Wykorzystanie energii wiatru i wody w okresie ostatnich 200 lat na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego

• Autorzy: Brykała D. , Podgórski Z. , Sarnowski Ł. , Lamparski P. , Kordowski J.

Warianty tytułu

EN

Use of wind and water energy over the last 200 years in the Kujawsko-Pomorskie Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wiatr i woda stanowiły do połowy XIX w. podstawowe źródła energii dla zakładów produkcyjnych. Jako miarę stopnia rozwoju gospodarczego danego regionu przedstawiano liczbę i wielkość młynów wodnych i wietrznych. Wskutek rewolucji przemysłowej nastąpiła zasadnicza zmiana rodzaju zakładów wykorzystujących energię wiatru i wody. Polegała ona na stopniowym odejściu od funkcji napędzania urządzeń młyna, i produkcji energii elektrycznej. Obecnie notuje się ponowne zainteresowanie dawnymi lokalizacjami młynów w celu ich przeznaczenia na potrzeby nowoczesnych elektrowni wiatrowych i małych elektrowni wodnych (MEW). W niniejszym artykule przedstawiono zmiany w zakresie pozyskiwania energii wiatru i wody na obszarze obecnego województwa kujawsko-pomorskiego. Wykazano, że obszary występowania wiatraków pokrywały się z obszarami o najniższych zasobach wodnych, na których nie funkcjonowały młyny wodne.

EN

Until the mid-19th century, the primary source of energy used in the industry was the energy of wind and water. As a measure of the degree of economic development of the region there were presented the number and size of watermills and wind mills. After the Industrial Revolution there has been a fundamental change in the type of plants using wind or water energy. It consisted in the gradual disappearance of mill’s driving functions to the production of electricity. Currently, there has been a renewed interest in old mills for the location of modern wind turbines and small hydropower plants. This paper presents the changes of utilization of wind and water energy in the area of contemporary Kujawsko-Pomorskie Region. It has been shown that the areas of windmills prevalence converged with areas of the lowest degree of water resources – without watermills.

Słowa kluczowe

PL

energia wody; energia wiatru; województwo kujawsko-pomorskie; stare mapy; młyn wodny; wiatraki; rekonstrukcja krajobrazu

EN

water energy; wind energy; Kujawsko-Pomorskie Region; old maps; watermill; windmill; landscape reconstruction

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 29
• Strony: 9--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., ryc., map., fot.

Twórcy

autor

Brykała D.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Zakład Zasobów Środowiska i Geozagrożeń, Toruń, Polska

autor

Podgórski Z.

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Instytut Geografii, Bydgoszcz, Polska

autor

Sarnowski Ł.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Zakład Zasobów Środowiska i Geozagrożeń, Toruń, Polska

autor

Lamparski P.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Zakład Zasobów Środowiska i Geozagrożeń, Toruń, Polska

autor

Kordowski J.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Zakład Zasobów Środowiska i Geozagrożeń, Toruń, Polska

