BazTech - Yadda

1

Zasady klasyfikacji stratygraficznej czwartorzędu Polski i jej główne kategorie

Marks Leszek

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71. nr 10

485--502

EN

A reliable stratigraphic subdivision of the Quaternary is extremely important, dependent firstly on primary significance of its deposits in geological investigations and every-day life of human societies. In the Cenozoic, the Quaternary is a period of the same stratigraphic rank as the Palaeogene and the Neogene, but it is much shorter. Traditional stratigraphic schemes of the Quaternary were based mostly on other criteria than of the older periods, because studies of the Quaternary were focused mainly on more easily accessible terrestrial deposits and a decisive role in their formation was played by climate-induced processes. These factors forced a specific approach to define the stratigraphic units and to create the stratigraphic subdivisions of the Quaternary. In the Quaternary investigations in Poland, several categories of stratigraphic classification are used, particularly lithostratigraphy (with pedostratigraphy and cryostratigraphy), morphostratigraphy, biostratigraphy (including palynostratigraphy, malacostratigraphy, teriostratigraphy and anthropostratigraphy), magnetostratigraphy, chronostratigraphy (synchronized with geochronology) and climatostratigraphy (combined with oxygen isotope stratigraphy). The main climatostratigraphic units can be treated as corresponding to the chronostratigraphic ones and it enables correlation in a regional and global scale. Acritical overview of the applied stratigraphic categories and the updated stratigraphic subdivision are presented for Poland.

2

Charakterystyka litofacjalna utworów jury górnej i kredy dolnej w rejonie Dąbrowa Tarnowska – Dębica w oparciu o interpretację danych sejsmicznych i otworowych

Urbaniec Andrzej

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2021

|

nr 232

1--240

PL

Głównym celem monografii jest odtworzenie historii depozycji i rozwoju facjalnego utworów górnej jury i dolnej kredy, występujących w podłożu zapadliska przedkarpackiego, w oparciu o dostępne dane z otworów wiertniczych oraz sejsmikę 3D. Rejon badań usytuowany jest w środkowej części przedgórza Karpat, pomiędzy miastami Dąbrowa Tarnowska na północnym zachodzie i Dębica na południowym wschodzie. Nowe dane, uzyskane w roku 2015, w postaci zdjęcia sejsmicznego 3D, jak również informacji z głębokiego otworu O-1 przewiercającego pełen profil utworów mezozoiku, pozwoliły na znacznie lepsze rozpoznanie i udokumentowanie wielu szczegółów budowy geologicznej tego, dotąd słabo rozpoznanego, rejonu. Sedymentacja badanych utworów węglanowych przedgórza Karpat w epokach późnojurajskiej i wczesnokredowej odbywała się w strefie szelfowej północnego, pasywnego brzegu oceanu Tetydy. Cechą charakterystyczną utworów górnej jury jest ich duże zróżnicowanie facjalne, wynikające głównie z obecności rozbudowanych kompleksów biohermowych oraz pakietów warstwowanych osadów marglisto-wapiennych. W rozdziale 2 przedstawiono budowę geologiczną rejonu badań, uwzględniając wszystkie piętra strukturalne, rozwój litologiczny utworów poszczególnych jednostek, stosowane podziały litostratygraficzne i regionalne ramy paleogeograficzne. W rozdziale 3 szczegółowo omówiona została historia badań oraz aktualny stan rozpoznania kompleksu węglanowego górnej jury i dolnej kredy przedgórza Karpat. Rozdział 4 zawiera charakterystykę litologiczną badanych utworów węglanowych z podziałem na jednostki litostratygraficzne. Charakterystyka ta opracowana została na podstawie analizy cech makroskopowych dostępnego materiału rdzeniowego oraz profilowań geofizyki otworowej. Zamieszczone profile litostratygraficzne wybranych głębokich otworów wiertniczych z obszaru badań lub jego bliskiego sąsiedztwa dokumentują obecny stan wiedzy na temat litostratygrafii i rozwoju facjalnego utworów górnej jury i dolnej kredy. W rozdziale 5 przedstawiono charakterystykę mikrofacjalną i mikropaleontologiczną badanych utworów węglanowych, jak również przeprowadzono dyskusję dotyczącą możliwości określenia zasięgu wiekowego poszczególnych wydzieleń litostratygraficznych w oparciu o wyniki wieloletnich badań oraz dane literaturowe. W rozdziale 6 zaprezentowano wyniki analizy obrazu sejsmicznego, wykonanej w oparciu o wybrane atrybuty sejsmiczne. W ramach pracy omówiono następujące atrybuty: RMS Amplitude, Envelope, Instantaneous phase, Dominant frequency, Instantaneous bandwidth, Apparent polarity, Relative acoustic impedance, First derivative, Iso-frequency component, Time gain, Chaos, Variance (Edge method), Local flatness. Przeprowadzona analiza pozwoliła na uzyskanie dodatkowych istotnych