Warunki topoklimatyczne w sezonach letnich w rejonie Kaffioyry (NW Spitsbergen) w latach 2005-2009

Kejna, M.; Przybylak, R.; Araźny, A.; Jankowska, J.; Maszewski, R.; Wyszyński, P.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Warunki topoklimatyczne w sezonach letnich w rejonie Kaffioyry (NW Spitsbergen) w latach 2005-2009

Autorzy

Kejna M. , Przybylak R. , Araźny A. , Jankowska J. , Maszewski R. , Wyszyński P.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

httpocean_am_gdynia_plpkppkp20kejna-pkp20.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Topoclimatic conditions in summer seasons in the Kaffioyra region (NW Spitsbergen) in the years 2005-2009

Języki publikacji

Abstrakty

W artykule przedstawiono zróżnicowanie temperatury i wilgotności względnej powietrza oraz kierunku i prędkości wiatru w rejonie Kaffioyry (NW Spitsbergen) w sezonach letnich 2005-2009. Na podstawie pomiarów w 8 punktach stwierdzono znaczne różnice topoklimatyczne uwarunkowane rodzajem podłoża, wyso-kością nad poziom morza, odległością od morza, ekspozycją oraz lokalną cyrkulacją atmosferyczną. W rejonie Kaffioyry często występują sytuacje inwersyjne, związane nie tylko ze stratyfikacją termiczno-wilgotnościową napływających mas powietrza, ale również oddziaływaniem czynników lokalnych. Zróżnicowanie topoklima-tyczne zmienia się w zależności od stopnia zachmurzenia i pory doby oraz w czasie formowania się wiatrów lokalnych (wiatry lodowcowe i fenowe).

The paper presents the spatial differentiation of the meteorological conditions in the summer seasons in the Kaffiřyra in the period 2005-2009. The meteorological measurement points (4 automatic weather stations and 4 electronic devices measuring temperature and humidity, 2 m a.g.l.) were located on the Kaffiřyra Plain (KH) on the Waldemar Glacier area (ATA, LW1, LW2) and on the mountains: Kuven (KU), Grĺfjellet (GF) and Prins Heinrichfjella (PH1, PH2). The analysed five seasons had changeable weather conditions dependent on types of synoptic situations. The highest air temperatures were recorded on the coast (KH 5.8°C) and on the marginal zone of the Waldemar Glacier (ATA 5.1°C). On the glaciated area air temperature is decreasing with the altitude (LW2 2.9°C). The largest temperature lapse-rate is recorded at the transitional area between the glacier and its marginal zone. Growing altitude lowers air temperature on the mountain ridges (GF 4.0°C, PH2 3.6°C), but temperature inversions are recorded quite frequently in the region. Relative air humidity is high due to low temperature and large frequency of occurrence of maritime air masses. The highest mean relative air humidity was recorded on the coast (KH 88%) and on the firn field of the Waldemar Glacier (LW2 84%) as well as on the mountain ridges (PH2 92%). The course of the relative humidity is significantly influenced by foehn winds. Wind directions and velocity in the study area are strongly dependent on the synoptic situation and influence of local factors, mainly orography (foehn winds). Wind regime in the Waldemar Glacier significantly differs from that observed in the Kaffiřyra (here the tunnel effect is observed as a consequence of the narrow Forlandsundet, presences to the abovementioned plain), mainly due to katabatic winds occurrence.

Słowa kluczowe

Spitsbergen Kaffioyra topoklimat temperatura powietrza wilgotność względna kierunek i prędkość wiatru

Spitsbergen Kaffioyra topoclimat air temperature relative humidity wind direction and speed

Wydawca

Stowarzyszenie Klimatologów Polskich

Czasopismo

Problemy Klimatologii Polarnej

Rocznik

2010

Tom

nr 20

Strony

63--81

Opis fizyczny

Bibliogr.58 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kejna M.

autor

Przybylak R.

autor

Araźny A.

autor

Jankowska J.

autor

Maszewski R.

autor

Wyszyński P.

Zakład Klimatologii, Instytut Geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Gagarina9, 87–100 Toruń, marek.kejna@umk.pl

