odcinki różnią się charakterem przebiegających w ich obrębie procesów, to także ich specyfika zapisana jest w rzeźbie dna doliny i w zróżnicowaniu występujących na jej powierzchni gruntów. Wybór odpowiednich miejsc do przepraw, czy forsowania koryt rzecznych może opierać się na identyfikacji określonego zestawu cech powierzchni terenu, którą prowadzić można metodami teledetekcji lotniczej, czy satelitarnej.

EN

An important factor in ensuring the maneuvering freedom of land forces in lowland areas is the ability to overcome water obstacles, especially riverbeds. The complex genesis (polygenesis) of the river valley sections in the Polish Lowlands is the reason for the great diversity of their geological structure. Polygenesis also determines the specificity of the course of the evolution of the river system, which is driven by climate change and the growing human influence on the hydrological conditions of the catchment area. Since individual genetic sections differ like the processes within them, their specificity is also written in the relief of the valley bottom and the diversity of the land on its surface. The selection of appropriate places for crossing or forcing river beds may be based on identifying a specific set of land surface features, which can be carried out using aerial or satellite remote sensing methods.

3

Doświadczanie rzeki i krajobrazów nadrzecznych w perspektywie edukacji geograficznej. Ujęcie geograficzno-humanistyczne

Angiel Joanna

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2021

|

nr 46 (2)

7--26

PL

Doświadczanie krajobrazów nadrzecznych, w tym rzek, jest procesem ich poznawania. Polega on na obserwacji, percepcji i innych działaniach sensorycznych, jak też na przeżywaniu bezpośredniego z nimi kontaktu i związanych z tym pogłębionych refleksji. Proces poznawania jest powiązany z wiedzą o krajobrazach, wzbogaconą o własne przeżycia i refleksje. W szkolnej edukacji geograficznej w ujęciu humanistycznym (jeszcze mało obecnym w realiach polskiej szkoły) ważna jest nie tylko wiedza, ale umożliwianie uczniom tworzenia pozytywnych więzi z rzeką i krajobrazami nadrzecznymi. Prowadzi to do nadawania im znaczeń i przemiany w świadomości w miejsca znaczące. Przykładem takiej edukacji jest też stwarzanie okazji do dialogu z rzeką i krajobrazami nadrzecznymi. Kluczowe jest ich wielozmysłowe i wieloaspektowe doświadczanie podczas zajęć terenowych, nie pomijając delikatnej i głębokiej sfery sacrum. Ważne dla uczniów jest uzewnętrznianie przez nauczyciela jego własnego doświadczania krajobra¬zów i efektów tego procesu – jako studium przypadku, prowadzącego od obserwacji i percepcji do holistycznego, komplementarnego ich odbioru.

EN

Experiencing riverside landscapes, including rivers, is a process of familiarizing with them. It consists of observation, perception and experiencing direct contact with them and related afterthoughts. The process of learning is closely connected to a level of knowledge, enriched with own experiences, emotions and reflections. In geography lessons conducted in the humanistic approach it is particularly important to encourage pupils to create positive bonds with the river and riverside landscapes which transforms them into meaningful places in students’ consciousness, and further determine the level of taming (meaning making them their own). Such an approach teaches a special dialogue with the river and riverside landscapes. A multi-sensory discovery and experience during field activities is also crucial for multisensory experience including the sphere of the sacred. It could be important and helpful for students if a teacher could externalize their own experience of the river and riverside landscapes as a case study, leading from observation and perception to a holistic complementary experience.

4

Łąki użytkowane ekstensywnie jako element różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego

Ługowska Maria

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2019

|

T. 19, z. 2

69--78

PL

Badania prowadzono w latach 2012–2015 w dolinie rzeki Por na łąkach ekstensywnie użytkowanych. W badanych płatach roślinnych zarejestrowano 255 gatunków roślin naczyniowych, wśród których dominowały apofity nad antropofitami. Wśród form życiowych dominowały hemikryptofity nad pozostałymi grupami, co było odzwierciedleniem w przewadze gatunków wieloletnich nad krótkotrwałymi. W badanych fitocenozach odnotowano 10 gatunków o różnej kategorii zagrożenia i objętych ochroną. Były to: Bromus arvensis, Asperugo procumbens, Mentha pulegium, Elymus hispidus, Dactylorhiza majalis, Epipactis helleborine, Epipactis palustris, Centhaurium erythraea, Lathyrus palustris, Lilium mortagon. Występowanie tych gatunków w płatach roślinnych dodatkowo wpłynęło na wartość przyrodniczą badanych łąk. Najsilniej korelowały ze sobą liczba gatunków w badanych płatach i wskaźnik różnorodności.

