Dziedzictwo, reinterpretacja czy imitacja? – inspiracje tradycyjnym budownictwem wiejskim z naturalnego kamienia we współczesnej architekturze w rejonie Uniejowa

• Autorzy: Gorączko Marcin , Gorączko Aleksandra

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.6404

Warianty tytułu

EN

Heritage, reinterpretation or imitation? – contemporary inspirations from traditional soft limestone architecture in the Uniejów region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki analizy formalnej i konstrukcyjnej kilkunastu kubaturowych obiektów budowlanych z rejonu Uniejowa, w środkowej części Polski. Wspólną cechą tych zrealizowanych w ciągu ostatnich 20 lat obiektów było zastosowanie naturalnego kamienia. Celem autorów było określenie, czy i w jakim zakresie tego typu rozwiązania są zgodne z tradycyjnym regionalnym wzorcem wynikającym z faktu, że na rozpatrywanym terenie od II połowy XIX wieku do końca lat 60. XX wieku bardzo dynamicznie rozwijało się nietypowe pod względem materiałowym dla tej części kraju budownictwo wiejskie bazujące na lokalnie eksploatowanych złożach wapiennego kamienia budowlanego (opoki). Badania objęły przede wszystkim takie cechy obiektów, jak: rejon pochodzenia materiału kamiennego, jego przeznaczenie, zastosowane techniki murarskie i kamieniarskie, program funkcjonalny obiektu oraz jego cechy architektoniczne. W pracy podjęto również dyskusję na temat tego, czy przywołane realizacje i im podobne mogą przyczynić się do popularyzacji wśród inwestorów zapomnianego w regionie materiału kamiennego, a jednocześnie spowodować skuteczniejszą niż dotychczas ochronę tradycyjnego budownictwa z miejscowego kamienia. Jest ono przykładem dziedzictwa architektonicznego zanikającego w wyniku postępujących modernizacji, dewastacji i rozbiórek.

EN

This paper focuses on the possibility of the continuity of traditional values through the architecture's formal, constructional, and plastic character, based on the analyses of a dozen or so buildings from the Uniejów region in the central part of Poland. A common feature of these structures constructed over the last 20 years was the use of soft limestone. The authors aimed to determine whether and to what extent these structures are consistent with regional rural architecture. In the analyzed area, from the second half of the 19th century to the end of the 1960s, construction based on locally exploited deposits of limestone developed dynamically, unusually in terms of materials for this part of the country. The analysis in this article covered primarily such features of the objects as the area of origin of the stone material, its purpose, the stonemasonry techniques used, the functional program of the object, and its architectural features. The article also discusses whether such contemporary architectural implementations can contribute to the popularization of abandoned stone material in the region and, at the same time, result in more effective protection of traditional construction made of local stone. It is an example of disappearing architectural heritage due to ongoing modernization or demolition.

Słowa kluczowe

PL

budownictwo regionalne; mur kamienny; opoka; dziedzictwo kulturowe; Uniejów

EN

regional architecture; stone masonry; soft limestone; cultural heritage; Uniejów

• Wydawca: Fundacja Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa
• Czasopismo: Inżynieria i Budownictwo
• Rocznik: 2024
• Tom: R. 80, nr 4
• Strony: 196--201
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Gorączko Marcin