Bibliografia

1. Araźny A., 1999. Warunki meteorologiczne na Równinie Kaffiöyra (NW Spitsbergen) w okresie 20.07-2.09.1998. Problemy Klimatologii Polarnej, 9: 103–116.
2. Araźny A., Migała K., Sikora S., Budzik T., Puczko D., 2009. Warunki meteorologiczne i biometeorologiczne w rejonie Hornsundu w ciepłej porze roku 2007 i 2008. Problemy Klimatologii Polarnej, 19: 203–222.
3. Baranowski S., 1968. Termika tundry peryglacjalnej SW Spitsbergen. Acta Universitatis Wratislaviensis, 68; Studia Geograficzne, 10: 77 s.
4. Baranowski S., Głowicki B., 1975. Meteorological and hydrological investigations in the Hornsund region made in 1970. [w:] Results of investigations of ther Polish Scientific Expeditions 1970-1974. vol. I. Acta Universitatis Wratislaviensis, 251: 35–39.
5. Brăzdil R., Prošek P., Paczos S., Siwek K., 1991. Comparison of meteorological conditions in Calypsobyen and Reindalen in summer 1990. Wyprawy Geograficzne UMCS na Spitsbergen, Lublin: 57–76.
6. Budzik T., Sikora S., Araźny A., 2009. Przebieg roczny salda promieniowania powierzchni czynnej w Hornsundzie (V 2008 - IV 2009). Problemy Klimatologii Polarnej, 19: 233–246.
7. Chylek P., Folland C.K., Lesins G., Dubey M.K., Wang M., 2009. Arctic air temperature change amplification and the Atlantic. Multidecadal Oscillation. Geophysical Research Letters, 36, L14801, doi:10.1029/2009GL038777.
8. Førland E. J., Hanssen-Bauer I., Nordli P. Ø., 1997. Climate statistic and longterm series of temperature and precipitation at Svalbard and Jan Mayen. DNMI Report No. 21/97 Klima, Oslo: 1–72.
9. Førland E. J., Hanssen-Bauer I., 2001. Changes in Temperature and precipitation in the Norwegian Arctic during the 20th Century. [w:] India M. B., Bonillo D. L. (eds.), Detecting and Modelling Regional Climate Change, Springer: 153–161.
10. Førland E. J., Hanssen-Bauer I. , 2002. Twentieth-century variations in temperature and precipitation in the Nordic Arctic. Polar Record, 38 (206): 203–210.
11. Gluza A., Piasecki J.,1989. Rola cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu cech klimatu południowego Bellsundu na przykładzie sezonu wiosenno-letniego 1987 r. Sesja Polarna, INoZ, Lublin: 9–28.
12. Gluza A., Siłuch M., Siwek K., 2004. Porównanie wybranych elementów meteorologicznych w sezonie letnim miedzy stacjami Hornsund i Calypsobyen (Spitsbergen). Problemy Klimatologii Polarnej, 14: 183–188.
13. Hanssen-Bauer I., Førland E. J., 1998. Long-term trends in precipitation and temperature in the Norwegian Arctic: can they be explained by changes in atmospheric circulation patterns? Climate Research, 10: 143–153.
14. Hanssen-Bauer I., Førland E. J., 2000. Temperature and precipitation variations in Norway 1900-1994 and their links to atmospheric circulation. International Journal of Climatology, 20 (14): 1693–1708.
15. IPCC, 2007 (Intergovernmental Panel on Climate Change, Fourth Assessment Report. Climate Change 2007: Synthesis Report).
16. Johannessen O.M, Bengtsson L., Miles M.W., Kuzima S.I., Semenov V.A., Alekseev G.V., Nagurnyi A.P., Zak-harov V.F., Bobylev L.P., Pettersson L.H., Hasselmann K., Cattle H.P., 2004. Artic climate change: observed and modelled temperature and sea-ice variability. Tellus A, 56 (4): 328–341.
17. Kamiński A., 1989. Temperatura powietrza na Spitsbergenie Zachodnim i wyspach przyległych w atlantycko-europejskim obszarze Arktyki. Prace Naukowe UŚ w Katowicach nr 1100, Katowice: 95 s.
18. Kejna M., 1989. Wiatry bryzowe na Kaffiöyra (NW Spitsbergen) w lecie 1985 r. Materiały VI Sympozjum Polar-nego, Toruń: 179–182.
19. Kejna M., Dzieniszewski M., 1994. Warunki meteorologiczne na Kaffiöyra (NW Spitsbergen) w okresie 26.06-31.08.1985 r. Acta Univ. Nicolai Copernici, Geografia 24: 43–54.
20. Kejna M., Araźny A, Siwek K., 2000. Spatial differentiation of weather conditions on Spitsbergen in summer season 1999. Polish Polar Studies, Toruń: 191–202.