informacji odnośnie wykształcenia litologicznego i rozprzestrzenienia utworów poszczególnych ogniw litostratygraficznych, jak również dała możliwość uszczegółowienia lokalizacji dyslokacji. Na podstawie interpretacji zapisu sejsmicznego w obrębie badanego kompleksu skalnego udokumentowano również występowanie niezgodności kątowych, stref zaburzeń i deformacji związanych z tektoniką synsedymentacyjną oraz przypuszczalnych osadów spływów grawitacyjnych. W rozdziale 7 zamieszczono przekroje litofacjalne, skonstruowane wzdłuż wybranych przekrojów sejsmicznych, prezentujące przestrzenny rozkład i wzajemne relacje pomiędzy utworami poszczególnych ogniw litostratygaficzych. W rozdziale 8 przeanalizowano rozmieszczenie kompleksów biohermowych górnej jury względem morfologii podłoża jury. Analiza rozmieszczenia wykartowanych na podstawie zapisu sejsmicznego budowli organicznych, należących do serii wielkich bioherm gąbkowo-mikrobialnych, wskazuje na dwa główne obszary ich występowania, tj. rejon NW (kompleks biohermowy „N”), w którym występuje dosyć rozległy kompleks biohermowy, a jego dokładny zasięg jest trudny do ustalenia ze względu na późniejsze procesy regionalnej dolomityzacji oraz rejon centralny (kompleks biohermowy „S” w okolicach otworu O-1), w którym stwierdzono kompleks kilku wysokich budowli o dosyć stromych krawędziach. Rozdział 9 poświęcony jest zagadnieniu historii depozycyjnej późnojurajsko-wczesnokredowego basenu sedymentacyjnego przedgórza Karpat oraz omówieniu roli najważniejszych czynników wpływających na rozkład facji w obszarze badań. Wykazano, że cechą charakterystyczną znacznej części osadów jurajskich jest silnie diachroniczny charakter rozprzestrzenienia poszczególnych facji, uwarunkowany głównie paleogeomorfologią dna zbiornika sedymentacyjnego, jak również czynnikami lokalnymi, związanymi z tektoniką synsedymentacyjną. Seria gąbkowo-globuligerinowa, rozpoczynająca profil utworów górnej jury i reprezentująca najgłębszy etap sedymentacji w warunkach otwartego szelfu, cechuje się stosunkowo dużą jednorodnością wykształcenia na całym obszarze przedgórza. Kompleks biohermowy „S” rozwinął się w nadkładzie elewowanej strefy, złożonej z kilku mniejszych elementów tektonicznych, natomiast kompleks biohermowy „N” wykształcił się na rozległej, wyniesionej części strefy zrębowej, gdzie w podłożu występuje jeden główny blok tektoniczny. Intensywnie rozwijające się kompleksy biohermowe „N” i „S” wywierały coraz większy wpływ na dalszy rozwój sedymentacji osadów górnej jury w badanym rejonie, dostarczając jednocześnie materiału dla osadów redeponowanych w głębsze partie zbiornika w wyniku podmorskich spływów grawitacyjnych. W strefie przylegającej od SE do kompleksu biohermowego „S”, na profilach sejsmicznych dostrzegalny jest charakterystyczny, wysokoamplitudowy zapis obejmujący cały pakiet refleksów sejsmicznych o zmiennych kątach upadów. Częste zmiany polarności, dostrzegalne w obrębie tej strefy w odtworzeniu atrybutu Apparent polarity, podobnie jak i skrajnie zmienny zakres wartości atrybutu Relative acoustic impedance, świadczą o silnym zróżnicowaniu litologicznym tego kompleksu skalnego. W tytonie, w trakcie sedymentacji utworów serii koralowcowo-onkolitowej, nastąpiło wyraźne ujednolicenie warunków sedymentacji na całym obszarze przedgórza Karpat, związane głównie z zanikiem paleomorfologicznego zróżnicowania powierzchni dna morza. Przypuszczalnie w tym samym czasie miał miejsce kolejny etap reaktywacji dyslokacji, o czym świadczy powierzchnia niezgodności kątowej, i związane z nią efekty erozji osadów starszych. Rozprzestrzenione na całym obszarze badań utwory serii muszlowcowo-oolitowej dolnej reprezentują różnego typu płytkowodne środowiska sedymentacji (w tym środowisko równi pływowej, lagunowe i stref barierowych), jakie wykształciły się na obszarze przedgórza Karpat, na pograniczu późnej jury i wczesnej kredy. Środowisko sedymentacji utworów serii marglisto-muszlowcowej, datowanej na berias, określić można jako skrajnie płytkowodne, z facjami lagunowymi i wpływem środowisk brakicznych. Utwory najwyższych serii dolnej kredy (tj. mułowcowo-wapiennej i muszlowcowo-oolitowej górnej) reprezentują facje płytkomorskie związane z transgresją morską, która miała miejsce w walanżynie. Przedstawiona historia depozycyjna późnojurajsko-wczesnokredowego basenu sedymentacyjnego przedgórza Karpat, w połączeniu z opisem cech makroskopowych rdzeni wiertniczych, analizą mikrofacjalną i mikropaleontologiczną poszczególnych jednostek litostratygraficznych oraz interpretacją obrazu sejsmicznego, pozwala na kompleksową charakterystykę analizowanych utworów oraz wskazanie procesów mających największy wpływ na obecny charakter i stan zachowania badanych serii skalnych.