• Politechnika Bydgoska, Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska

• https://orcid.org/0000-0002-8866-6645

autor

Gorączko Aleksandra

• Politechnika Bydgoska, Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska

• https://orcid.org/0000-0002-1448-9332

Bibliografia

• [1] Lorenc M.W., Mazurek S.: Wykorzystać kamień. Geneza – Przygotowanie - Stosowanie, Studia Jasa, 2007, Wrocław.
• [2] Piaścik F.: Budownictwo wiejskie z materiałów miejscowych, PWRiL, 1953, Warszawa.
• [3] Wyganowski Z.: Czemu tak mało stosujemy kamienia do budowy wsi? 1956, Budownictwo Wiejskie, nr 12, 7-10.
• [4] Wyganowski Z., Próchnicki F.: Budynki z kamienia, Budujemy Sami, Arkady, 1958, Warszawa.
• [5] Kosik A.: Kunszt kamienia we współczesnej architekturze, 2004, Czasopismo Techniczne. Architektura, R. 101, z. 10-A, 236-240.
• [6] Jagiełło-Kowalczyk M., Kocjan W.: Magia kamienia: jakość środowiska mieszkaniowego a współczesne technologie, 2005, Czasopismo Techniczne. Architektura, R. 102, z. 6-A, 193-198.
• [7] Osiecka E.: Materiały budowlane - kamień, ceramika, szkło, OW Politechniki Warszawskiej, 2010, Warszawa.
• [8] Bąk B., Szeląg A.: Opoki i gezy - zapomniane kopaliny Lubelszczyzny, 2013, Górnictwo Odkrywkowe, R. 54, nr 2,107-116.
• [9] Nita J., Plit J., Nita M.: Surowce skalne jako materiał budowlany - analiza zachowanych wyróżników regionalnych, 2018, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 40, 107-129.
• [10] Jawecki B.: Kamień w architekturze i budownictwie ziemi strzelińskiej, Monografie CCXXII, Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, 2019, Wrocław.
• [11] Drobek K., Trochonowicz M.: Budownictwo z opoki wapnistej na terenie Lubelszczyzny, 2021, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych PAN w Lublinie, 64-73.
• [12] Imiołek M.: Dziedzictwo niedocenione. Chłopskie budownictwo kamienne na Kielecczyźnie od poł. XIX w. do lat 50. wieku XX, Muzeum Wsi Kieleckiej, 2022, Kielce.
• [13] Murzyn-Kupisz M.: Dziedzictwo kulturowe a rozwój lokalny, Zeszyty Naukowe UE w Krakowie, Monografie, 221, WUE w Krakowie, 2012, Kraków.
• [14] Szewczyk J.: Regionalizm w teorii i praktyce architektonicznej, 2006, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych PAN w Lublinie, 96-109.
• [15] Gorączko A., Gorączko M.: Wpływ wykorzystania miejscowego kamienia budowlanego na kształtowanie wyrazu architektonicznego zabudowy wiejskiej [w:] Integracja techniki i sztuki w architekturze i urbanistyce, UTP, 2014, Bydgoszcz, 95-102.
• [16] Gorączko M., Gorączko A.: Disappearance of the Limestone Architectural Heritage in Central Poland - Trends and Challenges, 2019, IOP Conference Series-Materials Science and Engineering, 471, 1-8.
• [17] Gorączko M., Gorączko A.: Katalog Lokalnych Form Architektonicznych dla wybranych krajobrazów w powiecie poddębickim, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi, 2022, Sobótka-Łódź.
• [18] Nowacki K.: Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, Arkusz 551 Dąbie, Państwowy Instytut Geologiczny, 1995, Warszawa.
• [19] Forysiak J., Kamiński J.: Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, Arkusz 588 Uniejów, Państwowy Instytut Geologiczny, 2012, Warszawa.
• [20] Gorączko M., Gorączko A.: Budownictwo regionalne w widłach Warty i Neru, 2011, Acta Scientiarum Polonorum, Architectura, 10(2), 15-24.
• [21] Gorączko M., Gorączko A.: Cechy regionalne w budownictwie na terenie gminy Uniejów, 2013, Biuletyn Uniejowski, 2, 53-65.
• [22] Gorączko M., Gorączko A.: Vernacular architecture and traditional rural landscape in new socio-economic realities- a case study from central Poland, 2015, Bulletin of Geography. Socio-economic Series, No. 30, 43-57.
• [23] Gorączko M., Gorączko A.: Potencjalne znaczenie tradycyjnego budownictwa wiejskiego w rozwoju gminy Uniejów, 2016, Studia KPZK PAN, CLXVII, 156-171.
• [24] Gorączko M., Gorączko A.: Renowacja i konserwacja tradycyjnych budynków z lokalnego kamienia wapiennego, 2022, Materiały Budowlane, 603, 11, 74-76.
• [25] Ciołek G.: Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce, Monografie 24, t.1, Wyd. Politechniki Krakowskiej, 1984, Kraków.
• [26] Szmygin B. (red): Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, 2009, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Politechnika Lubelska, Warszawa - Lublin.