Rola parametrów biotycznych i abiotycznych w ocenie stanu ekologicznego jezior Ziemi Lubuskiej

• Autorzy: Pukacz P. , Pełechaty M. , Pełechata A.

Warianty tytułu

EN

The significance of biotic and abiotic parameters in the assessment of the ecological status of Lubuskie Region Lakes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 2002-2005 przeprowadzono interdyscyplinarne badania 30 jezior zlokalizowanych na obszarze Ziemi Lubuskiej. Celem pracy jest próba weryfikacji stosowanych metod badawczych w kontekście ich ewentualnej aplikacyjności w ocenie stanu ekologicznego. Prowadzone badania objęły zarówno szeroko rozumiane, abiotyczne parametry siedliskowe, jak i wybrane parametry biotyczne. Z grupy wskaźników abiotycznych, mających, zgodnie z wytycznymi Ramowej Dyrektywy Wodnej, charakter uzupełniający wskaźniki biotyczne, wybrane zostały podstawowe cechy morfometryczne jezior oraz fizyczno-chemiczne cechy wody. Wśród wymienianych w dyrektywie ramowej grup organizmów bioindykacyjnych są rośliny mikro- i makroskopowe, które w prezentowanych badaniach zostały uwzględnione w grupie parametrów biotycznych. Uwzględnione w badaniach jeziora charakteryzują się dużą różnorodnością, zarówno pod względem morfometrycznym, jak i biocenotycznym, która w znacznym stopniu odzwierciedla naturalne proporcje dla regionu. W kontekście zaproponowanej w 2005 r. przez Koladę i in. abiotycznej typologii jezior, na uwagę zasługuje jednak fakt, iż pod względem powierzchni, najliczniejszymi na Ziemi Lubuskiej są małe jeziora polimiktyczne. Natomiast, jeziora powyżej 50 ha, stanowią tylko nieco ponad 10 % wszystkich naturalnych zbiorników jeziornych. Należy przy tym podkreślić, iż wstępne wyniki prowadzonych badań pokazują, że wśród jezior o powierzchni do 50 ha jest wiele zbliżonych do stanu naturalnego, niezwykle cennych przyrodniczo ekosystemów. Przeprowadzone analizy statystyczne pokazują, iż uwzględnione parametry w różnym stopniu determinują potencjalne zróżnicowanie stanu ekologicznego badanych jezior, co sugero wać może konieczność stosowania szeroko rozumianych badań interdyscyplinarnych, co zgodne jest z założeniami dyrektywy wodnej. Zaobserwowano ponadto, iż istotnym czynnikiem kształtującym stan ekologiczny niektórych ekosystemów jeziornych może być udział zbiorowisk zanurzonych makrofitów (w szczególności ramienic) w fitolitoralu. Uzyskane wyniki pokazują również, iż w określonych sytuacjach, zwłaszcza w odniesieniu do małych jezior polimiktycznych, istotną rolę w ocenie stanu ekologicznego odgrywać mogą relacje pomiędzy poszczególnymi parametrami, szczególnie oddziaływania pomiędzy makrofitami i fitoplanktonem.

EN

In the years 2002-2005 30 lakes of varied morphometric features were investigated on the area of Lubuskie Lakeland (mid-Western Poland). The aim of the study was to recognize the applicability of selected biological and habitat traits for the assessment of the ecological status of lakes, as well as to characterize the importance of interrelations between the individual elements of the lake ecosystems. In each lake the basic habitat traits and phytocoenotic diversity of vegetation, as well as the phytoplankton biomass, were characterized. The results show that in some particular lakes the potential ecological status may be more influenced by the intrabiocoenotic relationships than individual elements of the lake ecosystems.

Słowa kluczowe

PL

stan ekologiczny; jeziora; parametry biotyczne i abiotyczne; Ziemia Lubuska

EN

ecological status; lakes; biotic and abiotic parameters; Lubuskie Region

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2009
• Tom: R. 17, nr 2
• Strony: 81--86
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz. tab., rys.

