Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951-2010). Część II. Niezwykle gorące sezony letnie

• Autorzy: Kossowska-Cezak U. , Twardosz R.

Warianty tytułu

EN

Exceptionally hot summer months and seasons in Central and Eastern Europe (1951-2010). Part II. Exceptionally hot summer seasons

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule określono częstość i zasięg niezwykle gorących okresów letnich (VI-VIII – NGL) w Europie Środkowej i Wschodniej oraz dokonano ich charakterystyki termicznej. Podstawą opracowania są wartości średnie miesięczne temperatury powietrza z 59 stacji meteorologicznych z obszaru 45-60N i 15-65E z lat 1951-2010. Za NGL przyjęto te, w których średnia temperatura przekroczyła odpowiednią średnią wieloletnią przynajmniej o 2 odchylenia standardowe (t≥t_śr.+2σ). W latach 1951-2010 stwierdzono na wydzielonym obszarze 15 NGL, które występowały na obszarach różnej wielkości i o różnej lokalizacji. Spośród 15 NGL 3 były tylko na pojedynczych stacjach. Największy zasięg NGL miało w 2010 r. (39 stacji, Rosja) i 1972 r. (16 stacji, Rosja) (tab. 1). NGL najrzadziej występowały w pierwszej połowie 60-lecia (tylko 4, w tym w latach 1961-1970 nie było żadnego NGL). Częstość NGL zaczęła wzrastać po roku 1990 – w kolejnych 10-leciach było ich po 5, przy czym te z XXI wieku miały większy zasięg terytorialny. Rekordowym, tak ze względu na zasięg, jak i wyjątkowo wysoką temperaturą powietrza oraz czas jej utrzymywania się, było NGL w 2010 r. w Rosji. W najgorętszych NGL średnia temperatura była zwykle wyższa od średniej wieloletniej (tzn. anomalia) o 2-4C, a wyjątkowo do 6C.

EN

The study determined the frequency, extent and thermal characteristic of exceptionally hot summer months (EHM) and summer seasons (EHS, June-August) in Central and Eastern Europe. Average monthly air temperature data was sourced from 59 weather stations located within an area defined by the coordinates 45-60N and 15-65E covering 1951-2010. EHM and EHS were defined as periods when the average temperature exceeded the long-term average by at least two standard deviations (t≥t_śr.+2σ). The second part of the study focuses on exceptionally hot summers (EHS). During the period 1951-2010, the study area experienced 15 EHSs with a wide variety of geographical coverage and intensity. Three EHSs were recorded on just one station each, but the record geographic coverage was far greater, including the summers of 2010 (39 stations) and 1972 (16), both in Russia (Tab. 1). EHSs were the least frequent during the fi rst half of the period 1961-1970 (just 4, including none between 1961 and 1970). Their frequency began to increase after 1990 and the last two decades experienced fi ve EHSs each, but the summers in the last decade of the period covered a greater territory. The EHS of 2010 in Russia was the record event in terms of its coverage, temperatures and the duration. The average air temperature of the hottest EHSs was typically higher than the long-term average (i.e. an anomaly) by 2-4oC and in some cases by up to 6C.

Słowa kluczowe

PL

temperatura powietrza; anomalia temperatury; gorące lata; dni upalne; dni bardzo upalne; noce tropikalne; Europa Środkowa; Europa Wschodnia

EN

air temperature; hot month; hot days; very hot day; tropical night; Central Europe; Eastern Europe

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2012
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 325--342
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., mapki, tab., wykr.

Twórcy

autor

Kossowska-Cezak U.

autor

Twardosz R.