EN

The main subject of this monograph is a reconstruction of the history of deposition and facial development of Upper Jurassic and Lower Cretaceous deposits in the basement of the Carpathian Foredeep, based on data available from boreholes and a 3D seismic survey. The research area is located in the central part of the Carpathian Foreland, between two cities: Dąbrowa Tarnowska in the north-west and Dębica in the south-east. The new 3D seismic survey made in 2015 and the O-1 deep borehole – drilled in the same year and portraying a full profile of the Mesozoic sediments – allowed for much better recognition and documentation of many details of the geological structure of this previously poorly mapped area. The sedimentation of the carbonate formations of the Carpathian Foreland during the Late Jurassic and the Early Cretaceous took place in the shelf zone of the northern, passive margin of the Tethys Ocean. A characteristic feature of the Upper Jurassic sediments is their high facies diversity, due mainly to the presence of biohermal complexes and sets of layered marly-limestone sediments. Chapter 2 presents the geological structure of all structural stages in the area under study, including the lithological development, the lithostratigraphic divisions applied, and the regional palaeogeographic frameworks. Chapter 3 discusses both the history of research and the current state of knowledge regarding the Upper Jurassic and Lower Cretaceous carbonate sediments of the Carpathian Foreland. Chapter 4 describes the lithological characteristics of the carbonate sediments, considering lithostratigraphic units. This characterisation is based on a macroscopic examination of the available core material and analysis of the well logs. The lithostratigraphic profiles of selected deeper boreholes from the research area and its close vicinity document the current state of knowledge on lithostratigraphy and the facies development of the Upper Jurassic and Lower Cretaceous deposits. Chapter 5 features the microfacies and micropalaeontological characteristics of the carbonate sediments under study. Based on the results of many years of research and literature data, the possibilities of determining the age of every lithostratigraphic unit are discussed. Chapter 6 presents the analysis of the seismic 3D image based on selected seismic attributes. As part of the work, the following attributes are discussed: RMS Amplitude, Envelope, Instantaneous phase, Dominant frequency, Instantaneous bandwidth, Apparent polarity, Relative acoustic impedance, First derivative, Iso-frequency component, Time gain, Chaos, Variance (Edge method), and Local flatness. The analysis revealed additional important information regarding both the lithological development and the spatial range of sediments of individual lithostratigraphic units, at the same time facilitating the detailed location of fault zones. Based on the interpretation of the seismic image within the studied rock complex, the occurrence of angular unconformity, disturbance, and deformation zones related to synsedimentary tectonic as well as probable gravity-flow deposits are also documented. Chapter 7 presents lithofacial cross-sections constructed along selected seismic sections reflecting the spatial distribution and relationships between the sediments of individual lithostratigraphic units. Chapter 8 analyses the distribution of Upper Jurassic biohermal complexes in relation to the morphology of the Jurassic base surface. An analysis of the distribution of organic buildups belonging to the Huge Sponge-Microbial Bioherms Series, interpreted indirectly from seismic image, indicates two main areas where they can be found. These are the north-west part of the study area – where a quite extensive biohermal complex occurs (‘Complex N’), the exact range of which is difficult to determine due to later regional dolomitisation processes – and the area located in the central part of the seismic survey, where a complex of several very tall buildups with steep edges was found (‘Complex S’). Chapter 9 is devoted to the issue of the depositional history of the Late Jurassic–Early Cretaceous sedimentary basin of the Carpathian Foreland and to a discussion of the role of the most important factors influencing facies distribution in the research area. It has been shown that a characteristic feature of a large part of the Jurassic sediments is the strongly diachronic nature of the distribution of facies controlled by the varying bottom relief of the sedimentation basin and by some local factors related to synsedimentary tectonic episodes. The Sponge-Globuligerinid Series, beginning the profile of the Upper Jurassic sediments and representing the deepest sedimentation stage in the open shelf conditions, is characterised by a relatively high homogeneity of lithology in the whole Carpathian Foreland area. The ‘S’ biohermal complex developed over the elevated zone composed of several smaller tectonic elements, whilst the ‘N’ biohermal complex developed on a large, elevated part of the horst zone. The intensively developing ‘N’ and ‘S’ biohermal complexes affected successive deposition of the Late Jurassic sedimentary basin in the study area more and more. Those biohermal complexes were the source of the material redeposited into deeper parts of the sedimentary basin. On seismic profiles in the south-east neighbourhood of the ‘S’ biohermal complex, there is a characteristic high-amplitude record including the entire reflection set of variable dip angles. The frequent polarity changes which are visible within this zone in the Apparent polarity attribute, as well as the extremely variable range of values the Relative acoustic impedance attribute, prove the strong lithological differentiation of this rock complex. During the Tithonian time (sedimentation of the Coral-Oncolite Series), there was clear unification of the sedimentation conditions in the entire Carpathian Foreland area, mainly due to disappearance of the bottom relief diversity. At the same time another stage of dislocation reactivation occurred, as evidenced by the angular unconformity and the erosion traces of older sediments associated with this unconformity. The deposits of the Lower Shellbed-Oolite Series scattered throughout the research area represent various types of shallow-water sedimentation environments (including tidal, lagoon, and barrier zones) that developed in the Carpathian Foreland area on the borderline between the Late Jurassic and the Early Cretaceous. The sedimentation environment of the Marly-Shellbed Series dated to the Berriasian can be described as extremely shallow-water, with lagoon facies and under the influence of brackish environments. The sediments of the last two series of the Lower Cretaceous (i.e. the Mudstone-Limestone and Upper Shellbed-Oolite Series) represent the shallow-marine facies associated with marine transgression that took place during the Valanginian. The processes that have had the greatest impact on the current character and preservation of the rock series under study can be pinpointed and a comprehensive characterisation of these formations can be undertaken thanks to the depositional history of the Late Jurassic – Early Cretaceous sedimentary basin of the Carpathian Foreland presented herein, the macroscopic examination of the available core material, the microfacial and micropalaeontological analysis of individual lithostratigraphic units, and the interpretation of the seismic image.

3

Campanian-Paleocene Jaworzynka Formation in its type area (Magura Nappe, Outer Carpathians)

Waśkowska Anna, Golonka Jan, Starzec Krzysztof, Cieszkowski Marek

Acta Geologica Polonica

|

2021

|

Vol. 71, no. 3

345--370

EN

The Campanian-Paleocene Jaworzynka Formation, a part of the Magura Nappe succession in the Polish Outer Carpathians, is described in terms of its detailed litho- and biostratigraphy. The formation stretches along the marginal part of the Siary Unit, from the Jaworzynka stratotype area in the Silesian Beskid Mts up to the Mszana Dolna area in the Beskid Wyspowy Mts. Its equivalent in the Moravskoslezské Beskydy Mts of the Czech Republic is the Soláň Formation. In the stratotype area, the formation displays complex structure. We distinguish four lithological units, i.e., Biotite Sandstone and Shale (I), Shale (II), Mutne Sandstone Member (III) and Thin-bedded Turbidite (IV) and provide the first detailed biostratigraphy of particular units. The first unit forms the most prominent part of the formation. It was deposited in the Middle Campanian-earliest Maastrichtian within the upper part of Caudammina gigantea Zone up to the lower part of the Rzehakina inclusa Zone. The second unit occurs only locally and its age is limited to the Maastrichtian, to the Rzehakina inclusa Zone. The third unit is composed of thick-bedded sandstones that in some parts may form more than the half of the total thickness of the formation. It is Late Maastrichtian-Danian in age and is placed in the upper part of the Rzehakina inclusa Zone and the lower part of the Rzehakina fissistomata Zone. It is usually covered by a thin package of thin-bedded turbiditic sandstone and shales of Danian-Thanetian age with foraminifera of the Rzehakina fissistomata Zone.

4

Utwory jury środkowej przedgórza Karpat na obszarze Wadowice-Busko-Rzeszów, południowa Polska

Moryc W.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

T. 205

5--55

PL

Utwory jury środkowej na obszarze przedgórza Karpat polskich występują w dwóch rejonach, północno-wschodnim (Księżpol-Nowy Lubliniec-Lubaczów) opracowanym przez autora w 2004 r. i południowym (Wadowice-Busko-Rzeszów), będącym tematem monografii. Jura środkowa rejonu Wadowice-Busko-Rzeszów jest zbudowana głównie z utworów silikoklastycznych o miąższości przekraczającej 300 m, reprezentujących wiek co najmniej od bajosu do keloweju włącznie. W monografii przedstawiono wyniki badań uzyskane w 148 otworach wiertniczych, skorelowanych na podstawie wykresów geofizyki wiertniczej oraz oznaczeń fauny i flory. Szczegółowo omówiono stosunki dotyczące miąższości utworów poszczególnych poziomów środkowojurajskich oraz przedstawiono tektonikę i paleogeografię tych skał. Podkreślono przekraczające ułożenie utworów i transgresywny postęp morza tetydzkiego, stopniowo zwiększającego zasięg i zajmującego coraz większe obszary lądowe.

EN

Middle Jurassic sediments in the Polish Carpathian Foreland occur in two regions: northern (Księżpol-Nowy Lubliniec-Lubaczów) described by Author in 2004 and the southern (Wadowice-Busko-Rzeszów), considered here. The latter contains mainly siliciclastic sediments of thickness exceeding 300 m, whose age range from (at least) Bajocian to Callovian. The study presents results obtained from boreholes, correlated on the basis of logging diagrams and the fauna and flora. The thickness of particular Middle Jurassic series, their tectonics and palaeogeography are discussed in details. The transgressive arrangement of the sediments and the transgressive advance of the Tethyan Ocean, which gradually covered increasingly large areas of land, is evidenced.

