Analiza skuteczności odmulania zbiorników wodnych Cierpisz i Kamionka jako efektywnej metody rekultywacji ekosystemów eutroficznych

• Autorzy: Bartoszek L. , Gruca-Rokosz R. , Koszelnik P.

Warianty tytułu

EN

Analysis of the Desludging Effectiveness of the Cierpisz and Kamionka Reservoirs as an Effective Method of the Eutrophic Ecosystems Recultivation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odmulanie zbiornika jest jego jednoczesnym pogłębieniem i polega na usunięciu z jego czaszy nagromadzonych przez lata osadów dennych. Jest to najczęściej stosowana metoda rekultywacji płytkich, silnie zdegradowanych zbiorników małej retencji. Obiektami badawczymi były dwa zbiorniki małej retencji utworzone na rzece Tuszymka Duża na Podkarpaciu. Zbiornik wodny w Cierpiszu (o pojemności 22 tyś m³) powstał w roku 1953 i był poddany odmulaniu w roku 1990, natomiast zbiornik wodny w Kamionce (o pojemności 105 tyś m³) powstał w roku 1957 i został zmodernizowany oraz odmulony w roku 2007. Badania prowadzono w dwóch sezonach wegetacyjnych lat 2013 i 2014. Próbki wody i osadów dennych pobrano czterokrotnie w 2013 roku oraz pięciokrotnie w 2014 roku z 2 stanowisk badawczych na zbiorniku Cierpisz i 3 stanowisk badawczych na zbiorniku Kamionka. Zarówno w zbiorniku Kamionka, jak i w zbiorniku Cierpisz pomimo zaawansowanej eutrofizacji wód osady denne były bardzo ubogie pod względem zawartości materii organicznej, fosforu i azotu. Również zanieczyszczenie osadów metalami ciężkimi było umiarkowane i za wyjątkiem kadmu, chromu i ołowiu nie przekraczało tła geochemicznego. Ogólnie niska zawartość fosforu i materii organicznej nie wskazuje na możliwość występowania zasilania wewnętrznego toni wodnej i wpływu osadów na postęp procesu eutrofizacji w obu zbiornikach. Ilość nagromadzonych substancji w osadach obu zbiorników była nieco zróżnicowana i nie było to powiązane z okresem odmulania, lecz z oddziaływaniem antropogenicznym zlewni i warunkami hydrologicznymi.

EN

Reservoir desludging is its simultaneous deepening and involves the removal of the accumulated over the years sediments from the bowl. It is the most commonly used method of recultivation of the shallow, strongly degraded small retention reservoirs. Two small retention reservoirs created on the river Tuszymka Duża (Sub-Carpathian region) were the research objects. The reservoir in Cierpisz (with a capacity of 22,000 m³) was formed in 1953 and was subjected to desludging in 1990, whereas the reservoir in Kamionka (with a capacity of 105,000 m³) was formed in 1957 and modernized and dredged in 2007. The research was conducted in two vegetation seasons the years 2013 and 2014. The samples of water and sediments were collected four times in 2013 and five in 2014 from 2 stations on the Cierpisz reservoir and 3 stations on the Kamionka reservoir. The sediments both of Kamionka and Cierpisz reservoirs despite the advanced eutrophication were very poor in terms of organic matter, phosphorus and nitrogen contents. Also, contamination of the sediments with heavy metals was moderate and except for cadmium, chromium and lead did not exceed the geochemical background. Generally, low content of phosphorus and organic matter does not indicate possibility of the occurrence of the internal supply of the water column and the sediment impact on the progress of eutrophication in both reservoirs. The amount of the accumulated substances in the sediments of the two reservoirs was slightly differentiated, and it was not related to the period of the desludging, but with the anthropogenic impact of the catchment and hydrological conditions.

Słowa kluczowe

PL

małe zbiorniki wodne; odmulanie; osady denne; poziom zanieczyszczenia

EN

small reservoirs; desludging; bottom sediments; pollution level

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2017
• Tom: Tom 19
• Strony: 600--617
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Bartoszek L.

• Politechnika Rzeszowska

autor

Gruca-Rokosz R.

• Politechnika Rzeszowska

autor

Koszelnik P.

