Stan gruntu we Wrocławiu-Swojcu w latach 1881-2010

• Autorzy: Bryś K.

Warianty tytułu

EN

State of ground in Wrocław-Swojec in the years 1881-2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy analizowano zmienność i uwarunkowania meteorologiczne stanu gruntu (w znaczeniu klimatologicznym), zaobserwowanego w latach 1961-2010 we Wrocławiu-Swojcu. Wyprowadzone dla 50-lecia silne związki statystyczne pomiędzy stanem gruntu i podstawowymi elementami meteorologicznymi są podstawą utworzenia optymalnych równań regresji wielokrotnej, niezbędnych do rekonstrukcji stanu gruntu we Wrocławiu-Swojcu od 1881 do 1960 r. Poddano analizie poziom otrzymanych błędów estymacji oraz współczynników determinacji. Oprócz analizy standardowej ANOVA równania regresji zweryfikowano za pomocą procedury cross-validation. W tak zrekonstruowanych 130-letnich (1881-2010) przebiegach średnich miesięcznych wartości stanu gruntu, największe różnice występują pomiędzy istotnymi statystycznie ujemnymi trendami półrocza hydrologicznego chłodnego (XI-IV) i nieistotnymi tendencjami półrocza ciepłego (V-X). W porównaniu z tym wieloleciem w okresie 1961-2010 obserwuje się silne wzmocnienie tego kontrastu pomiędzy tendencjami obu półroczy. Oprócz zmian ujemnych trendów zimowych ważne znaczenie mają zmiany istotnych statystycznie ujemnych trendów wiosennych (III-V). Zimą decydujące znaczenie dla stanu gruntu ma frekwencja dni z pokrywą śnieżną, natomiast latem częstość dni z opadem, parowanie oraz klimatyczny bilans wodny.

EN

In the paper have been done an analysis of variability and meteorological conditions of the state of ground (in the climatologic meaning) observed from the years 1961-2010 in Wrocław-Swojec. The work is mostly based on average monthly values of state of ground which have been calculated from their daily values (noted in the three time-limits: 6 UTC, 12 UTC, 18 UTC or 20 UTC). The strong statistical relationships between state of ground and essential meteorological elements have been educed from the 50-year series of the data. They have been a base for optimal multiply regression equations used to a reconstruction of the state of ground in Wrocław-Swojec from 1881 to 1960. The level of obtained errors of estimation and determination coefficients have been analysed. Apart from the ANOVA standard analysis the equations of regression have been verified by help of the crossvalidation procedure. The reconstructed and observed values, which formed the 130-year (1881-2010) series of monthly values of the one, have given possibility to educe their trends. The big gest differences appear among the strong negative trend in the cold hydrological half-year (Nov.-Apr.) and statistical indistinct positive trend in the warm hydrological half-year (May-Oct.). The contrast in 1961-2010 is bigger than in the investigated 130-year. The similar differences of tendencies are visible also between particular months of winter and summer. The crucial factors for state of ground in the summer are climatic water balance, evaporation and frequency of days with precipitation, Chile frequency of days with snow cover is most important in the winter time.

Słowa kluczowe

PL

opad; pokrywa śnieżna; rekonstrukcja; stan gruntu; temperatura powietrza

EN

air temperature; precipitation; reconstruction; snow cover; state of ground

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 12, z. 4
• Strony: 77--95
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., wykr.

Twórcy

autor

Bryś K.

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska, pl. Grunwaldzki 24, 50-363 Wrocław; tel. [phone],

