Zagospodarowanie kopalin towarzyszących na przykładzie obszaru dawnego górnictwa węgla brunatnego rejonu projektowanego Geoparku "Łuk Mużakowa"

• Autorzy: Koźma J.

Warianty tytułu

EN

Management of associated mineral raw materials on the example of historical lignite mining in the region of designed Geopark "Łuk Mużakowa"

• Konferencja: Zagospodarowanie kopalin towarzyszących w górnictwie. VII konferencja, Radzyń - Pojezierze Sławskie, 18-25 maja 2005r.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule w zarysie przedstawiono historię zagospodarowania glin ceramicznych towarzyszących węglom brunatnym w rejonie Łęknicy, które znajdują się w obrębie glacitektonicznej struktury nazywanej łukiem Mużakowa. Pod względem morfologicznym łuk Mużakowa, położony na pograniczu Saksonii, Brandenburgii i Ziemi Lubuskiej, stanowi pasmo szeregu równoległych wzniesień, o kształcie bardzo dobrze zachowanej podkowy otwartej ku północy. Z punktu widzenia jego budowy geologicznej jest to ciąg szeregu moren spiętrzonych, ukształtowanych w efekcie wieloetapowej działalności lądolodu południowopolskiego i następnie przemodelowanych w okresie zlodowaceń środkowopolskich. W omawianym obszarze spiętrzeniu i wydźwignięciu ku powierzchni uległy osady starszego czwartorzędu oraz trzeciorzędu, które budują struktury typu łusek i różnorodnych fałdów. Głębokość zaburzeń osadów sięga do około 150 m, co stworzyło bardzo dogodne warunki dla prowadzonej od połowy XIX w. eksploatacji, węgli brunatnych i współwystępujących tu jako kopaliny towarzyszące - piasków szklarskich i glin ceramicznych. Obecnie, od końca lat osiemdziesiątych XX w. w omawianym rejonie łuku Mużakowa nie prowadzi się eksploatacji kopalin, a silnie przeobrażony teren pogórniczy okolic Łęknicy, znajdujący się w granicach Parku Krajobrazowego, stanowi miejsce prac dokumentacyjnych nad utworzeniem międzynarodowego obszaru ochrony dziedzictwa geologicznego - "Geopark Łuku Mużakowa".

EN

The paper presents an outline of the history of management of ceramic clays which occur in lignite deposits near Łęknica, within a galcitectonic structure called "Łuk Mużakowa". In the morphological sense Muskau Arch, that stretches in a boundary area of Saxony, Brandenburg and Ziemia Lubuska, represents a stripe of parallel hills with a shape of a very well preserved 'horseshoe' opened towards the north. With the view of the geological structure, it is generally a sequence of moraines, shaped during several stages of activity of the South-Polish glacier and subsequently remolded during the Central-Polish glaciations. Within this area, older Quaternary and Tertiary sediments were pushed forward and uplifted towards the land surface. They form scales and folds of various types. The depth of sediment disturbance reaches down to around 150 m. These good conditions encouraged the development of lignite mining that was conducted till the mid-19th century. Along with lignite mining, other raw materials were mined, such as glass sands and ceramic clays. Nowadays, since the late 1980s, no mining activity has been performed in this region, and the area around Łęknica, which was strongly altered as a result of mining, and now is situated within the landscape park, is being documented in order to create an international geological heritage protection area "Muskau Arch" Geopark.

Słowa kluczowe

PL

węgiel brunatny; kopaliny towarzyszące; glina ceramiczna; piasek szklarski; Łuk Mużakowa; geopark; teren pogórniczy

EN

brown coal; associated mineral; ceramic clay; glass sand; Muskau Arch; geopark; post-mining area

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2005
• Tom: Vol. 47, nr 2
• Strony: 64--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz.

Twórcy

autor

Koźma J.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Odział Dolnośląski, Wrocław
• IGO Poltegor-Instytut, Wrocław

