Identyfikatory
Warianty tytułu
Litostratygrafia lessów i utworów pylastych roztocza zachodniego
Języki publikacji
Abstrakty
A regional stratigraphic pattern was prepared for the Pleistocene period from 530 to 10 ka BP. Development of loesses and "non-loess" silty sediments was presented against the background of palaeogeographic conditions characterized by processes of pedogenesis, erosion at denudation, weathering type and extents of the Scandinavian ice sheets. Loesses were accumulated mostly in pleniglacials of the specific glaciation periods under conditions of arid subarctic climate, while silty sediments, which were referred to as having aeolian-wash colluvial origin, formed in the earlier phase of glaciations, under conditions of a polar moist climate.
Wnioski, przedstawione w artykule, oparte są na badaniach dwu reprezentatywnych profili: profilu lessowego Błażek oraz profilu pokryw pylastych w Blinowie (w dwu stanowiskach), położonych na zachodnich peryferiach Roztocza. Oba profile były szczegółowo opracowane oraz datowane metodą TL. Profil lessowy w Błażku reprezentuje, ze względu na swe położenie, fację lessu subaeralnego wierzchowinowego. Wyróżniono w nim trzy podstawowe kompleksy stratygraficzne lessów, odpowiadające zlodowaceniom: odry (solawy I) - warstwy h-l(2), warty (solawy II) - warstwy f(1)-f(5) i Wisły - warstwy atol. Przedzielone są one dwoma glebami wyższej rangi stratygraficznej: interglacjałów lubelskiego (warstwa g) i eemskiego (warstwa e). W spągu profilu, pod lessami, występuje gleba (warstwa m(t)), która można by wiązać z interglacjałem mazowieckim s. 1. (holsztyńskim s.l. ). Profil utworów pylastych w Blinowie reprezentuje kilka generacji pokryw pylastych, które leżą na serii gruzowo-solitlukcyjnej. Pokrywy pylaste można wiązać kolejno ze zlodowaceniami: Sanu 2 (elstery 2), liwca (Fuhne) i warty (solawy II). Przedzielone są one powierzchniami denudacyjnymi i zachowanymi fragmentarycznie glebami kopalnymi. Przeprowadzono porównawczą charakterystykę litologiczną lessów i utworów pylastych, opartą na parametrach granulometrycznych. Z analizy tej wynika, że pod względem cech litologicznych pokrywy pylaste różnią się w sposób dość istotny od lessów. Skonstruowano regionalny schemat stratygraficzny dla górnej części plejstocenu w przedziale czasu 530-10 ka BP, przedstawiając łącznie rozwój akumulacji lessu i utworów pylastych. Przeprowadzone badania wskazują, że oba typy utworów nie powstawały równocześnie. Pokrywy pylaste związane były głównie z fazą wczesna glacjałów i są starsze od lessów danego piętra. Powstawały one w warunkach klimatu polarnego wilgotne w którym zachodziło wietrzenie mrozowe (kriogeniczne), ale równocześnie rozwijały się procesy glebowe typu glejowego w środowisku tundrowymi oraz intensywnie działały procesy stokowe, w tym soliflukcja, a w ich wyniku i akumulacja stokowa. Utworom pylastym datowanym na ten okres można : przypisać genezę eoliczno-deluwialną. Lessy akumulowane były w pleniglacjale w klimacie subarktycznym suchym, o intensywnym wietrzeniu mrozowym i wzmożonej działalności eolicznej. Rozważano także zagadnienia źródła materiału pylastego, który brał udział w tworzeniu lessów i pokryw pylastych na Roztoczu Zachodnim, charakter i długość transportu, wreszcie związek tych osadów z rzeźbą terenu. Peryglacjalne pokrywy pylaste lokują się głównie w dolnych partiach kopalnych stoków, a w ich formowaniu brał udział materiał pylasty spłukiwany prawdopodobnie również przewiewany, i na tej drodze transportowany na krótkich odcinkach w dół stoku. Obszarów źródłowych dla pokryw lessowych bardziej obfitych w pył należałoby dopatrywać się głównie w nanosach peryglacjalnych, deponowanych w obrębie kotlin i w dolinach rzecznych skąd był wywiewany w suchych warunkach klimatycznych pleniglacjału. W odniesieniu do kierunków transportu materiału tworzącego te dwa typy osadów można zatem postawić tezę, iż były one ogólnie przeciwstawne.
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
19--26
Opis fizyczny
wykr., bibliogr. 9 poz.
Twórcy
autor
autor
- Inctitute of Earth Sciences, Maria Curie-Skłodowska University, Akademicka I9, 20-033 Lublin, Poland
Bibliografia
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS1-0013-0019
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.