Analiza struktury i czasu trwania zjawisk lodowych na Warcie na tle warunków termicznych w okresie 1991-2010

• Autorzy: Graf R. , Łukaszewicz J. , Jawgiel K.

Warianty tytułu

EN

The analysis of the structure and duration of ice phenomena on the Warta river in relation to thermic conditions in the years 1991–2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki analizy struktury i czasu trwania zjawisk lodowych na Warcie w latach 1991–2010. Przebieg zjawisk lodowych został opisany na tle zmian temperatury powietrza i wody oraz wskaźnika Oscylacji Północnoatlantyckiej (NAO). Określono formy zjawisk lodowych występujących na Warcie w poszczególnych cyklach jej zlodzenia. Zinterpretowano również zmienność temperatury wody w okresie zimowym i jej wpływ na liczbę dni ze zjawiskami lodowymi. W analizie zjawisk lodowych uwzględniono: charakter odcinka rzeki, na którym prowadzono obserwacje oraz stopień antropopresji, wyrażający się przekształceniem koryta rzecznego, wpływem urbanizacji w strefach większych ośrodków miejskich oraz oddziaływaniem zbiornika Jeziorsko. Na podstawie przeprowadzonych badań wyznaczono ogólną tendencję w zmienności zjawisk lodowych występujących na rzece, a także określono przyczyny zróżnicowania struktury zjawisk w ujęciu regionalnym. Stwierdzono związek pomiędzy przebiegiem i częstością zjawisk lodowych a warunkami termicznymi i fazami NAO.

EN

The article presents the results of the analysis of the structure and duration of ice phenomena on the Warta River. The course of ice phenomena has been described against the background of air and water temperature, and North Atlantic oscillation (NAO) changes including. The forms of ice phenomena, exist on the Warta River in particular cycles of its icing, were determined. The variability of the water temperature in winter and its impact on the number of days with ice phenomena on the river has been taken into consideration. The analysis of ice phenomena has taken into account the nature of the section of the river on which observations were made, the scale of anthropopressure affecting the transformation of the riverbed, the impact of urbanization in the zones of larger urban centers and the influence of the Jeziorsko Reservoir. On the basis of the conducted research, a general tendency was determined for the variability of ice phenomena occurring on the river. Reasons for the differentiation of the structure of ice phenomena on a regional basis were determined. The results show in detail the connection between the course and frequency of ice phenomena and other hand thermal conditions and NAO phases.

Słowa kluczowe

PL

pokrywa lodowa; rzeka Warta; temperatura powietrza; termika wód; zjawiska lodowe

EN

air temperature; ice cover; ice phenomena; Warta River; water thermal conditions

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 18, z. 4
• Strony: 5--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys. kolor.

Twórcy

autor

Graf R.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej, ul. Bogumiła Krygowskiego 10, 61-680 Poznań

