Litostratygrafia ordowiku strefy Biłgoraj-Narol (SE Polska)

• Autorzy: Modliński Z. , Szymański B.

Warianty tytułu

EN

The Ordovician lithostratigraphy of the Biłgoraj-Narol area (southeastern Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zaprezentowano propozycję sformalizowanego schematu podziału litostratygraficznego osadów klastyczno-węglanowych ordowiku strefy Biłgoraj-Narol (SE Polska), których sekwencja składa się z trzech cyklów transgresyjno-regresywnych: dolnego - tremadockiego, środkowego - arenidzko-lanwirnskiego i górnego - górnolanwirnsko (uhaku)-aszgilskiego. W sekwencji litologicznej systemu wyróżniono - opierając się na makroskopowej zmienności pierwotnych cech sedymentacyjnych i sedymentacyjno-diastroficznych osadów - 10 formalnych jednostek litostratygraficznych, w tym: 5 jednostek o randze formacji oraz 5 rangi ogniwa. Są to następujące formacje, poczynając od najstarszej: formacja piaskowców i iłowców z Biłgoraja, formacja iłowców Tanwi, formacja wapieni z Suśca, formacja iłowców i wapieni z Cieszanowa i formacja iłowców wapnistych z Narola. W obrębie trzech wyróżnionych formacji ustanowiono jednostki niższego rzędu o randze ogniwa: w formacji biłgorajskiej - ogniwo piaskowców z Frampola i ogniwo iłowców i mułowców z Goraja; w formacji wapieni z Suśca - ogniwo wapienia z Paar i ogniwo wapienia z Rebizant oraz w formacji cieszanowskiej - ogniwo wapienia z Osuch. Z ustanowionych jednostek część ograniczona jest regionalnymi powierzchniami nieciągłości sedymentacyjnych lub sedymentacyjno-erozyjnych i spełnia kryteria właściwe kategoriom litostratygraficznym o charakterze allostratygraficznym (allostratigraphic units). Zespoły skalne poszczególnych formacji skorelowano z litostratygraficznymi i genetycznymi ich odpowiednikami w profilach obszarów sąsiednich: bloku małopolskiego, regionu lubelskiego, zachodniej części obniżenia bałtyckiego i regionu łysogórskiego Gór Świętokrzyskich.

EN

The Ordovician rocks of Biłgoraj - Narol area were penetrated by 6 boreholes: Doliny 1, Osuchy 1, Kozaki 1, Dyle IG 1, Narol IG 1 and Narol PIG 2. Ten new formal lithostratigraphical units were distinguished and defined: the Biłgoraj Sandstones and Claystones Formation (Lower Tremadoc) with the Frampol Sandstones Member and Goraj Claystones and Silstones Member; next: the Tanew Claystones Formation (Lower Arenig); the Susiec Limestones Formation (Upper Arenig-Llanvirn) with the Paary Limestone Member and the Rebizanty Limestone Member; then the Cieszanów Claystones and Limestones Formation (Upper Llanvirn-Caradoc) with Osuchy Limestone Member. The youngest unit described is the Narol Limy Claystones Formation (Ashgill). Some of the units have a character of the allostratigraphical units ones sensu "North American..." (1983), because are bordered by the sedimentary or sedimentary-erosional unconformities. The lithology, stratigraphical position, thickness, paleontological data and spatial relation of the particular units are presented in Figure 3. Their boundaries have been established and stratotypical sections are proposed.

Słowa kluczowe

PL

litologia; petrografia; jednostki litostratygraficzne; paleogeografia; ordowik; strefa Biłgoraj-Narol; południowo-wschodnia Polska

EN

paleogeography; Ordovician; lithology; petrography; lithostratigraphic units; Biłgoraj-Narol area; south-eastern Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2005
• Tom: nr 416
• Strony: 45--79
• Opis fizyczny: Bibliogr. 57 poz., rys.

