Zalecenia Polskiego Towarzystwa Fizyki Medycznej dotyczące kontroli jakości w radioterapii śródoperacyjnej promieniowaniem elektronowym (IOERT) za pomocą mobilnych akceleratorów

• Autorzy: Kruszyna-Mochalska Marta , Bijok Michał , Pawałowski Bartosz , Misiarz Agnieszka , Kosiński Konrad , Pracz Jacek , Malicki Julian , Kukołowicz Paweł Franciszek
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Planując i realizując leczenie z użyciem promieniowania jonizującego, należy zapewnić podanie zleconej przez lekarza dawki terapeutycznej, minimalizując równocześnie dawki podane poza objętością tarczową. Osiągnięcie tych dwóch celów w znacznym stopniu zależy od wielkości objętości tarczowej, jej położenia względem narządów krytycznych oraz rodzaju promieniowania użytego do terapii. Charakterystyki głębokościowe powszechnie stosowanych wiązek promieniowania stosowanych w radioterapii pokazują, że szczególnie narażone na pochłonięcie dawki wyższej są tkanki prawidłowe, które położone są na mniejszej głębokości niż tkanki objęte procesem nowotworowym. Dlatego jedną z podstawowych zasad przygotowania leczenia jest taki wybór kierunku napromieniania, aby objętość tarczowa znajdowała się jak najbliżej źródła promieniowania. Realizacja tego celu może zostać osiągnięta poprzez zastosowanie techniki napromieniania śródoperacyjnego, której istotą jest odsunięcie metodami chirurgicznymi tkanek otaczających objętość tarczową od strony wlotowej poza obszar eksponowany na promieniowanie pierwotne i ewentualnie ochrona tkanek znajdujących się dystalnie względem objętości tarczowej. Taka technika określana terminem „radioterapia śródoperacyjna” ma długą historię, ale dopiero w XXI wieku znalazła szersze zastosowanie. Umożliwił to rozwój technologiczny mobilnych urządzeń terapeutycznych oraz zgromadzona wiedza z zakresu radioterapii i radiobiologii. Radioterapia śródoperacyjna znajduje coraz szersze zastosowanie w radioterapii nowotworów głowy i szyi, mięsaków, nowotworów jelita grubego i trzustki [36]. Szczególne znaczenie, głównie z powodów epidemiologicznych, ma radioterapia śródoperacyjna w leczeniu pacjentek z nowotworem piersi [25, 27, 28].

Słowa kluczowe

PL

zarządzanie ryzykiem; ocena ryzyka; ochrona radiologiczna; radioterapia śródoperacyjna; akcelerator mobilny; promieniowanie jonizujące; promieniowanie elektronowe

• Wydawca: Indygo Zahir Media
• Czasopismo: Inżynier i Fizyk Medyczny
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 8, nr 1
• Strony: 7--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kruszyna-Mochalska Marta

• Katedra i Zakład Elektroradiologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań
• Zakład Fizyki Medycznej Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań

autor

Bijok Michał

• Zakład Fizyki Medycznej, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

autor

Pawałowski Bartosz

• Zakład Fizyki Medycznej Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań
• Politechnika Poznańska, Wydział Fizyki Technicznej, 60-965 Poznań, ul. Piotrowo 3

autor

Misiarz Agnieszka

• Narodowe Centrum Badań Jądrowych, ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock

autor

Kosiński Konrad

• Narodowe Centrum Badań Jądrowych, ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock

autor

Pracz Jacek

• Narodowe Centrum Badań Jądrowych, ul. Andrzeja Sołtana 7, 05-400 Otwock

autor

Malicki Julian

• Katedra i Zakład Elektroradiologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań
• Zakład Fizyki Medycznej Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań

autor

Kukołowicz Paweł Franciszek

• Zakład Fizyki Medycznej, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa

Bibliografia

• 1. L.L. Gunderson, C.G. Willett, F.A. Calvo, et al.: Intraoperative irradiation: Techniques and results (Current Clinical Oncology), 2nd ed. New York, Humana Press, 2011.
• 2. J.S. Vaidya, M. Baum, J.S. Tobias, et al.: Targeted intra-operative radiotherapy (Targit): An innovative method of treatment for early breast cancer, Ann Oncol 12(8), 2001, 1075-1080.
• 3. J.R. Palta, P.J. Biggs, J.D. Hazle, et al.: Intraoperative electron beam radiation therapy: Technique, dosimetry, and dose specification: Report of task force 48 of the Radiation Therapy Committee, American Association of Physicists in Medicine, Int J Radiat Oncol Biol Phys, 33(3), 1995, 725-746.
• 4. A.S. Beddar, P.J. Biggs, S. Chang, et al.: Intraoperative radiation therapy using mobile electron linear accelerators: Report of AAPM Radiation Therapy Committee Task Group No. 72, Med Phys, 33(5), 2006, 1476-1489.
• 5. M.D. Mills, L.C. Fajardo, D.L. Wilson, et al.: Commissioning of a mobile electron accelerator for intraoperative radiotherapy, J Appl Clin Med Phys, 2(3), 2001, 121-123.
• 6. P.R. Almond, et al.: AAPM’s TG-51 protocol for clinical reference dosimetry of high-energy photon and electron beams, Med Phys, 26, 1999, 1847-1870.
• 7. E.E. Klein, et al.: Task Group 142 report: Quality assurance of medical accelerators, Med Phys, 36(9), 2009, 4197-4212.
• 8. A.S. Krechetov, D. Goer, K. Dikeman, et al.: Shielding assessment of a mobile electron accelerator for intra-operative radiotherapy, J Appl Clin Med Phys, 11(4), 2010, 3151.
• 9. International Atomic Energy Agency: Absorbed dose determination in external beam radiotherapy: an international code of practice for dosimetry based on standards of absorbed dose to water, Vienna: IAEA; 2000 (IAEA technical report series 398).
• 10. ISO/ASTM 51607-2002(E): Standard practice for use of the alanine-EPR dosimetry system, West Conshohocken, PA: ASTM International, 2002, 12.02.
• 11. A. Piermattei, D. Canne, L. Azario, et al.: The saturation loss for plane parallel ionization chambers at high dose per pulse values, Phys Med Biol, 45, 2000, 1869-1883.
• 12. Instituto Superiore di Sanita`: Guidelines for quality assurance in intra-operative radiation therapy, Rapporto ISTISAN 03/1 EN (www.iss.it/publications).
• 13. P.J. Biggs, R. Dirk Noyes, C.G. Willett: Clinical physics, applicator choice, technique, and equipment for electron intraoperative radiation therapy, Surg Oncol Clin N Am, 12, 2003, 899-924.
• 14. B.J. Debenham, K.S. Hu, L.B. Harrison: Present status and future directions of intraoperative radiotherapy, Lancet Oncol., 14(11), 2013, 457-464.
• 15. OBWIESZCZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu radioterapii onkologicznej.
• 16. E.B. Podgorsak: A Radiation Oncology Physics: Handbook for Teachers and Students, International Atomic Energy Agency, Vienna, 2005.
• 17. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12.11.2015 w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej, załącznik 6 (Dz. U. z 2015 r.).
• 18. Testy akceptacyjne i instrukcja obsługi akceleratora Mobetron – materiały Wielkopolskiego Centrum Onkologii.
• 19. Testy akceptacyjne i instrukcja obsługi akceleratora Novac.
• 20. M.D. Bethesda: ICRU Report 50 International Commission on Radiation Units and Measurements, USA, 1993.
• 21. F.A. Calvo, C.V. Sole, R. Herranz, et al.: Intraoperative radiotherapy with electrons: fundamentals, results, and innovation, Ecancermedicalscience, 7, 2013, 339.
• 22. D.A. Goer, C.W. Musslewhite, D.M. Jablons: Potential of mobile intraoperative radiotherapy technology, Surg Oncol Clin N Am., 12, 2003, 943-954.
• 23. J. Markowska (red.): Ginekologia onkologiczna Tom 1 – Rozdział Podstawy fizyczne i radiobiologiczne radioterapii, Elsevier, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner Wrocław, 2006.