autor

Łukaszewicz J.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej

autor

Jawgiel K.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej

Bibliografia

• ALLAN J.D., CASTILLO M.M. 2007. Stream ecology: Structure and function of running waters. 2nd ed. New York. Dordrecht. ISBN 978-1-4020-5582-9. [Dostęp 25.05.2017]. Dostępny w Internecie: http://dx.doi.org/10.1007/978-1-4020-5583-6.
• BĄCZYK A., SUCHOŻEBRSKI J. 2016. Zmienność przebiegu zjawisk lodowych na Bugu w latach 1903– 2012 [Variability of ice phenomena on the Bug River (1903–2012)]. Inżynieria Ekologiczna. Nr 49 s. 136–142.
• BELTAOS P., PROWSE T. 2009. River – ice hydrology in a shrinking cryosphere. Hydrological Processess. No. 23/1 s. 122–144.
• CAISSIE D. 2006. The thermal regime of rivers: A review. Freshwater Biology. No. 51 s. 1389–1406.
• ĆMIELEWSKI M., GRZEŚ M. 2010. Wieloletnia zmienność zlodzenia Wisły w Toruniu i Niemna w Smolnikach w XIX i XX wieku [Multiannual variability of the ice cover on Vistula in Toruń and Niemen in Smolniki in the 19th and 20th centuries]. Gospodarka Wodna. Nr 3 s. 112–115.
• EEA 2012. Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2012. An indicator-based report. [online]. EEA Report No 12/2012. ISBN 978-92-9213-346-7. [Dostęp 15.02.2017]. Dostępny w Internecie: https://www.eea.europa.eu/publications/climate-impacts-and-vulnerability-2012
• GOŁEK J. 1957. Zjawiska lodowe na rzekach polskich [Ice phenomena on Polish rivers]. Prace PIHM. Nr 48 ss. 74.
• GOŁEK J. 1964. Zlodzenie rzek polskich [The ice cover of Polish rivers]. Prace PIHM. Nr 63. Warszawa. WKiŁ ss. 74.
• GORĄCZKO M. 2013. Zmienność przebiegu zjawisk lodowych na Wiśle w rejonie Bydgoszczy [Variability of ice phenomena on the Vistula River in the vicinity of Bydgoszcz]. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska. Nr 62 s. 382–388.
• GORĄCZKO M., PAWŁOWSKI B. 2014. Przebieg zjawisk lodowych na Warcie w rejonie Uniejowa [Changing of ice phenomena on Warta River in vincinity of Uniejów]. Biuletyn Uniejowski. Nr 3 s. 23–33.
• GRAF R. 2015. Zmiany termiki wód Warty w profilu łączącym pradolinny i przełomowy odcinek doliny (Nowa Wieś Podgórna – Śrem – Poznań). W: Nowoczesne metody i rozwiązania w hydrologii i gospodarce wodnej [Variations of the thermal conditions of the Warta in the profile connecting the urstromtal and gorge sections of the valley (Nowa Wieś Podgórna – Śrem – Poznań)]. Monografie Komisji Hydrologicznej PTG. T. 3. Red. D. Absalon, M. Matysik, M. Ruman. Sosnowiec. Komisja Hydrologiczna PTG, PTG Oddział Katowice s. 177–194.
• GRAF R. 2018. Distribution properties of a measurement series of river water temperature at different time resolution levels (based on the example of the Lowland River Noteć, Poland). Water. No. 10(2), 203 s. 22.
• GRZEŚ M. 1991. Zatory i powodzie zatorowe na dolnej Wiśle – mechanizmy i warunki [Ice jams and floods on the Lower Vistula River. Mechanism and processes]. Warszawa. Wydaw. IGiPZ PAN. Warszawa. ISBN 93-00-03450-1 ss. 186.
• ILNICKI P., FARAT R., GÓRECKI K., LEWANDOWSKI P. 2015. Long-term air temperature and precipitation variability in the Warta River catchment area. Journal of Water and Land Development. No. 27 p. 3–13. DOI 10.1515/jwld-2015-0019.
• JOKIEL P., BARTNIK A. 2017. Wezbrania i powodzie. W: Hydrologia Polski [Swells and floods. In: Hydrology of Poland]. Red. P. Jokiel, W. Marszelewski, J. Pociask-Karteczka. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN s. 167–175.
• KONDRACKI J. 2009. Geografia regionalna Polski [Regional geography of Poland]. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. Warszawa. ISBN 978-83-01-16022-7 ss. 431.
• KORNAŚ M. 2014. Ice phenomena in the Warta River in Poznań in 1961–2010. Questiones Geographice. No. 33(1) s. 51–59.
• ŁASZEWSKI M., JELEŃSKI P. 2013. Porównanie warunków termicznych wód rzek Raby i Świdra [A comparison of thermal conditions of the Raba River and the Świder River]. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska. Nr 61 s. 239–248.
• ŁUKASZEWICZ J.T. 2017a. Częstość i charakter występowania zjawisk lodowych w dolnym biegu rzeki Wieprzy w aspekcie zmian klimatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem zmian temperatury powietrza. W: Monografie. Badania i rozwój młodych naukowców w Polsce. Nauki przyrodnicze [The frequency and occurrence of ice phenomena in the lower reaches of the Wieprza River in the aspect of climatic changes, with particular emphasis on changes in air temperature]. T. 2. Nr 5. Red. J. Nyćkowiak, J. Leśny. Poznań. Wydaw. Młodzi Naukowcy. ISBN 978-83-65677-82-2. Nr 5 s. 69–74.