EN

The research was carried out between 2012 and 2015 in the Por River Valley in meadows used extensively. In the patches of vegetation that were examined during the studies 255 vascular plant species were identified, and most of them were apophytes or anthropophytes. Among forms of life, hemikryptophytes dominated over other groups, which was reflected in the prevalence of perennial species over biennial and annual ones. In the plant communities there were 10 species endangered to a varying degree and protected ones. Those were: Bromus arvensis, Asperugo procumbens, Mentha pulegium, Elymus hispidus, Dactylorhiza majalis, Epipactis helleborine, Epipactis palustris, Centhaurium erythraea, Lathyrus palustris, and Lilium mortagon. The presence of the above species in the vegetation patches additionally affected natural value of the meadows. The strongest correlation, with moderately statistical significance, was that between the number of species in a patch and the diversity index.

5

The environmental and landscape values of the small lowland river valley and their threats on the example of the Kraska river (Masovian Voivodeship)

Celejewska-Mrozek Katarzyna, Oglęcki Paweł

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2019

|

Vol. 28, No. 1

72--81

EN

The environmental and landscape values of the Kraska River Valley as the typical example of small lowland water flow path were analysed. The WULS-SGGW method, allowing to the estimation of whole valley reach as well as its peculiar eco-morphological zones, was used. The unregulated, regulated in the years 1990–2012 and continuously maintained from the year 2015 reaches are present in the valley. It was stated that the unregulated reaches characterise themselves by higher environmental values and biological diversity, especially in the case of invertebrate fauna. The invertebrates, as the key element of the river community, quickly rebuild their structure after the termination of maintenance works. The vertebrate fauna, even unconnected strictly with the riverbed, shows higher values on the unmaintained valley reaches.

6

Monitoring of selected fertilizer nutrients in surface waters and soils of agricultural land in the river valley in Central Poland

Burzyńska Irena

Journal of Water and Land Development

|

2019

|

no. 43

41--48

EN

The aim of the study was to assess the content of soluble forms of fertilizer nutrients (N, P, K) in the cultivated soil layer up to 20 cm deep from agricultural land in the river valley, and the concentration of these nutrients in the surface waters of the Raszynka River. In the years 2016–2017, the surface water samples from the Raszynka Rriver (17 points) and soil (19 points) were collected from agricultural areas near the Raszynka River. The surface water samples were collected once a month during the March–October 2016–2017. The contents of nitrogen (Ntot, NO3-N and NH4-N), phosphorus (Ptot, PO4-P), total organic carbon (TOC and K and Ca) in soils and in waters were determined in the sample solutions. It was shown that river water was of low quality due to the high concentration of nitrogen and phosphorus and electrical conductivity (EC). The most polluted were the waters of the lower section of the river located in the vicinity of arable land and agricultural built-up areas. The soluble forms of nutrients content in the cultivated soil layer was varied depending on the kind of nutrient, way of agricultural land use, and the term of soil sampling. The content of dissolved P forms in the soil was the highest in autumn on arable lands after harvesting of vegetables (GO-W: 10.24 mg Ptot∙kg–1 in D.M.) and this component may migrate with surface runoff and increase the risk of surface water eutrophication.

PL

Celem pracy była ocena zawartości rozpuszczalnych form składników nawozowych (N, P, K) w uprawnej warstwie gleby do 20 cm głębokości na gruntach rolniczych w dolinie rzecznej oraz stężenia tych składników w wodach powierzchniowych rzeki Raszynki. W latach 2016–2017 do badań pobierano próbki wód powierzchniowych z rzeki (17 punktów) i gleby (19 punktów) z terenów rolniczych sąsiadujących z rzeką Raszynką. Próbki wód powierzchniowych pobierano raz w miesiącu w okresie III–X 2016–2017. W roztworach wodnym i po ekstrakcji gleby oznaczono zawartość związków azotu (Nog, N-NO3 i N-NH4), fosforu (Pog, P-PO4), ogólnego węgla organicznego – OWO (ang. total organic carbon – TOC) oraz K i Ca. Wykazano, że wody rzeki były niskiej jakości ze względu na znaczne stężenie azotu i fosforu oraz wartości przewodności elektrycznej właściwej (EC). Najbardziej zanieczyszczone były wody dolnego odcinka rzeki położone w sąsiedztwie gruntów ornych oraz rolniczych terenów zabudowanych. Zawartość rozpuszczalnych form składników w uprawnej warstwie gleby była zróżnicowana w zależności od rodzaju składnika mineralnego, sposobu użytkowania gruntów rolnych oraz terminu pobrania próbek gleby. Zawartość rozpuszczonych form P w glebie była największa jesienią na gruntach ornych po zbiorze warzyw (GO-W: 10.24 mg Pog∙kg–1 s.m.), a składnik ten może migrować ze spływem powierzchniowym i zwiększać ryzyko eutrofizacji wód powierzchniowych.