5

Wykorzystanie pomiarów PPS do uszczegółowienia interpretacji sejsmicznej 3D na przykładzie utworów dolnego paleozoiku

Bartoń R., Urbaniec A.

Nafta-Gaz

|

2018

|

R. 74, nr 9

655--668

PL

W artykule przedstawiono możliwości wykorzystania w interpretacji sejsmicznej transformacji PPS-WPG (pionowe profilowanie sejsmiczne – wspólny punkt głębokościowy) obliczonych dla fal podłużnych PP offsetowych punktów wzbudzania. Przedmiotem interpretacji był kompleks utworów dolnego paleozoiku (kambr–sylur) o całkowitej miąższości przekraczającej 2400 m. Pod względem litologicznym kompleks ten zdominowany jest przez utwory silikoklastyczne, z nielicznymi wkładkami skał węglanowych. Do porównania obrazu sejsmicznego uzyskanego na zdjęciu sejsmicznym 3D i transformacjach PPS-WPG dla otworu W-1 – przeprowadzono analizę opartą na wybranych atrybutach sejsmicznych. W ramach artykułu omówiono następujące atrybuty: amplituda średnia kwadratowa, pierwsza pochodna, cosinus fazy, komponent jednakowych częstotliwości, chwilowa szerokość pasmowa, obwiednia, względna impedancja akustyczna. Zastosowanie transformacji pomiarów PPS pozwoliło na uzyskanie zdecydowanie większej rozdzielczości pionowej obrazu, jak również uwidoczniło wyraźne zróżnicowanie litologiczne niektórych formacji. Natomiast interpretacja, przeprowadzona w oparciu o wybrane atrybuty sejsmiczne, umożliwiła szczegółowe rozpoznanie litofacjalne analizowanych utworów dolnego paleozoiku, jak też udokumentowanie sejsmiczne elementów takich jak np. płaszczyzny dyslokacji oraz dodatkowe horyzonty o większej zawartości węglanów.

EN

This article presents the possibilities of using in the seismic interpretation process VSP-CDP transformation (the vertical seismic profiling–common depth point) calculated for longitudinal waves of VSP offset shot points for seismic interpretation. The Lower Palaeozoic (Cambrian-Silurian) complex was a main aim of interpretation. The total thickness of this complex is over 2400 m. The analyzed Lower Palaeozoic complex is dominated by silicoclastic sediments with a few carbonate rock layers. The analysis, based on selected seismic attributes, was performed to compare the seismic image obtained in the 3D seismic and the VSP-CDP transformations for the W-1 well. The article discusses the analysis of following attributes: RMS Amplitude, First derivative, Cosine of phase, Iso-frequency component, Instantaneous bandwidth, Envelope, Relative acoustic impedance. The application of the VSPCDP transformation allowed to obtain much higher vertical resolution of the image, as well as clearly visible lithological variation of some formations. On the other hand, the interpretation, based on selected seismic attributes, enabled a detailed lithofacial recognition of the analyzed Lower Paleozoic deposits as well as seismic documentation of elements such as dislocations and additional new horizons with a higher carbonate content.

6

The Boquillas Formation of the Big Bend National Park, Texas, USA, a reference Cenomanian through Santonian (Upper Cretaceous) carbonate succession at the southern end of the Western Interior Seaway

Cooper D. A., Cooper R.W., Stevens J. B., Stevens M. S., Cobban W. A., Walaszczyk I.

Acta Geologica Polonica

|

2017

|

Vol. 67, no. 4

547--565

EN

The upper lower Cenomanian through middle Santonian (Upper Cretaceous) of the Boquillas Formation in the Big Bend Region of Trans-Pecos Texas consists of a marine carbonate succession deposited at the southern end of the Western Interior Seaway. The Boquillas Formation, subdivided into the lower, c. 78 m thick limestone-shale Ernst Member, and the upper, c. 132 m thick limestone/chalk/marl San Vicente Member, was deposited in a shallow shelf open marine environment at the junction between the Western Interior Seaway and the western margins of the Tethys Basin. Biogeographically, the area was closely tied with the southern Western Interior Seaway. The richly fossiliferous upper Turonian, Coniacian and lower Santonian parts of the Boquillas Formation are particularly promising for multistratigraphic studies.

7

Silurian stratigraphy of Central Iran - an update

Hairapetian V., Ghobadi Pour M., Popov L. E., Männik P., Miller C. G.

Acta Geologica Polonica

|

2017

|

Vol. 67, no. 2

201--233

EN

The Silurian biostratigraphy, lithostratigraphy, and facies of Central Iran including the Kashmar (Boghu Mountains), Tabas (Derenjal Mountains, Ozbak-Kuh), Anarak (Pol-e Khavand) and Kerman regions is reviewed and updated. The current state of knowledge of the Silurian in the Zagros Basin, Alborz, Kopet-Dagh and Talysh regions, as well as in a few areas scattered across the Sabzevar Zone, and the Sanandaj-Sirjan terranes is also reviewed. Silurian volcanism in various parts of Iran is briefly discussed. The end of the Ordovician coincided with a widespread regression across Iran synchronous with the Hirnantian glaciation, and only in the Zagros Basin is there a continuous Ordovician–Silurian transition represented by graptolitic black shales of the Sarchahan Formation. In the Central-East Iranian Platform marine sedimentation re-commenced in the early to mid Aeronian. By the Sheinwoodian, carbonate platform depositional environments were established along its north-eastern margin. In other parts of Iran (e.g., Kopet-Dagh and the Sabzevar Zone), siliciclastic sedimentation continued probably into the late Silurian. The Silurian conodont and brachiopod biostratigraphy of Central Iran is significantly updated facilitating a precise correlation with the Standard Global Chronostratigraphic Scale, as well as with key Silurian sections in other parts of Iran. The Silurian lithostratigraphy is considerably revised and two new lithostratigraphical units, namely the Boghu and Dahaneh-Kalut formations, are introduced.

8

Facies changes in the Cenomanian (Cretaceous) of the northwestern Elbe Valley near Dresden (Saxony, Germany)

Tröger K. -A.