Bibliografia

• BRYŚ K. 2004. Wieloletnia zmienność termiki gleby we Wrocławiu-Swojcu i jej radiacyjne i cyrkulacyjne uwarunkowania. Acta Agrophysica. Vol. 3 (2) s. 209-219.
• BRYŚ K. 2006. Wieloletnie dobowe zmiany parowania z wolnej powierzchni wody w Obserwatorium Wrocław-Swojec. Funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów Polski w warunkach narastającej antropopresji. Pr. zbior. Red. L. Krzysztofiak. Warszawa. GIOŚ s. 244-254.
• BRYŚ K. 2007a. Wieloletnie dobowe zmiany niedosytu wilgotności powietrza w Obserwatorium Wrocław-Swojec. Acta Agrophysica. Vol. 9 (2) s. 307-319.
• BRYŚ K. 2007b. Zmienność usłonecznienia we Wrocławiu-Swojcu w latach 1961-2006 na tle zmian sekularnych. Funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów Polski w warunkach narastającej antropopresji. Pr. zbior. Red. A. Kostrzewski, A. Andrzejewska. Biblioteka Monitoringu Środowiska Warszawa. GIOŚ s. 243-255.
• BRYŚ K. 2008a. Przebieg dobowy i roczny usłonecznienia we Wrocławiu-Swojcu w latach 1961-2006. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych PAN. Z. 526 s. 53-65.
• BRYŚ K. 2008b. Wieloletni wpływ pokrywy roślinnej na termikę gleby. Acta Agrophysica. Vol.12 (1) s. 39-55.
• BRYŚ K. 2010. Związki glebowego strumienia ciepła z bilansem promieniowania powierzchni bez roślin i porośniętej trawą we Wrocławiu-Swojcu. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 548, s. 57-77.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2001. Evaporation in Wrocław and its variability in the years 1946-1995. Geographia Polonica. Vol. 74 (1) s. 101-122.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2004. Dynamika wieloletnich zmian parowania wskaźnikowego oraz klimatycznych bilansów wodnych we Wrocławiu i jej uwarunkowania. Bilanse wodne ekosystemów rolniczych. Pr. zbior. Red. M. Rojek. Wydaw. AR we Wrocławiu, Monografie XXXVIII. Nr 503 s. 120-140.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2005. Zmienność klimatu solarnego Wrocławia w latach 1891-2003. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Pr. zbior. Red. A. Kostrzewski. Poznań. Bogucki Wydaw. Nauk. s. 399-408.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2007. Zmienność warunków solarnych klimatu Wrocławia w latach 1875-2004. Pamiętnik Puławski. Puławy. IUNG. Z. 144 s. 13-34.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2010a. Reconstruction of the 217-year (1791-2007) Wrocław air temperature and precipitation series. Bulletin of Geography (physical geography series). Nr 3 s. 121-171.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2010b. The First One Hundred Years (1791-1890) of the Wrocław Air Temperature Series. W: The Polish Climate in the European Context: An Historical Overview. Pr. zbior. Red. R. Przybylak, J. Majorowicz, R. Brazdil. M. Kejna. Dordrecht. Springer Science. ISBN 978-90-481-3166-2 s. 485-524.
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2012a. Rekonstrukcja pokrywy śnieżnej we Wrocławiu-Swojcu w latach 1875-2010 (w druku).
• BRYŚ K., BRYŚ T. 2012b. Rekonstrukcja termiki gruntu we Wrocławiu-Swojcu w latach 1881-2010 (w druku).
• BRYŚ T. 2003. Variability of saturation deficit in Wrocław in the 20th century and some of its conditions. W: Man and climate in the 20th century. Pr. zbior. Red. J. L. Pyka, M. Dubicka, A. Szczepankiewicz-Szmyrka, M. Sobik, M. Błaś. Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Geograficzne. Nr 2542. T. 75 s. 203-215.
• DRAGAŃSKA E., KUCHAR L., SZWEJKOWSKI Z. 2004. Zastosowanie testu cross validation do weryfikacji modeli regresyjnych pogoda - plon na przykładzie pszenicy ozimej uprawianej w północnowschodniej Polsce, Acta Scientiarum Polonorum, Agricultura. Vol. 3(1) s. 29-36.