7

Przydatność kryteriów litogenetycznych w konstrukcji numerycznego modelu krążenia wód podziemnych w strefie krawędziowej wysoczyzny

Falkowski T., Bujakowski F., Wierzbicki G., Ostrowski P.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2017

|

Vol. 26, No. 4

514--527

PL

Celem pracy była ocena jakości gleb pod eksploatowanymi liniami kolejowymi. Wytypowano linie poza potencjalnymi zewnętrznymi źródłami zanieczyszczeń. Próbki pobierano na odcinku szlakowym poddanym przebudowie i przed przebudową, na terenie stacji kolejowej i zaplecza technicznego do naprawy sprzętu kolejowego. Do badań wybrano fragment jednotorowy, dwutorowy, z podkładami drewnianymi i betonowymi, w sąsiedztwie rozjazdów podlegających smarowaniu, w miejscu odstawiania wagonów i wizualnie zanieczyszczonych. Zbadano m. in. zawartość WWA, cynku, miedzi, ołowiu, PCB. Nie stwierdzono większych zawartości badanych związków w porównaniu do gleb ornych zlokalizowanych w sąsiedztwie linii i ich oddziaływania na tereny sąsiednie. Zawartość badanych związków nie różniła się na różnych fragmentach linii o odmiennych właściwościach. Zawartość WWA, uważanych za jedno z głównych zanieczyszczeń emitowanych z linii kolejowych, pozwalała ocenić glebę linii kolejowych i stacji kolejowej jako niezanieczyszczoną lub mało zanieczyszczoną.

EN

The aim of the study was to assess the quality of soils underneath operating railway lines. The lines selected for the examination were outside the reach of external sources of potential pollution. The samples were collected along a plain line section after and before an upgrade work, within the station area and in a railway equipment repair yard. The assessment covered the following types of sections: single-track, double-track, with wooden and concrete sleepers, adjacent to switches subject to lubrication, in the car shunting yard and visibly contaminated areas. The samples were tested for the content of PAH, zinc, copper, lead and PCB. The study did not find evidence of increased levels of the above-listed compounds as compared to the levels found in arable soils located in the vicinity of the line or of their influence on adjacent lands. The content of the examined compounds did not differ depending on the type of line section or its properties. The content of PAH, considered one of the main railway-related pollutants, was sufficiently low to classify the soil along the line and within the station area as unpolluted or slightly polluted.

8

Antropogeniczne formy ukształtowania terenu występujące we wsiach olęderskich na obszarach zagrożonych powodzią

Lewandowska J., Laks I., Sroka Z.

Przegląd Budowlany

|

2017

|

R. 88, nr 9

66--69

PL

Podobieństwo układów wsi olęderskich oraz założeń wiejskich w Holandii jest wynikiem przeniesienia przez kolonistów rodzimych tradycji budowlanych, w tym również metod kształtowania rzeźby terenu. Specyficzne antropogeniczne formy ukształtowania terenu są charakterystyczne dla układów ruralistycznych lokowanych w dolinach rzecznych, gdzie występuje zagrożenie powodziowe. Zastosowanie terpów, wałów, rowów melioracyjnych zwiększa odporność na destrukcyjne działanie żywiołu w trakcie epizodów powodziowych. Przeprowadzona analiza wskazuje na potrzebę uwzględniania tych form przestrzennych, mających istotny wpływ na przyszłe funkcjonowanie obszarów osadnictwa olęderskiego, w trakcie prac rewitalizacyjnych czy planistycznych.

XX

The resemblance of the olender settlement in Poland and the rural pattern of villages in Netherland is the result of native construction tradition transition by colonist, including methods of landform creation. Specific anthropogenic landforms are characteristic for rural patterns located in river valleys, where flood danger exists. The usage of terps, foodbanks, ditches increasing endurance of areas on the flood disaster. The research analysis shows necessity to include in revitalization or planning works that landforms, which has essential impact on functionality of olender settlement.

9

Znaczenie warunków geomorfologicznych dla powstania i współczesnego stanu wybranych torfowisk w środkowym odcinku doliny Widawki

Stępień E., Forysiak J.