Bibliografia

• Baranowski B., 1977: Polskie młynarstwo, Ossolineum, Wrocław.
• Bartczak A., 2007: Wieloletnia zmienność odpływu rzecznego z dorzecza Zgłowiączki, Prace Geograficzne, 209, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Bartczak A., Brykała D., 2010: Warunki hydrologiczne w rejonie planowanej odkrywki węgla brunatnego „Tomisławice" KWB „KONIN" S.A. [w:] Antropogeniczne i naturalne przemiany środowiska geograficznego województwa kujawsko-pomorskiego – wybrane przykłady, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, Warszawa: 11-44.
• Braudel F., 1988, L´identité de la France, Vol. 3, France loisirs. Paris.
• Brykała D., 2009, Możliwości wykorzystania dawnych piętrzeń młyńskich dla potrzeb małych elektrowni wodnych w województwie kujawsko-pomorskim [w:] Kierunki rozwoju odnawialnych źródeł energii w regionach, Stowarzyszenie Energii Odnawialnej, Toruń: 8-10.
• Brykała D., Podgórski Z., w druku, Watermills and mill ponds – an instance of the effect of human impact on rivers in Poland [w:] History of Water and Civilization. Water and Humanity: Historical Overview, UNESCO, Paris.
• Dąbkowski S.L., Mioduszewski W., 1996, Program rozwoju małej retencji wodnej i jego korelacja z małą energetyką, Mała hydroenergetyka-mikroretencja-środowisko, Materiały z sympozjum, 13-14.09.1996, Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych, Bielsko-Biała: 20-38.
• Dembińska M., 1973, Przetwórstwo zbożowe w Polsce średniowiecznej (X-XIV w.), Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, Ossolineum, Wrocław.
• Heymann M., 1995, Die Geschichte der Windenergienutzung: 1890-1990, Campus Verlag, Frankfurt/Main-New York.
• Hoffmann M., 1996, Małe elektrownie wodne w powiązaniu z mikroretencją i ochroną środowiska, Mała hydroenergetyka-mikroretencja-środowisko, Materiały z sympozjum, 13-14.09.1996, Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych, Bielsko-Biała: 7-19.
• Igliński B., Buczkowski R., Cichosz M., 2008, Energia alternatywna w województwie kujawsko-pomorskim, UMK, Toruń.
• Igliński B., Kujawski W., Buczkowski R., Cichosz M., 2010, Renewable energy in the Kujawsko-Pomorskie Voivodeship (Poland) [w:] Renewable and Sustainable Energy Reviews, 14: 1336-1341.
• Kubicki R., 2012: Młynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII-XV w. (do 1454 r.), Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
• Michalak P., Zimny J., 2011: Wind energy development in the world, Europe and Poland from 1995 to 2009; current status and future perspectives [w:] Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15: 2330-2341.
• Mikulski Z., 2004: Rozwój wykorzystania energii wodnej na ziemiach polskich, Gospodarka Wodna, 12: 503-509.
• Pawlik M., 1984: Wiatraki północno-wschodniej Polski, Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego, 273, Uniwersytet Warszawski, Białystok.
• Podgórski Z., 2003: Utilization of natural sources of energy in the Vistulian Pomerania area from the beginning of c19th to the 30. of c20th [w:] Erfahrungen in der transnationalen Ausbildung unter Beruecksichtung des Beitritts Polen zur Europaeischen Union, Dedelov-Koszalin: 193-211.
• Podgórski Z., 2004: Wpływ budowy i funkcjonowania młynów wodnych na rzeźbę terenu i wody powierzchniowe Pojezierza Chełmińskiego i przyległych części dolin Wisły i Drwęcy, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Prarat M., 2011: O potrzebie badań ciesielskich konstrukcji młynów wietrznych na przykładzie prac konserwatorskich przy koźlaku z Bierzgłowa na ziemi chełmińskiej, [w:] Wiadomości Konserwatorskie, 30: 94-104.
• Spoz J., Jaśkiewicz J., Lewandowski S., Sakowicz M., Tiereszko U., 1998: Sto lat energetyki wodnej na ziemiach polskich, Towarzystwo Elektrowni Wodnych, Warszawa.
• Sliz-Szkliniarz B., Vogt J., 2011: GIS-based approach for the evaluation of wind energy potential: A case study for the Kujawsko–Pomorskie Voivodeship [w:] Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15: 1696-1707.
• Śliwa S., 1935: Przemysł młynarski w Polsce (na zasadzie ankiety przeprowadzonej w czerwcu 1934 przez Min. Spraw Wewnętrznych), Poznań.
• Święch J., 2005: Tajemniczy świat wiatraków, Łódzkie Studia Etnograficzne, t. 44, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź.
• Urząd Regulacji Energetyki, 2015, Warszawa, http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html
• Werner S., 1935, Przemysł na Pomorzu i jego przyszłość, Poznańskie Prace Ekonomiczne nr 22, Poznań.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).