Acta Geologica Polonica

|

2017

|

Vol. 67, no. 1

135--144

EN

The Upper Cretaceous of the Elbe Valley in Saxony and the erosion outliers west of it mark an Upper Cretaceous NW-SE-running strait between the Westsudetic Island in the NE and the Mid-European Island to the west. This street connected the NW-German-Polish Basin in the north and the Bohemian Cretaceous Basin (and adjacent regions of the Tethys) in the south. However, post-Cretaceous erosion north of Meißen removed any Upper Cretaceous deposits but erosion outliers at Siebenlehn and especially north of the Forest of Tharandt proof the presence of a marly through silty belt in this area. Three transgressions (base of uppermost Lower to Middle Cenomanian, base of Upper Cenomanian and base of the geslinianum Zone in the mid-Upper Cenomanian) have taken place. The sedimentation was influenced by the topography of the mentioned islands and by movements at structural lines in the Proterozoic and Palaeozoic basement. During the early Late Cenomanian, a marly-silty sedimentation (Mobschatz Formation) in the north existed besides sandy sedimentation in the south (Oberhäslich Formation). The transgression at the base of the geslinianum Zone caused the final submergence of island chains between Meißen, Dresden and Pirna, and a litho- and biofacies bound to cliffs and submarine swells formed. A silty-marly lithofacies, a mixed sandy-silty lithofacies (Dölzschen Formation) and a sandy lithofacies in the south (Sächsisches Elbsandsteingebirge) co-existed during the latest Cenomanian. The first mentioned biofacies yields a rich fauna mainly consisting of oysters, pectinids, rudists, and near-shore gastropods accompanied by echinids and, in some cliffs, teeth of sharks. The Pennrich fauna (Häntzschel 1933; Uhlig 1941) especially consists of the very common serpulids Pyrgopolon (P.) septemsulcata and Glomerula lombricus (formerly Hepteris septemsulcata and G. gordialis).

9

Formacja grabowska : podstawowa jednostka litostratygraficzna kajpru Górnego Śląska

Szulc J., Racki G.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 2

103–-113

EN

Lithostratigraphic division of the Upper Silesian Keuper continental succession belongs to abandoned matters, even if newly-discovered sites with unique vertebrate faunas highlight an increasing request to more precise designation of their stratigraphic setting. As a result of multidisciplinary grant and with a guide use of new borehole sections, a major lithostratigraphic unit is formally proposed for the middle Keuper (i.e., above the Schilfsandstein; Stuttgart Formation in Stratigraphische Tabelle von Deutschland, 2002), based on previously inaccurately used unit, Grabowa Formation of Bilan (1976). The re-defined Formation of Variegated Mudstones and Carbonates from Grabowa includes Upper Gypsum Beds and Steinmergelkeuper in traditional scheme from Germany (=Weser and Arnstadt Formations), and generally correlates with the Norian stage. Two bone-bearing horizons (Krasiejów and Lisowice) are placed within the unit, which is completely subdivided in three members: Ozimek (mudstone-evaporate), Patoka (marly mudstone-sandstone) and WoŸniki (limestone).

10

Sedimentological interpretation and stratigraphical position of glacigenic deposits in the Napęków area (Holy Cross Mountains, Poland)

Ludwikowska-Kędzia M., Pawelec H., Adamiec G.

Geologos

|

2015

|

Vol. 21, No. 4

261--284

EN

The identification of depositional conditions and stratigraphical position of glacigenic deposits in the Napęków area is important for the genetic and stratigraphical interpretation of Quaternary deposits in the central part of the Holy Cross Mountains, as well as for a revision of the course and extent of Middle Polish (Saalian) glaciations. These deposits comprise a series of diamictons which occur between sandy-gravelly deposits. Based on results of macro- and microscopic sedimentological investigations, analysis of heavy mineral composition, roundness and frosting of quartz grains, as well as OSL dating, this complex must have formed during the Odranian Glaciation (Drenthe, Saalian, MIS 6). Sandy-gravelly deposits are of fluvioglacial and melt-out origin. Diamictons represent subglacial traction till. Their facies diversity is a result of variations in time and space, complex processes of deposition and deformation, responsible for their formation at the base of the active ice sheet. This glacigenic depositional complex was transformed by erosion-denudation and aeolian processes in a periglacial environment during the Vistulian (Weichselian, MIS 5d-2).

11

Litostratygrafia, palinofacje i środowiska sedymentacji utworów triasu w północnej części niecki Nidy

Fijałkowska-Mader A., Kuleta M., Zbroja S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

83--123

PL

W artykule przedstawiono najnowszą propozycję podziału litostratygraficznego utworów triasu północnej części niecki Nidy nawiązującego do jednostek wyróżnianych na Niżu Polskim oraz w północno-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Podano charakterystykę petrograficzną skał tworzących zaproponowane wydzielenia. Zamieszczono także wyniki analizy palinofacjalnej utworów triasu. Opisano siedem typów palinofacji odpowiadających różnym środowiskom sedymentacji: rzecznym, jeziornym, playi, sebhy, otwartego morza i laguny. Palinofacje charakterystyczne dla środowiska rzecznego występują w utworach pstrego piaskowca środkowego, piaskowca trzcinowego (formacja stuttgarcka) oraz kajpru górnego, dla środowiska jeziornego – w utworach kajpru dolnego i piaskowca trzcinowego, dla środowiska playi – w dolnych warstwach gipsowych, dla środowiska sebhy – w recie oraz w dolnych i górnych warstwach gipsowych, dla środowiska otwartego morza – w wapieniu muszlowym i dolomicie granicznym, a dla środowiska laguny – w recie, wapieniu muszlowym górnym i dolomicie granicznym. Na podstawie wyników analizy litofacjalnej i palinofacjalnej zrekonstruowano środowisko sedymentacji utworów triasu z północnej części niecki Nidy.

EN

The latest lithostratigraphical scheme of Triassic deposits from the northern part of the Nida Basin (southern Poland) is presented. It refers to the units distinguished in the Polish Lowlands and NW margin of the Holy Cross Mountains. Petrographic characteristics of the proposed lithostratigraphic units, and the results of palynofacies analysis are given. The identified seven palynofacies types represent a variety of depositional environments: fluvial, lacustrine, playa, sebkha, open marine and lagoonal. Palynofacies characteristic for fluvial environments were identified in the Middle Buntsandstein, Schilfsandstein (Stuttgart Formation) and Upper Keuper deposits, lacustrine environment – within the Lower Keuper and Schilfsandstein, playa environment – in the Lower Gipskeuper, sebkha environment – in the Röt as well as Lower and Upper Gipskeuper, open marine environment – within the Muschelkalk and Grenzdolomit and lagoonal environment – in the Röt, Upper Muschelkalk and Grenzdolomit. Depositional environments of the Triassic deposits have been presentedreconstructed based on the lithofacies and palynofacies analyses.