Landform Analysis

|

2017

|

Vol. 34

51--61

PL

Wśród form geomorfologicznych Kotliny Szczercowskiej znaczną powierzchnię stanowią równiny torfowe. W artykule przedstawione są trzy przykłady torfowisk, dwa z nich powstały w paleomeandrach Widawki, położonych w obrębie dna dolinnego, trzecie leży w obniżeniu na terasie nadzalewowej, otoczonym piaskami eolicznymi. Rozpoznana została miąższość utworów biogenicznych, a w wybranych profilach wykonano oznaczenia parametrów fizykochemicznych i wydatowano spągowe warstwy torfów. Akumulacja torfów rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała w holocenie. W torfowiskach położonych w dnie doliny odłożyły się głównie torfy niskie, zaś w torfowisku położonym w otoczeniu form eolicznych torfy przejściowe i wysoki. Położenie geomorfologiczne znajduje również odbicie we współczesnym stanie torfowisk, które leżą w brzeżnej części leja depresji powstałego w otoczeniu odkrywki węgla brunatnego.

EN

In Szczerców Basin peatlands have a significant participation among geomorphological forms. The article presents three examples of peatlands, two of them are formed in palaeochannel of Wiawka river, in valley floor, third one is located in small depression in high terrace, surrounded by aeolian sands. Thickness of biogenic deposits were examined and in selected cores were measured basic physico-chemical parameters. The bottom of peat layers was dated of radiocarbon method. Accumulation of peat series was started in Late Vistulian and gone in Holocene. In peatlands located in valley floor peat was deposited in fens, in high terrace it was transitional and raised peatland. Geomorphological features are important for the modern situation of peatlands, because they lie in the marginal part of the depression of ground water table, caused by the opencast mine of brown coal.

10

Changes of species composition of the Poa pratensis-Festuca rubra plant communities in drainage peatland

Urban D., Grzywna A.

Journal of Water and Land Development

|

2017

|

no. 35

243--248

EN

The objective of this study was to examine the vegetation cover and describe the floristic diversity of selected plant communities of extensive and abandoned grasslands within the Forest of Parczew PLB060006 – a Natura 2000 protected area. Floristic surveys were conducted in the meadows in years 2001 and 2013 under the conditions of natural succession of the communities Poa pratensis-Festuca rubra. The area is situated in the northern part of the Lublin Voivodeship, in the physiographic mesoregion the Łęczna-Włodawa Lakeland. Those communities were characterized by average species richness and floristic diversity index values. The cover index decreased considerably in the case of 8 species, and increased for 12 species. A large increase in the cover index of Holcus lanatus, Deschampsia caespitosa, Galium mollugo, Anthriscus sylvestris and Polemonium caeruleae is particularly noteworthy. In 2001, 39 species of plants were recorded in all relevés, compared to 41 species recorded in 2013. Over 12 years, 11 species disappeared, but 13 new ones emerged. For the time being, the average species richness N increased from 12 to 16 per relevé. The biodiversity index H' increased from 2.8 to 3.6.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań fitosocjologicznych na obiekcie Ochoża prowadzonych w 2001 i 2013 r. Z analizy danych wynika, że gatunkami występującymi na wszystkich badanych stanowiskach były głównie Poa pratensis i Festuca rubra oraz Urtica dioica. W 2013 r. na wszystkich badanych stanowiskach, oprócz gatunków omówionych wyżej, występowały także Rumex acetosa, Galium mollugo, Veronica chamaedrys i Cardaminopsis arenosa. Na podstawie analizy wyników badań stwierdzono, że w przypadku 15 gatunków klasa stałości w 2013 r. w porównaniu ze stanem z 2001 r. zwiększyła się, a w przypadku pozostałych się nie zmieniła. Odnotowano także zmiany współczynnika pokrycia. Uległ on znacznemu zmniejszeniu w przypadku 8 gatunków, a zwiększył się w przypadku 12 gatunków. Na szczególną uwagę zasługuje duże zwiększenie wartości współczynnika pokrycia Holcus lanatus, Deschampsia caespitosa, Galium mollugo, Anthriscus sylvestris oraz Polemonium caeruleae (w Polsce gatunek objęty ochroną prawną). W 2001 r. we wszystkich stanowiskach odnotowano 39 gatunków roślin, zaś w 2013 r. odnotowano 41 gatunków. Przez 12 lat zanikło 11 gatunków, ale pojawiło się 13 nowych. Przez 12 lat średnia liczba gatunków N zwiększyła się z 12 do 16. Zwiększył się także wskaźnik bioróżnorodności H’ z 2,8 do 3,6.

