Rzeźba i osady równiny aluwialnej dolnego biegu Przemszy (Wyżyna Śląska) jako wskaźnik zmian środowiska przyrodniczego

• Autorzy: Panek I.

Warianty tytułu

EN

Relief and alluvial plain sediments of the lower Przemsza River valley as indicators of environmental changes (Oświęcim Basin, South Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Paleogeography of the lower Przemsza River valley was studied in detail. By means of sedimentological methods, C.exp.14 dating and analysis of archival cartographic sources, the chronology of environmental events has been established, along with the types of the sedimentological processes and indirectly the role of neotectonics in the shaping of the valley. The lower Przemsza River section turned out to be the area where the fluvial processes of the Vistula and Przemsza Rivers took place, which can be seen in the formation of two different lithological types of the overbank facies. These types are of key importance in distinguishing between climatic and anthropogenic phases in the upper Vistula River valley.

Słowa kluczowe

PL

paleogeografia; sedymentologia; dolny bieg Przemszy; Kotlina Oświęcimska; Polska Południowa

EN

paleogeography; sedimentology; lower Przemsza River valley; Oświęcim Basin; South Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 56, nr 2
• Strony: 124--130
• Opis fizyczny: bibliogr. 45 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Panek I.

• ul. Gwiezdna 4c/100, 41-219 Sosnowiec,

Bibliografia

• ALEXANDROWICZ S.W. 1964 - Przejawy tektoniki mioceńskiej w Zagłębiu Górnośląskim. Acta Geol. Pol., 14: 175-228.
• ANDRZEJEWSKI L. 1994 - Ewolucja systemu fluwialnego doliny dolnej Wisły w późnym vistulianie i holocenie na podstawie wybranych jej dopływów. Rozpr. UMK, 11: 1-111.
• ANTCZAK B. 1986 - Transformacja układu koryta i zanik bifurkacji Warty w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej i południowej częśeci przełomu poznańskiego podczas późnego Vistulianu. UAM Ser. Geogr., 35.
• BABIŃSKI Z. 1992 - Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły, Pr. Geogr. PAN, 157.
• BADURA J., ZUCHIEWICZ W., GÓRECKI A., SROKAW. & PRZYBYLSKI B. 2003 - Morfometria sudeckiego uskoku brzeżnego między Złotym Stokiem a Dobromierzem. Prz. Geol., 51: 1048-1057.
• BOGACZ K.1967 - Budowa geologiczna północnego obrzeżenia rowu krzeszowickiego. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN, 41.
• BUKOWSKA-JANIA E. 1988 - Współczesne procesy fluwialne w dorzeczu Przemszy. Geogr. Stud. Dissert. UŚl., 11: 23-57.
• BUKOWY S. 1974 - Monoklina śląsko-krakowska. [W:] Pożaryski W. (red.), Budowa geologiczna Polski, T. IV, 1. Wyd. Geol.
• CHEŁMICKI W. 1991 - Położenie, podział i cechy dorzecza. [W:] Dynowska I. & Maciejewski M. (red.), Dorzecze Górnej Wisły, T. 1. PWN: 15-29.
• Drugie zdjęcie topograficzne Galicji (1 : 28 800), 1861 - Wojskowy Instytut Geograficzny w Wiedniu. Zbiory Kartograficzne WNoZ UOEl.
• DWUCET K. & ŚNIESZKO Z. 1997 - Zmiany fizykochemiczne cech lessów i gleb nalessowych po redepozycji spowodowanej gwałtowną ulewą. [W:] Starkel L. (red.), Rola gwałtownych ulew w ewolucji rzeźby Wyżyny Miechowskiej (na przykładzie ulewy w dniu 15 września 1995 r.). Dokumentacja Geograficzna, 8, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, PAN, Kraków: 76-85.
• FALKOWSKI E. 1971 - Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych odcinków rzek nizinnych Polski. Biul. Geol. UW, 12: 5-123.
• FLOREK W. 1978 - Próba analizy zmian cech geometrycznych meandrów współczesnych i kopalnych na przykładzie dolnego Bobru. Prz. Geogr., 50: 643-658.
• FLOREK W. 1991 - Postglacjalny rozwój dolin rzek środkowej części północnego skłonu Pomorza. WSP w Słupsku.
• GILEWSKA S. 1972 - Wyżyny Śląsko-Małopolskie. [W:] Klimaszewski M. (red.), Geomorfologia Polski, T. 1. PWN: 232-339.
• GONERA P. 1986 - Zmiany geometrii koryt meandrowych Warty. Rozpr. UAM, 33.
• GRADZIŃSKI R. 1973 - Wyróżnianie i klasyfikacja kopalnych osadów rzecznych. [W:] Postęp Nauk Geologicznych. Wyd. Geol., 5: 57-112.
• KALICKI T. 1987 - Late Glacial paleochannel of the Vistula river in Kraków-Nowa Huta. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 21: 93-106.
• KALICKI T. 1991 - Holoceńskie generacje paleomeandrów Wisły w rejonie Krakowa. Geologia, 17: 25-63.