12

The uppermost Emsian and lower Eifelian in the Kielce Region of the Holy Cross Mts. Part I: Lithostratigraphy.

Wójcik K.

Acta Geologica Polonica

|

2015

|

Vol. 65, no. 2

141--179

EN

The paper provides a description of primary geological logs, characteristics and formal lithostratigraphy of the uppermost Emsian and lower Eifelian of the Kielce Region of the Holy Cross Mts., central Poland. Nine sections of this interval, representing the whole area of the Kielce Region, and ranging between the Lower Devonian clastics of the Winna Formation and the Middle Devonian carbonates of the Kowala Formation were studied. The succession is divided into the Barania Góra Dolomite and Limestone Formation and the Wojciechowice Dolomite Formation. Six members are distinguished within the former. In the western part of the region these are (in stratigraphical order): Porzecze Claystone Member, Dębska Wola Dolomite Member, Dąbrowa Limestone Member, and Brzeziny Dolomite Member. In the eastern part, the formation is divided into the Janczyce Dolomite Member and the Jurkowice Dolomite Member. Additionally, the Wszachów Dolomite Member and Nowy Staw Dolomite Member are distinguished within the overlying Wojciechowice Formation. The thickness of the uppermost Emsian–Eifelian succession ranges from ca. 200 m in the eastern part to ca. 130 m in the western part of the Kielce Region.

13

Pozycja stratygraficzna formacji łupków z Widełek w synklinie bardziańskiej (Góry Świętokrzyskie)

Malec J.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 11

748--754

EN

Results of the geological studies carried out in the western part of the Bardo Syncline have revealed the wrong stratigraphic position of the Silurian Widełki Formation, established by Stupnicka et al. (1991) in the Widełki area. This lithostratigraphic unit does not represent the youngest Silurian deposits overlying the greywackes of the Niewachlów Beds in the Kielce region of the Holy Cross Mts. In fact, the claystones with graptolites of theWidełki Formation underlie the greywackes of the Niewachlów Beds and belong to the upper part of the Prągowiec Beds.

14

Litostratygrafia utworów ediakaru w lubelsko-podlaskim basenie sedymentacyjnym (wschodnia i południowo-wschodnia Polska)

Pacześna J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 460

1--23

PL

W artykule zaprezentowano sformalizowany schemat podziału litostratygraficznego utworów klastycznych i wulkanogenicznych ediakaru, wypełniających lubelsko-podlaski basen sedymentacyjny, zlokalizowany we wschodniej i południowo-wschodniej Polsce. W sukcesji górnego ediakaru wyróżniono osiem jednostek litostratygraficznych, w tym siedem formacji i jedno ogniwo. Podstawą wydzielenia jednostek było zróżnicowanie makroskopowych cech litologicznych w profilach z ediakaru. W charakterystyce jednostek litostratygraficznych zawarto historię ich nazewnictwa, kryteria zdefiniowania jednostki, opis, stratotypy i hipostratotypy, granice, chronostratygrafię, skamieniałości, interpretację genetyczną, miąższość, rozprzestrzenienie regionalne i odpowiedniki litostratygraficzne na obszarach sąsiednich.

EN

The paper presents a formalized lithostratigraphic scheme of the Ediacaran clastic and volcanogenic deposits from the Lublin-Podlasie sedimentary basin, located in eastern and south-eastern Poland. The upper Ediacaran succession consists of eight lithostratigraphic units, including seven in the rank of formation, and one member. The basis for the identification of the units was the variability of macroscopic lithological features in the Ediacaran sections. The characterization of the lithostratigraphic units provides the history of their names and criteria for defining the units, and their description. The stratotypes and hypostratotypes, boundaries, chronostratigraphy, fossils, interpretation of origin, thicknesses, regional distribution patterns and lithostratigraphic equivalents from neighbouring areas are also characterized.

15

Charakterystyka litologiczno-petrograficzna osadów czwartorzędowych w dolinie Warty (stanowisko Koźmin-Północ)

Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Grajoszek M., Wiśniewska M.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 2

120--126

EN

The investigated area is located in the middle section of the Warta River valley, where the Neogen deposits with lignite series occur within the Adamów tectonic graben. In the Kozmin-North excavation, opened for extraction in 2008 and belonging to the "Adamów"Lignite Mine, the Neogene deposits are covered with an about 30-m thick Quaternary series. The research was carried out to identify the origin and age of the Quaternary sediments. As a result, four sandy series and three till series were identified, which were deposited during the South Polish Glaciations and Middle Polish Glaciations. North Polish Glaciations sediments developed in extraglacial conditions.

16

A review of the Lower - lowermost Upper Jurassic facies and stratigraphy of the Jaisalmer Basin, western Rajasthan, India

Pandey D., Choudhary S., Bahadur T., Swami N., Poonia D., Sha J.

Volumina Jurassica

|

2012

|

Vol. 10, no. 1

61--82

EN

The Lower - lowermost Upper Jurassic (up to Oxfordian) sedimentary succession of the Jaisalmer Basin on the Rajasthan Shelf is characterized by gradual lateral and rapid temporal facies variations, the existence of condensed sequences in certain horizons, and rich and highly diverse faunal contents. Lithostratigraphically, these Jurassic rocks of the basin have been grouped into the Lathi and Jaisalmer formations and the lower part of the Baisakhi Formation. The facies consist of (i) cross-bedded medium- to coarse-grained sandstone, (ii) cross-bedded to thinly laminated silt to fine-grained sandstone, (iii) silty marl, (iv) calcareous mud- to grainstone and sandy rudstone, (v) thinly laminated carbonaceous shale and (vi) conglomerate. These represent fluvial, floodplain, lacustrine, protected marginal marine, and shoreface to shelf environments. There are several marker units, which allow the making of intrabasinal lithostratigraphic correlations; however, a lack of knowledge of the detailed stratigraphic successions within individual lithostratigraphic units makes difficult a precise intra-basinal stratigraphic correlation. The present review provides a summary of the lithostratigraphy established by previous workers on the Lower - lowermost Upper Jurassic (up to Oxfordian) rocks of the Jaisalmer Basin, incorporating additional data, with a detailed stratigraphic succession within each lithostratigraphic unit, and more faunal elements recently.