11

Transformations of Land Amelioration Systems in the Catchment of the Rów Wyskoc River in the Context of their Use to Counteract the Effects of Drought

Kozaczyk P.

Journal of Ecological Engineering

|

2017

|

Vol. 18, nr 6

103--109

EN

The regulation of water relations is an important environmental role of permanent greeneries . The valleys used as permanent grasslands often also function as polders or dry flood-control reservoirs. The land amelioration systems realized in the 1970s and 1980s, for economic reasons do not perform the functions they were planned to. This is because their exploitation has been abandoned and the systems still drain the land in an uncontrolled way, i.e. without the regulation of water level assumed in the original project and without limitation of excessive outflow and excessive irrigation in post-drought periods. Their presence leads to an excessive drying of the valley and, as a consequence, to the changes in the mode of land use, from mown meadows to arable land. The aim of the study reported in this paper was to evaluate the functioning of the hitherto existing amelioration systems in the context of their possible use for alleviation of the effects of drought. The current state of amelioration ditches in the area of three amelioration systems established in the areas near the villages Racot, Wyskoć and Rogaczewo, in the catchment area of the Rów Wyskoć river, was examined in field study. Moreover, the analysis of cartographic materials in GIS environment was performed. As a result, the digital maps of the amelioration objects were made. The digital maps were compared with the maps from the 1970s and 1980s when the objects were open for operation.

12

Funkcje gospodarcze i znaczenie przyrodnicze rzeki Supraśl i jej obszarów dolinowych

Kiryluk A.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2015

|

Vol. 24, No. 4

361--371

PL

Doliny rzeczne wraz z występującymi na nich rzekami i ciekami spełniają różnorodne funkcje w krajobrazie i w środowisku przyrodniczym. Położona na północ od Puszczy Knyszyńskiej, rozległa dolina rzeki Supraśli, ze względu na położenie pełni ważne funkcje przyrodnicze jest siedliskiem wielu gatunków flory. Bliska odległość od aglomeracji białostockiej stanowi także o jej walorach rekreacyjno-wypoczynkowych. Waloryzacja przyrodnicza wykazała występowanie procesu synantropizacji w zbiorowiskach roślinnych w dolinie i zmniejszenie walorów przyrodniczych tego ekosystemu. Przepływy bieżące rzeki Supraśli, a także wody podziemne doliny stanowią główne źródło zaopatrzenia w wodę mieszkańców aglomeracji białostockiej. Z tego też względu rolnicze użytkowanie i ochrona środowiska w tej dolinie powinny być zrównoważone.

EN

River valleys along with occurring rivers and watercourses fulfill a variety of functions in the landscape and natural environment. Located north of Knyszyńska Forest, a vast valley of Supraśl river, due to its location has significance role in nature, as habitat for many flora species. It closes proximity to Białystok agglomeration is also its recreational values resorts. The environmental valorization demonstrated appearing of the process synanthropization in plant communities in the valley and reducing natural advantages of this ecosystem. Supraśl current flows and groundwater of this valley are the main source of water supply for Białystok agglomeration. For this reason, agricultural land usage and environment protection in this valley should be balanced.

13

Analiza geologicznych uwarunkowań kształtowania się różnorodności siedliskowej dolin rzecznych na Niżu Polskim

Falkowski T.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2015

|

Vol. 24, No. 4

342--349

PL

Doliny rzeczne na obszarze Niżu Polskiego charakteryzują się stosunkowo dużą jak na doliny rzek nizinnych morfologiczną i geologiczną różnorodnością. Główną przyczyną tego faktu jest powszechność poligenezy tych form. Rzeki zaadaptowały na odcinki swoich dolin różnego rodzaju obniżenia polodowcowe (głównie ułożone w ciągi misy wytopiskowe, lub strefy skoncentrowanego przepływu wód roztopowych lodowca), erozyjnie modelując odcinki pomiędzy nimi. Ślady pierwotnej genezy odcinków są nadal czytelne w morfologii form (np. współwystępowanie w sąsiedztwie kotlinowatych rozszerzeń dna doliny wąskich odcinków przełomowych). Świadectwem poligenezy jest także nie w pełni wykształcony cokół erozyjny dolin. Jego powierzchnia zbudowana z osadów trudno rozmywalnych tworzy często w podłożu współczesnych aluwiów morfologiczne kulminacje. Zróżnicowanie litologiczne dna doliny oraz morfologia jej podłoża wpływały na procesy ewolucji form, który przebiega od schyłku plejstocenu. Obecnie elementy te warunkują także współczesną morfodynamikę równi zalewowej, przyczyniając się do dalszego różnicowania jej powierzchni. Mają one także wpływ na powstawanie i funkcjonowanie siedlisk przyrodniczych.