• 24. H.E. Johns, J.R. Cunnigham: Physics of radiology, 4th edition, Springfield, 1983.
• 25. Z. Wareńczak-Florczak, A. Roszak, K. Bratos, et al.: Intraoperative radiation therapy as part of breast conserving therapy of early breast cancer – results of one-year follow-up, Rep Pract Oncol Radiother, 18, 2013, 107-111.
• 26. J. Malicki: The importance of accurate treatment planning, delivery and dose verification, Rep Pract Oncol Radiother, 17(2), 2012, 63-65.
• 27. D. Murawa: Chirurgiczne leczenie oszczędzające w raku gruczołu piersiowego w połączeniu z radioterapią śródoperacyjną – nowe wyzwania dla chirurgii, Wydawnictwo Naukowe UM, Poznań 2011.
• 28. K. Połom, D. Murawa: Nowe wyzwania w leczeniu lokoregionalnym raka gruczołu piersiowego – część I, Farmacja Współczesna, 3, 2010, 92-96.
• 29. M. Słyk, M. Litoborski: Verification in the water phantom of the irradiation time calculation done by an alghoritm used in intraoperative radiotherapy, Rep Pract Oncol Radiother, 15(5), 2010, 132-127.
• 30. V.E. Kouloulias, P.M. Poortmans, J. Bernier, et al.: The Quality Assurance Programme of the Radiotherapy Group of the European Organisation for research and treatment cancer (EORTC): a critical appraisal of 20 years of continuous efforts, Eur J Cancer, 39, 2003, 430-437.
• 31. E. Lamanna, A. Gallo, F. Russo, G. Natanasabapathi (ed.), et al.: Intra-Operative Radiotherapy with Electron Beam, [in:] Modern Practices in Radiation Therapy, InTech, 2012, 145-168.
• 32. Prawo atomowe. Dz.U. 2001 nr 3 poz. 18. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r.
• 33. M. Abe, M. Takahashi: Intraoperative radiotherapy: the Japanese experience, Int J Rad Oncol Biol Phys, 7, 1981, 863-868.
• 34. F.A. Calvo, R.M. Meirino, R. Orecchia: Intraoperative radiation therapy First part: Rationale and techniques, Critical Reviews in Oncology/Hematology, 59, 2006, 106-115.
• 35. F. Sedlmayer, R. Reitsamer, C. Fussl, al.: Boost IORT in Breast Cancer: Body of Evidence, Int J Breast Cancer, 2014, 472516.
• 36. M. Krengli, F.A. Calvo, F. Sedlmayer, et al.: Clinical and technical characteristics of intraoperative radiotherapy. Analysis of the ISIORT-Europe database, Strahlenther Onkol, 189, 2013, 729-737.
• 37. U. Veronesi, R. Orecchia, A. Luini et al.: Intra-operative radiotherapy during breast conserving surgery: a study on 1,822 cases treated with electrons, Breast Cancer Res Treat, 124, 2010, 141-151.
• 38. M. Krengli, C. Terrone, A. Ballarè, et al.: Intraoperative radiotherapy during radical prostatectomy for locally advanced prostate cancer: technical and dosimetric aspects, Int J Radiat Oncol Biol Phys., 76(4), 2010, 1073-1077.
• 39. D. Murawa (red.), W.P. Polkowski (red.): Biblioteka Chirurga Onkologa, 4, M. Kruszyna, J. Malicki, Rozdział: Fizyczne i techniczne aspekty radioterapii śródoperacyjnej, Via Medica, 2016.
• 40. R. Gahbauer, T. Landberg, J. Chavaudra, et al. ICRU REPORT 71: Prescribing, Recording and Reporting Electron Beam Therapy, Journal of the International Commission on Radiation Units and Measurements, 2004.
• 41. R. Laitano, A. Guerra et al.: Charge collection efficiency in ionization chambers exposed to electron beam with high dose per pulse, Phys. Med. Biol., 51. 2006, 6419-6436.
• 42. J. Malicki, R. Bly, M. Bulot: Patient Safety in External Beam Radiotherapy, results of the ACCIRAD project: Recommendations for radiotherapy institutions and national authorities on assessing risks and analysing adverse error-events and near misses, Radiother. Oncol., 127(2), 2018, 164-170, https://www.thegreenjournal.com/article/S0167-8140(18)30194-4/fulltext
• 43. G.J. Kutcher: Comprehensive QA for radiation oncology: Report of AAPM Radiation Therapy Committee Task Group 40, Med. Phys., 21, 1994, 581-618.