Twórcy

autor

Pukacz P.

autor

Pełechaty M.

autor

Pełechata A.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza - Europa-Universitat Viadrina, Collegium Polonicum, 69-100 Słubice

Bibliografia

• 1. Pip E. (1988): Niche congruency of aquatic macrophytes in central North America with respect to 5 water chemistry parameters, Hydrobiologia, 162: 173-182
• 2. Kłosowski S. (1994): The ecological diversification within the hydromacrophyte communities on the example of the Myriophylletum alterniflori, Nuphare-tum pumili and Polygonetum natantis, Frag. Flor. Geobot., 39(2): 571-87
• 3. Pełechaty M., Burchardt L. (1998): The problems of bioindication in the ecotone zone of lakes [w:] Freshwater ecotones. Structure genera - functioning, Radwan S. (ed.), Lublin, Wydawnictwo UMCS, p. 99-106
• 4. Scheffer M., Jeppesen E. (1998): Alternative stable states, Ecol. Stud., 131: 397-405
• 5. Van den Berg M.S., Scheffer M., Coops H., Simons J. (1998): The role of characean algae in the management of eutrophic shallow lakes, J. Phycol., 34: 750-56
• 6. Kufel, L., Kufel, I. (2002): Chara beds acting as nutrient sinks in shallow lakes - a review, Aquat. Bot., 72: 249-260.
• 7. Van den Berg M. S., Coops H., Simons J., Pilon J. (2002): A comparative study of the use of inorganic carbon resources by Chara aspera and Pota-mogetonpectinatus, Aąuat. Bot., 72: 219-33
• 8. Fukrek, F. (1967): Fitosocjologia, Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, Warszawa, 218 pp
• 9. Wetzel R. G., Likens G. E. (1991): Limnological Analyses, Second edition, New York, Springer-Verlag, 391 pp
• 10. Kolada, A., Soszka, H., Cydzik, D., Golub, M. (2005): Abiotic typlogy of Polish lakes, Limnologica, 35: 145 150
• 11. Zieleniewski, W. (2005): Wody powierzchnlowe, [w:] Jermaczek, A., Maciantowicz, M., (red.), Przyroda Ziemi Lubuskiej, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, p.19-27
• 12. Van den Berg, M. S., Scheffer, M., Vannes, E., Coops, H. (1999): Dynamics and stability of Chara sp. and Potamogeton pectinatus, Hydrobiologia, 408/409: 335-342
• 13. Van Donk, E., Van de Bund, W. J. (2002): Impact of submerged macrophytes including charophytes on phyto- and zooplankton communities: allelopathy versus other mechanisms, Aquat. Bot., 72: 261-274
• 14. Scheffer, M., Hosper, S. H., Meijer, M. L., Moss, B., Jeppesen, E. (1993): Alternative equilibria in shallow lakes, Trends Ecol. Evol., 8: 275-279
• 15. Scheffer, M., Jeppesen, E. (1998): Alterantive stable states, [w:] Jeppsen, E., Sondergaard, M., Son-dergaard, M., Christoffersen, K., (red.), The structuring role of submerged macrophytes in lakes, Ecological Studies, 131, Springer Verlag, 421 pp
• 16. Van den Berg, M. S., Coops, H., Meijer, M., Scheffer, M., Simons, J. (1998): Clear water associated with a dense Chara vegetation in the shallow and turbid Lake Yeluwemeer, The Netherlands, [w:] Van den Berg, M. S., Charophyte colonization in shallow lakes: processes, ecological effects and im-plication for lake management, Drukkerij ve&es, Daventer, p. 85-98
• 17. Pełechaty, M., Pełechata, A., Pukacz, A. (2003): Micro- and macrophytes of a shallow, polymictic lake in the context of the alternative stable states theory, [w:] Hołdyński C., Łaźniewska, I., (red.), Algae and biological state of water, Acta Botanica Warmiae et Masuriae, 3: 213-219
• 18. Pukacz, A., Pełechaty, M., Pełechata, A. (2004): Charakterystyka hydrobotaniczna i siedliskowa jeziora kąpieliskowego zdominowanego przez roślinność ramienicową, Ekologia i Technika, XII, 6: 214-218