Analiza zmian zawartości jonów wybranych metali ciężkich w wodzie Jeziora Goczałkowickiego w latach 1994-2007

• Autorzy: Czaplicka-Kotas A. , Ślusarczyk Z. , Zagajska J. , Szostak A.

Warianty tytułu

EN

Variations in the content of some heavy metals observed in Lake Goczalkowickie in the time span of 1994-2007

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wykazano, że wody Jeziora Goczałkowickiego są zanieczyszczone jonami metali ciężkich w ilościach przekraczających wielokrotnie tło geochemiczne w przypadku ołowiu i cynku, a okresowo także w przypadku miedzi. Podwyższona ilość metali w wodzie związana jest głównie ze źródłami antropogenicznymi zlokalizowanymi w zlewni zbiornika, takimi jak zakłady przemysłowe, stawy rybne, czy też spływ z terenów użytkowanych rolniczo. Wyjątek stanowią żelazo i mangan, których obecność w wodzie jest wynikiem zarówno zanieczyszczeń przemysłowych, jak i wzbogacenia wód powierzchniowych na skutek ich wymywania z torfowisk i kontaktu wód powierzchniowych z zasilającymi zbiornik wodami artezyjskimi. Analizując zmiany średniej rocznej zawartości jonów metali w wodzie zbiornika w okresie badawczym stwierdzono, że w przypadku żelaza i manganu zaznaczyła się tendencja rosnąca w latach 1994-2007. Ponadto w okresie tym stwierdzono sezonowe zmiany zawartości jonów manganu w wodzie - najmniejsze zimą, a najwyższe latem. Zmiany ilości związków manganu w wodzie zbiornika można powiązać ze zmianami natlenienia wody (korelacja ujem-na). Wykazano przeciętną korelację zawartości jonów żelaza i manganu w wodzie. Obliczenia wskazały, że średniej rocznej zawartości jonów miedzi, ołowiu i cynku nie można było przypisać statystycznie istotnych trendów. W przypadku miedzi zauważono okresowy wzrost ilości tego metalu w wodzie na początku lat 90. po miedziowaniu zbiornika.

EN

The results of analyses show that Lake Goczalkowickie (impounding reservoir) has been contaminated with heavy metal ions. In the case of lead and zinc, and temporarily also in the case of copper, their concentrations are many times as high as the relevant geochemical background values. The occurrence of elevated metal concentrations in the water is attributable primarily to the anthropogenic sources located in the drainage area of the lake, such as industrial effluents, agricultural runoffs or fish farming. Exceptions are the concentrations of iron and manganese; their presence in the lake water is due not only to industrial pollution, but also the enrichment of surface waters by pit elution and contact with the artesian water that feeds the impounding reservoir. Analysis of the variations in the average annual metal ion content in Lake Goczalkowickie over the period of 1994-2007 has revealed an upward trend for iron and manganese, and seasonal variations in manganese ion content, which were the smallest in winter and the greatest in summer. The changes in the quantity of manganese ions can be linked with the changes in the oxygenation of the lake water (negative correlation). An average correlation was established between iron ions and manganese ions in the water. The results of calculations have made it clear that no statistically significant trends can be assigned to the average annual concentrations of copper, lead or zinc. As for the copper content, a temporary rise was observed in the early 1990s, after the reservoir had been treated with copper sulfate for algal control. słowa kluczowe polskie: Zbiornik Goczałkowice, mangan, żelazo, miedź, cynk, ołów, tlen rozpuszczony, twardość węglanowa, sezonowe zmiany.

Słowa kluczowe

PL

zbiornik Goczałkowice; mangan; żelazo; miedź; cynk; ołów; tlen rozpuszczony; twardość węglanowa; sezonowe zmiany

EN

Lake Goczalkowickie; manganese; iron; copper; zinc; lead; dissolved oxygen; carbonate hardness; seasonal variations

• Wydawca: Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Oddział Dolnośląski
• Czasopismo: Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 32, nr 4
• Strony: 51--56
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Czaplicka-Kotas A.

autor

Ślusarczyk Z.

autor

Zagajska J.

autor

Szostak A.

• Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Środowiska, Katedra Wodociągów, Kanalizacji i Monitoringu Środowiska, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków,

Bibliografia

• 1. A. CZAPLICKA-KOTAS, A. SZOSTAK: Mangan i żelazo w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach. Gospodarka Wodna 2006, nr 12, ss. 466–469.
• 2. A. CZAPLICKA-KOTAS, E. SZALIŃSKA, A. SZOSTAK, Z. ŚLUSARCZYK: Mangan w wodach zbiornika Goczałkowice i jego dopływach. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 2007, nr 1, ss. 14–17.
• 3. H. KASZA, J.B. PARUSEL, J. BETLEJA, K. HENEL: Chrońmy Zbiornik Goczałkowicki. Przyroda Górnego Śląska 1999, nr 15.
• 4. A. CZAPLICKA-KOTAS, A. SZOSTAK, Z. ŚLUSARCZYK, E. SZALIŃSKA: Przestrzenne i czasowe zmiany stężeń żelaza w Goczałkowickim Zbiorniku Wodnym. Czasopismo Techniczne 2005, Wyd. PK, z. 16-Ś3, ss. 63–73.
• 5. A. KABATA-PENDIAS, H. PENDIAS: Biochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa 1993.
• 6. Z. PAZDRO: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geologiczne, Warszawa 1983.
• 7. O. KOSAREWICZ, E. WYSOKLIŃSKA, I. FIRLUS, G. UNIEJEWSKA: Źródła zanieczyszczenia wód Zbiornika Goczałkowice. Mat. symp. „Projekt Mała Wisła”, Bielsko-Biała 1993, ss. 8–13.
• 8. A. CZAPLICKA-KOTAS, J. ZAGAJSKA, Z. ŚLUSARCZYK, A. SZOSTAK: Metale ciężkie w wodach dopływających do Zbiornika Goczałkowice w latach 2000–2007. Gospodarka wodna 2010, nr 12, ss. 499–502.
• 9. E. SZALIŃSKA, A. KOPERCZAK, A. CZAPLICKA-KOTAS: Badania zawartości metali ciężkich w osadach dennych dopływów Jeziora Goczałkowickiego. Ochrona Środowiska 2010, vol. 32, nr 1, ss. 21–25.
• 10. M. RECZYŃSKA-DUTKA: Ecology of some waters in the forest-agricultural basin of River Brynica near the Upper Silesian Industrial Region. 3. Chemical composition of the water. Heavy metals. Acta Hydrobiologica 1985, Vol. 27, pp. 451–464.
• 11. K. RYBORZ-MASŁOWSKA, K. MORACZEWSKA-MAJKUT, J. KRAJEWSKA: Metale ciężkie w wodzie i osadach dennych zbiornika w Kozłowej Górze na Górnym Śląsku. Archives of Environmental Protection 2000, Vol. 26, No. 4, pp. 127–140.
• 12. K. LOSKA, D. WIECHUŁA, J. PALCZAR, J. KWAPULIŃSKI: Occurrence of heavy metals in bottom sediments of a heated reservoir (the Rybnik Reservoir, southern Poland). Acta Hydrobiologica 1994, Vol. 36, pp. 281–295.
• 13. E. SZAREK-GWIAZDA: Metale ciężkie w wodzie i osadzie dennym. W: Zbiornik Dobczycki. Ekologia – eutrofizacja – ochrona [red. J. STARMACH I G. MAZURKIEWICZ-BOROŃ]. Zakład Biologii Wód PAN, Kraków 2000.
• 14. K. PASTERNAK: The content of copper, zinc and manganese in the water of the dam reservoir at Goczałkowice and other reservoirs. Acta Hydrobiologica 1971, Vol. 13, pp. 159–177.
• 15. M. RECZYŃSKA-DUTKA: Ecology of some waters in the forest-agricultural basin of River Brynica near the Upper Silesian Industrial Region 4. Atmospheric heavy metal pollution of the bottom sediments of the reservoir at Kozłowa Góra. Acta Hydrobiologica 1985, Vol. 27, pp. 465–476.
• 16. R.G. WETZEL: Limnology, Lake and River Ecosystems. Academic Press, 2002.
• 17. D. CHAPMAN [Ed.]: Water Quality Assessments. E & FN Spon, London 1998.
• 18. E. SZAREK-GWIAZDA: Manganese and iron accumulation in a eutrophic, submontane dam reservoir – the role of speciation. Oceanological and Hydrobiological Studies 2005, Vol. 34, No. 3, pp. 125–139.
• 19. M. PROSZ: Choroby ryb. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1980.
• 20. J. KWAPULIŃSKI, D. WIECUŁA: Migration of lead and cadmium in Goczałkowice dam reservoir (southern Poland). Acta Hydrobiologica 1992, Vol. 34, pp. 43–53.
• 21. K. OPUSZYŃSKI: Wpływ gospodarki rybackiej, szczególnie ryb roślinożernych, na jakość wody w jeziorach. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ, Zielona Góra 1997.