Litostratygrafia ordowiku w obniżeniu podlaskim i w podłożu niecki płocko-warszawskiej (wschodnia Polska)

• Autorzy: Modliński Z. , Szymański B.

Warianty tytułu

EN

Lithostratigraphy of the Ordovician in the Podlasie Depression and the basement of the Płock-Warsaw Trough (eastern Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano sformalizowany schemat podziału litostratygraficznego osadów klastyczno-węglanowych ordowiku polskiego fragmentu obniżenia podlaskiego (wschodnia Polska) oraz podłoża niecki płocko-warszawskiej. W sekwencji litologicznej systemu wyróżniono, opierając się na makroskopowej zmienności cech sedymentacyjnych i sedymentacyjno-diastroficznych osadów, 18 formalnych jednostek litostratygraficznych, w tym: 15 o randze formacji oraz 3 w randze ogniwa. Z proponowanych formacji 11 wyróżniono w obniżeniu podlaskim, pozostałe 4 w podłożu niecki płocko-warszawskiej. Część ustanowionych jednostek jest ograniczona regionalnymi powierzchniami nieciągłości sedymentacyjnych lub sedymentacyjno-erozyjnych i spełnia kryteria właściwe kategoriom Iitostratygraficznym o charakterze allostratygraficznym (allostratigraphic units). Przedstawiono zasięg stratygraficzny, zgeneralizowaną litologię, miąższość i charakter granic poszczególnych jednostek litostratygraficznych, ich następstwo pionowe i wzajemne relacje przestrzenne. Zespoły skalne poszczególnych formacji skorelowano z ich litostratygraficznymi i genetycznymi odpowiednikami w profilach obszarów sąsiednich: Polski, Białorusi, Ukrainy, Litwy i Rosji (Obwód Kaliningradzki).

EN

Investigations of Ordovician rocks of the Podlasie Depression and Płock-Warsaw Trough (eastern Poland) have resulted in establishing and defining of 18 new formal Iithostratigraphical units, including 15 formations and 3 members. Out of the units of formation rank four units have been established within the basement of the Płock-Warsaw Trough, and 11 units in the Podlasie Depression. Some of them show features of allostratigraphic units sensu "North American..." (1983) because they are bordered by sedimentary or sedimentary-erosional unconformities. The units have been defined in accordance with the rules of the Polish stratigraphic nomenclature. The description includes as follows: name, history, subdivision, type section, other sections, boundaries, lithology, organic remains and age, sedimentary environment, thickness and age equivalents. The lithology, stratigraphical position, thickness, palaeontological data and spatial relation of the particular units are presented in this paper. Rock sequences of different formations have been correlated with lithostratigraphic and genetic equivalents from the adjacent regions of Poland, Belarus, Ukraine, Lithuania and Russia (Kaliningrad District).

Słowa kluczowe

PL

petrografia; litostratygrafia; ordowik; obniżenie podlaskie; niecka płocko-warszawska; wschodnia Polska

EN

petrography; lithostratigraphy; Ordovician; Podlasie Depression; Płock-Warsaw Trough; eastern Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 430
• Strony: 79--112
• Opis fizyczny: Bibliogr. 101 poz., rys., map., tab.