EN

River valleys in the area of Polish Lowland are characterized by a relatively high (as for lowland river valleys) morphological and geological diversity. The main reason for this fact is the polygenesis. Rivers have adopted for their valleys different postglacial depressions (melt-out, as well as zone of concentrated melt water flow, etc.), erosionally modelling sections between them. Remains of their origin are still discernible in the valleys morphology (e.g. co-existence of the basin sections with the narrow, gorge sections and the presence of non-alluvial sediment in the valley bottom). The testimony of the complicated genesis is also poor developed erosional base of river valleys. Their surface built up with deposits more resistant to erosion forms morphological protrusions in alluvia substratum. Both the system of different soils outcrops in the bottom of the valley, as well as morphology and lithology of the valley substrate affect the process of evolution valleys, which takes place from the late Pleistocene. Nowadays, these elements also determine the floodplain morphodynamics, contributing the further differentiation of their surface. They influence on creation and operation of natural habitats as well.

14

Wstępne rozpoznanie geotechniczne terenów dolin rzecznych pochodzenia aluwialnego poprzez zastosowanie zdjęć lotniczych i satelitarnych

Wilk K.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2015

|

z. 62, nr 4

493--504

PL

Planowanie inwestycji budowlanych wymaga przeprowadzenia, często wnikliwych i wielokryterialnych analiz ich racjonalności. Jednym z czynników mających wpływ na ograniczenie kosztów przedsięwzięcia jest odpowiednie rozpoznanie geotechniczne. Dokładna analiza warunków gruntowych wymaga przeprowadzenia czasochłonnych i kosztownych badań. Często jednak już na wstępnym etapie planowania można wskazać zagrożenia mogące występować w podłożu. Pomocna może być w tym analiza zdjęć lotniczych i satelitarnych. W pracy przedstawione zostały możliwości wykorzystania takich zdjęć i opartej na nich ortofotomapy do analizy geotechnicznej aluwialnych dolin rzecznych. Dzięki obecnie powszechnemu dostępowi elektronicznemu do wspomnianych materiałów ich wykorzystanie jest tym bardziej racjonalne. Tradycyjne mapy topograficzne nie są w stanie odwzorować wielu szczegółów morfologii terenu, przydatnych do wnioskowania o budowie podłoża gruntowego. W pracy opisano podstawowe procesy fluwialne kształtujące podłoże w dolinach rzecznych i jego krótką charakterystykę. Analizę morfologii terenu teras zalewowych, pod kątem opisu warunków geotechnicznych, przedstawiono na przykładzie wybranych fragmentów doliny rzeki Wisłoka.

EN

The planning of civil investments often requires insightful and multi-criteria analyzes of their rationality. Appropriate geotechnical recognition is one of the factors influencing the cost of the project. A thorough analysis of ground conditions requires a time-consuming and expensive procedure. However, often we identify hazards that can occur in the substrate at early stage of planning. The analysis of aerial and satellite photos may be helpful in this problem. The paper presents the possibilities of using such photos and orthophotomap based on them for preliminary geotechnical analysis of alluvial river valleys. Their use is more commonly through the currently public electronic access to these materials. Traditional topographic maps are not able to reproduce many of the details of the terrain morphology that are useful to interferences for the ground conditions. This paper described the basic fluvial actions shaping the substrate in river valleys and its brief characteristics. Analysis of the morphology of the terrain floodplain terrace, for description of geotechnical conditions, has been exhibited on examples of selected parts of the Wisloka river valley.

15

The Definition of Principles of Architectural and Landscape Layout of River Valley Spaces in Mountain Region (as based on the example of Ukrainian Carpathians)

Lukomska I.

Środowisko Mieszkaniowe

|

2014

|

nr 13

130--134

EN

This research paper is dedicated to important integration of human and nature, which is shown in architecture and landscape design of river valley areas in the Carpathians. The author’s goal was to define special features of this integration and to ground principles of architecture and landscape layout in these terrains. The research is based on specialized literature sources, maps and field research projects. To reach the goal the notion of «mountain river valley area» and its structure was considered. The author names ten groups of factors that have impact on architectural and landscape layout of mountain river valley areas. According to these factors the analysis of extant architecture and landscape integration in river valley areas in Carpathians was made, based on which regularities and irregularities of architecture and landscape integration mechanisms in the researched terrains were defined. As a result, five principles of architecture and landscape management and development of river valley areas in the Carpathians were substantiated.