Twórcy

autor

Modliński Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Szymański B.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• [1] BEDNARCZYK W., 1981 — Stratygrafia ordowiku Gór Świętokrzyskich. Przew. 53. Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 35-41. Wyd. Geol. Warszawa.
• [2] BEDNARCZYK W., 1994 — Litho- and biostratigraphic characterization of the Cambrian deposits in the Łeba area (northern Poland). Z. Geol. Wiss., 22, 1/2: 205-210,
• [3] BERGSTROM J., 1973 — Palaeoecologic aspects of an Ordovician Tretaspis fauna. Acta Geol. Pol., 23, 2: 179-206.
• [4] BOGDANOVA S.V., PASHKEVICH J.K., GORBACHEV V.I., ORLYLTK S.V., 1997 — Riphean riffing and major Palaeoproterozoic cristal houndaries in the basement of the East European Craton: geology and geophysics. Tectonophysics, 268: 1-21.
• [5] BIERNAT G., 1973 — Ordovician inarticulate Brachiopods from Poland and Estonia Palaeont. Pol., 28:1-166.
• [6] COOPER R. A., LINDHOLM K., 1991 — A precise worldwide correlation of early Ordovician sequences. Geol. Mag., 127: 497-525.
• [7] CHILINGAR G.V., BISSEL H.J., FAIRBRIDGE R.W., 1967 — Carbonate rocks. Developments in Sedimentology 9A. Elsevier. Amsterdam.
• [8] DADLEZ R., 1987 — Allostratygrafia, cykliczność sedymentacji, litostratygrafia. Kwart. Geol., 31, 4: 673-678.
• [9] DADLEZ R., KOWALCZEWSKI Z., ZNOSKO J., 1994 — Some key problems of the pre-Permian tectonics of Poland. Kwart. Geol., 38, 2: 169-190.
• [10] DALZIEL I.W.D., 1995 — Earth before Pangea. Scientific American., 272: 58-63.
• [11] DUNHAM R.J., 1962 — Classification of carbonate rocks according to depositional texture. W: Classification of carbonate rocks (ed. W.E. Ham). Am. Ass. Petrol. Mem., 1: 108-121.
• [12] FOLK R. L., 1959 — Practical petrographic classification of limestones. Biull. Am. Ass. Petr. Geol., 43,1:1-38.
• [13] FOLK R. L., 1968 — Petrology of sedimentary rocks. The University of Texas. Austin.
• [14] FORTEY R.A, HARPER D.A.T., INGHAM J.K., OWEN A.W., RUSHTON A.W.A. 1995 — A revision of Ordovician series and stages from the historical type area. Geol. Mag., 132, 1: 15-30.
• [15] GARECKIJ R.G., ZINOVENKO G.V., VISNJAKOV I.B., GLUSKO V.V., POMIANOVSKAJA G.M., 1987 — Die perikratone Baltik-Dniestr-Senkungzone. Zeitschr. fur angewandte Geologie, 33, 8: 207-213.
• [16] GRADSTEIN F.M., OGG J., 1996 — A Phanerozoic time scale. Episodes, 19, 1/2: 3-5.
• [17] HACZEWSKI G., 1986 — Miejsce i rola litologicznych poziomów przewodnich w lito- i chronostratygrafii. Prz. Geol., 34, 5: 247-250.
• [18] HEINSALU H., BEDNARCZYK W., 1997 — Tremadock of the East European Platform: lithofacies and palaeography. Proc. Estonian Acad. Sc. Geol., 46, 2: 59-74.
• [19] HARLAND W.B., AMSTRONG R.L., COX A.V., CRAIG L.W., SMITH A.G, SMITH D. G., 1989 — A geologic time scale. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• [20] KARNKOWSKI P.H., 1986 — Jednostki allostratygraficzne — propozycja nowych wydzieleń formalnych w polskiej klasyfikacji stratygraficznej. Prz. Geol., 34, 5: 255-257.