17

Litostratygrafia, systemy depozycyjne i cykle transgresywno-regresywne dewonu basenu lubelskiego

Narkiewicz M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

T.196

53--146

PL

W wyniku analizy 19 kluczowych profili wiertniczych, wspartej reinterpretacją materiałów publikowanych, zmodyfikowano i uzupełniono dotychczasowy formalny podział litostratygraficzny dewonu środkowego i górnego, obejmując nim cały basen lubelski. Wydzielono 6 nowych oraz zrewidowano 6 wcześniej wydzielonych formacji i ogniw. Jednostki litostratygraficzne przypisano do systemów depozycyjnych: od aluwialnego, przybrzeżnych systemów morsko-lądowych, przez platformę węglanową, płytki szelf, lagunę ewaporacyjną, po głębszy szelf i basen szelfowy. Wyróżniono 11 cykli transgresywno-regresywnych odpowiadających rangą sekwencjom trzeciego rzędu. Architektura depozycyjna odzwierciedla cztery etapy rozwoju basenu. Etap wczesnodewoński odpowiada jednemu megacyklowi T-R, złożonemu niemal wyłącznie z osadów terygenicznych, od ilasto-mulistych otwartomorskich po aluwialne systemy warunkowane tektoniczną ruchliwością bloków podłoża. Na etap środkowodewoński–wczesnofrański składa się 7 niegrubych cykli T-R rejestrujących znaczną zmienność w sukcesji środowisk depozycyjnych. Płytsze środowiska występują w SE i NE części basenu, erozja przeważa w części NW. Z etapem środkowo–późnofrańskim (3 cykle T-R) wiąże się wzrost tempa sedymentacji uwarunkowany przez puls subsydencji tektonicznej, przewaga węglanowych systemów otwartomorskich i największy zasięg zbiornika. Etap fameński, odpowiadający pojedynczemu cyklowi T-R, charakteryzuje się największymi miąższościami osadów i najsilniejszymi gradientami facjalnymi. Zaznaczył się wówczas rozwój wyraźnego depocentrum, a następnie aktywizacja tektoniczna wzdłuż obrzeżenia NE. Basen dewoński dzieli się na segmenty poprzeczne: komarowski (SE), lubelski (centralny) i stężycki (NW). Pierwszy charakteryzuje się rozwojem systemów proksymalnych, w tym lądowych, ale przy znacznej subsydencji. Drugi reprezentuje maksymalną subsydencję i najbardziej głębokowodne facje, natomiast trzeci – wyklinowanie osadów i/lub facje płytkomorskie w strefie obrzeża basenu, zwłaszcza w środkowym dewonie i franie.

EN

Previous lithostratigraphic sudivision of the Middle and Upper Devonian has been supplemented, modified and extended over the entire Lublin Basin in SE Poland as a result of investigations of 19 key borehole sections and reinterpretation of published data. Six new members have been defined, whereas six other units of a formation or member rank have been revised. The lithostratigraphic units have been ascribed to depositional systems ranging from alluvial and marginal marine to a carbonate platform, shallow restricted shelf, evaporative lagoon, to open-marine carbonate-shaly shelf and deeper shaly-carbonate shelf basin. The systems have been attributed to 11 transgressive-regressive (T-R) cycles corresponding to3rd order depositional sequences. The depositional architecture reflects four stages of a basin development. The Early Devonian stage corresponds to a single T-R megacycle, comprising terrigeneous sediments from open marine shaly basin to alluvial systems con-trolled partly by synsedimentary block movements. The Middle Devonian to Early Frasnian stage comprises 7 T-R cycles with a total thickness <400 m and displaying considerable depositional facies variability. Generally, shallower-water environments extended in SE and NE parts of the basin, whereas erosion prevailed in its NW segment. The Middle–Late Frasnian stage (3 T-R cycles) is characterized by initially increased depositional rates connected with a pulse of tectonic subsidence, predominance of open-marine carbonate systems, and a maximum basin extent. The Famennian developmental stage, corresponding to a single T-R cycle, is exceptional due to a maximum sediment-thickness and strong lateral facies and thickness gradients related to a distinct depocentre development, followed by increased activity of a tectonic zone in NE. The Devonian basin can be divided into three transversal segments: Komarów (SE), Lublin (central), and Stężyca (NW). The first one is characterized by a largest proportion of shallow-marine and alluvial facies, and a considerable total subsidence. The central segment represents a maximum subsidence and deepest marine facies, whereas the NW one –reductions of sediment-thickness and/or shallower-water facies near the basin margin, particularly in the Middle Devonian and Frasnian.

18

Litostratygrafia, systemy depozycyjne i cykle transgresywno-regresywne dewonu środkowego i franu basenu łysogórsko-radomskiego

Narkiewicz M.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

T.196

7--52

PL

Analiza profili otworów Ostałów 1, Szwejki IG 3, Lisów 1, Bąkowa IG 1 i Niesiołowice IG 1 pozwoliła na opracowanie szkieletu litostratygraficznego górnej części sukcesji dewońskiej na obszarze radomskim basenu łysogórsko-radomskiego, obejmującej górny ems do najniższego franu. Analiza sedymentologiczna profili dała podstawę do wyróżnienia zdarzeń i systemów depozycyjnych zdominowanych przez węglanowo-terygeniczne facje otwartego zbiornika. Rozwój sedymentacji został zrekonstruowany na podstawie korelacji lito- i biostratygraficznej oraz zdarzeniowej. Maksymalną miąższość około 1500 m badane osady osiągają w rejonie Ostałowa i Bąkowej. Szybka akumulacja osadów, częściowo nieregularne następstwo zdarzeń i szczegóły architektury depozycyjnej przemawiają za znaczną rolą synsedymentacyjnych ruchów blokowych podłoża. Ich znaczenie zmalało u schyłku żywetu i we wczesnym franie, kiedy przewagę w basenie uzyskał system platformy węglanowej. Porównanie badanych osadów obszaru radomskiego z równowiekową sukcesją regionu łysogórskiego ujawnia szereg analogii w rozwoju subsydencji i sedymentacji, które uzasadniają łączenie obu obszarów w jeden basen łysogórsko-radomski. Północna, radomska strefa basenu, sąsiadująca od SW z basenem lubelskim, charakteryzuje się w porównaniu z regionem łysogórskim silniejszym dopływem osadów klastycznych, a także okresowym rozwojem platform węglanowych i węglanowo-terygenicznych. Wynika to z bardziej proksymalnego usytuowania względem obszarów lądowych na wschodzie i północy.