• Zakład Klimatologii, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• 1.Auswirkungendes Hitzesommer 2003 auf die Gewasser. Dokumentation, 2004, Schriftenreiche Umwelt, Nr 369. Gewasserschutz, Bern.
• 2.Bardin M. Yu., 2007, Anticyclonic quasi-stationary circulation and its effect on air temperature anomalies and extremes over western Russia. Russian Meteorology and Hydrology, 32(2), 75-84.
• 3.Bardin M. Yu., 2011, Scenary forecasts of air temperature variations for the regions of the Russian Federation up to 2030 using the empirical stochastic climate models. Russian Meteorology and Hydrology, 36(4), 217-228.
• 4.Barriopedro D., Fischer E.M., Luterbacher J., Trigo R.M., Garcia-Herrera R., 2011, The Hot Summer of 2010: Redrawing the Temperature Record Map of Europe. Science, 332 (6026), 220-224.
• 5.Black E., Sutton R., 2007, The influence of oceanic conditions on the hot European summer of 2003. Clim Dyn., 28, 53-66.
• 6.Błażejczyk K., McGregor G-, 2007, Warunki hiotermiczne a umieralność w wybranych aglomeracjach europejskich. Prz. Geogr., 3-4, 401-423.
• 7.Chase T.N., Wolter R.A., Pielke S.R.,Rasool I., 2006, Was the 2003 European summer heat wave unusual in a global context? Geophys. Res. Lett. 33 L23709.
• 8.Della-Marta P.M., Luterbacher J., von Weissenfluh H., Xoplaki E., Brunet M., Wanner H., 2007, Summer heat waves over western Europe 1880-2003, their relationship to large-scale forcings and predictability. Clim. Dyn., 29, 251-275.
• 9.D'Ippoliti D., Michelozzi P., Marino C, de'Donato E, Menne B., Katsouyanni K., Kirchmayer U., AnalitisA., Medina-Ramón M., Paldy A., Atkinson R., Kovats S., Bisanti L., Schneider A., Lefranc A., Ińiguez C, Perucci C.A., 2010, The impact of heat waves on mortality in 9 European cities: results from the EuroHEAT project. Environmental Health, 9(37), 1-9.
• 10.Dole R., Hoerling M., Perlwitz J., Eischeid J., Pegion R, Zhang T, Quan X.W., Xu T., Murray D., 2011, Was there a basis for anticipating the 2010 Russian heat wave? Geophys. Res. Lett., 38, L06702, doi:10.1029/2010GL046582.
• 11.Feudale L., Shukla J., 2011, Influence of sea surface temperature on the European heat wave of 2003 summer. Part I: an observational study. Climate Dynamics, 36(9-10), 1691-1703.
• 12.Filipiuk E., Kaszewski B.M., 2000, Hot and cold summer in Central Europe (1871-1990). Prace Geograficzne 108, 149-154.
• 13.Fink A. H., Brücher X, Krüger A., Leckebusch G.C., Pinto J.G., Ulbrich U., 2004, The 2003 European summer heatwaves and drought - synoptic diagnosis and impacts. Weather, 59(8), 209-216.
• 14.Fischer E.M., Schar C, 2010, Consistent geographical patterns of changes in high-impact European heat waves. Nature Geoscience, 3, 398-403.
• 15.Founda D., Giannakopoulos C, 2009, The exceptionally hot summer of 2007 in Athens, Greece - A typical summer in the future climate? Global and Planetary Change, 67(3-4), 227-236.
• 16.Friedrich K., Bissolli P., 2012, Analysis of Temperatures and Precipitation recorded at stations in Eastern Europe during the heat wave in summer 2010. Deutscher Wetterdienst, Business Area Climate and Environment. http://www.dwd.de/bvbw/generator/DWDWWW/Content/Oeffentlichkeit/KU/KU2/KU23/rcc-cm/products/SWE/European/20110124_Hitzewelle_Russland_de,templateId=raw,property=publicationFile.pdf/20110124_Hitzewelle_Russland_de.pdf
• 17.Gerstengarbe E. W., Werner R. C, 1992, The Time Structure of Extreme Summers in Central Europe Between 1901 and 1980. Meteorol. Zeitschrift N.F. 1, 285-289.
• 18.Gruza G.V., Rankova E.Ya., 2011, Estimation of probable contribution of global warming to the genesis of abnormally hot summers in the European part of Russia. Izvestiya, Atmospheric and Oceanic Physics, 47(6), 661-664.
