Demand for and development of greenery in historic town squares : the case of Zakliczyn

• Autorzy: Kania Olga Dagmara , Hess Daniel Baldwin

Identyfikatory

DOI

10.37705/TechTrans/e2025004

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This article explores the historic development of greenery in market square spaces using the example of the Polish town of Zakliczyn in Lesser Poland. Contemporary Polish conservation policy aimed at preserving a public space’s historic values is often at odds with the needs and demands of the general public, whose members appear to be in consensus that urban public spaces, especially market squares, should feature more greenery. This study traces the spatial development of Zakliczyn’s market square throughout the last 150 years based on historic cartography and iconography, as well as contemporary orthophotomaps, and demonstrates that greenery in this historic market square is indeed a relatively recent phenomenon, although scant fragments of it did appear as early as immediately before World War II. It also contrasts the greenery in market squares from the People’s Republic of Poland period (1947 to 1989) with the most recent revitalizations occurring during the past 5 years.

Słowa kluczowe

EN

market square; public greenery; revitalization; small town

PL

rynek; zieleń publiczna; rewitalizacja; małe miasto

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Technical Transactions
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 122, iss. 1
• Strony: art. no. e2025004
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., fot.

Twórcy

autor

Kania Olga Dagmara

• Cracow University of Technology, Faculty of Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-5785-3413

autor

Hess Daniel Baldwin

• University at Buffalo, State University of New York, Department of Urban and Regional Planning