16

The impact of land use and water quality on the flora of ecotones along a small lowland river (Central Poland)

Kopeć D., Dałkowski R., Walisch M., Woziwoda B., Strumiłło M.

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2014

|

Vol. 43, No. 2

138--146

EN

The presented study describes the plant species diversity within the terrestrial-water ecotone in relation to the land-use form in a river valley. The study was performed in a lowland river valley where the main forms of riparian zones are partially urbanized, forested and agricultural; the latter being most commonly observed in the investigated region. The present study examines the vascular flora of ecotones where more than 100 plant species were identified. Ecological indices were calculated at all sampling sites based on Zarzycki’s ecological values and biodiversity indices. In addition, the aim of the study was to identify the relationships between the physico-chemical parameters of the water and the floristic indicators in the neighbouring ecotones.

17

Stateczność zboczy w dolinie rzeki Krępicy

Małecki Z. J., Paluch J., Szymańska-Pulikowska A.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2012

|

Nr 5-6

69-83

PL

W praktyce inżynierskiej w pobliżu wyerodowanego wąwozu w dolinie rzeki Krępicy mogą wystąpić osuwiska i zsuwy zboczy naturalnych lub sztucznych (skarp), w przypadku, gdy w zboczu lub skarpie siły ścinające przekroczą wytrzymałość gruntu na ścinanie. Osuwisko (usuwisko) może wystąpić w następstwie obsunięcia się gruntu w dół wzdłuż krzywoliniowej powierzchni poślizgu (powierzchnia odłamu lub ześlizgu). Na terenie zbocza północnego przyległego do wyerodowanej doliny rzeki Krępicy występują zasadniczo trzeciorzędowe iły pstre, tzw. poznańskie. W dolinie rzeki w pobliżu strumienia wyróżnić można piaski gliniaste, gliny piaszczyste oraz iły pstre zbudowane ze średnio zagęszczonych piasków drobnych, zalegają również soczewki namułów organicznych. O stabilności nasypów w dolinie rzeki Krepiny w znacznym stopniu decydują wody opadowe, zawieszone w gruntach słabo przepuszczalnych, które występują w postaci sączeń. W Przypadku podpiętrzania wód spowodowanego pojawieniem się fali wezbraniowej (powodziowej) a zarazem skutkującego podtopieniem zboczy wynikłym utrudnieniem w odbiorze (odpływie) wód gruntowych swobodnie przesączających się przez skarpę zbocza ku drenującej rzece Krępicy, może rozpocząć się powolny proces powstawania osuwiska (usuwiska).

EN

In the engineering practice near an eroded ravine of the Krępica Valley there may appear landslides and landslips of natural and artificial slopes (scarps) when transverse forces in the slope or scarp exceed the land's resistance to shearing. A landslide (landslip) may occur as a result of land sliding along a curvilinear slide surface (fraction or skid). The northern slope adjacent to the eroded Krępica Valley basically houses Tertiary varicoloured clay - the so-called Poznan clay. In the river valley near the stream you may find clay sand, sandy clay and varicoloured clay composed of medium-compacted fine sand as well as lens of organic aggradate mud. Stability of slopes in the Krępica Valley is mainly determined by rainwater suspended in poorly permeating soils taking form of filtration. When water becomes substaged due to a flood wave and simultaneously resulting in slope permeation, difficulties with underground water run-off permeating through the slope towards the draining Krępica, a slow process of landslide (landslip) formation may begin.

18

Koncentracja wybranych metali ciężkich w utworach wezbraniowych Wisły w okolicach Magnuszewa w świetle morfogenezy form fluwialnych (środkowy bieg rzeki, centralna Polska)

Falkowska E., Falkowski T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 446 (1)

29--40

PL

Koncentracja metali ciężkich w osadach rzecznych jest ściśle związana z charakterem procesów sedymentacji, transportu i erozji rzecznej. Ich występowanie w rzekach wiąże się bowiem głównie z cząstkami mineralnymi i organicznymi przenoszonymi w zawiesinie. Z tego też względu dynamika przepływu, szczególnie wielkich wód, ma kluczowe znaczenie dla dystrybucji i wtórnego uruchamiania metali ciężkich w tym środowisku. W trakcie badań prowadzonych w dolinie Wisły w okolicach Magnuszewa stwierdzono, że rozkład koncentracji metali ciężkich w osadach powierzchniowych odzwierciedla zróżnicowanie dynamiki poszczególnych środowisk tarasu zalewowego. Najwyższe zawartości Cu, Co, Zn, V, Cr i Ni występują w obrębie osadów budujących stożki napływowe wód wezbraniowych, uformowanych u wylotu rynien przelewowych (krewasy). Największe zawartości Sr, Pb i As stwierdzono w osadach wypełniających przeobrażone starorzecza. Najniższe zawartości badanych metali ciężkich występują w osadach głównych kanałów przepływów powodziowych.