• 19.Hutter H.R, Moshammer H., Wallner P., Leitner B., Kundi M., 2007, Heatwaves in Vienna: effects on mortality. Wiener Klinische Wochenschrift, 119(7-8), 223-227.
• 20.Kossowska-Cezak U., 1993, Lato roku 1992 w Polsce na tle sezonów letnich ostatnich 120 lat. Prz. Geof., 1, 67-74.
• 21.Kossowska-Cezak U., 1997, Miesięczne warunki termiczno-opadowe i ich zależność od cyrkulacji atmosferycznej. Prace i Studia Geograficzne 20, 125-144.
• 22.Kossowska-Cezak U., 2010, Występowanie pogody gorącej w Warszawie (1951-2009). Prz. Geof., 1-2,61-75.
• 23.Kożuchowski K., 2004, O klimacie Polski według Wacława Nałkowskiego. Prz. Geof., 49, 71-78.
• 24.Krzyżewska A., Wereski S., 2011, Fale upałów i mrozów w wybranych stacjach Polski na tle regionów bioklimatycznych (2000-2010). Prz. Geof., 1-2, 99-109.
• 25.Kürbis K., Mudelsee M., Tetzlaff G., Bräzdil R., 2009, Trends in extremes of temperature, dew point, and precipitation from long instrumental series from central Europe. Theor. Appl. Climatol. 98, 187-195.
• 26.Kysely J., 2010, Recent severe heat waves in central Europe: how to view them in a long-term prospect? Int. J. Climatol., 30, 89-109.
• 27.Masters J., 2010, Causes of the Russian heat wave and Pakistani floods. http://www.wunderground.com/blog/JeffMasters/comment.html?entrynum= 1576. (Retrieved on 9 February 2011).
• 28.Meehl G.A., Tebaldi C, 2004, More Intense, More Frequent, and Longer Lasting Heat Waves in the 21st Century. Science, 305, 994-997.
• 29.Muthers S., Matzarakis A., Koch E., 2010, Climate Change and Mortality in Vienna-A Human Biometeorological Analysis Based on Regional Climate Modeling. Int. J. Environ. Res. Public Health, 7, 2965-2977.
• 30.Revich B.A.,Shaposhnikov D. A., 2012, Climate change, heat waves, and cold spells as risk factors for increased mortality in some regions of Russia. Studies on Russian Economic Development, 23(2), 195-207.
• 31.Révész A., 2008, Stochastic behaviour of heat waves and temperature in Hungary. Applied Ecology and Environmental Research, 6(4), 85-100.
• 32.Romer E., 1912, Klimat ziem polskich. Encyklopedia Polska, t. I, Akademia Umiejętności, Kraków.
• 33.Schär C, Vidale R.L, Lüthi D., Frei C, Häberli C, Liniger M.A., Appenzeller C, 2004, The role of increasing temperature variability in European summer heatwaves. Nature, 427, 332-336.
• 34.Stott D.A., Stone D.A., Allen M. R., 2004, Human contribution to the European heatwave of 2003. Nature, 432, 610-614.
• 35.Tang Q., Leng G., Groisman P.Y., 2012, European hot summers associated with a reduction of cloudiness. Journal of Climate, http://dx.doi.Org/10.1175/JCLI-D-12-00040.l.
• 36.Twardosz R., 2009, Fale niezwykłych upałów w Europie na początku XXI wieku. Prz. Geof, 3-4, 193-204.
• 37.Twardosz R., Batko A., 2012, Heat waves in Central Europe (1991-2006). International Journal of Global Warming, 4, 3/4, 261-272.
• 38.Twardosz R., Kossowska-Cezak U., 2012, Exceptionally hot summers in Central and Eastern Europe (1951-2010). Theor. Appl. Climatol., DOI 10.1007/s00704-012-0757-0 (w druku).
• 39.WMO, 2010, Current extreme weather events, http://www.wmo.int/pages/mediacentre/news/extreme-weathersequence_en.html (Retrieved on 9 February 2011).
• 40.Zveryaev I., Zyulyaeva Yu., Gulev S., Koltermann P., 2012, Intercomparison of the Russian Summer Heat Waves of 2010 and 1972. Geophysical Research Abstracts, 14, EGU2012-9714, 2012, EGU General Assembly 2012.
• 41.Zvyagintsev A.M., Blum O.B.,Glazkova A.A., Kotel'nikov S.N., Kuznetsova I.N., Lapchenko V.A., Lezina E.A., Miller E.A., Milyaev V.A., Popikov A.P., 2011, Air pollution over European Russia and Ukraine under the hot summer conditions of 2010. Izvestiya, Atmospheric and Oceanic Physics 47(6), 699-707.