• [21] KULETA M. i in., 2002 — Mapy miąższościowo-litofacjalne i syntetyczne profile paleozoiku północnej części regionu świętokrzyskiego. CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [22] LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1993 — Charakterystyka petrograficzna skał ordowiku. W: Budowa geologiczna starszego paleozoiku południowo-wschodniej Lubelszczyzny (Z. Modliński red.), część II. CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [23] LENDZION K., 1993 — Biostratygrafia kambru. W: Budowa geologiczna starszego paleowiku poludniowo-wschodniej Lubelszczyzny (Z. Modliński red.), część I. CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [24] LENDZION K., MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1979 — Tremadok Lubelszczyzny. Kwart. Geol. , 23, 4: 713-724.
• [25] LINDHOLM K., 1991a — Ordovician graptolites from the early Hunneberg of southern Scandinavia. Palaeontology, 34, 2: 283-327.
• [26] LINDHOLM K., 1991b — Hunnebergian graptolites and biostratigraphy in southern Scandinavia. Lund Publ. in Geology, 95: 1-36.
• [27] MAKSYM A., ŚMIST P., PIETRUSIAK M., STARYSZAK G., LISZKA B., 2003 — Nowe dane o rozwoju utworów dolnopaleozoicznych w rejonie Sędziszów Małopolski-Rzeszów w świetle wyników wiercenia Hermanowa-1. Prz. Geol., 51, 5: 412-418.
• [28] MALETZ J., 1997 — Graptolites from the Nicholsonograptus fasciculatus and Pterograptus elegans zones (Abereiddian, Ordovician) of the Oslo region, Norway. Greifswalder geowiss. Beitr., 4: 5-100.
• [29] McKERROW W.S., BRASIER M.D., STUWT B.A., WALDERHAUG H.J., 1996 — Continental break-up and collision in the Neoproterozoic and Paleozoic — a tale Baltica and Laurentia. Earth Planet Rev., 40: 229-258.
• [30] McKERROW W.S., Van STAAL C.R, 2000 — The Palaeozoic time scale reviewed. Geol. Soc., Sp. Publ.,179: 5-8.
• [31] MODLIŃSKI Z., 1984 — Stratygrafia potremadockich osadów ordowiku Lubelszczyzny. Kwart. Geo1.,28,1:1-16.
• [32] MODLIŃSKI Z., 1993 — Ordowik. W: Budowa geologiczna starsze gopaleozoiku południowo-wschodniej Lubelszczyzny (Z. Modliński red.). CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [33] MODLIŃSKI Z., KOWALCZEWSKI Z., TOMCZYK H., 1990 — Paleotektonika ordowiku. W: Budowa geologiczna, paleogeodynamika i surowce staropaleozoicznego kompleksu strukturalnego. CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [34] MODLIŃSKI Z., NEHRING-LEFELD M., 1997 — Ordovician in the southern Lublin Upland (SE Poland). WOGOGOB-94 Symposium. Working Group on Ordovician Geology of Baltoscandia, Bomholm (S. Stouge ed.): 73-81. Danm. og Gronl. Geol Under. Rapport 1996/98. Genus. Copenhagen.
• [35] MODLIŃSKI Z., NEHRING-LEFELD M., SUDOVCEV W., 1995 — Post-Tremadoc Ordovician sediments of the Polish-Ukrainian boundary. Kwart. Geol., 39, 2: 165-176.
• [36] MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1997 — The Ordovician lithostratigraphy of the Peribaltic Depression (NE Poland). Kwart. Geol., 41, 3: 273-288.
• [37] MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 2001 — The Ordovician stratigraphy and palaeogeography of the Nida — Holy Cross Mts. area, Poland — a review. Kwart. Geol., 45, 4: 417-433.