Bibliografia

• [1] Dyjor S., Chlebowski Z., 1973 - Budowa geologiczna polskiej części Łuku Mużakowa. Acta Universiatis Wratislaviensis Pr. geolog, mineral. III No 192. Warszawa-Wrocław
• [2] Kupetz M., 1997 - Geologischer Bau und der Stauchenmoräne Muskauen Faltenbogen. Brandenburgische Geowiss. Beitr. T.4, z. 1. Kleinmachow [3] Kupetz M., 2001 - Glacialtectonik. Naturwissenschaftiche Rundschau. 54Jh. 9 Hf;
• [4] Ciuk E., 1955 - O zjawiskach glacitektonicznych w utworach plejstoceńskich i trzeciorzędowych na obszarze zachodniej i północnej Polski. Biul. Inst. Geol. 70, Z badań czwartorzędu w Polsce. T.6. Warszawa
• [5] Żaba J., 1977 - Historia eksploatacji węgla brunatnego na terenie środkowego Nadodrza. Prace Nauk. Uniw. Śląski, 169, Geologia t. 1, pp. 108-142.
• [6] Kasiński J.R., Piwocki M., 2003 - Dawne górnictwo węgla brunatnego na obszarze polskiej części Łuku Mużakowa. W: Koźma J. (red.) Materiały polsko-niemieckiej konferencji „Geopark Łuku Mużakowa - transgraniczny obszar ochrony georóżnorodności, Łęknica
• [7] Jaros J., 1984 - Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Wyd. II, Śl. Inst. Nauk., Katowice
• [8] Jaros J., 1973 - Historia górnictwa węglowego w Polsce Ludowej (1945-1970). Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, PWN. Warszawa-Kraków.
• [9] Kołodziejska B. 1973 - Rzemiosło garncarskie w Zielonogórskiem. Lubuskie Towarzystwo Naukowe, PWN. Warszawa-Poznań
• [10] Barufke, R., 2004 - Mużakowskie wyroby kamionkowe. W: Region im. księcia Pücklera wokół Bad Muskau - w poszukiwaniu śladów historii. Tytuł oryginalny: Fürst-Pückler - Region um Bad Muskau - Historische Spurensuche. Bad Muskau.
• [11] Maziarz E., 1973 - Dokumentacja geologiczna złoża iłów ogniotrwałych „Łęknica”. Arch. Geol. Lubuskiego Urzędu Wojew. Oddział Zamiejscowy w Zielonej Górze.
• [12] Chlebowski Z., Dziedzic M., 1965 - Dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego „Babina” łuski: O, OA, OI, OII, OIII i D (VI) kat. C1+B. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.
• [13] Chlebowski Z., 1967 - Projekt prac geologiczno - rozpoznawczych i poszukiwawczych za węglem brunatnym. Złoże „Babina” Pola: Trzebiel i Tuplice, kat. C, i penetracja. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.
• [14] Chlebowski Z., 1968 - Dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego „Babina” - pole Żarki. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.
• [15] Chlebowski Z., 1969 - Dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego „Babina” strefa fałdowa F i G w kat. C₁ i C₂.
• Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.
• [16] Chlebowski Z., 1972 - Aneks do dokumentacji złoża węgla brunatnego „Babina” w kat. C₁ i B, strefy fałdowe „O, OA i OI”. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.
• [17] Przysłup St., 1976 - Dokumentacja geologiczna złoża iłów ogniotrwałych w kat. C₁ i C₂ „Łęknica II”, pole Halina Nowa i Barbara. Arch. Geol. Lubuskiego Urzędu Wojew., Oddział Zamiejscowy w Zielonej Górze.
• [18] Przysłup St., 1987 - Dokumentacja geologiczna złoża iłów ogniotrwałych w kat. С₁ iC₂ „Łęknica III”, Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.
• [19] Przysłup St., 1991 - Sprawozdanie z badań geologiczno-poszukiwawczych złóż iłów ogniotrwałych i węgli brunatnych „Łęknica”. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław
• [20] Kasiński J., Badura J., Gawlikowska E., Koźma J., Piwocki M., 2001 - Program realizacji międzynarodowego obszaru ochrony i konserwacji krajobrazu („GEOPARK”) na terenie polskiej części łuku Mużakowa. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa
• [21] Badura J., Gawlikowska E., Kasiński J. R., Koźma J., Kupetz M., Piwocki M., Rascher J., 2003 - Geopark „Łuk Mużakowa” - proponowany transgraniczny obszar ochrony georóżnorodności. Prz. Geol. vol 51, nr 1.
• [22] Koźma J., Gawlikowska E., Kasiński J.R., Badura J., 2001 - Geotopschutzgutachten für den Muskauer Faltenbogen Polnische Teil. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [23] Koźma j., Gawlikowska E., 2003 - Geotopy polskiej części obszaru projektowanego Geoparku „Łuk Mużakowa”, W: Koźma J. (red.) Materiały polsko-niemieckiej konferencji „Geopark Łuku Mużakowa - transgraniczny obszar ochrony georóżnorodności, Łęknica