• Politechnika Rzeszowska

Bibliografia

• 1. Bartoszek, L., & Koszelnik, P. (2014). Zagrożenie eutroficzne wód podkarpackich zbiorników Kamionka i Ożanna. [w:] Zaopatrzenie w wodę, jakość i ochrona wód., (pod red.) Dymczewski, Z., Jeż-Walkowiak, J. Poznań: PZITS O/ Wielkopolski, 213-229.
• 2. Bartoszek, L., Koszelnik, P., Gruca-Rokosz, R., & Kida, M. (2015). Assessment of agricultural use of the bottom sediments from eutrophic Rzeszów reservoir. Rocznik Ochrona środowiska, 17, 396-409.
• 3. Berleć, K., Traczykowski, A., Budzińska, K., Szejniuk, B., Michalska, M., Jurek, A., Guścior, A., Majewska, M. (2015). Wpływ niewłaściwej gospodarki ściekowej i rolnej na stan fizykochemiczny wód jeziora Głęboczek kilka lat po rekultywacji. Rocznik Ochrona Środowiska, 17, 1449-1462.
• 4. Bojakowska, I. (2001). Kryteria oceny zanieczyszczenia osadów wodnych. Przegląd Geologiczny, 49(3), 213-218.
• 5. Borsuk, S., Kujawski, E., Borsuk, M. (2012). Naturalny osad denny (NOD) jako potencjalne źródło ekologicznej energii odnawialnej. [w:] Inżynieria i Ochrona Środowiska., (pod red.) Granops, M. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane UTP, 43-52.
• 6. Ciesielczuk, T., Kusza, G., Karwaczyńska, U. (2011). Przyrodnicze wykorzystanie osadów dennych w świetle obowiązujących przepisów. Rocznik Ochrona Środowiska, 13, 1327-1338.
• 7. Dondajewska, R. (2008). Internal phosphorus loading from bottom sediments of a shallow preliminary reservoir. Oceanological and Hydrobiological Studies, XXXVII(2), 89-97.
• 8. Dunalska, J.A., Górniak, D., Jaworska, B., Gaiser, E.E. (2012). Effect of temperature on organic matter transformation in a different ambient nutrient availability. Ecological Engineering, 49, 27-34.
• 9. Dz.U. 2016r. Poz. 1395. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi.
• 10. Dz.U. 2007 Nr 147 poz. 1033. Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. O nawozach i nawożeniu.
• 11. Güde, H., Seidel, M., Teiber, P., Weyhmüller, M. (2000). P-release from littoral sediments in Lake Constance. Verh. Internat. Verein. Limnol., 27, 2624-2627.
• 12. Jankowski, J. (2007). Stan prac rekultywacyjnych w Polsce. VI Konferencja Naukowo-Techniczna: Ochrona i Rekultywacja Jezior. Toruń: PZIiTS Oddział Toruń, 83-94.
• 13. Koszelnik, P., Tomaszek, J., & Gruca-Rokosz, R. (2008). Carbon and nitrogen and their elemental and isotopic ratios in the bottom sediment of the Solina- Myczkowce complex of reservoirs. Oceanological and Hydrobiological Studies, 37(3), 71-78.
• 14. Koszelnik, P., & Gruca-Rokosz, R. (2013). Determination of nitrate isotopic signature in waters of different sources by analysing the nitrogen and oxygen isotopic ratio, Environmental Science: Processes & Impacts, 15(4), 751-759.
• 15. Kozielska-Sroka, E., & Chęć, M. (2009). Właściwości osadów dennych Jeziora Czorsztyńskiego w aspekcie ich wykorzystania w budownictwie ziemnym. Górnictwo i Geoinżynieria, 33(1), 369-376.
• 16. Ligęza, S., & Smal, H. (2003). Skład granulometryczny osadów dennych zbiornika wód zrzutowych zakładów azotowych Puławy. Acta Agrophysica, 1(2), 271-277.
• 17. MacDonald, D.D., Ingersoll, C.G., Berger, T.A. (2000). Development and evaluation of consensus-based sediment quality guidelines for freshwater ecosystems. Archives of Environmental Contamination and Toxicology, 39, 20-31.
• 18. Madeyski, M., Michalec, B., Tarnawski, M. (2008). Zamulanie małych zbiorników wodnych i jakość osadów dennych. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich: Kraków: PAN Komisja technicznej infrastruktury wsi.
• 19. Mat. Sapropel - Materiały firmy Sapropel. Nawóz organiczny http://www.sapropel.pl/ (data ostatniego dostępu 8.04.2016).
• 20. Miąsik, M., Koszelnik, P., Bartoszek, L. (2014). Trophic water assessment of the small retention reservoirs Blizne and Cierpisz in the Podkarpacie Region (Subcarpathian Province). Limnological Review, 14(4), 181-186.
• 21. Michalec, B., Tarnawski, M., Koniarz, T. (2013). Zamulenie jako czynnik ograniczający zasoby wodne zbiorników małej retencji. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, 60(3), 129-142.
• 22. PB 2005 - Projekt budowlany, Budowa zapory ziemno-betonowej na rzece Tuszymka Duża w miejscowości Kamionka gm. Ostrów, woj. podkarpackie. Zespół Usług Technicznych NOT 2005.
• 23. Szczepańska, M., & Szpakowska, B. (2009). Rekreacyjne znaczenie zbiornika Maltańskiego i problemy związane z jego użytkowaniem. Nauka Przyroda Technologie, 3(1), 1-10.
• 24. Wiatkowski, M., Rosik-Dulewska, C., Kasperek, R. (2015). Inflow of Pollutants to the Bukówka Drinking Water Reservoir from the Transboundary Bóbr River Basin. Rocznik Ochrona Środowiska, 17, 316-336.
• 25. Wiechuła, D. (2004). Ekotoksykologia osadów dennych zbiorników o różnej charakterystyce limnologicznej. Katowice: Wydawnictwo Śląska Akademia Medyczna.
• 26. Wiśniewski, R. (1999). Próby inaktywacji fosforanów w osadach dennych i zahamowania zakwitu sinic w jeziorze Łasińskim jako potencjalne metody rekultywacji. I Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna: Postęp w Inżynierii Środowiska. Rzeszów-Polańczyk: Oficyna Wydawnicza PRz. 189-202.
• 27. Wiśniewski, W., & Wojtasik, B. (2014). Wyprażacz zanieczyszczonych osadów półpłynnych. Patent nr 218690, Urząd patentowy RP.
• 28. Wojtkowska, M., & Dmochowski, D. (2009). Seasonal character of changes in nitrogen forms in waters of Korytów and Łąki Korytowskie retention reservoirs. Environment Protection Engineering, 35(2), 57-66.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).