21. Kejna M., 2001. Warunki meteorologiczne na Lodowcu Waldemara (NW Spitsbergen) w sezonie letnim 1999 roku. Problemy Klimatologii Polarnej, 11: 55–65.
22. Kejna M., Maszewski R., 2007. Warunki meteorologiczne w rejonie lodowca Waldemara (NW Spitsbergen) w se-zonie letnim 2006. [w:] R. Przybylak, M. Kejna, A. Araźny, P. Głowacki (red.), Abiotyczne środowisko Spits-bergenu w latach 2005-2006 w warunkach globalnego ocieplenia, Toruń: 165–178.
23. Lankauf K.R., 2005. Recesja lodowców rejonu Kaffiøyry (Ziemi Oskara II - Spitsbergen) w XX wieku. [w:] M. Grześ, I. Sobota (red.) Kaffiøyra. Zarys środowiska geograficznego Kaffiøyry (NW Spitsbergen). Toruń: 61–84.
24. Leszkiewicz J., 1977. Meteorological conditions in the northern part of Kaffiöyra Plain during the period from July 1 to August 31, 1975. Acta Univ. Nicolai Copernici, Geografia XIII, 82: 97–111.
25. Marciniak K., Przybylak R., 1987. Zróżnicowanie przestrzenne temperatury powietrza w sezonie letnim na zachodnim wybrzeżu Spitsbergenu. XIV Sympozjum Polarne, Lublin: 168–173.
26. Marsz A., Styszyńska A., 2007. Klimat rejonu Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie. Wydawnictwo Akademii Morskiej w Gdyni, Gdynia: 376 s.
27. Marsz A., Styszyńska A., 2009. Oceanic control of the warming processes in the Arctic – a different point of view for the reasons of changes In the Arctic climate. Problemy Klimatologii Polarnej, 19, 7–31.
28. Marciniak K., Przybylak R., Kejna M., 1993. Dynamika warunków meteorologicznych na Równinie Kaffiøyra (NW Spitsbergen) w okresie 8.07-7.09.1989 r. Wyniki Badań VIII Toruńskiej Wyprawy Polarnej Spitsbergen 89, UMK, Toruń: 31–45.
29. Maszewski R., Wyszyński P., 2008. Warunki meteorologiczne na Kaffiøyrze (NW Spitsbergen) w okresie od 5 lipca do 31 sierpnia 2007. [w:] Kowalska A. (red.), Międzynarodowe Sympozjum Polarne, Wrocław: 54–58.
30. Migała K., Nasiółkowski T., Pereyma J., 2008. Topoclimatic conditions in the Hornsund area (SW Spitsbergen) during the ablation season 2005. Polish Polar Research, 29 (1): 73–91.
31. Niedźwiedź T., 1997. Wieloletnia zmienność wskaźników cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem i ich rola w kształtowaniu temperatury powietrza. Problemy Klimatologii Polarnej, 7: 19–40.
32. Niedźwiedź T., 2006. Główne cechy cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem (XII.1950-IX.2006), Problemy Kli-matologii Polarnej, 16: 91–105.
33. Niedźwiedź T., 2009, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej na Spitsbergenie. Komputerowa baza danych, Katedra Klimatologii, Uniwersytet Śląski.
34. Nordli Ø., Kohler J., 2004. The early 20th century warming. Daily observations at Grønfjorden and Longyearbyen on Spitsbergen (2nd edition). DNMI/klima, report No. 12/03.
35. Overland, J.E., Spillane M.C., Percival D.B., Wang M., Mofjeld H.O., 2004. Seasonal and Regional Variation of Pan-Arctic Surface Air Temperature over the Instrumental Record. Journal of Climate, 17: 3263–3282.
36. Pereyma J., Nasiółkowski T., 2007. Warunki topoklimatyczne w otoczeniu Fiordu Horsund (SW Spitsbergen) w sezonie ablacyjnym 2005 r. [w:] R. Przybylak, M. Kejna, A. Araźny, P. Głowacki (red.), Abiotyczne środo-wisko Spitsbergenu w latach 2005-2006 w warunkach globalnego ocieplenia, Toruń: 89–112.
37. Pereyma J., Piasecki J., 1988. Warunki topoklimatyczne i hydrologiczne w rejonie Lodowca Werenskiölda na Spitsbergenie w sezonie letnio-jesiennym 1983 roku. [w:] Wyprawy Polarne Uniwersytetu Śląskiego 1980-1984, Katowice: 107–122.
38. Przybylak R., 1989. Zróżnicowanie przestrzenne temperatury i wilgotności powietrza w przebiegu rocznym na zachodnim wybrzeżu Spitsbergenu. [w:] A. Olszewski (red.), Dorobek i perspektywy polskich badań polar-nych, XVI Sympozjum Polarne, Toruń: 161163.
39. Przybylak R., 1992a. Stosunki termiczno-wilgotnościowe na tle warunków cyrkulacyjnych w Hornsundzie (Spits-bergen) w okresie 1979-1983. Dokumentacja Geograficzna, 2: 105 s.