• [38] NEHRING-LEFELD M., 1993 — Ordowik — biostratygrafia na podstawie konodontów. W: Budowa geologiczna starszego paleozoiku południowo-wschodniej Lubelszczyzny (Z. Modliński red.). CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [39] NILSSON R., 1979 — A boring trough Middle and Upper Ordovician strata at Koangen in western Scania, Southern Sweden. Sver. Geol. Unders., Ser. C, 66: 1-16.
• [40] NOLVAK J., 1997 — Ordovician. W: Geology and mineral resouces of Estonia (A. Raukas, A. Teedumae eds.): 52-88. Estonian Academy Publishers. Tallinn.
• [41] NORTH AMERICAN STRATIGRAPHIC CODE, 1983 — Am. Ass. Petrol. Geol. Bull., 67, 5: 847-873.
• [42] ORŁOWSKI S., 1988 — Stratigraphy of the Cambrian System in the Holy Cross Mts. Kwart. Geol., 32, 3/4: 525-531.
• [43] PAWŁOWSKA K., 1969 — O wynikach czterech wierceń geologicznych w okolicach Korytkowa Dużego koło Biłgoraja. Kwart. Geol., 13, 1: 121-138.
• [44] PAWŁOWSKI S., 1969 — Średnie prędkości sejsmiczne osadów mezozoiku i starszego paleozoiku Lubelszczyzny (otwór Dyle). Kwart. Geol., 13, 1: 185-197.
• [45] PAWŁOWSKI S., 1992 — Outline of Palaeozoic geology of the southern Lublin Region. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 40, 2: 125-139.
• [46] PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R., 1972 — Sand and sandstone. Springer-Verlag. Berlin-Heidelberg-New York.
• [47] POPRAWA P., PACZEŚNA J., 2000 — Late Proterozoic to Early Paleozoic tectonic evolution of the Lublin-Podlasie slope of East European Craton — subsidence analysis and facial development. Joint Meeting of Europrobe (TESZ) and PACE Project. Abstracts Volume: 67-69. Pol. Acad. Sc., Pol. Geol. Inst, Ass. Oil & Gas Ing. Eng. Warszawa.
• [48] SZULCZEWSKI M., 1986 — Koncepcje i rzeczywistość klasyfikacji stratygraficznej. Prz. Geol., 34, 5: 233-237.
• [49] SZULCZEWSKI M., WIERZBOWSKI A., 1979 — W sprawie doboru stratotypu jednostki litostratygraficznej. Kwart. Geol., 23, 3: 579-582.
• [50] SZYMAŃSKI B., 1998 — Petrology and lithofacies of the Tremadoc epikontinental-marine siliciclastic sequence in the Lublin area (SE Poland). Kwart. Geol., 42, 4: 421-442.
• [51] TOMCZYK H., 1962 — Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań. Pr. Inst. Geol., 35: 1-134.
• [52] TOMCZYKOWA E., 1968 — Stratigraphy of the Uppermost Cambrian deposits in the Świętokrzyskie Mountains. Pr. Inst. Geol., 54: 5-185.
• [53] TOMCZYKOWA E., TOMCZYK H., 1968 — Ordowik. W: Budowa geologiczna Polski. T.1. Stratygrafia, cz. 1, Prekambr i Paleozoik: 181-236. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [54] TORSVIK T.H., SMETHURST M.A., MEERT J.G., VAN DER VOO R., Mc KERROW W.S., BRASIER M.D., STUWT B.A., WALDERHAUG H.J.,1996 — Continental break-up and collision in the Neoproterozoic and Paleozoic — a tale Baltica and Laurentia. Earth Planet Rev., 40: 229-258.
• [55] TUCKER R.D., Mc KERROW W.S., 1995 — Early Paleozoic chronology: a review in light of new U-Pb zircon ages from Newfounland and Britain. Canadian Journal of Earth Science, 32: 368-379.
• [56] WIECZOREK J., 1988 — Zasady polskiej klasyfikacji stratygraficznej —ocena krytyczna. Prz. Geol., 36, 2: 98-102.
• [57] ZASADY polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej, 1975 — Instrukcje i metody badań geologicznych, 33. Inst. Geol. Warszawa.