Metodyka badawczo-konserwatorska zabytków pochodzenia archeologicznego ze stopów miedzi

• Autorzy: Garbacz-Klempka A. , Legoń K. , Dyga A.

Warianty tytułu

EN

Research-conservation methodology of archaeological monuments made of copper alloys

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zabytki metalowe zajmują ważną pozycję w badaniach historii kultury materialnej. Stanowią przedmiot analiz pod względem stylistycznym i technologicznym, przy wykorzystaniu wiedzy specjalistów różnych dziedzin i nowoczesnych nieniszczących technik badawczych. Badania zabytków wymagają specjalnego postępowania, zgodnego z zasadami ich zachowania i ochrony, dlatego też zalecane jest stosowanie metod nieniszczących i nieinwazyjnych. Celem pracy jest opis metodyki postępowania prowadzonego w czasie konserwacji zabytków metalowych pochodzenia archeologicznego. Podkreślono znaczenie nieniszczących metod badawczych jak spektrometria fluorescencji rentgenowskiej czy mikroskopia optyczna. Badania makro- i mikroskopowe umożliwiają ocenę stanu zachowania zabytków, rodzaju nawarstwień korozyjnych, są także pomocne przy analizie typologicznej ozdób archeologicznych i techniki wykonania. Przy udziale metody spektrometrii fluorescencji rentgenowskiej dokonuje się analizy składu chemicznego stopu i określenia przybliżonych właściwości technologicznych. Na podstawie tych informacji dokonuje się przygotowania programu konserwatorskiego, który obejmuje m.in. usunięcie produktów korozji, ustabilizowanie procesów korozyjnych, wzmocnienie struktury zabytku metalowego oraz zabezpieczenie przed dalszymi procesami destrukcji. Tak przygotowane zabytki mogą być przeznaczone do ekspozycji muzealnej, przy zachowaniu specjalnych warunków wilgotności i temperatury powietrza. Pośrednim celem jest przedstawienie metodyki badań i konserwacji wybranych zabytków metalowych ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie jako swoistego poligonu badawczego oraz zaprezentowanie praktyk w zakresie prowadzonych tu interdyscyplinarnych badań terenowych i naukowych.

EN

Metal monuments are important in investigations of the material culture history. They constitute the subject of analyses in respect of style and technology, at utilising the expert knowledge of several fields and modern non-destructive research techniques. Investigations of monuments and antique elements require special procedures, in conformity of their maintenance and protection rules. Therefore using non-destructive and non-invasive methods is recommended. The aim of this study is the description of the methodology applied during the restoration of metal monuments of the archaeological origin. The meaning of non-destructive investigation methods, such as X-ray fluorescence spectrometry or optical microscopy, is emphasised. Macroscopic and microscopic tests allow assessments of the maintenance state of monuments, kinds of corrosive piling ups as well as they are helpful in typological analyses of archaeological ornaments and in recognizing their production techniques. The analysis of the chemical composition of alloys and determinations of their approximate technological properties is performed by means of the X-ray fluorescence spectrometry. On the bases of these information the conservation program, consisting - among others - of the removal of corrosion products, stabilisation of corrosion processes, strengthening of the metal monument structure and protection against further destruction processes, is prepared. Monuments prepared in such way can be intended for the museum exposition, at maintaining special conditions of humidity and air temperature. The indirect aim is the presentation of the research and restoration methodology of the selected monuments from the collection of the Archaeological Museum in Krakow, treated as the special testing ground as well as showing trainings of the performed there interdisciplinary field and scientific investigations.

Słowa kluczowe

PL

odlewnictwo; stop miedzi; konserwacja zabytków; konserwacja zabytków archeologicznych

EN

founding; copper alloy; metal monument; conservation of monuments

• Wydawca: Stowarzyszenie Techniczne Odlewników Polskich
• Czasopismo: Przegląd Odlewnictwa
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 65, nr 1-2
• Strony: 18--23
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Garbacz-Klempka A.

• AGH, Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica, Wydział Odlewnictwa w Krakowie, Centrum Badań Nawarstwień Historycznych

autor

Legoń K.

autor

Dyga A.

• Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Dział Konserwacji Zabytków

Bibliografia

• 1. STOCH L.: Archeometria w Krakowie, Prace Komisji Nauk Technicznych, PAU, T.V, 2012, s. 13–30
• 2. RZADKOSZ S., GARBACZ-KLEMPKA A.: Laboratorium metali, stopów i zabytków metalowych na Wydziale Odlewnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Przegląd Odlewnictwa, t. 60, 2010, nr 11–12, s. 568–569
• 3. Ustawa O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. Nr 162, poz. 1568
• 4. RUDZIŃSKA M., GARBACZ-KLEMPKA A., DYGA A., LIWOCH R.: Nieniszczące Badania Średniowiecznej Buławy, Archives of Foundry Engineering, Vol. 13 Special Issue 3/2013, 139–142
• 5. GARBACZ-KLEMPKA A., NOSEK E.M., RZADKOSZ S.: Mediaeval Casts of the Eastern Reliquary Crosses, Archives of Foundry Engineering. 2013, 13(Special Issue 1/2013), 147–152
• 6. GARBACZ-KLEMPKA A., RZADKOSZ S., KLEMPKA R., OSSOWSKI W.: A METALLOGRAPHIC AND CORROSION RESEARCH OF COPPER FROM ARCHAEOLOGICAL SITES, Metalurgija-Sisak then Zagreb-01/2015; 54(1), s. 217–220
• 7. RZADKOSZ S., GARBACZ-KLEMPKA A.: Badania obiektów archeologicznych wspomagające ochronę i konserwację zabytków metalowych, XIII Międzynarodowa konferencja naukowo-techniczna odlewnictwa metali nieżelaznych Nauka i Technologia, Zwierzyniec, 2010, s. 91–96
• 8. CYGAŃSKI A.: Metody spektroskopowe w chemii analitycznej, Warszawa 1993; A. Oleś, Metody doświadczalne fizyki ciała stałego, Warszawa, 1998
• 9. KĘPA L., OTMIANOWSKA M., WALASZEK D., WAGNER B.: Fluorescencyjna spektrometria rentgenowska w badaniach zabytków - nieinwazyjne pomiary w muzealnych salach wystawowych, Analityka 4/2014, s. 44–48
• 10. PRZEDMOJSKI J.: Rentgenowskie metody badawcze w inżynierii materiałowej, Warszawa, 1990
• 11. PRZYBYŁOWICZ K.: Metody badania tworzyw metalicznych, Kielce 2011
• 12. CILIBERTO E., SPOTO G.: Modern analytical methods in art and archaeology, Toronto, 2000
• 13. STUART B.: Analytical techniques in materials conservation, 2007
• 14. GARBACZ-KLEMPKA A., SZUCKI M.: COMPUTER MODELLING IN VISUALISATION AND RECONSTRUCTION OF ARCHEOLOGICAL RELICTS, Archives of Metallurgy and Materials, 2009; 54(2), s. 338–345
• 15. RZADKOSZ S.: Metalurgia miedzi i jej stopów, Kraków, 2013
• 16. SUCHY J.S., GARBACZ-KLEMPKA A., WARDAS-LASOŃ M.: Centrum Badań Nawarstwień Historycznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie - zastosowanie nowoczesnych metod badawczych w archeologii, Materiały z Pierwszego Kongresu Archeologii Polskiej, Warszawa (w druku)
• 17. WARDAS-LASOŃ M., GARBACZ-KLEMPKA A.: Znaczenie analiz fizykochemicznych w archeologii, na przykładzie badań z rejonu Krakowa, Materiały z Pierwszego Kongresu Archeologii Polskiej, Warszawa (w druku)
• 18. GARBACZ-KLEMPKA A., DYGA A., KWAK Z.: Badania nieniszczące zabytków metalowych. Monety egipskie z okresu Nowego Państwa wobec problemów konserwatorskich, XIV Sympozjum Analiza Chemiczna w Ochronie Zabytków, 4.–5. grudnia 2014, Warszawa
• 19. Regulamin Centrum Badań Nawarstwień Historycznych. Załącznik nr 1 do Zarządzenia Rektora AGH Nr 51/2013 z dnia 19. listopada 2013 r.