Petrographic, mineralogical, and climatic analyses, and risk maps for conservation strategies

• Autorzy: Bartz Wojciech , Kościuk Jacek , Gąsior Maria , Dziedzic Teresa

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc200212

Warianty tytułu

PL

Analizy petrograficzne, mineralogiczne i klimatyczne oraz mapy ryzyka dla strategii konserwatorskiej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

El Fuerte de Samaipata is a pre-Hispanic archaeological site in Bolivia that has been on the UNESCO World Heritage List. Its main part – the rock – is densely covered with a complex arrangement of terraces, platforms, water reservoirs, channels, and petroglyphs. The rapidly progressing erosion of the rock is making the petroglyphs less and less clear, and some are no longer recognisable. The main topic of this study is to indicate all risk factors conducive to erosion and to create risk maps identifying the most vulnerable areas that require immediate conservation intervention. Parallel mineralogical and petrographic studies show that the Samaipata rock is a quartz-rich, porous, well-sorted sandstone, classified as quartz arenite or subarcosic arenite. The cement of the rock is composed of quartz overgrowth and ubiquitous, pore-filling hematite-clay aggregates containing non-expanding kaolinite, illite, and expanding smectite. The rock exhibits different stages of weathering, from relatively fresh to strongly altered and heavily cracked. In comparison to fresh rock, the latter has cement enriched in clay minerals and is depleted in hematite due to weathering and the dissolution of the iron-bearing phase.

PL

El Fuerte de Samaipata to wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO prehiszpańskie stanowisko archeologiczne w Boliwii. Jego główna część to skała ze złożonym układem tarasów, platform, zbiorników wodnych, kanałów i petroglifów. Szybko postępująca erozja sprawia, że petroglify stają się coraz mniej wyraźne, a niektóre nie są już rozpoznawalne. Głównym tematem badań jest wskazanie wszystkich czynników ryzyka sprzyjających erozji oraz stworzenie map ryzyka identyfikujących najbardziej wrażliwe obszary wymagające natychmiastowej interwencji konserwatorskiej. Badania mineralogiczne i petrograficzne wskazują, że Samaipata to bogaty w kwarc, porowaty, dobrze posortowany piaskowiec, sklasyfikowany jako arenit kwarcowy lub arenit subarkozowy. Spoiwo składa się z przerostu kwarcu i wszechobecnych, wypełniających pory agregatów hematytowo-gliniastych zawierających nierozprężający się kaolinit, illit i rozszerzający się smektyt. Skała wykazuje różne etapy wietrzenia, od stosunkowo świeżego do mocno zmienionego i mocno spękanego. W porównaniu ze świeżą skałą ta ostatnia ma cement wzbogacony w minerały ilaste i jest zubożona w hematyt z powodu wietrzenia i rozpuszczenia fazy żelazonośnej.

Słowa kluczowe

EN

Samaipata; conservation; climatic risk factor; topographical risk factor; sandstone; mineralogy

PL

Samaipata; konserwacja; klimatyczny czynnik ryzyka; topograficzny czynnik ryzyka; piaskowiec; mineralogia

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 2 (62)
• Strony: 135--149
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Bartz Wojciech

• Institute of Geological Sciences, University of Wrocław

autor

Kościuk Jacek

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

autor

Gąsior Maria

• Ceramics and Glass Conservation and Restauration Department, Eugeniusz Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw

autor

Dziedzic Teresa

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

Bibliografia

• [1] De Alcaya D., Relación cierta [1636], [in:] I. Combès, V. Tyuleneva (eds.), Paititi. Ensayos y documentos, Editorial Itinerarios, Cochabamba 2011, 240–251.
• [2] Ponce Sanginés C., Alcides d’Orbigny y su viaje a Samaipata en 1832, [in:] R.D. Arze Aguirre (dir.), El naturalista francés, Alcide Dessaline d’Orbigny en la visión de los bolivianos, Institut Français d’Études Andines, Plural editores, Lima–La Paz 2002 [1975], 307–315.
• [3] Nordenskiöld E., Forschungen und Abenteuer in Südamerika, Strecker und Schroder, Stuttgart 1924.
• [4] Pucher L., Ensayo sobre el arte prehistórico de Samaypata, “Revista de la Universidad de San Francisco Xavier”, Universidad Mayor de San Francisco Xavier Sucre, Sucre 1945.
• [5] Alcázar de La Fuente R., El Sitio Ceremonial y Administrativo de El Fuerte de Samaipata, “Tesape Arandu” 2015, Año 4, Nº 21, 1–9.
• [6] Trimborn H., Der skulptierte Berg von Samaipata, “Archäologische Studien in den Kordilleren Boliviens”, Bd. 3, “Baessler Archiv, Beiträge zur Völkerkunde” 1967, NF 5, 130–169.
• [7] Meyers A., Trabajos Arqueológicos en Samaipata, Departamento de Santa Cruz, Bolivia, Primera Temporada 1992, “Boletín SIARB” 1993, Nº 7, 48–58, http://siarb-bolivia.org/wp-content/uploads/2019/08/bol7a.pdf.
• [8] Meyers A., Las Campañas Arqueológicas en Samaipata 1994–1996. Segundo Informe de Trabajo, “Boletín SIARB” 1998, Nº 12, 59–86.
• [9] Meyers A., Reflexiones acerca de la periodización de la Cultura Inka: perspectivas desde Samaipata, Oriente de Bolivia, [in:] C. Diez Marín (ed.), Actas del XII Congreso Nacional de Arqueología Argentina, Editorial de la Universdad de la Plata, La Plata 1999, t. 1, 239–251.
• [10] El Fuerte de Samaipata: Estudios arqueo lógicos, A. Meyers, I. Combès (comp.), Biblioteca del Museo de Historia Universidad Autónoma Gabriel René Moreno, Santa Cruz de la Sierra 2015.
• [11] Combès I., Meyers A., El Fuerte de Samaipata en contexto: Estudios históricos, Biblioteca del Museo de Historia Universidad Autónoma Gabriel René Moreno, Santa Cruz de la Sierra 2018.
• [12] Avilés S., Conservazione del tempio della rocca scolpita di Samaipata – Santa Cruz, Bolivia (Sudamerica), Tesi di Master: Università di Bologna, Sede di Ravenna, Facoltà di Conservazione dei Beni Culturali, Dipartimento di Storie e Metodi per la Conservazione dei Beni Culturali, 2002, www.stonewatch.de/media/download/sc%2004.pdf [accessed: 27.09.2017].
• [13] Avilés S., Introduzione alla conservazione della Roccia Scolpita di Samaipata, Bolivia, 2011, http://www.rupestreweb.info/samaipata.html [accessed: 27.09.2017].
• [14] Avilés S., La conservación de la Roca Sagrada de Samaipata, [in:] A. Meyers, I. Combès (comp.), El Fuerte de Samaipata: Estudios arqueológicos, Biblioteca del Museo de Historia Universidad Autónoma Gabriel René Moreno, Santa Cruz de la Sierra 2015, 161–170.
• [15] Elsen J., Microscopy of historic mortars – a review, “Cement and Concrete Research” 2006, Vol. 36, Iss. 8, 1416–1424.
• [16] Strzelczyk A.B., Karbowska-Berent J., Drobnoustroje i owady niszczące zabytki i ich zwalczanie, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2004.
• [17] Pettijohn F.J., Potter P.E., Siever R., Sand and sandstone, Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg–New York 1972.
• [18] Földvári M., Handbook of thermogravimetric system of minerals and its use in geological practice, Magyar Állami Földtani Intézet (Geological Institute of Hungary), Budapest 2011.
• [19] Wyrwicki R., Analiza derywatograficzna skał ilastych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1988.
• [20] Łukaszewicz J.W., Rodzaje kamieni sztucznych, właściwości oraz odporność na działanie czynników niszczących, [in:] W. Domasłowski (red.), Zabytki kamienne i metalowe ich niszczenie i konserwacja.profilaktyczna, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2011, 47–87.