Twórcy

autor

Modliński Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Szymański B.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• AINGERT., 1985 — Storm depositional systems. Lecture Notes in Earth Sciences. T. 3. Springer-Verlag, Berlin.
• ANDERSON A., DAHLMANN B., GEE D.G., SNALL S., 1985 — The Scandinavian Alum Sheles. Sveriges Geol. Unders. Ser. Co., 56: 1-56.
• BAREJA E., 1974 — Wstępne wyniki badań geochemicznych dolnego ordowiku obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol., 18, 2: 246-256.
• BEDNARCZYK W., 1966 — Uwagi o stratygrafii ordowiku w rejonie Białowieży. Kwart. Geol., 10, 1: 33-43.
• BEDNARCZYK W., 1969 — Ordowik z wierceń Dobre 1 i Sokołów Podlaski 1 (zachodnia część obniżenia podlaskiego). Acta Geol. Pol., 19, 4: 779-791.
• BEDNARCZYK W., 1998 — Stratigraphical position of the "Obolus Sandstones" (Upper Cambrian-?Lowermost Ordovician) in Poland. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc, 46, 1: 43-54.
• BERGSTROEM J., 1973 — Palaeoecologic aspects of an Ordovician Tretaspis fauna. Acta Geol. Pol., 23, 2: 179-206.
• BERGSTROM S.M., FINNEY S.C., CHEN X., PALSSON C, WANG ZHI-HAO, GRAHN Y., 2000 — A proposed global boundary for the base of the Upper series of the Ordovician system. The Fagelsang section, Scania, southern Sweden. Episodes . 23: 102-109.
• BERGSTROM S.M., LOFGREN A., MALETZ J., 2004 -The GSSP of the second (Upper) stage of the Lower Ordovician series: Diabasbrattet at Hunneberg, Province of Vastergotland, southwestern Sweden. Episodes, 27: 265-272.
• BERGSTROM S.M., STANLEY C, FINNEY S.C., CHEN X., GOLDMAN D., LESLIE S.A., 2006 — The new Ordovician global stage names. Lethaia, 38, 3: 287-288.
• BIERN AT G., 1964 — Obolus apollinis Eichwald z otworu wiertniczego w Podborowisku. Kwart. Geol., 8, 1: 73-76.
• BIRKENMAJER K. (red.), 1975 — Zasady polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej. Instr. Met. Bad. Geol, 33.
• BRANGULIS A.P., KANEV S.V., MARGULIS L.S., POMERANTSEVA R.A., 1993 — Geology and hydrocarbon prospects of the Paleozoic in the Baltic region. W: Petroleum prospects of Northwest Europe (red. J.R. Parker). Proceedings of the 4th Conference: 651-656. Geol. Soc, London.
• BUCHAREDT B., NIELSEN A.T., 1985 — Carbon and oxygen izotope composition of Cambro-Silurian limestone and anthraconite from Bornholm: Evidence for deep burial diagenesis. Copenhagen. Bull. Geol. Soc. Denmark, 33: 415-435.
• BUCHAREDT B., LEWAN M.D., 1990 — Reflectance of vitrinite - like macerals as a Thermal Maturity Index for Cambro-Ordovician Alum Shale, Southern Scandinavia. Am. Ass. Petrol. Geol. Bull., 74, 4: 394-406.
• CHILINGAR G.V., BISSEL H.J., FAIRBRIDGE R.W., 1967 -Carbonate rocks. Origin, occurrence and classification. Devel. Sedim., 9A: 1-144. Elsevier, Amsterdam.
• DRYGANT D., MODLIŃSKI Z, SZYMAŃSKI B., 2006 — Korelacja litostratygraficzna ordowiku strefy Biłgoraj-Narol z równowiekowymi osadami sąsiednich obszarów brzeżnej strefy kratonu wschodnioeuropejskiego Polski i Ukrainy. Prz. Geol., 16, 3: 474-476.
• DUNHAM R.J., 1962 — Classification of carbonate rocks according to depositional texture. W: Classification of carbonate rocks (red. W.E. Ham). Am. Ass. Petrol. Mem., 1: 108-121.
• FOLK R.L., 1959 — Practical petrographic classification of limestones. Am. Ass. Petrol. Geol. Bull., 43, 1: 1-38.
• FOLK R.L., 1968 — Petrology of sedimentary rocks. The University of Texas, Austin.
• FORTEY R.A., HARPER D.A.T., INGHAM J.K., OWEN A.W., RUSHTON A.W.A., 1995 — A revision of Ordovician series and stages from the historical type area. Geol. Mag., 132, 1: 15-30.
• FINNEY S., 2005 — Global series and stages forthe Ordovician system. A progress report. Geol. Acta, 3, 4: 309-316.