EN

Present study is focused on thick Devonian successions in the Ostałów 1, Szwejki IG 3, Lisów 1, Bąkowa IG 1 and Niesiołowice IG 1 boreholes. It allowed to establish lithostratigraphic framework of the upper Emsian to lowermost Frasnian of the NE part of the Łysogóry-Radom Basin. Based on sedimentological analysis of the sections it was possible to define depositional events and systems, the latter dominated by carbonate-terrigeneous sediments of an open-marine shelf. Depositional development was reconstructed basing on a litho-, bio- and event correlation. The Middle Devonian sediments attain maximum thickness of ca. 1500 meters in the area of Ostałów and Bąkowa. Rapid sediment accumulation, partly irregular pattern of depositional events and certain details of the basinal architecture confirm a considerable influence of synsedimentary basement-block movements. Their significance decreased by the end of the Givetian and in the early Frasnian, when carbonate plat-form system prevailed in the basin. Comparison of the investigated sediments with the coeval deposits from the Łysogóry Region(northern Holy Cross Mts.) reveals number of analogies in subsidence and depositional development. These similarities support in-clusion of both the areas into a single Łysogóry-Radom Basin. Thenorthern, Radom part is neighboured from NE by the Lublin Basin. Itis characterised, unlike the Łysogóry part, by a stronger terrigeneous input as well as temporary development of carbonate and carbonate-terrigeneous platforms. This is due to more proximal position relative to a continental area in the east and north.

19

Węglanowość, obtoczenie ziaren i minerały ciężkie w formacjach paleogenu i neogenu środkowozachodniej Polski

Romanek A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

123--135

PL

W 40 próbkach pochodzących z czterech formacji paleogeńskich (oligocen) i czterech formacji neogeńskich (miocen) zbadano standardowymi badaniami litopetrograficznymi węglanowość, obtoczenie materiału ziarnistego i skład minerałów ciężkich. Cechy te dobrze charakteryzują analizowane osady i mogą służyć do określania ich pozycji litostratygraficznej. Ma to szczególne znaczenie w badaniach stratygraficznych krótkich odcinków rdzeni wiertniczych, które są głównym materiałem badawczym analizowanych osadów na Niżu Polskim. Formacje morskie oligocenu charakteryzuje podwyższona węglanowość i średnie obtoczenie materiału ziarnistego. Formacje te różnicuje skład minerałów ciężkich. Formacje lądowe oligocenu i miocenu odznaczają się niską węglanowością, na ogół złym stopniem obtoczenia ziaren i znaczną wewnętrzną odmiennością składu i udziału minerałów ciężkich.

EN

The most indicative qualities of four Paleogene formations (Oligocene) and four Neogene formations (Miocene), 40 samples of which have been the subject of the standard lithopetrographic analysis, prove to be carbonate content, grain roundness and composition of heavy minerals. Consequently, on the basis of these features, the lithostratigraphic position of the sediments may be determined, which is of high importance for stratigraphic examinations of short drill core intervals remaining the main research material of the analyzed deposits of the Polish Lowland. Oligocene marine formations are characterized by high carbonate content, medium grain roundness and varying composition of heavy minerals. As far as Oligocene and Miocene continental formations are concerned, low carbonate content and generally angular grains as well as significant differences in the heavy minerals’ composition and percentage may be observed.

20

Preglacjalne osady rzeczne ze stanowiska Baruchowo (Kotlina Płocka)

Roman M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 438

107--121

PL

Zestawiono wyniki badań geologicznych prowadzonych w odsłonięciu Baruchowo, usytuowanym w zboczu wysoczyzny morenowej obramowującej od południa Kotlinę Płocką. Szczegółowej analizie poddano bezwapienne, kwarcowe piaski i piaski ze żwirem, niezawierające materiału skandynawskiego, wypełniające kopalną dolinę wyciętą w neogeńskich iłach i odsłaniające się w dolnej części stanowiska w Baruchowie. Skład mineralny frakcji ciężkiej i charakter mineralno-petrograficzny piasków i żwirów wyraźne odróżniają je od osadów plejstocenu glacjalnego, co w powiązaniu z ich sytuacją geologiczną pozwala uznać, że są to utwory preglacjalne sensu lato. Na podstawie badań sedymentologicznych, strukturalnych i teksturalnych określono, że analizowane utwory reprezentują dwudzielną serię osadów korytowych piaskodennej rzeki roztokowej, odprowadzającej wody ku północnemu zachodowi. Górna część serii rzecznej to osady fluwioperyglacjalne, charakteryzujące się dominacją ziaren kwarcu o obróbce eolicznej. Ich akumulacja zachodziła w warunkach zimnego, suchego klimatu, bez śladów bezpośredniego wpływu lądolodu, w okresie długotrwałego rozwoju procesów eolicznych w którymś z zimnych pięter dolnego plejstocenu. Czas funkcjonowania rzeki roztokowej i depozycji serii aluwialnych mógł przypadać na schyłek kompleksu preglacjalnego (dolna część serii) po okres panowania warunków peryglacjalnych, poprzedzających transgresję lądolodu zlodowacenia narwi (strop serii), lub tylko na okres zlodowacenia narwi. Nie można też wykluczyć, że akumulacja serii rzecznej nastąpiła dopiero na początku zlodowacenia sanu, poprzedzając wkroczenie pierwszego lądolodu w obszar Kotliny Płockiej. Datowania TL piasków rzecznych z Baruchowa wykazały, że są to osady starsze od 1000 ka.

EN

The paper presents the results of geological investigations carried out at the Baruchowo exposure situated in the slope of the morainic plateau framing the Płock Basin from the south. Non-calcite quartz-dominated sand and gravelly sand were examined in detail. The deposits are devoid of Scandinavian material. They fill a palaeovalley channelled in Neogene clays and are exposed in the lower part of the Baruchowo exposure. Mineral composition of the heavy fraction and petrography of the sands and gravels clearly distinguish the series from Pleistocene glacial deposits, and together with their position in the geological section they suggest that these are preglacial deposits sensu lato. Sedimentological, structural and textural investigations indicate that this is a bipartite series of channel deposits of a sand-bed braided river flowing to the NW. The uppermost part of the river series (B1b) represents fluvioperiglacial deposits dominated by round matt quartz grains, indicative of aeolian origin. Their accumulation proceeded under cold and dry climate conditions without a direct ice sheet effect and during a long-term aeolian process at the beginning of some cold period of early Pleistocene time. The braided river system and deposition of the alluvial series may have occurred from the end of the Preglacial Complex sedimentation (lower part of the alluvial sequence) up to the stage of periglacial conditions preceding the advance of the Narevian ice sheet (upper part of the sequence), or only during the Narevian Glaciation. We cannot exclude that the accumulation of the river series took place at the beginning of the Nidanian Glaciation, preceding the first invasion of the ice sheet onto the Płock Basin. Thermoluminescence (TL) dating of river sands suggests that the sediment is older than 1000 ka.