40. Przybylak R., 1992b. Spatial differentiation of air temperature and humidity on western coast of Spitsbergen in 1979-1983. Polish Polar Research, 13 (2): 113–129.
41. Przybylak R., 1996. Zmienność temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w okresie obserwacji instru-mentalnych w Arktyce. Wydawnictwo Uniwersytetu M. Kopernika, Toruń: 280 s.
42. Przybylak R., 2003. The Climate of the Arctic. Atmospheric and Oceanographic Sciences Library, 26, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London: 288 s.
43. Przybylak R., 2007. Recent air-temperature changes in the Arctic. Annals of Glaciology, 46: 316–324.
44. Przybylak R., Araźny A., 2005. Porównanie warunków klimatycznych i bioklimatycznych północnej części Ziemi Oskara II z innymi obszarami zachodniego wybrzeża Spitsbergenu w okresie 1975-2000. Problemy Klimatologii Polarnej, 15: 119-131.
45. Przybylak R., Araźny A., 2006. Climatic conditions of the north-western part of Oscar II Land (Spitsbergen) in the period between 1975 and 2000. Polish Polar Research, 27(2): 133-152.
46. Przybylak R., Araźny A., Ćwiklińska K., 2007. Warunki meteorologiczne w regionie Lodowca Waldemara (NW Spitsbergen) w sezonie letnim 2005 r. [w:] R. Przybylak, M. Kejna, A. Araźny, P. Głowacki (red.), Abio-tyczne środowisko Spitsbergenu w latach 2005-2006 w warunkach globalnego ocieplenia, Toruń: 51–65.
47. Przybylak R., Kejna M., Araźny A., Maszewski R., Wyszyński P., 2008. Zróżnicowanie temperatury powietrza w regionie Kaffiøyry (NW Spitsbergen) w sezonach letnich 2005-2007. [w:] A. Kowalska, A. Latocha, H. Marszałek, J. Pereyma (red.), Środowisko przyrodnicze obszarów polarnych. Wrocław: 150–159.
48. Rachlewicz G., 2003. Warunki meteorologiczne w zatoce Petunia (Spitsbergen Środkowy) w sezonach letnich 2000 i 2001. Problemy Klimatologii Polarnej, 13: 127–138.
49. Rachlewicz G., Styszyńska A., 2007. Porównanie przebiegu temperatury powietrza w Petuniabukta i Svalbard-Lufthavn (Isfjord, Spitsbergen) w latach 2001-2003. Problemy Klimatologii Polarnej, 17: 121–134.
50. Richter-Menge J., Overland J., Proshutinsky A., Romanovsky V., Bengtsson L., Brigham L., Dyurgerov M., Gas-card J.C., Gerland S., Graversen R., Haas C., Karcher M., Kuhry P., Maslanik J., Melling H., Maslowski W., Morison J., Perovich D., Przybylak R., Rachold V., Rigor I., Shiklomanov A., Stroeve J., Walker D., Walsh J., 2006. State of the Arctic Report. NOAA OAR Special Report, NOAA/OAR/PMEL, Seattle, WA, 36 s.
51. Sobota I., 2005. Struktura bilansu masy lodowców Kaffiøyry na tle lodowców Svalbardu. [w:] M. Grześ, I. Sobota (red.) Kaffiøyra, Zarys środowiska geograficznego Kaffiøyry (NW Spitsbergen). Toruń: 43–60.
52. Steffensen E., 1982. The climate at Norwegian arctic stations. DNMI Klima, 5: 3–44.
53. Styszyńska A., 2005. Przyczyny i mechanizmy współczesnego (1982-2002) ocieplenia atlantyckiej Arktyki. Wy-dawnictwo Akademii Morskiej, Gdynia: 109 s.
54. Walczowski W., Piechura J., 2006. New evidence of warming propagating toward the Arctic Ocean. Geophysical Research Letters, 33, L12601, doi: 10.1229/2006GL025872.
55. Wójcik G., 1982. Meteorological conditions at the Kaffiöyra Plain - Spitsbergen from 21st July to 28th August 1977. Acta Univ. Nicolai Copernici, Geografia XVI, 151–166.
56. Wójcik G., Marciniak K., Przybylak R., Kejna M., 1992. Temperatura i opady a cyrkulacja atmosferyczna w regio-nie Kaffiöyry (NW Spitsbergen) w sezonie letnim w okresie 1975-1989. Problemy Klimatologii Polarnej, 2: 96–102.
57. Wójcik G., Marciniak K., Przybylak R., Kejna M., 1993. Mezo- i topoklimaty północnej części regioniu Kaffiøyry (Ziemia Oskara II, NW Spitsbergen). Wyniki Badań VIII Toruńskiej Wyprawy Polarnej Spitsbergen 89, Uni-wersytet Mikołaja Kopernika, Toruń: 83–111.
58. Wójcik G., Przybylak R., 1991. Warunki meteorologiczne na Równinie Kaffiöyra (NW Spitsbergen) w okresie 14.07-9.09.1982. Acta Univ. Nicolai Copernici, Geografia 22: 109–124.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BWM3-0024-0005