• GRADSTEIN F., OGG J., SMITH A., 2004 — A Geological Time Scale. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• JAANUSSON V., 1976 — Faunal dynamics in the Middle Ordovician (Viruan) of Balto-Scandia. The Ordovician system: 301-326. Univ. of Wales Press and National Mus. of Wales, Cardiff.
• JOHNSON J.G., KLAPPER G., SANDBERG C.A., 1985 — Devonian eustatic fluctuations in Euroamerica. Geol. Soc. Am. Bull., 96: 567-587.
• KLER V., NENACHOVA V.F., 1971 — Geologiczeskije zapasy goruczich slancev w SSSR. Sov. Geol., 3: 20-28. Moskwa.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1967 — Petrografia ordowiku i syluru na Niżu Polskim. Biul. Inst. Geol, 197: 115-327.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1971 — New data on petrography of the Ordovician and Silurian of the Polish Lowland. Biul. Inst. Geol, 245: 253-351.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A, 1973 — Charakterystyka mikrofacjalna skał ordowiku z wierceń Wrotnów IG 1 i Stadniki IG 1 (obniżenie podlaskie). Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1974 — Ordowik. W: Skały platformy prekambryjskiej w Polsce. Cz. 2. Pokrywa osadowa. Pr. Inst. Geol., 74: 48-60.
• LASKOVA L., 1994 — Cambrian sequence on the Lithuanian aquatory of the Baltic Sea. Problems of entralis research, utilisation and protection in Lithuania: 20-21. Vilnius.
• LASKOVAS J., 2000 — The sedimentation environments of the Ordovician basin in the south-western margin of the East European Platform and lithogenesis of deposits. Instit. Geol., Vilnius.
• LASKOVAS J., MARCINKEVICIUS V., 1994 — Ordovician sequence on the Lithuanian aquatory of the Baltic Sea. Problems of entralis research, utilisation and protection in Lithuania. 22-23: Vilnius.
• LOOG A., PETERSELL V., 1994 — The distribution of microelements in Tremadoc graptolite argillite of Estonia. Acta Comm. Univ. Tartuensis, 971: 57-76.
• LOOG A., ARUVALI J., PETERSELL V., 1995 — Authigenic carbonate minerals in the Tremadocian graptoliltic argillite of Estonia. OilShele, 12, 4: 257-287.
• LENDZION K., 1978 — Kambr. W: Łochów IG 1 Łochów 1G 2 (red. B. Aren). Profile Głęb. Otw. Wiertn. Inst. Geol, 44: 75-79,81-84.
• LENDZION K., 1983a — Rozwój kambryjskich osadów platformowych Polski. Pr. Inst. Geol., 105.
• LENDZION K., 1983b — Biostratygrafia osadów kambru w polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej. Kwart. Geol, 27, 4: 669-694.
• LENDZION K., MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1979 — Tremadok Lubelszczyzny. Kwart. Geol., 23, 4: 713-726.
• LOYDELL D.K., KALJO D., MANNIK P, 1998 — Integrated biostratigraphy of the lower Silurian of the Ohesaare core, Saaremaa, Estonia. Geol. Mag., 135, 6: 769-783.
• LOYDELL D.K., NESTOR V., 2005 — Integrated graptolite and chitinozoan biostratigraphy of the Upper Telychian (Llandovery, Silurian) of the Ventspils D-3 core, Latvia. Geol. Mag., 142, 4: 369-376.
• ŁĄCKA B., WIEWIÓRA A., 1979 — Geneza glaukonitytu z osadów arenigu obniżenia podlaskiego. Cz. I. Petrologia osadów z glaukonitem. Arch. Miner., 35: 7-86.
• MAREK S., 1997 - Wprowadzenie. W: Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce (red. S. Marek, M. Pajchlowa). Pr. Państw. Inst. Geol, 153: 5-9.
• MANNIL R.M., 1966 — Evolution of the Baltic Basin during the Ordovician. Valgus, Tallinn.
• MENS K., BERGSTROM J., LENDZION K., 1990 — The Cambrian system on the East European Platform. International Union of Geol. Sc. Publ., 25. Trondheim.
• MODLIŃSKI Z., 1968 — O pozycji stratygraficznej ordowickich glaukonitytów w zapadlisku podlaskim. Prz. Geol., 16, 10: 474-476.
• MODLIŃSKI Z., 1973 — Stratygrafia i rozwój ordowiku w północno-wschodniej Polsce. Pr. Inst. Geol., 72: 1-74.
• MODLIŃSKI Z., 1974 — Ordowik. W: Tłuszcz IG 1 (red. B. Areń). Profile Głąb. Otw. Wiertn. Inst. Geol, 13: 68-71, 100-103.
• MODLIŃSKI Z., 1975 — Ordowik. W: Okuniew IG 1 (red. B. Aren). Profile Głąb. Otw. Wiertn. Inst. Geol., 29:36-40,52-55.