• DUBICKA M., KARAL J., ROPUSZYŃSKI P. 1995. Usłonecznienie we Wrocławiu w latach 1981-1992 na tle stuletniej serii obserwacyjnej. Acta Universitatis Wratislaviensis, Nr 1705. Prace Instytutu Geograficznego. Ser. C. Meteorologia i Klimatologia II s. 5-21.
• DUBICKA M., PYKA J.L. 2001. Klimat Wrocławia w XX wieku. Prace i Studia Geograficzne. Nr 29. Wydaw. Uniw. Warszawskiego s. 101-112.
• FOX J. 1997. Applied regression, linear models, and related methods. London, New Delhi, Singapore, Thousand Oaks, California. Sage Pub. ISBN: 080394540X ss. 62.
• HURTALOVA T., MATEJKA F. 1985. Relationship between soil surface and 2 cm depth temperature measurements. Contributions of the Geophysical Institute of SAV. Vol. 6 s. 41-50.
• MILLER D.H. 1981. Energy at the surface of the Earth. An introduction to the energetics of ecosystems. International Geophysics Series, 27. New York, London, Toronto, Sydney, San Francisco. Academic Press. ISBN: 978-0-12-497150-9 ss. 53.
• MONTEITH J.L. 1973. Principles of environmental physics. London. Edward Arnold. ISBN 0713123745 ss. 241+XIV.
• MONTEITH J.L., SZEICZ G. 1961. The radiation balance of bare soil and vegetation. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society. Vol. 88 s. 496-506.
• NIEDŹWIEDŹ T. (red.) 2003. Słownik meteorologiczny. Warszawa. PTG, IMGW. ISBN 83-8889725X ss. 496.
• OKE T.R. 1995. Boundary layer climates. London. Methuen. ISBN 0415043190 ss. 372.
• PASZYŃSKI J., MIARA K., SKOCZEK J. 1999. Wymiana energii między atmosferą a podłożem jako podstawa kartowania topoklimatycznego. Dokumentacja Geograficzna. Nr 14. ISSN 0012-5032 ss. 127.
• PASZYŃSKI J, KĘDZIORA A., TUCHOŁKA S., KAPUŚCIŃSKI J., OLEJNIK J. 1995. Wpływ rodzaju powierzchni czynnej na strukturę bilansu cieplnego. W: Współczesne badania klimatologów polskich w kraju i za granicą. Sympozjum z okazji 40-lecia Zakładu Klimatologii IGiPZ PAN, 7-8 listopada 1994, Radzików. Conferences Papers 23 s. 69-92.
• PIHM 1962. Instrukcja dla stacji meteorologicznych. Seria A. Instrukcje i podręczniki. Nr 65. Warszawa. WKiŁ ss. 230.
• PYKA J.L. 1991. Temperatura i opady atmosferyczne we Wrocławiu w latach 1881-1980. Acta Universitatis Wratislaviensis. No. 1237. Prace Instytutu Geograficznego. Wrocław. Ser. A. VI s. 19-54.
• PYKA J.L. 1998a. Temperatura powietrza we Wrocławiu w latach 1881-1995. Acta Universitatis Wratislaviensis, Nr 2022. Prace Instytutu Geograficznego. Wrocław. Ser. C, Meteorologia i Klimatologia V s. 25-40.
• PYKA J.L. 1998b. Opady atmosferyczne we Wrocławiu w latach 1881-1995. Acta Universitatis Wratislaviensis. Nr 2022. Prace Instytutu Geograficznego. Wrocław. Ser. C. Meteorologia i Klimatologia. V s. 41-54.
• PYKA J.L. 2003. Meteorological observations and measurements in Wrocław. W: Man and climate in the 20th century. Pr. zbior. Red. J. L. Pyka, M. Dubicka, A. Szczepankiewicz-Szmyrka, M. Sobik, M. Błaś. Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Geograficzne. Nr 2542. T. 75 s. 11-22.
• WALPOLE R.E., MYERS R.H. 1993. Probability and Statistics for Engineers and Scientists. New York. Macmillan Coll. ISBN 0024242012 ss. 780
• WILKS D.S. 2006. Statistical Methods in the Atmospheric Sciences. Amsterdam, Boston, Heidelberg, London, New York, Oxford, Paris, San Diego, San Francisco, Singapore, Sydney, Tokyo. Elsevier. Academic Press. ISBN 0127519661 ss. 630 + XVIII.
• ŻYROMSKI A. 1990. Wyniki wieloletnich badań (1964-1987) nad wilgotnością gleby w Obserwatorium Agro- i Hydrometeorologii AR Wrocław-Swojec. Zeszyty Naukowe AR we Wrocławiu. Z. 246 s. 147-156.
• ŻYROMSKI A. 2001. Czynniki agrometeorologiczne a kształtowanie się zasobów wody w glebie lekkiej z podsiąkiem wód gruntowych w okresie wiosennym. Zeszyty Naukowe AR we Wrocławiu. Nr 404. Rozprawy 178 ss. 134.