• ŁUKASZEWICZ J.T. 2017b. Przebieg i charakter zjawisk lodowych na wybranych odcinakach rzek Przymorza o wysokim stopniu antropopresji na tle zmian klimatycznych zachodzących w strefie brzegowej Bałtyku [The course and the character of the ice phenomena in selected sections of Przymorze rivers with a high influence of anthropopressure in relation to the climate changes that occur in the coastal zone of the Baltic Sea]. Acta Scientiarum Polonorum. Architectura. Nr 16(1) s. 93–113.
• MARSZELEWSKI W., PIUS B. 2016. Long-term changes in temperature of river waters in the transitional zone of the temperate climate: A case study of Polish rivers. Hydrological Sciences Journal. No 61(8) s. 1430–1442.
• NIEDŹWIEDŹ T. 2002. Relacje między NAO a wskaźnikami cyrkulacji nad Polską. W: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski [Relationships between NAO and circulation indicators over Poland. In: North Atlantic Oscillation and its role in shaping the variability of climatic and hydrological conditions in Poland]. Red. A. Marsz, A. Staszyńska. Gdynia. Wydaw. Akad. Morska s. 87–97.
• NWS niedatowane. North Atlantic Oscilation (NAO) [online]. National Weather Service. [Dostęp 20.04.2017]. Dostępny w Internecie: https://crudata. uea.ac.uk/cru/data/nao/
• PACZOSKA Z. 1937. Zamarzanie rzek w Polsce [Freezing of rivers in Poland]. Badania Geograficzne. Nr 18–19 s. 29–69.
• PAWŁOWSKI B. 2009. Long-term variability in the course of ice phenomena on the Vistula River in Toruń. Bulletin of Geography: Physical Geography Series. No 1 s. 91–102.
• PAWŁOWSKI B., GORĄCZKO M., SZCZERBIŃSKA A. 2017. Zjawiska lodowe na rzekach Polski. W: Hydrologia Polski [Ice phenomena on the rivers of Poland. In: Hydrology of Poland]. Red. P. Jokiel, W. Marszelewski, J. Pociask-Karteczka. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN s. 195–200.
• PTAK M., CHOIŃSKI A. 2016. Ice phenomena in rivers of the coastal zone (Southern Baltic) in the years 1956–2015. Baltic Coastal Zone. Journal of Ecology and Protection of the Coastline. No 20 s. 73–83.
• PTAK M., NOWAK B. 2017. Zmiany temperatury wody w Prośnie w latach 1965–2014 [Changes In water temperature in Prosna River in 1965–2014]. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 17. Z. 3 (59) s. 101–112.
• RZGW 2007. Charakterystyka Regionu Wodnego Warty i identyfikacja istotnych problemów gospodarki wodnej [Characteristics of the Warta Water Region and identification of significant water management problems] [online]. Pion Zasobów Wodnych. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu. [Dostęp 16.02.2017]. Dostępny w Internecie: https://circabc.europa.eu/webdav/ CircaBC/env/wfd/Library/framework_directive/implementation_documents_1/information_consultation/poland/rwma-poznan/B-SWMI-PL-RWMA-Poznan-pre-consultation.pdf
• TAKÁCS K., NAGY B., KERN Z. 2014. Human impacts on river ice regime in the Carpathian Basin. Geophysical Research Abstracts. EGU General Assembly. Vol. 16 ss. 2.
• WEBB B.W., NOBILIS F. 2007. Long-term changes in river temperature and the influence of climatic and hydrological factors. Hydrological Sciences. No. 52 s. 74–85.
• WIEJACZKA Ł. 2007. Relacje pomiędzy temperaturą wody w rzece a temperaturą powietrza (na przykładzie rzeki Ropy) [Relationship between water temperature in the river and air temperatur es (on the Ropa river as an example)]. Folia Geographica. Ser. Geographica – Physica. Vol. 37–38 s. 95–105.
• WOŁOSZYN E. 2006. Wezbrania zimowe zatorowe i roztopowe. W: Vademecum ochrony przeciwpowodziowej [Winter floods ice jam and snowmelt. In: Vademecum flood protection]. Gdańsk. KZGW s. 73–100.
• WOŚ A. 2010. Klimat Polski w drugiej połowie XX wieku [The climate of Poland in the second half of the XX century]. Poznań. Wydaw. Nauk. UAM. ISBN 978-83-232-2180-7 ss. 489.
• WRZESIŃSKI D. 2013. Entropia odpływu rzek w Polsce [Entropy of the outflow of rivers in Poland]. Poznań. Bogucki Wydaw. Naukowe. Poznań. ISBN 978-83-63400-81-1 ss. 188.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019)