• https://orcid.org/0000-0003-2239-236X

Bibliografia

• 1. Cieślak-Arkuszewska, A. (2024). Zieleń wysoka jako tworzywo urbanistyczne placów miejskich i jej znaczenie w kontekście przeciwdziałania skutkom zmian klimatu. Wybrane zagadnienia. Builder, 323(6), 7-11.
• 2. Czepczyński, M. (2012). Przestrzeń publiczna jako forma reprezentacji społeczności lokalnych Między hibernacją a animacją centrów małych miast woj. pomorskiego Public Space as a Representation of Local Societies. between Hibernation and Animation of Small Towns Centres of Pomorskie Voivodship. Studia KPZK.
• 3. Dymek, D., & Jóźwik, J. (2021). Kształtowanie placów miejskich na przykładzie miast województwa lubelskiego. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B–Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 76, 1-28.
• 4. Gargała-Polar, M., Gajdek, A., & Kaspruk, I. (2022). „Zielona” rewitalizacja starówki w Gorlicach.
• 5. Gawryluk, D. (2015). Czy zieleń stanowi zagrożenie zabytkowej przestrzeni rynków małych miast północno-wschodniej Polski?. Przestrzeń Urbanistyka Architektura, 2015(Volume 1), 121-130.References
• 6. Hølleland, H., Skrede, J., & Holmgaard, S. B. (2017). Cultural Heritage and Ecosystem Services: A Literature Review. Conservation and Management of Archaeological Sites, 19(3), 210–237. https://doi.org/10.1080/13505033.2017.1342069
• 7. Januchta-Szostak, A. Woda w małym mieście.
• 8. Januchta-Szostak, A., Ogorzelska, A., & Peplińska, S. (2023). Modernizacja rynków małych i średnich miast wobec wyzwań adaptacji do zmian klimatu. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz.
• 9. Kucharska, A., & Janiszewska-Ostrowska, K. (2020). Problematyka kształtowania wnętrz urbanistycznych w aspekcie zmian klimatycznych. Builder, 274(5), 33-35.
• 10. Kuśnierz-Krupa, D. (2019a). XIV-wieczne układy urbanistyczne w Małopolsce i na Podkarpaciu: stan zachowania, ochrona i rewaloryzacja, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Wydaw. PK.
• 11. Kuśnierz-Krupa, D. (2019b). Original historical spatial development research methodology on the example of the town of Skawina in Lesser Poland. Landscape Architecture and Art, 14, 18–23. https://doi.org/10.22616/j.landarchart.2019.14.02
• 12. Kuśnierz-Krupa, D., & Krupa, M. (2008). Średniowieczny rynek jako „serce miasta”:(na przykładzie rynku Skawiny w Małopolsce). Czasopismo Techniczne. Architektura, 105(3-A), 119-125.
• 13. Kuśnierz-Krupa, D., & Krupa, M. (2015). Zmiany w aranżacji placów rynkowych miast lokacyjnych w Polsce południowo-wschodniej po 1945 roku (na wybranych przykładach). Wiadomości Konserwatorskie, (41), 49-58.
• 14. Kuśnierz-Krupa, D., Kuśnierz, K., Hryniewicz, M., Ivashko, J., & Bober, D. (2022). Conservation of the Renaissance towns of Southern Poland based on selected examples: an introduction to research, Architectus, 83–90. https://doi.org/10.37190/arc220408
• 15. Majidi, A. N., Vojinovic, Z., Alves, A., Weesakul, S., Sanchez, A., Boogaard, F., & Kluck, J. (2019). Planning nature-based solutions for urban flood reduction and thermal comfort enhancement. Sustainability, 11(22), 6361.
• 16. Masson, V., Marchadier, C., Adolphe, L., Aguejdad, R., Avner, P., Bonhomme, M., ... & Zibouche, K. (2014). Adapting cities to climate change: A systemic modelling approach, Urban climate, 10, 407-429.
• 17. Mędrzycki, R. (2021). Metropolie wobec wyzwań i problemów społecznych. Nowicka, Rutkowska, Poznań, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej.
• 18. Mencwel, J. (2020). Betonoza: jak się niszczy polskie miasta. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• 19. Mikołajczyk, T. (2024). Budżet obywatelski a zagospodarowanie przestrzeni publicznych–przykład Łodzi= Participatory budgeting and the development of public spaces–the case study of Łódź. Przegląd Geograficzny, 96(2), 153-174.
• 20. Mróz A., (2023), Zieleń miejska jako element przestrzeni publicznej. (Nie) obecność zagadnienia w wybranych lokalnych dokumentach, Urban Development Issues, vol. 74, 05, 53-64, Kraków–Warszawa: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
• 21. Mróz, A., Pistelok, P., & Salata-Kochanowski, P. (2023). Rynki, place i deptaki–jakość inwestycji w przestrzeni publicznej po 2015 roku. Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.
• 22. Ou, Y., Wang, F., Zhao, J., & Deng, Q. (2023). Risk of heatstroke in healthy elderly during heatwaves: A thermoregulatory modeling study. Building and Environment, 237, 110324.
• 23. Pan, Y., Nik Hashim, N.H. & Goh, H.C. (2024). Public perception of cultural ecosystem services in historic districts based on biterm topic model. Scientific Reports, 14, 1171. https://doi.org/10.1038/s41598-024-62770-0
• 24. Przesmycka, E. (2009). Rynki małych miast Polski południowo-wschodniej wczoraj i dziś. Architektura Krajobrazu, 48-56. References.
• 25. Schapiro, L.H., McShane, M.A., Marwah, H.K., Callaghan, M.E., & Neudecker M.L. (2024). Impact of extreme heat and heatwaves on children’s health: A scoping review, The Journal of Climate Change and Health, 19, 100335. https://doi.org/10.1016/j.joclim.2024.100335
• 26. Starzecka, K. (2020). Degradacja rynków w małych miastach jako jedna z przyczyn pogorszenia jakości życia osób starszych na przykładzie rynku w Kórniku. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz.
• 27. Starzecka, K. (2020). Degradacja rynków w małych miastach jako jedna z przyczyn pogorszenia jakości życia osób starszych na przykładzie rynku w Kórniku. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz.
• 28. Szmygin, B. (2000). Ksztaltowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej.
• 29. Tepanosyan, G., Muradyan, V., Hovsepyan, A., Pinigin, G., Medvedev, A., & Asmaryan, S. (2021). Studying spatial-temporal changes and relationship of land cover and surface Urban Heat Island derived through remote sensing in Yerevan, Armenia. Building and Environment, 187, 107390.
• 30. Warchalska-Troll, A., & Pistelok, P. (2023). Zieleń w centrach polskich miast. Stan, funkcje i wyzwania, Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej, instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków. DOI, 10.
• 31. Wojciechowicz, W. (2018). Miejska infiltracja. Zieleń Miejska, Poznań: ABRYS Sp. z o.o.
• 32. Mazur-Belzyt, K. (2016). Efekty rewitalizacji przestrzeni centralnych małych miast. Rynek-scena miejskiego życia bez aktorów/Revitalization Effects of Central Areas in Small Towns. Marketplace–a Scene of Urban Life without an Actors. Studia KPZK.
• 33. Michalczyk P. (2022). Zakliczyn. Rynek w Zakliczynie oficjalnie otwarty po rewitalizacji, jego przebudowa trwała ponad dwa lata i pochłonęła 12,6 mln zł. Tarnów Nasze Miasto. https://tarnow.naszemiasto.pl/zakliczyn-rynek-w-zakliczynie-oficjalnie-otwarty-po/ar/c1-8828045 (accessed: 10.11.2024).
• 34. Wejchert, K. (1947). Miasteczka polskie jako zagadnienie urbanistyczne. Warszawa: Wydawnictwo Trzaska, Evert i Michalski.
• 35. Wróblewski, S. (2011). Zieleń w krajobrazie kulturowym rynków miejscowości w centralnej Polsce. Architektura Krajobrazu. Wrocław, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.
• 36. Yang, J., Shi, Q., Menenti, M., Xie, Y., Wu, Z., Xu, Y., & Abbas, S. (2022). Characterizing the thermal effects of vegetation on urban surface temperature. Urban Climate, 44, 101204.

Uwagi

1. Section "Architecture and Urban Planning"

2. Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).