• MODLIŃSKI Z., 1978 — Ordowik. W: Lochów IG 1, Lochów IG 2 (red. B. Aren). Profile Głęb. Otw. Wiertn. Inst. Geol., 44:42-43, 71-74, 84-88.
• MODLIŃSKI Z., 1984 — Stratygrafia potremadockich osadów ordowiku Lubelszczyzny. Kwart Geol, 28, 1: 1-16.
• MODLIŃSKI Z., 1990 — Uwagi o biostratygrafii ordowiku wschodniej części obniżenia Podlaskiego. Kwart. Geol., 34, 4: 585-610.
• MODLIŃSKI Z., NOLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2002 — Zespoły Chitinozoa serii ordowickiej otworu Proniewicze IG 1 (NE Polska). Prz. Geol., 50, 1:64-71.
• MODLIŃSKI Z., NOLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2007 — Stratygrafia osadów pogranicza ordowiku i syluru północno-wschodniej Polski i ich korelacja ze stratotypowymi profilami Estonii. Biul. Państw. Inst. Geol, 427: 61-78.
• MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1997 — The Ordovician lithostratigraphy of the Peribaltic Depression (NE Poland). Geol. Quart, 41, 3: 273-288.
• MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 2005 — Litostratygrafia ordowiku strefy Biłgoraj-Narol. Biul. Państw. Inst. Geol., 416: 45-79.
• MODLIŃSKI Z., TOMCZYKOWA E., 1975 — Ordowik. W: Żebrak IG 1 (red. K. Lendzion). Profile Głęb. Otw. Wiertn. Inst. Geol, 28: 68-71, 75-77.
• MODLIŃSKI Z., NEHRING-LEFELD M., SUDOVCEV W., 1995 — Post-Tremadoc Ordovician sediments of the Polish-Ukrainian boundary. Geol. Quart., 39, 2: 165-176.
• NEHRING-LEFELD M., 1987 — Konodonty ordowickie obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol., 31, 2/3: 279-322.
• NOLVAK J., 1999a — Ordovician chitinozoan biozonation of Baltoscandia. Acta Univ. Carolinae, Geologia, 43, 1II: 287-291.
• NOLVAK J., 1999b — Distribution of chitinozoans. W: Taga-Roostoja (25A) drill core. Estonian Geol. Sec. Bull., 2: 10-12, app. 6.
• NOLVAK J., GRAHN Y., 1993 — Ordovician chitinozoan zones from Baltoscandia. Rev. Palaeobot. Palynol, 79: 245-269.
• NIELSEN A.T., 2004 — Ordovician sea level changes: a Baltoscandian perspective. W: The Great Ordovician Biodiversification Event (red. I.G. Persival): 84-93. Columbia University Press, New York.
• PASKEVICIUS J., 1997 — The geology of the Baltic Republics. Vilnius.
• PETERSLL V.H., ZUKOV F.I., LOOG A.D., FOMIN J.A., 1987 — Origin of Tremadoc Kerogen-bearing siltstones and argillites of Northern Estonia. Oil Shale, 4, 1: 8-13.
• PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R., 1972 — Sand and sandstone. Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York.
• PODHALAŃSKA T., 1992a — Phosphatization of the Lower-Middle Ordovician sediments from the Podlasie Depression (Eastern Poland). Arch. Miner., 48, 1/2: 27-40.
• PODHALAŃSKA T., 1992b — Struktury mikrobialne w osadach ordowiku basenu bałtyckiego i ich znaczenie dla rekonstrukcji paleośrodowiskowych. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 58, 10: 4-6.
• POMYANOVSKAYA G.M., 1972 — The Volyn Elevation. W: Stratigraphy of the Ukrainian SSR. Part 2. The Ordovician. 159-168. Nauk. Dumka, Kiev.
• PUKKONEN E., RAMMA M., 1992 — Distribution of molybdenum and uranium the Tremadoc graptolitic Argillite /Dictyone-ma Shale? of North-Western Estonia. Bull. Geol. Surv. Estonia, 2, 1:3-15.
• PUSHKIN V.I., 2005 — Stratigraphic chart of Ordovician deposits of Belarus. Lithosphere, 1, 22: 53-61.
• PUURA I., HOLMER L.E., 1993 — Lingulate brachiopods from the Cambrian-Ordovician boundary beds in Sweden. Geol. For. Stockh. For., 115: 215-237.
• REGNELL G., 1960 — The Lower Palaeozoic of Scania. Inter. Geol. Congress 21 ses. Norden. Guide to excursions, Nos A22 and C17. Copenhagen.
• SHANMUGAM G., 1997 — The Bouma sequence and the turbidite mind set. Earth Sc. Rev., 42: 201-229.