• KANIECKI A. 1976 - Dynamika rzeki w świetle osadów trzech wybranych odcinków Prosny. Pr. Komis. Geogr.-Geol. PTPN, 17.
• KLIMEK K. 1972 - Kotlina Raciborsko-Oświęcimska. [W:] Klimaszewski M. (red.), Geomorfologia Polski, T. 1. PWN: 116-136.
• KLIMEK K. 1988 - An early antropogenic alluviation in the Subcarpathian Oświęcim Basin, Poland. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 36: 159-169.
• KLIMEK K. 1995 - The role of drainage basin orography in the river channel pattern transformation during Late Vistulian, Subcarpatian Oświęcim Basin, Poland. Quest. Geogr. Sp. Iss., 4: 147-153.
• KLIMEK K. & STARKEL L. 1974 - History and actual tendency of flood-plain development at the border of Polisch Carpatians. [W:] Geomorphologische Prozesse und Prozesskombinationen in der Gegenwart unter verschieden Klimabedingungen. Abh. Akad. Wiss. Göttingen, 3, 29: 185-196.
• KLIMEK K. & STARKEL L.1981 - Some palaeohydrological reconstructions. [W:] Starkel L. (eds.), Evolution of the Wisłoka Valley near Dębica during Late Glacial and Holocne. Fol. Quatern., 53: 78-83.
• KOSTRZEWSKI A. 1970 - Uziarnienie i obróbka współczesnych aluwiów Bobru jako wyraz środowiska sedymentacyjnego. Pr. Komis. Geogr.-Geol. Wydz. Mat.-Przyr. PTPN, T. 8, z. 4.
• KOWALCZYK Z. 1964 - Analiza wyników badań geodezyjnych nad współczesnymi naturalnymi ruchami powierzchni południowej części Górnego Śląska, PWN, Kraków: 1-61.
• KOZARSKI S. & ROTNICKI K. 1978 - Problemy późnowurmskiego i holoceńskiego rozwoju den dolinnych na Niżu Polskim. Pr. Komis. Geogr.-Geol. PTPN, 19: 1-57.
• ŁAJCZAK A. 1999 - Współczesny transport i sedymentacja materia łu unoszonego w Wiśle i głównych dopływach. Ofic. Wydaw. PWarsz., 15: 1-215.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 1978 - Rozwój rzeźby fluwialnej północnej części Kotliny Sandomierskiej w świetle badań sedymentologicznych. Rozpr. UW, 120.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. 1980 - Wstęp do sedymentologii (dla geografów). WSP Kielce.
• Messtischblatt 1 : 25 000, Neuberun, Imielin, 1881, Kreis Pless, Regierungs- Bez. Oppelen. Zbiory Archiwum Państwowego w Katowicach.
• PUNZET J. 1991 - Przepływy charakterystyczne. [W:] Dynowska I. & Maciejewski M. (red.), Dorzecze Górnej Wisły, T. 1. PWN, Warszawa- Kraków: 167-214.
• RACINOWSKI R., SZCZYPEK T. & WACH J. 2001 - Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych. Wydaw. UŚl., 579: 5-141.
• ROTNICKI K. & MŁYNARCZYK Z. 1989 - Późnovistuliańskie i holoceńskie formy i osady korytowe środkowej Prosny i ich paleohydrologiczna interpretacja. Rozpr. UAM, 43.
• STARKEL L. 1977 - Paleogeografia holocenu, PWN, Warszawa: 1-361.
• STARKEL L. 1996 - Geomorphic role of extreme rainfalls in the Polish Carpathians. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 30.
• STARKEL L. & GĘBICA P. 1996 - Summary of palaeohydrological changes in upper Vistula Basin. [W:] Starkel L. (red.), Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years. Geogr. Stud. Sp. Iss., 9: 86-116.
• STARKEL L. & RALSKA-JASIEWICZOWAM. 1999 - Zmiany klimatu i stosunków wodnych w holocenie. [W:] Starkel L. (red.), Geografia Polski, PWN, Warszawa: 175-188.
• Strohm Charte des Przemza Flusâes 1816 (1 : 1440), Wien. Zbiory Archiwum Państwowego w Katowicach.
• WÓJCICKI K.J. 1999 - Wypełnienia paleomeandrów jako wskaźnik holoceńskiej dynamiki koryta Rudy (Kotlina Raciborska). Prz. Geogr., 71: 317-325.
• WÓJCICKI K.J. 2000 - Późnovistuliańska i holoceńska transformacja dolin wybranych dopływów górnej Odry na podstawie analizy paleokoryt i wypełniających je osadów. Arch. UŚl., Sosnowiec.
• ZIELIŃSKI T. 1995 - Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. [W:] Mycielska-Dowgiałło E. & Rutkowski J. (red.), Badania osadów czwartorzędowych. UW: 195-253.
• ZUCHIEWICZ W. 1983 - Quaternary evolution of valleys in the Dunajec drainage basin (Polish, West Carpathians). Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 16: 27-49.
• ZUCHIEWICZ W. 1987 - Ewolucja i strukturalne założenia sieci rzecznej Karpat w późnym neogenie i wczesnym czwartorzędzie. [W:] Jahn A. & Dyjor S. (red.), Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce. Ossolineum, Wrocław: 211-225.