EN

The concentration of heavy metals in fluvial deposits is strictly connected with the character of the river deposition, transport and erosion processes. Their presence in river waters is mostly connected with the smallest particles, organic as well as mineral transported in suspension. The dynamics of the high waters flow is of crucial importance for heavy metals distribution and activation after alluvia reworking. Investigations were carried out in Vistula River valley near Magnuszew (middle course). Differentiation of heavy metals distribution connectedwith recognised morphodynamic zones was detected. The highest content of Cu, Co, Zn, V, Cr and Ni was established in deposits of alluvial fans formed within crevasse zones. The highest content of Sr, Pb i As was detected in deposits filling up transformed oxbow lakes. The lowest content of heavy metals was determined in the main flood flow channel zones.

19

Osady organiczne doliny Płoni w Barlinku

Gontaszewska A.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2010

|

nr 139 (19)

5-13

PL

Praca prezentuje szczegółowy opis skomplikowanej budowy geologicznej fragmentu doliny rzeki Płonia w Barlinku. Rzeka ta wykorzystuje rynnę wyerodowaną w morenie czołowej fazy pomorskiej zlodowacenia wisły. Występują tu dwa kompleksy osadów: plejstoceński i holoceński. Osady plejstoceńskie mają genezę lodowcową, wodnolodowcową oraz zastoiskową, natomiast osady holoceńskie mają genezę jeziorną, bagienną i rzeczną.

EN

The paper presents a detailed description of complicated geological structure of fragment of Płonia river valley in Barlinek. Płonia river made use a gutter eroded in end moraine of Pomeranian phase of Weichsel glaciations. There occurs two complexes of sediment: Pleistocene and Holocene. Pleistocene sediments have glacial, fluvioglacial and marginal lake origin, and Holocene sediments have lake, swamp and river origin.

20

Właściwości sorpcyjne utworów wezbraniowych na tarasie zalewowym doliny środkowej Wisły w okolicach Magnuszewa w świetle morfogenezy form fluwialnych

Falkowska E., Falkowski T.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2010

|

Vol. 19, No. 2

35--48

PL

Celem badań, które prowadzone były na odcinku doliny Wisły środkowej w okolicach Magnuszewa było określenie związku izolacyjności utworów aluwialnych, rozumianej jako posiadanie takich cech fizykochemicznych, które w istotny sposób ograniczają możliwość infiltracji zanieczyszczeń z powierzchni do wód pierwszego poziomu wodonośnego (prace prowadzone były w ramach grantu MNiSW nr 2P04E 069 29). Badania wykazały skomplikowany układ wychodni utworów aluwialnych budujących powierzchnię tarasu zalewowego, który jest efektem ewolucji środowiska fluwialnego w holocenie, a także specyfiki przepływu wielkich wód współczesnej Wisły po powierzchni tarasu (głównie przed wybudowaniem wałów przeciwpowodziowych). Charakterystyka litologiczna utworów powierzchniowych obejmowała analizę granulometryczną, oznaczanie zawartości: węglanu wapnia, substancji organicznej, określanie pH gruntu, składu mineralnego frakcji iłowej. Określono także pojemność wymiany kationowej (CEC). Efektem badań było stwierdzenie, że odmiennym pod względem morfo- i litogenezy strefom tarasu zalewowego można przyporządkować typy profili litologicznych osadów wezbraniowych, które z kolei różnią się własnościami izolacyjnymi. Odtworzenie dynamiki procesów formowania powierzchni tarasu zalewowego powinno być zatem elementem konstruowania inżyniersko-geologicznych i sozologicznych prognoz dotyczących skutków jej zagospodarowania.

EN

Investigations carried out in the Vistula River valley in the vicinity of Magnuszew (middle course) have shown the complexity of distribution of flood facies deposits. The type of lithological profile as well as sorption properties depends on site location in distinguished morphogenetic zones of floodplain: (1) terrace zone of meandering Vistula reworked by contemporary flows, (2) erosion troughs, (3) alluvial fans (crevasses), (4) contemporary terrace.