• SIMPSON E.L., ERIKSSON K.A., 1990 —Early Cambrian progradation and transgressive sedimentation patterns in Virginia: an example of the early history of a passive margin. J. Sedim. Pe-trol., 60: 84-100.
• RACKI G, NARKIEWICZ M. (red.), 2006 — Polskie zasady stratygrafii. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• RESHENYA mezvedomstvennogo regyonalnogo stratigrafichyeskogo sovieshtchanya po razrabotkie unificirovannyhstratigrafichyeskych skhem pribaltiki, 1978. Mezved. Stratig. Komitet USSR, Leningrad.
• ROPOT V., PUSHKIN V., 1987 — Ordovik Belorussii. Nauka i Tekhnika, Minsk.
• SIGGERUD T.T., 1958 — O miestorożdjeniach urana i toria w Norwegii. Materiały Mieżdunarodnoj Konferencji po mirovmu ispolzowanju atomnoj energii. WNIGRI, Petersburg.
• SIGGERUD E.I.H., STEEL R.J., 1999 — Architecture and trace-fossil characteristics of a 10,000-20,000 year, fluvial-to-marine sequence, SE Ebro-Basin, Spain. J. Sedim. Res., 69: 365-383.
• SIDARAVICIENE N., 1999 — Lithuanian Stratigraphic Units. Geolological Survey of Lithuania, Vilnius.
• SIMPSON E.L., ERIKSSON K.A., 1990 — Early Cambrian progradation and transgressive sedimentation patterns in Virginia: an example of the early history of a passive margin. J. Sedim. Petrol, 60: 84-100.
• SZYMAŃSKI B., 1966 — Łupki dictyonemowe warstw krzyżańskich w rejonie Białowieży. Kwart. Geol., 10, 1: 44-62.
• SZYMAŃSKI B., 1968 — Wapienie z oolitami żelazistymi środkowego ordowiku Białowieży i Mielnika. Kwart. Geol., 12, 1: 1-13.
• SZYMAŃSKI B., 1971 — Dolny ordowik północno-wschodniej części obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol., 15, 3: 528-546.
• SZYMAŃSKI B., 1973 — Osady tremadoku i arenigu na obszarze Białowieży. Pr. Inst. Geol, 69: 1-92.
• SZYMAŃSKI B., 1984 — Osady tremadoku i arenigu w północno-wschodniej Polsce. Pr. Inst. Geol, 118: 1-88.
• SZYMAŃSKI B.,1985 — Stromatolity lanwirnu górnego z północno-wschodniej części obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol, 29, 3/4: 597-624.
• SZYMAŃSKI B., 1998 - Petrology and lithofacies of the Tremadoc epicontinental-marinesiliciclastic sequence in the Lublin area (SE Poland). Kwart. Geol., 42, 4: 421-442.
• TOMCZYKOWA E., 1962 - Ordowik. W: Budowa geologiczna Niżu Polskiego (red. W. Pożaryski). Pr Inst. Geol: 35a: 85-96.
• TOMCZYKOWA E., 1964 — Ordowik platformy wschodnioeuropejskiej na obszarze Polski. Kwart. Geol, 8, 3: 491-504.
• TOMCZYK H., 1971 —The Arenigian transgression in Poland and its relation to earlier formations. Mem. du BRGM, 73.
• VEJBAEK O.V., STOUGE S., POULSEN K.D., 1994 — Palaeozoic tectonic and sedimentary evolution and hydrocarbon prospectivity in the Bornholm area. Danmarks Geologiske Undersogelse Serie A, 34. Kopenhagen.
• WEBBY B.D., 1998 — Steps toward a global standard for Ordovician stratigraphy. Newsl. Stratigr., 36, 1: 1-33.
• WEBBY B.D., COOPER R.A., BERGSTROM S.M., 2004 — Stratigraphic framework and time silices. W: The Great Ordovician biodiversification event (red. B.D. Webby i in.): 41—47. Columbia University Press, New York.
• ZAGORODNYCH W.A., DOWBNAJA A.W., ŻAMOJDA W.A., 2001 —Stratigrafia Kaliningradskogo Regiona. Min. Prir. Res. Rassi. Kaliningrad.
• ZNOSKO L, 1964 — Ordowik obszaru Białowieży i Mielnika. Kwart. Geol., 8, 1: 60-72.
• ZNOSKO J., 1965 — Sinian i kambr północno-wschodniej Polski. Kwart. Geol., 9, 3: 465-485
• ZNOSKO J., 1968 — Opracowanie profili litologicznyeh skał osadowych z otworów: Suwałki IG I, Krasnopol 1 -5, Sokółka 1-8, Kruszyniany 1-6, Białowieża 1-6, Holeszów 1. Centr. Arch. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• ZNOSKO J., SZYMAŃSKI B., 1968 — Tremadoc and Arenig of north-eastern Poland and their significance to the adjacent areas. Biul. Inst. Geol., 237: 29-37.
• ZNOSKO J., CHLEBOWSKI R., 1976 — Rewizja stratygrafii dolnego ordowiku w Górach Świętokrzyskich. Rocz. Pol. Tow. Geol, 46, 1/2: 135-152.