Ochrona dziedzictwa geologicznego -- idee fixe przyrodników czy wymóg chwili? : komunikat

• Autorzy: Otęska-Budzyn J.

Warianty tytułu

EN

Geoconservation - naturalists' idee fixe or contemporary necessity?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono zagadnienie ochrony abiotycznych elementów przyrody. Problem ten w świetle postępującej degradacji środowiska przyrodniczego wydaje się równie wysokiej rangi jak ochrona zróżnicowanych zbiorowisk biotycznych (roślinnych, leśnych) oraz ginących lub zagrożonych wyginięciem populacji zwierząt. Zaprezentowano pokrótce dzieje ochrony przyrody nieożywionej w ubiegłym stuleciu, jak również prac i działań podejmowanych przez geologów europejskich oraz polskich m.in. przez założenie Stowarzyszenia ProGEO. Przedstawiono formy prawnej ochrony georóżnorodności - ochrona in situ - na tle ustawodawstwa polskiego oraz nieformalnej ochrony elementów abiotycznych - ochrona ex situ we wszelkiego rodzaju ekspozycjach muzealnych, głównie w muzeach przyrodniczych i regionalnych. Projektowanie i zakładanie ścieżek dydaktycznych/ przyrodniczych wspomaganych folderami tematycznymi służy szeroko pojętej edukacji społeczeństwa w zakresie nauk o Ziemi. W ten sposób przyczyniają się one pośrednio do zachowania różnorodności flory i fauny, która jest nierozerwalnie związana z podłożem geologicznym naszej planety.

EN

The focus of this paper is geological heritage conservation. Although perhaps less known, this kind of conservation is as important as preservation of diversified biotic communities and habitats (plant, forest) and protection of endangered and threatened animals' populations. The paper presents a brief history of abiotic nature conservation i.e. geoconservation efforts and works during the last century that have been carried out by European and Polish geologists; among other it discusses the establishment of ProGEO, the European Association for the Conservation of the Geological Heritage. Different types of formal and non-formal conservation of geodiversity are talked about - in situ protection according to the Polish legislation and - ex situ preservation in different kinds of museum expositions, particularly of natural history ones. The paper also concerns the arrangement of didactic/natural trails together with booklets that make the spread of the Earth science knowledge. The trails, under the question, are additionally useful in public education. In this way, they indirectly serve biodiversity conservation aims and that is in accordance to the holistic idea of the Earth environment development.

Słowa kluczowe

PL

georóżnorodność; dziedzictwo geologiczne; ochrona prawna; ochrona in situ i ex situ; ścieżka dydaktyczna/edukacyjna; geopark; ProGEO

EN

geodiveristy; geological heritage; formal protection; in situ and ex situ conservation; didactic/natural trail; geopark; ProGEO

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2007
• Tom: T. 33, z. 1
• Strony: 131--138
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz.

Twórcy

autor

Otęska-Budzyn J.

• Instytut Ochrony Przyrody PAN; al. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków,

Bibliografia

• Alexandrowicz Z. & Poprawa D. (red.), 2000. Ochrona georóżnorodności Karpat polskich. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa, 1-142.
• Conwentz H., 1910. Beitrdge zur Naturdenkmalpflege. Bd. 1. Wydawnictwo Gebruder Borntraeger, Berlin, 1-510.
• Ellis N., 2005. The geological conservation review in the 21st century. IV International Symposium ofProGEO on the Consewation of the Geological Heritage: 13-16 September 2005, Abstracts, 11, Wydawnictwo Earth Sciences Centre, University of Min-ho, Braga.
• Gawlikowska E., 2000. Ochrona georóżnorodności na Dolnym Śląsku. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa, 1-72.
• Jakubowski K., 2003. Geological heritage and museums - traditions and new challenges. W: Ber A. & Alexandrowicz Z. (eds.), Geological Heritage Concept, Conservation and Protection Policy in Central Europe, October 3-4, Cracow, Poland: Abstracts and field trip guide-book, 32, Wydawnictwo Polish Geological Institute, Warszawa.
• Janiec B., 1992. Ochrona źródeł na Roztoczu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska,B,47, 189-214.
• Kozłowski S., 1997. Program ochrony georóżnorodności w Polsce. Przegląd Geologiczny, 45,4,489-496.
• Mikita K. & Pyzalska A., 2002. Aktywne metody edukacji ekologicznej w terenowej bazie edukacji ekologicznej „Zielona Szkoła" na obszarze Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. W: Kurowski J.K. & Witosławski P. (red.), Funkcjonowanie parków krajobrazowych w Polsce, 82-84, Wydawnictwo Katedry Geobotaniki i Ekologii Roślin UŁ, Łódź.
• Ochrona przyrody w Polsce. Encyklopedia multimedialna, 2002. Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Edukacji Ekologicznej, Kraków.
• Otęska-Budzyn J., 1992. Funkcje obszarów i obiektów chronionych w popularyzacji i dydaktyce nauk o Ziemi. Ochrona Przyrody, 50,1, 129-169.
• Otęska-Budzyn J., 1994. Europejska Asocjacja na rzecz Ochrony Dziedzictwa Geologicznego (skrót regulaminu). Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 50, 4, 83-86.
• Otęska-Budzyn J., 2004. Dziedzictwo geologiczne i jego ochrona. W: Grzegorczyk M. (red.), Akademia Ochrony Przyrody, 43-45, Wydawnictwo Instytutu Ochrony Przyrody PAN & Ośrodka Studiów Franciszkańskich, PAT, Kraków.
• Patzak M. & Edger W., 1998. UNESCO GEOPARK. A new Programme - a new UNESCO Label. Geologia Balcanica, 28, 3-4, 33-35.
• ProGEO - the European Association for the Conservation of the Geological Heritage. Countryside Council for Wales, Cardiff, 1-4.
• Rajchel L., 1997. Źródło św. Jana z Kęt. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 53, 5, 70-76.
• Skoczylas J., 1995. Geologia a historia kultury materialnej w Wielkopolsce. Przegląd Geologiczny, 43, 3, 337-340.
• Walczak M. et al., 2001. Obszary chronione w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Ochrony Środowiska, Warszawa, 1-311.
• Wimbledon W.A.P., 1996. National site selection, a stop on the road to a European Geosite Geologia Balcanica, 26, 15-27.
• Wimbledon W.A.P., 1999. GEOSITES - an International Union of Geological Sciences initiative to conserve our geological heritage. W: Alexandrowicz Z. (ed.), Representative geosites of Central Europe, Proc. of the Central Europe working group, workshop ProGEO'97, October 14-17, 1997, Kraków, Poland, Polish Geologial Institute Special Papers, 2, 5-8.
• Wróblewski T., 2000. Ochrona georóżnorodności w Górach Świętokrzyskich. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa, 1-88.